Sommige
kraaien kunnen zelfs tot tien tellen
Andaman
Eilanden
na de
tsunami
Te oud om te werken
^a0Zee
8 y
zaterdag 12 maart 2005
De 793 bewoners van kamp '19 kilometer' wachten op het besluit van de regering waar ze straks mogen wonen. Tot die tijd
verblijven zij in tenten. foto's Merle Tip/GPD
Met geld van giro 555 kreeg deze rietsuikersap-verkoper een nieuwe machine. Met de molen plet hij de stengels rietsui
ker. Het sap dat vrijkomt verkoopt hij voor vijftien rupees per glas.
De tsunami van tweede kerstdag had maar korte tijd
nodig om het tropische eilandenrijk de Andamanen
te bereiken. Drie krachtige vloedgolven verwoestten kilo
meters landinwaarts alle huizen en bezittingen van de toch
al niet rijke eilandbewoners. Hulpverleners wisten de afge
legen Indiase eilanden pas op 29 december te bereiken.
Ruim twee maanden later is de wederopbouw in volle
gang. „Ondanks de trauma's pakken we de draad gewoon
weer op."
Op de smalle stoep in de tro
pisch warme hoofdstad
van de Andeman eilanden, Port
Blair, staan dertig achtjarigen
in smetteloze schooluniformen
te wachten. Voordat ze de druk
ke straat oversteken kijken ze
plots allemaal opgewonden op.
„Toerist, toerist", roepen ze, wij
zend naar de enige blanke op
het hele eiland.
Niet zo lang geleden kwamen da
gelijks honderden toeristen
naar dit eilandenrijk in de Golf
van Bengalen, tussen India en
Indonesië. Het zeewater is hier
kristalhelder, met bontgekleur
de tropische vissen en koraal
groeit in de bijzonderste vor
men.
Sinds de tsunami - op de Anda
man en Nicobar eilanden kwa
men 1386 mensen om het leven -
komen er geen toeristen meer.
Hotelkamers worden door hulp
verleners gebruikt als kantoor
tje.
Waar het water is langs geweest
zijn de huizen verdwenen, is ak
kerland verzilt en onbruikbaar
geworden en zijn wegen en brug
gen weggeslagen. De palmbo
men staan nog overeind maar
zijn aangetast door het zoute wa
ter. Op het eiland Little Anda
man, zes uur varen in zuidelijke
richting is de verwoesting nog
kolossaler. Vanaf de parelwitte
stranden is kilometers landin
waarts alle bebouwing verdwe
nen.
Van de kleurrijke, kleine beton
nen huizen zijn slechts brokstuk
ken over, die overal op het land
verspreid liggen. Hulpverleners
die het eiland pas drie dagen na
de ramp wisten te bereiken ont
dekten wonder boven wonder
dat ondanks de grote verwoes
ting hier slechts 58 mensen om
het leven waren gekomen.
„De mensen hier wisten dat de
aardbeving een voorbode was
voor iets ergers. Iedereen die in
de buurt van de kust woonde, is
daarom subiet naar hoger gele
gen gebieden gevlucht. Mensen
hebben toen goed op elkaar ge
let. Iedereen die niet in staat
was zelfstandig te vluchten,
werd geholpen. De saamhorig
heid op dit eiland is groot", ver
telt dokter Mukul Bhatia van de
Indiase hulporganisatie VHAI.
Deze niet-gouvernementele or
ganisatie wordt vanuit Neder
land financieel gesteund door
KerklnActie en Icco.
Bhatia runt een kleine veldprak-
tijk op het eiland. In het kleine,
sobere gebouw in Hut Bay, het
havenplaatsje van Little Anda
man, is het aangenaam koel.
Drie plafondventilatoren zoe
men. Op de tafel in het midden
van het gebouw liggen een ste
thoscoop, wat boeken, pennen,
plakband en een stempelkussen.
De operatiespullen en medica
menten liggen op een andere ta
fel.
Alleen van negen tot twaalf uur
is er elektriciteit. Na de middag
houdt een generator de koelsys
temen draaiende, geen overbodi
ge luxe in het tropische klimaat
van de Andamanen. Dagelijks
ontvangt de dokter dertig tot
veertig patiënten. „Meestal gaat
het om kleine verwondingen,
veroorzaakt tijdens bouwwerk
zaamheden, zoals mensen die
een spijker door hun hand heb
ben geslagen." Bhatia moet die
wonden snel ontsmetten en hech
ten omdat het risico op infecties
groot is. Ook duikt malaria
weer de kop op. „Verder is het
vrij goed gesteld met de gezond
heidssituatie van de mensen",
zegt hij. „Ze hebben voldoende
te eten en weten wat goede hy
giëne is."
Mankracht
Buiten op straat klinkt onophou
delijk het geklop van hamers.
Vuurtjes branden om van het af
val af te komen. Bij het puinrui
men komt het vooral op pure
mankracht aan; grote machines
zijn er weinig. „De mensen wer
ken alle dagen, van 's morgens
vroeg tot 's avonds laat aan de
wederopbouw. Het zal nog wel
enkele jaren duren voordat alles
weer is opgebouwd." Niemand
kijkt zover vooruit. „Het allerbe
langrijkste voor de mensen nu is
dat ze weer in een huis kunnen
wonen", vertelt Ajay Tripathy,
coördinator van VHAI in Hut
Bay. Ook dat zal nog maanden
duren. In het hele gebied zijn
tienduizenden nieuwe huizen no
dig, die op zich snel kunnen wor
den gebouwd - de woningen op
de Andaman eilanden zijn van
beton en vrij eenvoudig - maar
de komst van de moesson (tropi
sche regenbuien) in april werkt
vertragend.
Daarom wordt eerst gewerkt
aan tijdelijke onderkomens: hut
ten van hout en tinnen daken,
die het regenseizoen kunnen
trotseren. Ook dit werk loopt
vertragingen op. Volgens sommi
gen omdat de overheid te bu
reaucratisch werkt en niet snel
genoeg vergunningen afgeeft.
De eilanders wonen nu in tijde
lijke opvangkampen, de tsuna
mi relief camps. Op Little Anda
man zijn zeven kampen, waar in
totaal 6.846 mensen wonen.
Sommige kampen bestaan uit
tenten, andere uit hutten. „Over
dag zijn de kampen te warm, 's
nachts te koud, en tijdens het re
genseizoen helemaal onge
schikt", zegt dokter Bhatia.
Bewoners beamen dat. „Wonen
in deze kleine tenten is ook
slecht voor de vrede en harmo
nie binnen het gezin. We willen
daarom weer snel een eigen
huis, pas daarna kunnen we ons
bezighouden met de wederop
bouw, met onze toekomst", on
derstreept een kampbewoon
ster, een van de weinige vrou
wen die iets zegt. Traditioneel
doen zij er in het bijzijn van
mannen meestal het zwijgen
toe. De vrouw woont in kamp 19
kilometer. Dit ligt niet ver van
Hut Bay, maar de hoofdweg is
verwoest en de tentenkolonie is
alleen te bereiken via een zand
pad, 19 kilometer door de
jungle, twee uur rijden met een
jeep. De bewoners zijn mensen
die oorspronkelijk uit het huidi
ge Bangladesh kwamen.
Ze zijn in 1969 naar India ge
vlucht en kregen van de rege
ring grond bij de kust op Little
Andaman. Daar hebben ze voor
zichzelf met goed ondernemer
schap en landbouwactiviteiten
een rijk bestaan opgebouwd.
„Nu willen we niet meer terug
groot. Mensen verbouwen kokos
noten en bananen voor eigen ge
bruik en houden varkens en kip
pen. „Dit is ons leven. Meer heb
ben we niet nodig", aldus Jos
hua.
Ondertussen stellen hulporgani
saties alles in het werk om de
slachtoffers van de ramp weer
zelfredzaam te maken. „We wil
len niet dat de mensen te afhan
kelijk worden," zegt VHAI-coör-
dinator Ajay Tripathy. „We hel
pen ze door de eerste noodfase
heen, geven ze de middelen
waarmee ze verder kunnen,
maar daarna moeten ze het
weer zelf doen. Er zelf voor wer
ken. Als mensen alles voor niks
krijgen, worden ze lui."
De problemen worden op mi
cro-niveau aangepakt. Zo koopt
VHAI nieuwe vissersboten en
netten - die in de vloedgolven
verloren zijn gegaan - zodat de
vissers weer aan het werk kun
nen. Fietsenmakers en kappers
krijgen nieuw gereedschap. Een
verkoper van rietsuikersiroop
kreeg van de organisatie een
nieuwe pletmolen (ongeveer 200
euro). Nu staat hij weer met zijn
kraampje langs de weg. De riet
suikerstengels worden door de
molen gehaald, het sap wordt in
een bakje opgevangen en voor
vijftien rupees per glas ver
kocht. Geen vetpot, maar in een
gebied waar daglonen zo'n hon
derd rupees bedragen, doet hij
het niet slecht.
„Natuurlijk proberen we, nu we
de kans hebben, de situatie met
een te verbeteren. We trachten
technologische vernieuwingen
door te voeren. We kopen moder
nere vissersboten, betere net
ten", zegt Tripathy. Hetzelfde
geldt voor sanitaire voorzienin
gen. „Deze mensen hebben veel
veerkracht. Ondanks de trau
ma's pakken ze de draad ge
woon weer op." „Misschien om
dat wij Indiërs gewend zijn aan
rampen. Er zijn hier zo vaak
aardbevingen of cyclonen. Wat
ook meespeelt is dat Indiërs een
groot vertrouwen hebben in de
goden, die er wel voor zorgen
dat we altijd zo kunnen leven
als in het verleden", zegt dokter
Bhatia. De eigenaar van het
Shompenhotel in Port Blair
voegt daaraan toe: „Over een
tijdje komen de toeristen ook
wel weer. Het is hier immers een
klein paradijs."
Merle Tip
naar die plek aan de kust. We
zijn bang voor een nieuwe tsuna
mi. Er is voorspeld dat op 8
april een nieuwe ramp zal
plaatsvinden", zegt Sailen Chan-
der Mazumder.
De onheilstijding is afkomstig
van lokale waarzeggers en veel
mensen op Little Andaman gelo
ven het verhaal. De bewoners
van kamp 19 kilometer willen
daarom zo snel mogelijk naar
een hoger gelegen plaats. „De
lokale autoriteiten willen het
niet, die willen dat we terug
gaan naar onze oude plek", zegt
Mazumder.
„Terwijl vanuit New Delhi
wordt gezegd dat binnen een ki
lometer van de kust niet meer
gewoond mag worden. Wij we
ten nu niet waar we aan toe
zijn. We kunnen geen kant op,
een besluit wordt niet genomen,
we zitten hier maar te wachten
in het kamp." Op eigen initia
tief bouwen op de plek waar ze
willen wonen, durven mensen
niet. Ze zijn immers al een keer
alles kwijtgeraakt en willen niet
nog eens een dergelijke ervaring
meemaken.
Stamhoofd
De inwoners van kamp Harman-
dar Bay hebben die onzekerheid
niet. Zij zijn op de dag van de
ramp enkele honderden meters
landinwaarts getrokken en heb
ben daar hun normale bestaan
weer opgepakt. „Binnen tien da
gen hebben we hutten gebouwd.
Het is hier goed wonen, wij blij
ven daarom hier", zegt stam
hoofd John Jushua. De houten
hutten zijn van binnen voorzien
van een verhoging, zodat er tij
dens de moesson altijd een dro
ge plek is. „Langzaam maar ze
ker zullen alle woningen verbe
teren", glimlacht hij.
De Nicobaren zijn mensen die
in stamverband leven en hun ei
gen samenleving vormen. In hun
kamp - of dorp - is de zelfwerk
zaamheid en de saamhorigheid
Het echtpaar Dhiran (r) en Kalidagi Bala.
Het oude echtpaar Dhiran en Kalidagi Bala verloren hun zoon
en kleindochter van zeven door de tsunami. Niet alleen kam
pen ze met het verlies van hun dierbaren, ook hebben ze geen in
komsten meer. Hun zoon zorgde voor hen omdat ze zelf te oud zijn
om te werken. Hun schoondochter stierf al eerder door ziekte. Dhi
ran en Kalidagi wonen in kamp PK Pur, waar 793 mensen in tenten
leven.
Dhiran vertelt dat zijn zoon na de eerste golf samen met zijn doch
ter naar het strand was gelopen om de schade op te nemen. De twee
de vloedgolf werd hen fataal; ze verdronken binnen enkele secon
den. Dhiran en Kalidagi hebben nog een kleinzoon, maar weten
niet hoe ze voor hem en zichzelf kunnen zorgen. Dhiran: „Ik ben
oud. Te oud om te werken. Voor de tsunami had ik nog geen grijs
haar, nu ben ik helemaal grijs."
Golf van Bengalen
Little Cte,S™">
Andaman
NICOBAR
Car Nicobar EILANDEN
Malacca
Chowra
Te,esse c,morta
Katchall
Lltlle Nicobar
Great Nlcobari
B' Kanalla
fv/ Rltchies
j r -A Archipel
Zuid v' o
AndamanV^p B|a|r
Sentinel A
Rutland
- ~~l Narcondam
Diglipur
ANDAMAN
EILANDEN
Er is een IQ meetlat gemaakt voor vo-
gels. De zwarte kraai en de Vlaamse
^ikomen als slimste uit de bus.
ajjs het toch vreemd, dat in het leven
Ier dieren, die om ons zijn, zoo veel ont-
I snaPtaandemenschen." Deze verzuchting
Va&Louis Couperus, begin vorige eeuw, in
zijn verhaal De spreeuwen, gaat nog steeds
®P voor de meesten van ons. Gelukkig zijn
Jfanatieke vogelaars die wel goed opletten
en het diergedrag gedetailleerd in kaart
brengen.
nu Louis Lefebvre. Deze Canadese or-
tholoog ontwikkelde een methode om de
efhgentie van vogels te meten. Hij keek
de manier waarop vogels hun voedsel
Jen en bemachtigen,
ebvre gebruikte hiervoor ruim tweedui-
d waarnemingen van vogelkenners, die
«gelopen driekwart eeuw zijn versche
en vakbladen en tijdschriften. De nieu-
onbekende voedingsgewoonten werden
r®gistreerd,en °P basis daarvan kwam de
lQ te7t°eker t0t g8tal: de SCOre °P de
Deonderzogkgj. van de universiteit van To-
jwo, benadrukt dat je met deze meetme-
e niet werkelijk kunt meten hoe slim vo-
fe-M j; ^et £aat er eerder om hoe inven-
e dieren zijn om aan voedsel te komen.
„Bij slim heb je het over een waarde-oor-
deel. Je kunt echter nooit weten of een vogel
zijn gedrag heeft aangeleerd door andere
dieren af te kijken, of dat ie het zelf heeft
ontdekt", aldus de onderzoeker.
De zwarte kraai en de Vlaamse gaai scoren
het hoogst. Valken eindigen op een tweede
plaats, gevolgd door haviken, reigers en
spechten. „Die uitkomst is geen verrassing.
Kraaien zijn zeer slimme vogels", zegt Hans
Peters van Vogelbescherming Nederland.
Zo is bekend dat kraaien samenwerken om
hun honger te stillen. Van een koppel op
roverspad jaagt de ene helft bijvoorbeeld
een tortelduif van zijn nest, terwijl de ander
er vandoor gaat met de eieren of de jongen
die ze samen delen in de top van een boom.
Soms zit een groep kraaien aan de rand van
een weiland te kijken en te wachten. Een an
dere kraai scheert laag over het gebied,
waardoor alle broedende weidevogels hun
nest verlaten. De kraaien aan de zijlijn zien
hun kans en slaan toe.
„Wat ook gebeurt is dat boeren stokken
plaatsen bij nesten om ze te beschermen tij
dens het maaien. De kraai weet dat er een
nest hoort bij elke stok. Hij vliegt van stok
naar stok op zoek naar een hapje."
Van Vlaamse gaaien, die ook behoren tot de
kraaiachtigen, is bekend dat ze eikels en
voorjaar en zorgen voor bosverjonging. De
Vlaamse gaai wordt daarom ook wel bosbou
wer genoemd. De gekleurde gaai zie je ook
wel in de achtertuin ondersteboven aan een
net met pinda's hangen. Voedselgedrag dat
hij heeft afgekeken van kool- en pimpelme
zen.
Peters wijst op ander gedrag dat intelligen
tie verraadt. Kraaien kunnen zelfs tellen.
Dat bleek bij het fotograferen van een kolo
nie roeken. „Vogels worden vaak gefotogra
feerd vanuit een tentje. Twee personen lo
pen daar naar toe en verschuilen zich. Na
een poosje komt er een persoon uit en wan
delt weg. De meeste vogels denken dan dat
de kust veilig is en komen terug. Kraaien
niet. Die weten dat er nog iemand in het
tentje zit. Daarom moet je met vijf of zes
man naar de tent. Als er dan op den duur
eentje achterblijft, is de kraai de tel kwijt.
Er zijn zelfs kraaien die tot tien kunnen tel
len."
Opvallend is dat vogels die hoog scoren
vaak dieren zijn die bij mensen niet popu
lair zijn. Kraaien worden gehaat, omdat ze
er gemeen uitzien en het liefst smullen van
een dode prooi. In de top van de IQ test
staan vele aaseters, zoals de aasgier.
Van deze vogel is wel een zeer bijzondere
techniek geobserveerd. Ten tijde van de be
de kant-en-klare hapjes. Een ander voor
beeld van vernuft is de honingeter op de
Afrikaanse savanne. De vogel weet ergens
een bijenkolonie in een boom, maar kan
daar niet bij. Hij zoekt een honingdas, pest
dit dier zodat die het vogeltje achterna
komt. Niets vermoedend wordt de das naar
de pot met honing geleid. Aangekomen
trotsteert de das de bijen en peutert de ho
ningraten uit de holle boom. Het vogeltje
wacht zijn beurt af en vult dan zijn eigen
maag.
Er zijn nogal wat slimme vogels die gereed
schap gebruiken bij voedselbemachtiging.
Zo hakt een boomklever een noot open die
hij in een boomschorsspleet heeft geklemd.
Een spechtvink steekt een cactusdoom in
de gang van een insectenlarve. De opgehen-
gelde larven eet die op.
Opvallend is de lage score van de papegaai
met zijn relatief grote hersenen. Dat brein
dient blijkbaar niet om op een vernieuwen
de manier voedsel te zoeken, maar heeft al
les te maken met zijn spraakvermogen. Pe
ters: „Overigens, kun je ook kraaien woord
jes en simpele melodieën leren. Goudvinken
spannen op dat gebied de kroon. Die kun je
de hele Radetzky mars laten zingen."
Peter de Jaeger
De Vlaamse gaai imiteert voedselgedrag
van kool- en pimpelmezen.
foto Chiel Jacobusse
beukennootjes in de grond stoppen als win
tervoorraad. Dat is aardig slim. De vruch
ten die ze niet terugvinden kiemen in het
De kauw is een kraaiachtige, die hoog
scoort op de IQ-meetlat voor vogels.
foto Koen van Weel/GPD
vrijding van Rhodesië (nu Zimbabwe) werd
melding gemaakt van aasgieren op mijnen
velden. De vogels bleven op de omheinende
hekken wachten tot gazelles of andere die
ren per ongeluk op een mijn trapten en zich
zelf opbliezen. De gier deed zich tegoed aan
