Pauze speelt volkstoneel
25
Spiritualiteit
en avontuur
leizen samen
Haydn schreef muziek op
laatste woorden van Jezus
woensdag 9 maart 2005
jet RO Theater brengt de
^vertelvoorstelling Gilga-
0j, hij die alles gezien heeft,
marin spiritualiteit en avon-
mirhand in hand gaan.
[et is wonderlijk de woorden te
jren van duizenden jaren her.
8woorden gevat in spijker-
jj^t. gestempeld op kleitablet-
en. De woorden die eeuwen-
jus zwegen. totdat een archeo-
ig ze opdiepte uit hun schuil-
aats in zuidelijk Mesopota-
aië. het huidige Irak. Ze vertel-
het alleroudste epos uit de
Éreldliteratuur, het verhaal
inde jonge koning Gilgamesj
ie van de goden een vriend
gedragen toon vertelt Joop
jesmaat hoe Enkidoe met de
1dedieren leeft. Hij 'eet gras
iet de gazellen', tot de dochter
inde godin van de liefde hem
jrleidt. Daarna is Enkidoe niet
r, maar wijzer en
uimervan begrip,
anvankelijk is het ritme dat
naat aan de regels geeft
Zachtjes vertelt hij hoe
poe naar Gilgamesj reist en
twee jonge mannen vrienden
forden. Tempo en volume ne-
lentoebij de passages over de
van het duo. Sa-
iiai verslaan ze monsters, tar-
ngoden. Tot Enkidoe sterft en
iilgaraesj gek van verdriet over
«steppe zwerft.
gisseur Peter Sonneveld en
leur Joop Keesmaat waren al
ngetijd op zoek naar een ge
hikte tekst voor een nieuwe
rtelvoorstelling. Behalve van
istorische waarde is het Gilga-
esj-epos ook kunstzinnig van
iaig. „De taal heeft een grote
loêtische kracht", zegt Joop
jssmaat. „Door de vele herha-
agen, met daarin steeds een
leinewijziging, verschuift het
ispectief. Zo horen we vier
aal Gilgamesj' rouwbeklag,
raar elke keer werpt dat een
nieuw licht op zijn verdriet. Bo
vendien geven die herhalingen
iets meditatiefs. Iets
antra-achtigs."
jennend is de combinatie van
avontuur en spiritualiteit, vindt
•eterSonneveld. Gebeurtenis-
saiuit het leven van Gilgamesj
dienen dikwijls als springplank
voorzaken van geestelijke waar
de. Zo brengt de dood van Enki-
doefcem tot het schokkende be
sefdat ook zijn eigen leven ein
dig is Als reactie weigert Gilga-
ESjzijn vriend te begraven,
lanverschijnt de wijze Oetna-
isjiimten tonele die Gilgamesj
rechtwijst. „Zo leert Gilga-
(sjdat verzet tegen de dood
an zin heeft", vertelt Peter
jnneveld. „Dat er voor hem
pts anders opzit dan zich te
iiaren in de natuurwetten van
lieven. Dat zie ik als een gro-
•verwinning voor Gilgamesj.
wordt daarmee een rijker
«vallend zijn verder de passa-
Bsdiewe kennen uit de Bijbel,
én werk dat pas veel later is ge-
Steven. De zondvloed is duide-
herkenbaar, evenals het ver
lover Samson en Delilah,
eer Joop Keesmaat zijn
oloog begint, klinkt muziek
gitarist Willem Brink en
■erker Wim Konink, die zij
iviserend hebben ge-
„Zo'n muzikaal verhaal
;j kan niet zonder
zegt Joop Keesmaat,
muziek tilt mij op terwijl ik
nhet spelen ben."
Annemiek Veelenturf
ter met Gilgamesj, hij die al
pien heeft,met Joop Keesmaat
Peter Sonneveld (regie) en Wil-
Bnnk en Wim Konink (muziek)
(woensdag) in Theater De
few Goes (aanvang 20.00 uur), 7
jP«inRoosendaal, 14 april in Brug-
Toneelvereniging Pauze met vlnr Inez van Schie, Coby van Hemert en Leon Grim.
foto Ruben Oreel
et verhaal mag dan
misschien wat geda
teerd zijn, het the
ma is actueler dan ooit. De
Middelburgse toneelvereni
ging Pauze voert vanaf zater
dag vier keer het stuk Terug
naar Warschau op, van de
volkstoneelschrijver Jan
Staal. Het is het eerste stuk
van de vereniging onder lei
ding van regisseur Dick Zwit
ser.
Pauze kwam enkele jaren ge
leden voort uit theatergroep
't Zand. Het stuk van Jan Staal
is vooral uitgekozen met het oog
op de viering van zestig jaar be
vrijding dit jaar en wordt ge
speeld door Inez van Schie,
Coby van Hemert, Leon Grim,
Johan Nicolaas, José de Jong,
Ineke van Doormaal, Johanna
Smit, Ab van Noot en Merel Jan
sen.
Terug naar Warschau gaat over
een Poolse vrouw, Wanda Tar-
nowska, en heeft een uitgebrei
de voorgeschiedenis. Zij heeft
zich tijdens de oorlogsjaren vrij
willig laten afvoeren naar de
concentratiekampen van de
Duitse bezetter omdat ze bij
haar-echtgenoot, een joodse ju
welier, wilde blijven. Haar man
heeft het kamp niet overleefd;
zij werd met haar Poolse papie
ren gespaard.
Aan het eind van de oorlog heeft
ze een Nederlandse man ont
moet, die bij de Poolse grens te
werk was gesteld. Ze zijn ge
trouwd en vertrokken naar Ne
derland, waar Wanda de Neder
landse nationaliteit heeft gekre
gen. Nadat ook haar tweede
man overleed, bleef zij achter
met haar stiefdochter
Het stuk begint als de stiefdoch
ter een marktkoopman leert ken
nen, begin jaren zestig. Samen
proberen ze Wanda te dwingen
terug te keren naar Polen, waar
bij ze de hulp inroepen van een
vriend met een Poolse achter
grond. Langzaam maar zeker be
seft Wanda dat ze in Nederland
niet meer thuis is.
Het is een zwaar stuk, beaamt
Zwitser. „Daarom heb ik gepro
beerd er toch wat humor in te
brengen, zoals in de grofheid
van de vriend. Je merkt ook
goed dat Jan Staal een man was
van het volkstoneel van de jaren
zestig, aan de manier van pra
ten en de wijze waarop mensen
met elkaar omgaan. Het is echt
het Amsterdamse volkstoneel,
zoals De Jantjes."
De aankleding van Terug naar
Warschau heeft de regisseur so
ber gehouden. „Dat is mijn ei
gen invulling geweest. Ik hou
van een minimaal decor en had
ook geen zin om bijvoorbeeld
een geschilderde straat te ge
bruiken. We werken nu met een
buizenframe, van het materiaal
waarmee ze ook steigers maken.
Dat is vooral symbolisch. Het
stuk zelf is realistisch genoeg."
Rolf Bosboom
Terug naar Warschau, door toneelver
eniging Pauze, zaterdag 12 maart
(20.00 uur), zondag 13 maart (15.00
uur), vrijdag 18 maart (20.00 uur) en
zaterdag 19 maart (20.00 uur) in
't Spiegeltheater te Middelburg.
Hoe je er ook tegen aankijkt,
de dramatische kracht van
Jezus' laatste woorden aan het
kruis is vrijwel ongeëvenaard.
Het hartverscheurende 'mijn
God, mijn God, waarom hebt
Gij mij verlaten?' of het berus
tende 'het is volbracht', het zijn
woorden die een enorme echo in
de Westerse cultuur hebben ach
tergelaten.
De Christelijke Oratorium Vere
niging Goes zingt zaterdag in de
Maria Magdalenakerk in Goes
het oratorium van Joseph
Haydn, gebaseerd op deze laat
ste woorden. De ontstaansge
schiedenis van Die sieben letzen
Worte unseres Erlösers am Kreu-
ze is zo merkwaardig dat het
hier niet onvermeld mag blij
ven.
In 1786 kreeg Haydn een op
dracht uit Spanje voor een serie
orkestsonates die een plaats kre
gen in de eredienst van de kerk
van Santa Cueva in Cadiz. De ze
ven instrumentale stukken moes
ten het karakter krijgen van rus
tige meditaties op Jezus' woor
den. Een dergelijke opdracht
vereist een ongelofelijk talent.
Niet alleen moest Haydn probe
ren die enkele zinnen in pure
klank te vatten, hij moest ook
Dirigent Bernhard Touwen
de boel interessant houden on
danks de aanhoudende langza
me tempi.
Het huzarenstukje lukt. Publiek
én Haydn waren tevreden met
het resultaat. De componist
maakte meteen een versie voor
strijkkwartet en reviseerde een
foto Pia Pirtinaho
door iemand anders gemaakt
versie voor piano.
Met dit stukje geschiedenis heb
ben we echter nog geen orato
rium en heeft het koor zaterdag
geen tekst. Het verhaal is dan
ook niet af. In 1794 ontdekte
Haydn dat er een koorversie van
zijn werk in omloop was. Hij
kreeg een exemplaar in handen,
liet Gottfried van Swieten nieu
we teksten op zijn sonates ma
ken, en herschreef de muziek tot
een populair gebleven orato
rium.
De solisten van zaterdag zijn Ca
roline Stam, Wilke te Brummel-
stroete, Hans Timmermans en
Matthijs Mesdag. Het Dordts
Kamerorkest is met organiste
Janny Dieleman verantwoorde
lijk voor de begeleiding. De mu
zikale leiding is in handen van
dirigent Bernard Touwen.
Behalve bovengenoemd werk
zingt het gezelschap Haydns Sta-
bat Mater, de hymne over de
moeder aan de voet van het
kruis. Die tekst lag tenminste al
een kleine vijfhonderd klaar.
Wie na zaterdag nieuwsgierig
wordt naar de pianoversie van
de Zeven Woorden, kan aan het
eind van de maand terecht in
Veere. De Zeeuwse pianist Leen
de Broekert speelt dan het werk
in de Grote Kerk.
Douwe Eisenga
De Christelijke Oratorium Vereni
ging Goes zingt zaterdag in de Maria
Magdalenakerk in Goes twee werken
van Joseph Haydn. Aanvang: 20.00
George Riel exposeert in de foyer van
de Zeeuwse Bibliotheek in Middel
burg een selectie van zijn schilderijen
die hij heeft gemaakt tussen 1981 en
2001. Te zien t/m 16 april. Openings
tijden: ma 17.30-21.00 uur, di t/m vrij
10-21 uur en za 10-13 uur.
De reizende expositie Plat Zeeuws
van Zeeuwse vormgevers en het Cen
trum voor Beeldende Kunsten, Vorm
geving en Architectuur Zeeland
(CBK Zeeland) is t/m 6 april te zien
in het gemeentehuis van Schou-
wen-Duiveland in Zierikzee. De ope
ning is vrijdag om 16.00 uur.
Dave Rodrigues exposeert in maart
en april Indonesische batikschilde-
rijen in het streekziekenhuis Walche
ren in Vlissingen. Te bezichtigen tij
dens bezoekuren.
Blok Notes is de titel van een exposi
tie schilderijen (acryl op doek) van
Willeke Klaassen in Café Soif in Vlis
singen. De opening is zondag van
16.00 tot 18.30 uur. Te bezichtigen
t/m 23 april tijdens de openingsuren.
Miranda Traas exposeert vanaf mor
gen t/m 9 april foto's bij de Kunstuit
leen De Bevelanden in Goes. Ope
ningstijden: wo t/m za en de eerste
zondag van de maand 13-17 uur.
Galerie aan de Lein in Hoek opent
morgen haar deuren voor een nieuw
seizoen met werk van dertien deelne
mers, van beelden, tot keramiek, sie
raden en vormen van handarbeid. Te
bezichtigen tot het winterseizoen, do
en vrij 14-17 uur en za 12-16 uur.
De droom van de vlinder is een expo
sitie van Ira van der Valk, t/m 16 mei
in het Zijdemuseum in Meliskerke.
De opening zaterdag om 15.30 uur
wordt muzikaal opgeluisterd door
Joop Kort (piano) en Collin Clement
(gitaar). Openingstijden: di t/m za
10-17 uur.
De schoolplaten van J.H. Isings en an
deren zijn te zien tijdens een exposi
tie, vanaf vandaag t/m 23 maart in de
Drukkery in Middelburg. Tevens wor
den schilderijen en aquarellen van
drie generaties Vaarzon Morel ten
toon gesteld. Te bezichtigen tijdens
winkeltijden.
J. Verstegen exposeert schilderijen in
olieverf in het Oosterscheldezieken-
huis te Goes. Te bezichtigen vanaf
vandaag t/m 4 mei tijdens bezoeku
ren.
Ruud Dijkstra exposeert in maart en
april foto's van alledaagse dingen in
onze directe omgeving in twee gan
gen van zorgcentrum De Zoute Vie
ver in Oost-Souburg.
ROTTERDAM
Wereldmuseum Rotterdam: t/m 2 ok
tober, Japanse indigo, kimono's en
textielkunst, 1825-2004; Marokko:
kunst design 2005.
Museum Het Schielandshuis: t/m 31
mei, Schoppen tegen het Gezag. Van
Kaat Mossel tot Pim Fortuyn: opstan
digheid tegen de overheid is in Rotter
dam van alle tijden!
Kunsthal Rotterdam:, t/m 13 maart,
Enrique Metinides - schitterend onge
luk. t/m 17 april, Lentelust; erotische
fantasieën in Edo Japan; Félicien
Rops - De schoonheid en het beest.
OorlogsVerzetsMuseum R'dam: t/m
26 juni, Menselijke dilemma's-De oor
log in beeldverhalen.
Museum Boijmans Van Beuningen:
t/m 31 december. De hoogtepunten
uit de verzameling oude kunst, uit de
periode 1400-1700 en 1730-1950. Op
stelling moderne kunst en surrealis
ten. t/m 12 juni: Alles Dali.
Maritiem Museum Rotterdam: t/m 31
december, WereldHaven - HavenWe-
reld. t/m 22 mei: Lichten langs de
Noordzee, over kustlichten en haven
bakens.
ANTWERPEN
Fotomuseum: tot 3 april - 25 jaar
persfotografie in De Standaard
Nieuwe vleugel: tot 3 april - Anton
Corbijn.
De Singel: tot 10 april - b&k+, archi
tecten, Keulen, opening do. 20.00 uur
door Moritz Küng.
MUHKA: tot 24 april - Collectie win
ter 2004-2005.
Provinciaal Diamantmuseum: tot 19
juni - In /Uit de Schatkamers: juwe
len in de kijker.
Museum Mayer Van den Bergh: tot
2006 - Rijksmuseum aan de Schelde
Meesterwerken uit de schatkamer
van Nederland.
GENT
Museum Dr. Guislain: tot 13 maart
2005 - Het Hart. Geschiedenis - Ver
haal - Verbeelding.
Bijloke Mezzanine: tot 28 maart: Po
ten en Ogen.
Huis van Alijn: tot 3 april - De ontem
bare passie van het circusleven.
S.M.A.K.: tot 13 maart, Erick Beltran
Punch-Drunk; tot 20 maart - Kunst
Nu met Ivo Porovoost en Simona Ni-
colai; tot 10 april, Michaël Borre-
mans; tot 17 april - Bemd Lohaus -
Orla Barry.
Caermersklooster: tot 10 april - F3 fo
tografie van Filip Claus, Piet Goet-
hals en Carl Uytterhaegen.
MIAT: tot 24 april - Oeillet Flamand
- De verleiding van de oude roos.
Kunsthal Sint Pieters Abdij: tot 5
juni - El Fruto de la Fe, 16de eeuwse
Vlaamse kunst, met beeldhouwwer
ken en schilderijen en vooral belang
rijke religieuze kunst, uit La Palma.
BRUGGE
Provinciaal Hof: tot 16 maart - In de
wolken, werk van 12 West-Vlaamse
kinderboekillustratoren.
Stadshallen: tot 20 maart: Jo Van-
tournhout, romantische schilderijen.
Campus S.F.X.: tot 31 maart - Verbor
gen, vergeten of verloren, foto's van
Kristel D'Huysser.
KNOKKE
Scharpoordgalerij: tot 13 maart - Pie-
ter Verhoye - keramiek.
9 t/m 15 maart
WOENSDAG
Sim Bolus
Poppentheater Sim Bolus speelt De Koning is bloot.
Voorstelling naar het sprookje van H.C. Andersen.
•Ambachtscentrum, Goes, 15.00 uur
Cabaret
Eric van Sauers brengt zijn vierde programma.
In Eric van Sauers liegt behandelt de cabaretier alle dingen,
waarover je zo ontzettend graag liever niets wil horen.
•Ons Dorpshuis, Kruiningen, 20.00 uur
Epos
Gilgamesj, hij die alles gezien heeft is een vertelvoorstelling
van het ro theater.
Peter Sonneveld bewerkte het epos voor acteur Joop Kees
maat. Willem Brink en slagwerker Wim Konink verzorgen
de muziek.
•Theater De Mythe, Goes, 20.00 uur
Komedie
Pleunie Touw en Hugo Metsers samen op de planken.
Zij brengen de relatiekomedie Het kan weer vreemd gaan,
een vervolg op het eerdere stuk, waarin zij twee overspeli-
gen spelen die elkaar een weekeind per jaar ontmoeten.
•Stadsschouwburg Middelburg 20.00 uur
Hooikoorts
Hooikoorts is toe aan de laatste voorronde.
Deelnemers zijn Twisted Animals, Out of Order, Titt, Not So
Rough, Lucid Dream, de dansgroep van Sadrine Lishoek en
dansgroep Develish. De finale is 24 maart.
•De Hooizolder, Westkapelle, 20.00 uur
DONDERDAG
Musical
De musical Jona wordt nogmaals uitgevoerd.
De tachtig vrijwilligers staan onder leiding van regisseur
Henk Blom, dirigente Janny Lemson en muzikaal leider
Cees Groenleer.
•Jacobskerk, Renesse, 19.30 uur
Trommels
Slagerij van Kampen trommelt er op los in Blow.
De voorstelling is uitverkocht.
•Theater De Mythe, Goes, 20.00 uur
Raices Cubanas
Raices Cubanas uit Havana geeft een concert.
De show Ahora y Siempre zou in januari plaatsvinden, maar
moest toen worden verplaatst wegens een dubbele boeking.
•Ledeltheater Oostburg, 20.15 uur
Bloemlezing
Maarten van Rozendaal is te horen met begeleiding van bas
sist Egon Kracht.
Onder het motto Tot hier en niet verder, zingt hij een selec
tie uit zijn gebundelde liedteksten Red Mij Niet.
•Podium 't Beest, Goes, 20.30 uur
VRIJDAG
Musical
De musical Jona wordt nogmaals gebracht.
Zie donderdag.
•Jacobskerk, Renesse, 19.30 uur
Klucht
Toneelclub Serooskerke brengt de klucht Een grandioze ca
tastrofe.
De gewetenloze vestigingleider van de boerenbond verkoopt
onkruidbestrijdingsmiddelen die op de verboden lijst staan.
•Verenigingsgebouw De Spil, Gapinge, 19.30 uur
Polyfonie
Het ensemble Cladin Patoulet geeft een concert.
Het Passieconcert bestaat uit polyfonie uit de Nederlanden
van Thomas Créquillon, Jacobus Clemens non Papa, Samuel
Scheidst, Orlandus Lassus en Jan Pieter Sweelinck.
•Doopsgezinde Kerk, Middelburg, 20.00 uur
Blues
Champagne Charlie treedt op.
De bluesband presenteert haar nieuwe live-cd.
•'t Spiegeltheater, Middelburg, 20.00 uur
Morna Fado
Fernando Lameirinhas geeft een concert.
In Morna Fado combineert de zanger/gitarist de muziek van
de Kaapverdische Eilanden (morna) en van Portugal (fado).
•Schouwburg, Middelburg, 20.00 uur
Puzzels
Toneelvereniging Oosterland speelt Puzzels.
Het publiek krijgt een plaats op of voor het podium, terwijl
de acteurs op de vlakke vloer spelen.
•De Oosterhof, Oosterland, 20.00 uur
Trommels
Slagerij van Kampen trommelt er op los in Blow.
Zie donderdag.
•Theater De Mythe, Goes, 20.00 uur
Cabaret
Jörgen Raymann speelt In Holland staat mijn huis.
De voorstelling is uitverkocht.
•Arsenaaltheater, Vlissingen, 20.15 uur
Covers
Bite a Bit verzorgt een optreden.
De band speelt covers.
•Café Baarends, Goes, 20.30 uur
Revue
Revue?! is cabaret.
Frans Mulder en Nelly Frijda worden bijgestaan door Hilke
Bierman en Ara Halici.
•Scheldetheater, Terneuzen, 20.30 uur
Tribute
Twee tribute bands geven een concert.
Fake no more brengt werk van Faith No More. Bulls on Para
de speelt repertoire van Rage Against the Machine.
•Heartbreakcafé, Goes, 21.30 uur
Koppen dicht
Het Middelburgs theater speelt de komedie Koppen dicht.
Een toneelgezelschap worstelt met interne problemen.
•Minitheater, Middelburg, 20.30 uur
Zeeuwsch Gebroedt
Drie groepen treden op in Zeeuwsch Gebroedt.
Astral Motors uit Goes speelt retro rock, De Walcherse band
Essence is te horen met jazz-funk, en Hollow Men uit Zierik
zee met rock-pop.
•Kalashnikov, Terneuzen, 21.30 uur
Cabaret
Arie Vuyk brengt zijn solovoorstelling Eindpunt.
In zijn vierde programma vraagt hij zich ondermeer af waar
om een bacterie zich gelijktijdig kan vermenigvuldigen en
delen.
•Ledeltheater, Oostburg, 20.15 uur
