PZC
Ik kan nog steeds
de hele wereld aan
Killers van de Amazone zwemmen rond in de huiskamer
Bram Levi, vrijbuiter
23
zaterdag 5 maart 2005
Dit is ons leven", wijst
Bram Levi (62) met een
trots gebaar naar de foto-colla
ge aan de muur van de woonka
mer in Zonnemaire. Bram en
zijn vrouw Geertje (70) spelen
de hoofdrol, temidden van tal
van bekende Nederlanders die
figureren aan de zijde van de
flamboyante Joodse karikatu
rist. „Het is zo maar een in
druk hoor, van wat hoogtepun
ten. Als ik alle prominenten
met wie wij hebben gewerkt
zou willen ophangen, kom ik
muren tekort. Kijk eens goed
naar de mensen op de foto's.
Wat valt je op? Ze zijn allemaal
blijDat is mijn kracht. Niet al
leen wat strepen en kleurtjes
op papier zetten, dat kan ieder
een leren. Het gaat vooral om
de humor die je daar in stopt,
je totale presentatie en uitstra
ling. Wanneer je niet opvalt,
verdien je geen moer. Dat had
ik als kleine dreumes al heel
snel in de gaten."
Koud negen jaar oud, ongemakke
lijk bij het conservatieve gezins
leven, vertrok hij met de noorderzon
naar Parijs. Zonder één sou op zak, al
leen met een tekenblok en potloodje
in zijn rugtas liftend de grens over.
Het was niet de eerste keer dat Bram
van huis wegliep. „Ik voelde me slaaf
van een milieu waar ik weinig mee op
had en waar ze mij niet begrepen, zo
gezegd een buitenbeentje. Als kleuter
tekende ik altijd de visite na. Was het
papier op, dan ging ik op de keuken
muur verder. Vonden ze niet echt
leuk..."
Nog voordat hij de vrijheid van de
mondaine Franse hoofdstad proefde,
nam 'Joden Brammetje' met enige re
gelmaat de wijk naar het Rotterdamse
Katendrecht en de Zeedijk in Amster
dam. „Eigenlijk ben ik daar begonnen
met het tekenen op straat. Overal
waar zeelui kwamen, was er immers
geld." Hij glundert bij de herinnering
aan het verbond dat hij indertijd sloot
met de hoeren. „Die meiden vonden
het prachtig zo'n klein ventje met een
tekenblok. Ik ook, want ik pikte een
aardig graantje mee van de klanten
die ze afwerkten."
Ieder avontuur eindigde wel weer in
de armen van de politie, die Bram tel
kens wist op te sporen en terug naar
huis bracht. „Voor mij was dat een
verschrikking! Thuis voelde het alsof
ik in een kooi zat. Met mijn tekenblok
en potlood als enige noodzakelijke ba
gage achterop een vrachtwagen klim
men en zien waar ik uitkwam, was be
vrijding."
Jiddische rechtse
Zijn joodse achtergrond in de na-oor-
logse dagen is van grote invloed ge
weest op de manier waarop Levi het
leven aankeek en op zijn beurt door
de buitenwacht werd gewogen. Op
standig en vrijgevochten tatoeëerde
de toen zeventienjarige kunstenaar
met donkerblauwe inkt een Davidster
op beide handen. Om te imponeren.
„Ik was niet zo groot, nog steeds niet
trouwens werd nogal eens be
dreigd en ben toentertijd een beetje
aan vechtsport gaan doen. Die Mag-
adove stonden symbool voor een Jiddi
sche rechtse of linkse naar keuze",
balt hij zijn vuisten. „Later kreeg ik
er wel eens vragen over en ben ik er
maar van gaan maken dat ik ere-lid
was van de Tros."
Een gesprek met Levi verloopt heel
erg van de hak op de tak. Hij verhaalt
van de hartinfarcten veroorzaakt door
zijn wilde bestaan op de trappen van
de showbizz, met veel drank en vrou
wen. Begin jaren tachtig leerde hij
Geertje kennen, bij het maken van een
wandschildering in het Zierikzeese ca
fé 't Visslop. Tot die tijd leefde Levi
met de dag, zwierf hij rond, met Place
du Têtre, Montmartre en de bruggen
i
Naam:
Bram Levi
Geboren:
16 december 1942, Krimpen aan de
Lek
Woonplaats:
Zonnemaire
Burgelijke staat:
Sinds 22 jaar gehuwd met Geertje van
der Wiel, samen zeven kinderen en elf
kleinkinderen uit voorgaande huwelij
ken
Opleiding:
Rietveld Academie Amsterdam (niet
afgemaakt),
Ecole de Beau Art in Parijs (niet afge
maakt), de praktijk van de straat
Beroep:
Karikaturist, sneltekenaar, internatio
nal party artist en kunstschilder.
van Parijs - waaronder hij menig
nacht doorbracht - als centrum van
zijn wereld. Pochend:- „Ik heb moge
lijkheden zat gehad om te leven als
Gauguin. Wat klodders geel en blauw
als strand en zee, een witte streep die
de mist voorstelde, van zulke schilde
rijen maakte ik er op een zondag wel
twintig als het moest!
Tussen de bedrijven door verdiende
Levi met een gezelschap Indische mu
zikanten in Haagse en Hamburgse
kroegen de kost als steelgitarist. „Die
periode heb ik als heel bijzonder erva
ren. De warmte en vriendschap van
die mensen, zo ontzettend oprecht!
Heel anders dan wat ik van huis uit
gewend was."
Geertje bracht de ommekeer in zijn le
ven, bracht hem definitief terug in Ne
derland. Ze gingen wonen in Gorin-
chem en later Enkhuizen. Als teke
naar van spot- en politieke prenten
voor Panorama en de Telegraaf bouw
de Levi grote naam op. Welke faam
hij in latere jaren voortzette in Veroni
ca's televisieprogramma Late Night,
waar hij de gasten tekende. In een eer
der leven was hij als decorschilder me
de-verantwoordelijk voor het uiterlijk
van de populaire kinderserie Oebele.
Drie jaar terug werd bij hem keelkan
ker geconstateerd. Het betekende een
dikke streep onder zijn lange loop
baan als 'international party artist'.
Hij genas, maar zijn boekingsbureau
'vergat' hem spontaan. Geen optre
dens meer voor de 'groten der aarde',
zoals er zo velen zijn revue passeer
den. Ministers, voetballers (wie kent
niet die karikatuur van de broertjes
De Boer), soapsterren, muzikanten,
multinationals, hoeren en tollenaars,
'allemaal zeiden ze Bram tegen me'.
Stil
Het werd stil rond de levensgenieter.
Vastberaden vecht Levi zich een weg
terug in de belangstelling. Vanuit Zon
nemaire waar hij in 2003 kwam wo
nen, omdat Geertje graag wilde terug
keren naar haar geboortestreek. Via
kerstmarkten, schoolfeesten en regio
nale evenementen komt zijn handels
merk 'met de grote stip' weer tot le
ven. De karikaturen van dertig stam
gasten van café-restaurant Concordia
vormen in het Zierikzeese etablisse
ment de trotse ere-galerij uit zijn
nieuwste periode. „Ik kan nog steeds
de hele wereld aan, maar ik hoef niet
meer zonodig. Ik laat me niet meer uit
melken. Ik heb besloten dat ik het klei
nere werk belangrijker vind."
Voor 350 euro zijn Bram en Geertje
(die hem altijd bijstaat als vaste aange
ver van zijn potloden, stiften en pastel
krijt) van de partij op huwelijks- en
bedrijfsfeesten. „Ben ik een beetje in
vorm, dan teken ik op zo'n avond mak
kelijk zestig tot tachtig leuke portret
ten van de mensen. In kleur!"
Standaard gaat het duo bij optredens
gekleed in één van de twaalf kos
tuums (uiteenlopend van middel
eeuws en Hollands folklore, tot Chi
nees, Frans en country) die Geertje
zelf heeft gemaakt. Een aantal staat
op zijn website www.bramlevi.nl in
de etalage. „Dat is humor. Je moet een
beetje met de mensen spelen, hun spe
cifieke kenmerken (en-profil) op een
positieve manier uitvergroten. Vinden
ze leuk. Iemand onderuit halen met
een spotprent is geen kunst, het gaat
er om dat je dat met een vette knipoog
doet. Dat brengt nét dat beetje bijzon
dere schwung aan een karikatuur.
Wanneer je meer dan 43 jaar in het
vak zit en alle groten der aarde zeg
gen Bram tegen je, dan hoeven ze mij
niet meer te vertellen hoe het spelletje
in elkaar steekt... Kwestie van de
kroeg binnenstappen en de dochter
van de baas, met zülke hangers, als
het mooiste meisje van de buurt teke
nen. Het kost je misschien een knaak
voor een drankje, maar je komt met
een rug rijker weer naar buiten. Kij
ken, luisteren en shut the mouth!"
Schetsboek
Onwillekeurig dwaalt de blik in de
woonkamer van het kleine, gelijkvloer
se huis - gekenmerkt door een schil-
derpalet als naambordje naast de voor
deur - weer langs de relikwieën van
foto Mechteld Jansen
de 'international party artist', zoals
Levis omschrijving op zijn visitekaart
je luidt. Opvallend is dat tekeningen
van de meester zelf ontbreken. Lo
gisch, geeft hij als verklaring. „Ik
maak van alles slechts één exemplaar
en dat gaat mee met de opdrachtge
ver." Geertje duikt in een kast en
diept daaruit een schetsboek gemaakt
door de leerlingen van de plaatselijke
basisschool als dank aan de inzet van
hun beroemde dorpsgenoten bij een
actie voor een goed doel. Levi raakt
wederom ontroerd wanneer hij de 'ka
rikaturen' van groep één tot en met
acht langsbladert. „Dit", klopt hij op
de kaft, „heeft voor mij onnoemelijke
waarde. Daar doe je het voor. Dit is
een onvoorwaardelijke blijk van gene
genheid. Wat moet je meer? Dit is
voor mij Zeeland. D< heb de hele we
reld over gesjouwd. Frankrijk, Tahiti,
Peru, Japan, Amerika en ga zo maar
door. Sinds drie jaar wonen we nu in
Zonnemaire en ik voel me hier thuis
als nergens anders. Toen we hier neer
streken, was ik op sterven na dood
door die kanker. Geloof het of niet,
binnen een week begon m'n haar weer
te groeien, kreeg ik weer kleur op m'n
wangen. Deze streek doet iets met je.
Bram Levi is weer terug. Maar één
ding: ik ben nooit opgehouden te la
chen. Zonder humor ben je nergens."
Marcel Modde
foto Ralph van de Lisdonk/GPD
Piranha's, de killers van de Amazone, wor
den steeds populairder als huisdier. Ri
chard van der Meijden (22) uit Tilburg houdt
de roofvis én probeert ze te kweken. „Het
schijnt ook lekker te zijn, maar ik zou het nooit
kunnen eten. Je eet toch niet iets waar je van
houdt?"
Je kunt met een gei-ust hart je vinger in zijn
aquarium steken. „Zolang je niet bloedt en de
vissen voldoende eten, vallen ze echt niet aan."
Richard van der Meijden (22) uit Tilburg is hele
maal verzot op piranha's. „Omdat ze zulke
agressieve koppen hebben," lacht hij. „Het zijn
echt stoere vissen."
De piranha staat bekend als een bloeddorstige
vis waarvan mensen denken dat ze hele koeien
en mensen in korte tijd opeten. „Dat beeld is
sterk overdreven, onder meer door films," zegt
Van der Meijden. „In de Amazone zwemmen ze
in enorme scholen. Als ze honger hebben en er
loopt een koe door het water, vallen ze die wel
licht aan. Het zijn juist heel nuttige vissen, ech
te opruimers. Ze eten de dode en zieke vissen
op, en andere dieren die - dood of levend - in
het water terechtkomen."
Toen Van der Meijden op zichzelf ging wonen,
kocht hij een groter aquarium. „Maar ik wist
niet wat ik daar in zou doen. Ik begon met een
steur en tropische vissen, maar daar was ik snel
op uitgekeken."
Een aquarium van een kennis toonde een veel
interessantere inhoud: piranha's. „Ik wilde ze
meteen zelf ook hebben." De aanschaf van twee
jonkies was het begin van een passie. Inmiddels
staat er midden in de huiskamer van Van der
Meijden een aquarium met vierhonderd liter wa
ter en zeven piranha's, van zo'n twintig centime
ter lang. Verder bezoekt de schilder dagelijks
de website waar piranha-fanaten uit heel Ne
derland praten, informatie uitwisselen en zelfs
meetings regelen.
Zijn vriendin Tess (19) lacht hartelijk om de uit
de hand gelopen hobby van haar vriend. „In de
meeste huizen staat de televisie vrij centraal.
Hier staat de tv in een hoekje en het aquarium
midden in de kamer. Richard kan er uren naar
zitten kijken en wordt er helemaal rustig van."
De piranha's moeten gevoerd worden, het water
moet gezond en op temperatuur (zo'n 27 gra
den) blijven en dat is een hele klus. „Ik heb een
speciaal stofzuigertje om de bodem te reinigen.
Dan ga ik gewoon met mijn hand het water in,
tussen de piranha's. In Zuid-Amerika zwem
men de mensen ook gewoon tussen de piran
ha's. Zoals ik al zei; ze vallen alleen aan als je
bloedt of als ze erge honger hebben."
Zijn zeven piranha's heeft de Tilburgse schilder
bij drie verschillende adressen gekocht. „Ik
hoopte dat er koppeltjes zouden ontstaan en wil
de inteelt voorkomen."
Van der Meijden kreeg gelijk; het eerste nestje
kwam er. „De vissen gingen ineens heel raar
doen; om elkaar heen zwemmen, het leek wel
dansen. Ik via internet uitgezocht wat het kon
zijn en iemand van de website dacht dat het pa
ringsgedrag was."
Toen, op een ochtend, werd Van der Meijden
heel vroeg wakker en sprong uit bed. „Alsof hij
het aanvoelde", lacht zijn vriendin. „Hij rende
naar het aquarium en zag duizenden eitjes."
Vrolijk
Dit eerste nestje had weinig geluk: alle jonkies
stierven. „Ik weet nu dat er een koppeltje is, en
bij de volgende paring ga ik het beter in de ga
ten houden." Zijn liefde gaat nog net niet zo ver
dat de vissen ook namen hebben, maar volgens
Van der Meijden herkennen de beesten hem
wel.
„Als er bezoek komt, worden ze schuw en trek
ken ze letterlijk wit weg. Wanneer ik alleen
thuis ben, zijn ze bijna zwart, en zwemmen ze
vrolijk rond."
De piranha is een roofvis, en om ze hun roots
niet te laten vergeten, voert de Tilburger ze zo
nu en dan - levende - goudvissen. „Dat kan cru
overkomen, maar dat is de natuur." Gewoonlijk
krijgen de piranha's elke twee dagen een stukje
kipfilet en af en toe mosselen, roodbaarsfilet of
garnalen. „Je moet ze afwisselend voeren, piran
ha's moeten net als mensen voldoende vitami
nes binnenkrijgen."
De Tilburger rest nog één wens: vissen op piran
ha's.
„Zodra ik voldoende geld heb, ga ik naar
Zuid-Amerika. Piranha's vangen, hoe meer hoe
liever. Het lijkt me helemaal te gek om in een
klein bootje door de Amazone te varen en met
een eend of ander levend aas zo'n stoer beest
aan de haak te slaan."
Tjanne Hartman
Piranha' s
Piranha's behoren tot de familie van de Cha-
racidae, ofwel karperzalmen. Het is een gro
te familie van meer dan 1200 soorten (sub-)tro-
pische zoetwatervissen. De piranha komt voor
in de wateren van Zuid-Amerika.
Piranha's kunnen erg verschillen qua uiterlijk,
kleur en patronen. De piranha is een vleeseter
en eet in het wild voornamelijk vis.
De roofvis heeft vlijmscherpe driehoekige tan
den. In de onderkaak zijn de tanden het grootst
en het meest zichtbaar.
De ris staat bekend als bloeddorstige killer
maar is niet zo gewelddadig van karakter. Ze
vallen pas aan als een mens of dier bloedt, of als
ze erge honger hebben.
Ze kunnen erg goed ruiken: hun natuurlijke leef
gebied bestaat vaak uit troebele rivieren, ver
der verduisterd door overhangende vegetatie.
In het wild leven piranha's in grote scholen van
wel duizenden vissen.
