Een leven
als een
kunstwerk
il
Hallo Venray heeft inmiddels een heus oeuvre
Alles Dali
Geluid van het 1*
goede leven l
woensdag 2 maart 2005
p de tentoonstelling
Alles Dali, die op za
terdag 5 maart in
het museum Boijmans van
Beuningen in Rotterdam
opent, staan niet zozeer de
schilderijen van Salvador
Dali centraal als wel zijn vele
nevenactiviteiten in mode,
film, theater, fotografie en re
clame. En niet te vergeten de
manifestaties van zijn uitzin
nige persoon, die zichzelf
voortdurend in het centrum
van de aandacht wist te plaat
sen: „U zult over Dali spre
ken, in het ergste geval zelfs
Salvador Dali (1904-1989)
was een man van grote geba
ren en grote woorden, die je niet
altijd voor hem innemen. „Ik
zou mijn persoonlijkheid voor
geen goud hebben willen ruilen
voor die van een andere god",
schreef hij. ..Elke ochtend als ik
wakker word, ervaar ik een bij
zondere verrukking: de verruk
king Salvador Dali te zijn, en in
vervoering vraag ik me af wat
hij vandaag weer voor wonder
baarlijks zal voortbrengen, deze
Salvador Dali", luidde een an
der statement. En ook: „Toen ik
zes jaar was wilde ik keuken
meid worden. Toen ik zeven
was, Napoleon. Sedertdien heb
ben mijn ambities, evenals mijn
grootheidswaanzin, steeds grote
re vormen aangenomen."
In navolging van Dali verwijzen
ook zijn biografen naar zijn kin
derjaren als één van de verkla
ringen voor zijn latere geëxal
teerde, exhibitionistische en ex
centrieke persoonlijkheid, schil
derijen en daden. „Behalve dat
de keuken voor mij verboden ter
rein was, mocht ik alles doen
wat ik wilde", schreef hijzelf.
„Ik plaste in mijn bed tot mijn
achtste, gewoon omdat ik dat
leuk vond. Ik was de absolute
heer des huizes. Niets was goed
genoeg voor mij. Ik was een
verwend kind."
Als surrealist avant la lettre liep
de kleine Dali rond in een door
zijn ouders geschonken 'verblin
dend koningskostuum met een
kroon van goud en topazen, en
een mantel die gevoerd was met
echt hermelijn'. „Lange tijd heb
ik deze knalrode vermomming,
die de bevestiging vormde van
mijn koningschap, bewaard."
De verklaring voor deze verafgo
ding was het feit dat voor de ge
boorte van Dali een ouder broer
tje, dat ook Salvador was ge
noemd, op zijn zevende was
overleden aan hersenvliesontste
king. „Zijn dood heeft mijn
ouders in diepe vertwijfeling ge
stort; zij vonden alleen nog
maar troost in mijn geboorte.
Mijn broer en ik leken op elkaar
als twee druppels water... Net
als ik had mijn broer de onmis
kenbare gelaatsuitdrukking van
een genie. Hij vertoonde sympto
Foto van Salvador Dali uit het ar
chief Museum Boijmans Van Beu
ningen, 1969-1970.
men van angstaanjagende vroeg
rijpheid... Mijn broer was waar
schijnlijk de eerste uitgave van
mijn ik, maar te veel naar het ab
solute geschapen." Er zouden
talloze van deze 'uitgaven van
mijn ik' volgen, de een nog buite
nissiger dan de andere.
Voor Salvador Dali waren niet
alleen zijn schilderijen kunst,
ook zijn leven beschouwde hij
als een kunstwerk. In zijn eigen
woorden: „Belangrijk was om
de ervaring van mijn leven 'klas
siek' te maken, haar een vorm,
een scheppingsmythe, een syn
these, een architectuur der eeu
wigheid te geven."
En aan het creëren van die my
the heeft zijn vrouw Gala - ei
genlijk Helena Devulina Dia-
kanoffdochter van een Moskou-
se advocaat - een niet te onder
schatten bijdrage geleverd. Van
af hun ontmoeting in 1929, toen
Gala nog getrouwd was met de
Franse dichter Paul Eluard, tot
haai'overlijden in 1982 waren
ze een twee-eenheid. Dali zou
op een gegeven moment zelfs
zijn schilderijen met hun beider
naam signeren. „Ik houd meer
van Gala", zei hij eens, „dan
van mijn moeder, dan van mijn
vader, dan van Picasso en zelfs
meer dan van het geld."
Kanonnen
Niets was Dali te dol om in de
publiciteit te komen, onder zijn
devies: „U zult over Dali spre
ken, in het ergste geval zelfs
goed." Dat leidde tot vermaarde
scènes, die telkens opnieuw de
kranten haalden. Op een kerst
dag liep hij door New York met
een bel die hij steeds weer luid
de als hij het gevoel had dat er
niet genoeg aandacht aan hem
werd besteed: „Het idee dat
men mij niet zou herkennen,
was onverdraaglijk."
Toen hij met een oud oorlogs
schip, dat hij van de Spaanse
marine had gekocht, naar Ameri
ka ging om daar een expositie in
te richten, liet hij voor vertrek
driemaal de kanonnen bulderen
met losse flodders, wat de bevol
king van het havenstadje Cada-
qués verleidde tot een uitgela
ten feest rondom hun eigen be
roemdheid.
De bodem van het zwembad van
Surrealistische foto van Dali.
Dali in Port Lligat, waar hij het
grootste deel van zijn leven door
bracht, was bezaaid met
zee-egels. Alleen ingewijden wis
ten dat ze door een glasplaat wa
ren bedekt en durfden er een
bad in te nemen. Toen hij in de
Sorbonne een lezing gaf over
Vermeers Het kantwerkstertje
en de rinoceros, reed hij voor in
een witte Rolls Royce die tot
aan de nok was vol geladen met
bloemkolen. In Madrid riep hij
Picasso op tot een terugkeer
naar Spanje met de woorden:
„Picasso is een Spanjaard - ik
ook! Picasso is een genie - ik
ook! Picasso is een communist -
ik ook niet!"
Volgens Dali's biograaf en
vriend tot op zijn sterfbed, Ro
bert Deschames, haatte Dali el
ke vorm van eenvoud: „Elk mo
ment was voor hem geschikt de
hele wereld in deze tijd van
showbusiness uit haar apathie
te wekken, zelfs wanneer de op
ruiende provocaties, de geraffi
neerde buitenissigheden en de
publiciteitsstunts het zicht op
de grote kunstenaar benamen.
Zijn ontelbare en veelvormige
'gags' waren voor hem belangrij
ker dan wat dan ook."
Tot die 'gags' behoren eigenlijk
ook de vele bijdragen die Dali in
en buiten zijn schilderkunst le
verde aan het moderne leven, de
film, de mode, de fotografie, de
Wereldtentoonstelling in New
York in 1939, reclame en druk
werk, en aan het theater, de the
ma's van de grote expositie Al
les Dali. Wat anders te denken
van een hoed in de vorm van een
schoen, die hij bedacht voor de
Italiaanse modeontwerpster El-
sa Schiaparelli, parfumflesjes
die hij ontwierp (voor vrouwen
in flacons in de vorm van een
neus of mond, voor mannen in
flacons met de vorm van een
testikel), de enorme rozerode so
fa gevormd naar de lippen van
Mae West, de manier waarop hij
zich in 1942, naakt in een ei, liet
fotograferen door Philippe Hals
man.
Het was met name zijn achtjari
ge ballingschap in de Verenigde
Staten - van 1940 tot 1948 - die
aan Dali talloze commerciële
mogelijkheden bood, die hij gre
tig aanpakte. Met Luis Bunuel
had hij al de twee films Un
Chien Andalou en L'Age D'Or
gemaakt, zijn vriend Fédérico
Garcia Lorca (1898-1936) had
zijn interesse voor allerlei vor
men van theater - van opera tot
ballet - gewekt, met Man Ray
deelde hij al zijn passie voor fo
tografie. Nu in de VS kwamen
daar nog zoveel andere activitei
ten bij.
Disney
Hij ontwierp sieraden, richtte
de woning van Helena Ruben-
stein in, leverde bijdragen aan
tijdschriften als Vogue, Har
per's Bazaar en Town and coun
tryschreef zijn eerste roman
Hidden faces, ontwierp de recla
me voor Schiaparelli's parfum
Shocking en voor kousenfabri
kant Bryans Hosiery, bedacht
voor Alfred Hitchcock een
droomscène voor de film Spell
bound en werkte met Walt Dis
ney samen voor een tekenfilm
op basis van het Mexicaanse
lied Destino. Die laatste film
zou uiteindelijk in 1946 worden
afgeblazen, maar is in 2002 als
nog voltooid en nu in Boijmans
voor het eerst in Nederland te
zien, samen met zo'n twintig te
keningen, storyboards en olie
verfschilderijen, die in Disney's
archieven zijn teruggevonden.
Hij ontwierp decors, kerstkaar
ten, etiketten voor flessen mine
raalwater en wijn, stropdassen
en 'het prototype van de elegan
te vrouw voor het jaar 2045'.
Als zijn schilderijen en het werk
in Boijmans één ding duidelijk
maken dan is het wel dat Salva
dor Dali een maniakale worka
holic was, die zich naast al zijn
schilderwerken, boeken, ontwer
pen en (scherts)vertoningen ook
nog eens verdiepte in de gehei
men van Einsteins relativiteits
theorie, het atoomonderzoek,
Freuds psychoanalyse of de cata
strofe-theorie van de wiskundi
ge René Thom, allerlei 'uitvin
dingen' deed.Vlak voor hij stierf
wilde hij nog een tragedie schrij
ven. Om de dood te slim af te
zijn begon hij één versie alvast
met het woord 'Doek'.
Dali verkondigde tijdens zijn le
ven voortdurend het credo: „Het
enige onderscheid tussen mij en
een gek is dat ik niet gek ben."
En ook: „Het verschil tussen het
surrealisme en mij is dat ik sur
realist ben."
Een surrealist ook in het inrich
ten van zijn eigen leven. Het
heeft hem geen windeieren ge
legd, zo bewijst een oude anek
dote. In 1955 had de schilder Ca-
rel Willink een tentoonstelling
in het Stedelijk Museum. Hij zei
tegen toenmalig directeur Wil
lem Sandberg: „U moet een Dali
kopen." Waarop Sandberg ant
woordde: „Meneer Willink, ik
vind het zo verschrikkelijk le
lijk." Toen Willink in 1961 zijn
advies herhaalde, moest Sand
berg antwoorden: „Dat is niet
meer te betalen."
Aly Knol
'Alles Dali', Museum Boijmans van
Beuningen, Rotterdam, van 5 maart
tot en met 12 juni. Openingstijden
dinsdag tot en met zaterdag van 10
tol 17 uur, op zon- en feestdagen 11
tot 17 uur.
De rockband The Presids "I
of the USA stond altijd] J
kend als de vrolijke tegenf C(
ger van serieuze collegan» Vi
kanten uit Seattle als Niryj
Soundgarden en Pearl Jam.) ,m
Presidents maakten Ongecc® di
ceerde songs als 'Kit p,
'Peaches', 'Lump' en 'N$,-V
and Famous', van hun alb;... gj
werden twee miljoen stukspj
kocht.Negen jaar na het g>> h;
succes kon de bescheiden te - V(
nee door Amerika om het nu ci
we album Love Everybody
promoten op veel enthousia - n,
rekenen. hi
le
Zanger Chris Ballew: „We tbi
den ten tijde van het uitka p
van onze eerste plaat zeer ja d
fans vanaf negen jaar oud,'s 0'
krijgen nu pas de kans om on- e<
ve te zien. Aangezien wefcir
hits spelen, aangevuld v«
nieuw materiaal, vindt het;, h
bliek het prachtig." h
Ballew maakt ook comment B
en achtergrondmuziek voor; vi
Disney-concem, Microsoft» jt
Mart, MTV en Universal;*, p
kan daar compositorisch vet,, w
kwijt. Het is niet zo bepefff k
als een rockband en het bete j(
goed."Naast de band en dee- le
mercials heeft hij nog solo-;-li
jecten als The Giraffes<g;
Fucking Hijackers lopenfcs
speelt hij in het improv.. h
tie-duo Chris Tad. „Hfeiri
frustrerend om alleen in the! h
sidents te spelen. Liedjes sd- d
ven en optreden mag ik g£.d
doen, maar het genre is voor; w
te veel afgebakend. Ik hebr, B
ruimte nodig om mijn creat g
teit kwijt te kunnen.E
Dat was voor Ballew teveEr. h
reden om er in 1997 op het fcu.u
tepunt van de roem de brujro
te geven. „Het werd te d. d
Ons eerste kind was geborer d
ik wilde vaker thuis zijn.li a
hebben in 2001 met de bar F
draad weer opgepakt, mat's*
wil geen wekenlange tour n
meer doen. We maken af e®.t<
een album en houden het as; v
optredens streng in de hancr g
wil graag goed leven. Dat is.. t<
The Presidents uitdragen, (b h
muziek is het geluid van het; ti
deleven." E
Volgens Ballew wilden Thei- d
sidents in de jaren negentig! L
tegengeluid laten horen, v z
groep weigerde om die reder R
voorbeeld een platencoffi' k
bij een grote platenfirma.;; k
brachten hun debuut lieverb- R
gen beheer uit. Lekker zor. d
gezeur. Een anarchistischer e
pak die doet denken aar-
punk-attitude eind jaren zs-1<
tig. De doe-het-zelf mental; g
was overigens snel over, toe: o
debuut-cd vanwege het ent d
succes alsnog op een major!' b
werd uitgebracht. Wat 5 v
was de vrolijkheid en de e n
gie. „Al die andere a
le-bands waren zo verdom:- v
rieus. Ik werd door de 'se e
wel enorm beïnvloed, maal g
negatieve aspect sprak me' n
aan. Ik weet ook wel dateer
de wereld veel ellende is.hl
hebben ons ondanks dat ai. o
geafficheerd als een apoliu? d
band. Dat zijn we ook, maai- g
ze muziek is een verkapte v.. 1:
van protest tegen de do® r
kanten van het leven. In te?
stelling tot wat veel mensen:- -
ken, zijn wij niet alleen maaU
aan het trappen. Wij denker j-
alleen dat je negativiteit het:
te kunt bestrijden met eenp- n
tieve instelling. Dat is de s*
ment van The Presidents. 1
Ons wapen is vrolijkheid er-
Rob Mu£
The Presidents of the United
of America spelen vanavond in P
Breda (uitverkocht).
De tijdspanne tussen hun albums is zo
groot, dat je soms vergeet dat ze er
nog altijd zijn, maar recent verscheen er
toch weer een nieuwe cd van de rockgroep
Hallo Venray. Ooit goed voor volle zalen en
een spraakmakend Pinkpopoptreden. Te
genwoordig iets meer in de marge opere
rend, maar kwalitatief nog immer beho
rend tot de Nederrock-top. Zanger en song
schrijver Henk Koorn: „Simplistisch, daar
hou ik van."
„Om uit te zoeken welke nummers we bij
concerten gaan spelen, hebben we onlangs
alle platen nog eens achter elkaar beluis
terd", zegt Henk Koorn. „En ja, dat voelt
ondertussen wel als een echt oeuvre."
Sinds de oprichting, nu een jaar of zeven
tien geleden, speelde de van oorsprong
Haagse rockgroep acht albums vol. Elf als
je een live-plaat, een Twee Meter Sessie en
een Neil Young cover-cd ook meetelt. Het
onlangs verschenen Vegetables Fruit is
de eerste die ze helemaal als trio maakten,
met naast Koorn bassist van het eerste uur
Peter Koning en Henk Jonkers die in 1998
als drummer bij de groep kwam.
Na het opstappen van sologitarist Toon
Moerland in 2001 heeft Koorn ook de rol
als ridder op de zes snaren overgenomen.
Het resultaat is een sober, maar helder klin
Hallo Venray; van links naar rechts: Henk Jonkers, Peter Koning, Henk Koorn.
foto Lex van Rossen/GPD
kende plaat waar verder ook geen buiten
staanders aan te pas kwamen. Veel weemoe
dige liedjes met soms een paar 'puisten hef
tige herrie'. Een tijdloos album dat ver af
staat van de waan van de dag, maar daaren
tegen in nogal wat songs aansluiting vindt
bij hedendaagse troubadours als Bonnie
'Prince' Billy, Bright Eyes en My Morning
Jacket.
„Vroeger was ik de tweede gitarist en dan
pas je je aan", zegt de zanger.„Nu heb ik
een vrijere rol. En wat Peter Koning en
Henk Jonkers betreft: die spelen niet op
eens anders of meer, maar je kunt de bas en
drums nu gewoon beter horen. Het geluid is
opener geworden." Gastmuzikanten zijn
niet ter sprake gekomen. „We wilden een
plaat maken zoals we live spelen."
Ouderwets
Twaalf liedjes in vierenveertig minuten.
Een ouderwetse langspeelplaat eigenlijk.
Zonder eindeloze solo's of tot in den treu
ren herhaalde refreinen. 'Bondig' is het
woord. Dat geldt trouwens ook voor de tek
sten. Een handvol regels zonder vage mysti
ficaties. „Ja, simplistisch. Daar hou ik
van", beaamt de zanger en songschrijver,
wat overigens allerminst hetzelfde is als
eendimensionaal of oppervlakkig.
In al hun simpelheid zijn Kooms teksten
door de jaren heen altijd rake verhaaltjes
geweest. Speelse vingers op gevoelige plek
ken. In het verleden zette hij al een paar
keer de schijnbare romantiek van de
rock-'n-roll in perspectief. Op Vegetables
Fruit lijkt het allemaal te gaan om de beper
kingen van het menselijk bestaan. De be
grenzingen die je in het leven tegenkomt en
hoe daar mee om te gaan. 'Soms vang je iets
groots en soms is het klein', zingt hij veelbe
tekenend in 'Big CatchEn twee liedjes la
ter: 'trouble comes trouble leaves'. Wat het
leven je brengt heb je niet in de hand, hoe
je ermee omgaat wel. Dat lijkt de bood
schap. En dat is natuurlijk iets anders dan
matte berusting.
Koorn knikt. „Vroeger werden mijn teksten
altijd maar weer als een soort humoris
tische relativering gezien. Maar ik zing ner
gens: 'Leg je er nu maar bij neer.' Kijk, ie
dereen is in dit leven gewoon bezig met z'n
hoofd boven water te houden. Dat valt niet
altijd mee, maar je kunt er ook het mooie
van inzien. Er is echt niet altijd dat beeld
van hangende schouders. Kijk, dat de din
gen zijn zoals ze zijn, dat klopt natuurlijk.
Maar het was een tijdlang gewoon taboe
om dat te accepteren, terwijl ik er juist wel
de schoonheid van inzie." Na twee albums
die nog stevig in de rock-underground ver
ankerd waren, bereikte Hallo Venray in
1992 plots een aanmerkelijk breder publiek
met de cd The more I laugh the homier due
gets, die regelmatig op de radio te horen
was en bijna een hit opleverde. De clubs lie
pen vol voor de band. Een optreden op Pink
pop haalde het journaal omdat Koorn in
netkousen en hotpants op het podium ver
scheen er werden voorzichtige pogingen ge
daan om Europa en Amerika te veroveren.
Tevergeefs. De volgende plaat, A Million
Planes to Fly deed het in eigen land nog
steeds behoorlijk, maar daarna boog de ver
koopcurve in neerwaartse richting. O
in 2000 verschenen cd met de toch t$
verbeelding sprekende titel I am not a sr
less Person, at least I don't want to M
vert de muzikanten ondanks lovende
sies toch niet het geld op om een le$
bankstelletje aan te schaffen.
„Nee, met de plaatverkoop ging het af
minst goed, terwijl we in de zalen or
fantastisch ontvangen werden",
Koorn. „Maar ja, in Nederland kun jf
eenmaal zomaar drie keer het clubcirc»
de rondte spelen zonder dat je een cd k"
raakt. Dat heeft alles met de radiosiW
hier te maken. En ja, het maken van!
plaat is vaak een excuus om weer een tf
nee te kunnen opzetten. Want live
daar hebben we toch het allermeest
in..."
Vier jaar zat er tussen Vegetables
en de voorlaatste cd. Daarvoor m<
drie jaar gewacht worden op een niei
bum. Daarvoor twee jaar. Betekent da'
er pas in 2010 weer een volgend Hallo
ray album verschijnt? „Dat valt niet tev'
spellen", zegt de zanger. „Maar ja,
ve-plaat, een unplugged-plaat
cover-plaat hebben we allemaal alj
maakt. Dus rest ons nu eigenlijk niet
ders dan flink doorwerken."
Peter
