Durf te vechten voor liefde
Umberto Eco schrijft ode aan de fantasie
Meisje van dertien
verovert de wereld
Clark
Accord
25
woensdag 9 februari 2005
proza
Jljjede Jelinek: De uitgeslot
en. Alleen maar omdat ze zich-
ilf in de weg zitten, slaat een
d tieners in een park in We-
een man in elkaar. De scho
tten vormen een bende, cite-
51 Sai-tre te pas en te onpas ver-
(erd en gebruiken veel geweld.
Selprijswinnares Elfriede Je-
j,ek geelt in dit vroege werk
mbeklemmend beeld van de ja-
ji vijftig in Oostenrijk, waar
istfascisme, spruitjeslucht en
ngelukkige pubers heersen, die
eh uitgesloten voelen en - de
titles moeten nog worden uit-
5-onden - nog geen eigen jeugd-
lliuur hebben ontwikkeld,
ertaling Ria van Hengel. Uitge-
ji| Van Gennep, 251 pag.,
16,90.
Itlen Oyeyemi: Het Icarus-meis-
i, U was negentien en zat mid-
B in haar" eindexamenjaar,
jen de half Britse, half Nigeri-
jjise Oyeyemi haar debuut
threef over het meisje Jessamy,
bj gevoelig en fantasierijk
isje en net als de auteur van
nengd bloed. Ze is eenzaam
ze met haar ouders in Lon-
jen woont, verbergt zich het
efst in de kast met linnengoed,
naar ontmoet dan in TillyTilly
jn bondgenoot. Alleen: behalve
essamy kan niemand TillyTilly
en Op spookachtige wijze
ringt dit wezen de wereld van
essamy binnen en brengt haar
n haar omgeving in steeds gro-
er gevaar. 'Levendig, rauw en
aak pijnlijk' omschreef The Ti
les dê stijl van dit boek.
ertaling Irma van Dam. Uitge-
erij De Bezige Bij, 319 pag.
llaire Polders: De onfeilbare. In
ai café in Parijs ontmoeten de
nee Nederlandse vrouwen Cleo
Je Onfeilbare) en Amber (de
teekere) elkaar en het klikt
jeteen. Ze besluiten hun huidi-
ilevens op 'te geven en zich in
few York te vestigen, waar Am-
door Cleo een
lansnjke carrière weet te begin-
en in de fotografie. Maar ter
ijl haar dromen worden gerea
geerd, wordt de vriendschap
ip de proef gesteld. Langzaam
zeker weet Amber haar
mendin te ontmaskeren en hoe
meer ze ontdekt, hoe meer ze be
dt wie zijzelf is geworden. Dit
debuut is geschreven door Clai-
rePolders, die als filosofe in Pa-
njs werkt.
/ilgeverij Balans, 295 pag.,
"16,90.
Abdelkader Benali Herman
ibdeijn: Marokko door Neder-
andseogen 1605-2005 - Op de-
e'reis door de tijd' vertellen de
wee auteurs over de eeuwenou-
le contacten tussen Nederland
n Marokko. Het gaat over
leurrijke gezanten als Pallache
nVanLiederkerke, avontuurlij
ekooplieden als De Ruyter en
Ihlmann. bevrijde slaven als
(aria ter Meetelen en Jan Dek-
er en de kunstenaars Adriaen
latham, Jacques van Looy en
Inton Pieck. Aan de hand van
tm reisverslagen komt Marok-
o. vanuit Nederland bezien het
leest nabije Oosten, als een
eelvormig panorama te voor-
chijn, rijkelijk ondersteund
iet beeldmateriaal, kaarten en
ocumenten.
litgeverij De Arbeiderspers,
55 pag., €19,95.
as Heijne: Hollandse toestan-
De bundel essays van Bas
leijne is bestemd 'voor iedereen
lie Nederland nog niet heeft op-
egeven'. Heijne richt een
lietsontziende blik op een natie
He wanhopig op zoek is naar
fen moraal. Het misbaar van
lieuw rechts, de linkse leegte,
iet multiculturele melodrama,
Ie onstuitbare opkomst van Pat-
Brard, het Nederlands elftal
iressie, de Tok-
leHazes-doctrine, het ontkomt
ihemaal niet aan Heijnes kriti
eke oog. 'Wie radicalisering ef-
töefwil bestrijden', stelt Heij-
zal ook de moed moeten heb-
de snelkookpan van het
nut te halen. Dat vereist behal-
moed ook andere mooie eigen-
gappen als scepsis, bedacht-
aamheid en nuchterheid en rea-
'teitszin. Hollandse eigenschap
en. Uitgeverij Prometheus,
g-, €14,95.
lark Accord schreef
zichzelf beroemd
met De koningin van
Paramaribo. Waarom het vijf
jaar moest duren voor hij zin
had een tweede roman te
schrijven. En waarom hij na
de moord op Theo van Gogh
een positief einde bedacht.
Zijn vrienden drongen Clark
Accord afgelopen jaren her
haaldelijk in de verdediging.
Dan wees hij iedereen, al die
goedbedoelende mensen die
meenden dat hij medelijden ver
diende, op de columns die hij pu
bliceerde. Arme Clark, hij zag
het ze denken. Die columns van
hem, ja, die lazen ze wel. In Lin
da, Elsevier, Marie-Claire, Elle,
Het Parool. Maar columns zijn
geen boeken. Waar bleef, potjan
dorie, zijn tweede grote roman?
Draai er niet omheen, Clark Ac
cord, waar blijft de opvolger
van De koningin van Paramari
boJe hebt toch geen writer's
block? „Zelfs mijn uitgever
hield op een gegeven moment op
me ernaar te vragen", zegt hij
nu het werk aan zijn tweede
boek is afgerond. Het resultaat
ligt op tafel, hier in dit koffielo-
kaal aan de Amsterdamse Haar
lemmerdijk.
„Het kon me allemaal niet sche
len. Ik had geen zin om te vol
doen aan de verwachtingen. Ik
wil niet alleen schrijver van boe
ken zijn. Ik wil ook gewoon le
ven. Ik had genoeg gekte aan
mijn hoofd." Hij somt zo een
aantal redenen dan wel uitvluch
ten op waarom hij vijf jaar met
Tussen Apoera en Oreala, dat
tweede boek, heeft gewacht.
„Een verhaallijn had ik allang.
Het concept was klaar." Hij had
diep in de Surinaamse binnen
landen een mooie anekdote aan
getroffen.
Een uur later noemt hij nog een
andere reden. „Ik doe het voor
mezelf." Daarmee bedoelt hij: er
is zo veel aan mij getrokken na
De koningin van Paramaribo.
„Goedbedoeld, maar ook omdat
ze dachten beter van me te kun
nen worden. Ik had deze yijf - -
jaar nodig. Vijf jaar geleden
vroeg je of ik het een erezaak
vond voor Suriname te schrij
ven. Toen zei ik Ja, nu zeg ik
Nee. Van dat Ja is misbruik ge
maakt. Ik schrijf niet meer voor
Suriname."
Zomer 2004 vond hij het zelf
ook tijd worden. „Ik zou niet
meer geloofwaardig zijn." Hij
kon bij vrienden in Frankrijk op
een kasteel terecht. „Aupingbed-
den en andere luxe. Toch sliep
ik vaak maar een uur per nacht.
Schreef tien pagina's per dag."
Midden in de nacht was hij
klaar. „Nu moet ik iemand bel
len." Belde zijn uitgever wak
ker. „Lekker puh. Vond-ie voor
één keer niet erg." Hij wijst op
wat hij de nasleep van 'De ko
ningin' noemt: de verdere eman
cipatie en acceptatie van de Su
rinaamse cultuur in Nederland.
Daarvan ziet Clark Accord zich
zelf als wegbereider. Maar er
kenning in die zin, nee, nooit ge
had. Hij vertelt over de krabben-
mentaliteit onder Surinamers.
„Vergelijk het met de werking
van het Hollandse maaiveld:
krabben in een mand. Eén krab
weet zich langs de mandenwand
omhoog te werken, maar hij
wordt in zijn staart gegrepen en
omlaag getrokken. Bij de troep
blijven jij!"
Regenwouden
Prijzen kreeg hij ook al niet. Ver
kocht van De koningin van Para
maribo wel 60.000 exemplaren,
maar de titel 'debuut van het
jaar' kon er niet af. „Ik hoef niet
over Suriname te schrijven",
zegt hij, en wijst op de vijftien
jaar dat hij in de modewereld
verkeerde. Hij zou zo een roman
over een Nederlands fotomodel
kunnen schrijven dat werd aan
gerand door een fotograaf in
Frankrijk maar daar niet over
praten mag.
Toch gaat Tussen Apoera en
Oreala over Suriname, en hoe.
Nog Surinaamser, om het zo uit
te drukken, dan De koningin
Clark Accord: „Als je nuance aanbrengt, ben je tegenwoordig een roepende in de woestijn."
foto Dirk W. de Jong/GPD
van Paramaribo. Het is het ont
roerende, mythische verhaal
over een onmogelijke liefde diep
in de regenwouden tussen een
vrouw, Sathobang, die aan oude
riten en gebruiken hangt en vast
houdt, en een man, Kolasji, die
christen is geworden, De dood
van hun zoon drijft hen uit el
kaar.
Hoe hij aan het verhaal kwam.
Om te ontvluchten aan de zege
tocht die hij kon maken door Pa
ramaribo na 'De koningin' trok
hij de binnenlanden in. Hij inter
viewde Indianen. Hoorde dat
een man in Apoera hem zocht.
Accord moest een boek over
hem schrijven.
Zestien uur varen de rivier op.
Apoera, ooit beoogd als nieuwe,
moderne hoofdstad. Keurige
trottoirs, stromend water en
straatverlichting midden in de
jungle. De man, een oud-politie
man, berucht omdat hij ooit van
uit rechtschapenheid op zijn ei
gen zoon had moeten schieten,
gaf hem een stapel schriftjes en
stencils. Met allerlei aantekenin
gen over zaken die daar hadden
gespeeld. Zijn oog viel op die
anekdote over de opa en de oma
met hun eigen spirituele achter
gronden die uit elkaar gedreven
worden, waarna opa een dorp
verderop een andere vrouw
vindt.
Theo van Gogh
„Dat de liefde overwint, komt -
kort door de bocht geredeneerd
- door de moord op Theo van
Gogh. Mijn verhaal werd ineens
anders." Wat gemist wordt, con
cludeerde hij, is liefde. En om
dat hij het laatste hoofdstuk
nog moest fijnslijpen, boog hij
het einde om: „Ik ga een verhaal
over de liefde schrijven. On
danks de dramatiek weten Sa
thobang en Kolasji er iets van te
maken." Al voor de moord op
Van Gogh is hij gestopt met zijn
column in Het Parool. „Geen
zin meer. De toon is zo hard en
vijandig. Als nieuwe Nederlan
der moet je meedoen in die toon.
Als je nuance aanbrengt, ben je
een roepende in de woestijn."
Wat gemist wordt, is de liefde,
hij herhaalt het. „Niemand
heeft tijd om eraan te werken.
Niemand neemt de moeite. Nie
mand durft nog te beseffen dat
liefde ook vaak pijn is. Ga de
strijd aan en je komt er samen
overheen. Durf! Ga samen de
diepte in. Mensen hebben niet
meer het geloof dat ze een part
ner voor het leven vinden. Zo
stappen ze hun relaties binnen."
Nee, dan zijn ouders en grootou
ders. Hij droeg zijn boek op aan
zijn moeder, 'mijn voorbeeld dat
liefde eenmaal gegeven onvoor
waardelijk.is'. Hij weet wel wat
ze zeggen. Dat Surinaamse vrou
wen hun kinderen opvoeden.
Zijn betovergrootvader had
twee vrouwen en 32 kinderen.
Maar hij heeft ze allemaal zijn
naam gegeven. Hij bedoelt
maar.
Zijn eigen vader werd al jong
ziek. Verloor zijn kracht, zoals
hij het omschrijft. „Als kind be
greep ik niet waarom moeder
bij hem bleef. Wat doe je toch
met zo'n man, ma? Dat is nou
liefde."
Theo Hakkert
Clark Accord: Tussen Apoera en
Oreala- Roman. Uitgeverij Vassalluc-
ci, 18,95. (geb.)
Li T lA ATT T TT7" zag je het meteen: dit boek is
Pj 1 V T A 1 J 1 f J X\.anders dan anders. Vierkant,
gebonden, fel rood, de titel meer een vignet, een straatnaambordje.
Het lag in een rek van het Zeeuws Documentatie Centrum bij de af
deling 'net verschenen'. Je slaat het open en je bent verkocht.
Het idee is van een indrukwekkende eenvoud: Terug naar de Zee
straat brengt een straat in kaart. Niet een gewone: nee, de straat
waar de cafés, de tenten stonden, waar het uitgaansleven in Axel
sinds de jaren zestig geconcentreerd was. Met een stukje Weststraat
en een eindje Noordstraat. In Axel? Ja: wie dit boek leest en vooral
wie de foto's - overdadig in aantal, uitbundig in uitstraling - met
verwondering beziet, krijgt de indruk dat de Axelse Zeestraat jaren
lang het centrum van de wereld was, Soho, de Reeperbahn, het Rem-
brandtsplein, Montparnasse, Fifth Avenue, Katendrecht, de Amster
damse Zeedijk, de Terneuzense Dijkstraat, alles ineen. Om maar
wat te noemen. Het kan wat overdreven zijn, maar dit boek is een
monument, voor een straat, voor bewoners, bezoekers, voor een tijd
en een manier van leven.
Nostalgie op menselijke maat. Een ankerplaats van herinneringen,
zegt de samensteller. Een boek met een anarchistisch register (niet
alfabetisch en zonder bladzij nummers) dat spoort met de jaren
waarvan de Zeestraat de lof zingt.
De lezer kent vrijwel niemand in dit boek: jonge mensen, veel bier,
ontelbare cafés, uitbaters, foto's voor en na een verbouwing, het pa
tronaatsgebouw, katholieke uitstapjes. Café de Sport van Joke Dob
belaar, Bar Lugano met daarnaast café Poland en niet te vergeten
die tent op Drieschouwen en nog zo veel andere.
Dan de bezoekers, dansend, flirtend, lachend, genietend, vol levens
lust en verwachting. Muziek
van de jaren zestig en zeventig.
r-y De bandjes en de beginnende
/;66m T33T discjockeys. De brommers. Je
leert ze kennen via foto's die
met liefde zijn opgediept: minu
tenlang kijk je naar Beppie Kaij-
ser, Christine de Putter, Heieen Maas, Marlies Calle die wat verle
gen oogt, naar de mooie Astrid de Nijs naast Frank Groothaert,
naar Leuny de Pooter, een onvergankelijke schoonheid, de kortge
rokte Ina Ruijtenburg, de levenslustige Marijke van Poecke in de ar
men van Ricky en nog vele anderen. Waar zijn ze gebleven?
Er zijn ook ouderen, bijvoorbeeld in Café Sonnenhoek. Er is ook
een verbijsterend verhaal over de moord op Wim Janssen.
Het boek doet denken aan wat de Vlaamse schrijver Eriek Verpale
ooit zei over Zelzate. Hij schreef autobiografische vertellingen in de
vorm van brieven, die in een fabriekswijk van Zelzate speelden. Al
le wanhoop, vernedering, verdriet en alle geluk, klein en groot, was
voor Verpale daar te vinden. Voor hem was Zelzate een universum.
Axel is niet minder universeel dan Zelzate.
Aan het eind van een miezerige middag vorige week toch maar even
met het boek in de hand naar de Zeestraat gegaan. Een koffietje in
de Mops, Schots levenswater in de Pieper. Bob Dylan zingt. Het
licht wordt gedempt. Even in de straat die er niet meer is.
Terug naar de Zeestraat is opgedragen aan Annelies Verschelden.
Ze blijkt op tweede kerstdag 2003 tijdens de voorbereiding van dit
boek overleden te zijn. Nog geen vijftig jaar oud. De foto toont een
jong meisje, misschien 18, 19. Zou het twintig zijn? Met een vriend
je. Hand in hand, zo lief en onbevangen, tegen elkaar. Een leven
voor zich. Kwetsbare innigheid die ontroert.
Met het citeren van een versregel is het oppassen. Toch komen bij
Terug naar de Zeestraat onweerstaanbaar enkele woorden uit de
laatste bundel van Gerrit Kouwenaar in de geest: levens geleden
was er een morgen.
Lo van Driel
Stel: je bent een kleine uitge
ver in de Schotse hooglan
den die wat in de marge rom
melt. En dan heb je ineens een
bestseller in handen. Het over
kwam Charles Faulkner (40)
van Aultbea Publishing in Inver
ness. Hij ging in zee met de der
tienjarige Emma Maree Urqu-
hart, die van haar debuut Dra
gon Tamers in anderhalve
maand 50.000 exemplaren ver
kocht.
- Het nieuws gaat de wereld
over, u hebt een wonderkind ont
dekt.
„Nou, eigenlijk is zij degene die
naar mij toekwam. Met haar
moeder en een paar pagina's
van haar verhaal. Wat losse
hoofdstukken. Ze was nog zo
jong, dat ik het allemaal niet zo
serieus nam. Ik vond het eigen
lijk tijdverspilling. Instinctief
dacht ik, neehee, dit is een grap.
Maar ze was zeer vasthoudend.
Toen ze weer voor de deur
stond, heb ik haar gezegd: oké,
je mag bij me langskomen als
het boek af is. Ze moest eerst
maar eens bewijzen dat het haar
menens was. Maar dat had ze
toen snel voor elkaar. En daar-:
na is het totaal uit de hand gelo
pen."
- Van de vijfde Harry Potter lie
pen de verkoopcijfers alleen al
de eerste 24 uur in de honderd
duizenden. Is het niet een tikje
voorbarig om Emma uit te roe
pen tot de nieuwe J.K. Rowling?
„De eerste editie van Dragon Ta
mers van 50.000 exemplaren
kwam uit op 17 december en is
uitverkocht. Binnenkort ver
schijnt de tweede editie, weer
50.000 exemplaren. We verwach
ten dat die met een paar uur
weg is. En daarna gaan we het
boek in aantallen van zes cijfers
uitbrengen. Plus: we komen met
vijf delen, Emma is al druk
bezig met deel twee. Volgens
ons is dit in potentie nog véél
groter dan Harry Potter. Nee, ik
ga dit echt niet lopen bagatelli-
- Dan heeft u vast ook al wel in
ternationale deals gesloten. Dus
wanneer komt het boek uit in
Nederland? De Drakentem
mers?
„Nee, we houden op dit moment
nog alles in beraad. We zijn al
benaderd door zes Hol-
lywood-producenten, en door
spelf abri kanten. Het boek gaat
over een tiener en een draak die
in een computerspel belanden,
dus het leent zich uitstekend
voor de game-industrie. En tot
India aan toe willen uitgevers
het boek in vertaling uitbren
gen. We bekijken eerst rustig
wat de beste opties zijn. En dan
slaan we genadeloos toe, want
we willen dit uitmelken tot op
het bot. We gaan met Emma de
wereld veroveren."
- Wat doet dat met zo'n meisje,
is de druk niet enorm?
„Ze laat zich totaal niet van de
wijs brengen. Toen duidelijk
was dat het boek er zou komen,
zijn we met haar hele familie
om de tafel gaan zitten en heb
ben we alles van stap tot stap
doorgenomen. Ze heeft heel veel
zelfvertrouwen, en ze is zich
zeer bewust van haar talent. En
wij waren er ook van overtuigd
dat het boek een succes zou wor
den. Maar dit ging natuurlijk
wel al onze verwachtingen te bo
ven. Wat mij in eerste instantie
een gewoon meisje van dertien
leek, wordt nu wereldwijd om
schreven als een genie."
Marjolijn de Cocq
Joe werkt het geheugen? Het is eigen-
Jlijk deze vraag die centraal staat in De
Jysteneuze Vlam Van Koningin Loana, de
jeuwe roman van de Italiaanse schrijver
Imberto Eco. De verteller probeert zich na
*n beroerte iets te herinneren van zijn le-
*n- met als resultaat een even aandoenlijke
fascinerende zoektocht naar een verlo-
gewaande jeugd, waaraan maar geen
m(le lijkt te kunnen komen. 'Ik bevond me
een labyrint. Welke richting ik ook nam,
e'was niet de juiste.'
'edoor de nieuwe roman van Eco bladert,
wordt onmiddellijk getroffen door de talrij
ke illustraties. Wat hebben die plaatjes van
Flash Gordon, Felix de Kat en Popeye te
zoeken in een roman over iemand die zijn ge
heugen kwijt is? En wat is de betekenis van
die kleine foto met een halfnaakte Josephi
ne Baker? Het is bepaald geen toeval dat
Eco in De Mysterieuze Vlam Van Koningin
Loana gebruik heeft gemaakt van allerlei
voorbeelden uit de populaire cultuur. De
schrijver van de wereldberoemde roman De
Naam Van De Roos houdt zich als weten
schapper bezig met verschijnselen van mas
sacommunicatie en de consumptiemaat
schappij, waaronder reclame en stripverha
len. Zijn nieuwe roman lijkt hij voor een be
langrijk deel vooral te hebben geschreven
om de wereld van de semiotiek en literatuur
te verenigen.
De hoofdfiguur in Eco's nieuwe roman is de
zestigjarige Giambattista Bodoni, die na
een beroerte bijkomt en ontdekt dat hij zijn
geheugen heeft verloren. Dat wil zeggen: ge
deeltelijk. Hij herkent zijn vrouw en doch
ter niet meer, terwijl hij nog precies weet
welke naam de hoofdstad van Japan heeft.
Om zijn episodisch geheugen op te frissen
krijgt de man van zijn neuroloog de op
dracht een dagboek bij te houden en reist
hij af naar zijn oude familiehuis in Solara,
waar hij als kind opgroeide. En in die enor
me woning, die doet denken aan het kloos
ter uit De Naam Van De Roos, laat hij zijn
jonge jaren terugkeren met behulp van de
talloze voorwerpen die hij in de woning aan
treft, zoals de boeken van zijn grootvader.
De Mysterieuze Vlam Van Koningin Loana
is niet alleen een speelse terugkeer naar een
tijd vol onschuld en kinderlijke fantasieën
In het familiehuis probeert de man aan de
hand van tastbare herinneringen zijn leven
te reconstrueren. En langzaam maar zeker
wordt het dan duidelijk dat de voorwerpen
een enorme waarde vertegenwoordigen.
Met elkaar geven ze een beeld van een we
reld die anders verloren was gegaan. De
man bevindt zich in de familiewoning als
het ware in het centrum van zijn eigen ge
heugen. En dat leidt weer tot andere herin
neringen, die te maken hebben met pijnlijke
gebeurtenissen uit het fascistische Italië
van de Tweede Wereldoorlog.
Met De Mysterieuze Vlam Van Koningin Lo
ana heeft Eco een zeer indrukwekkende ro
man geschreven, waarin ernst en speelsheid
voortdurend een boeiende strijd leveren en
het venijn zich in de staart bevindt. Bovenal
is de roman op te vatten als één grote ode
aan de fantasie, het belangrijkste wapen te
gen de kille werkelijkheid.
Jacob Moerman
Umberto Eco~ De Mysterieuze Vlam Van Koningin
Loana - Vertaling Rob Gerritsen en Henny Vlot
Uitgeverij Prometheus426 blz., 25.-.