Marokkanen, ga terug naar Turkije!
zijn de
middeleeuwse jaren straks voorbij
zaterdag 29 januari 2005
Scene uit de, in de jaren zestig, populaire filmreeks Angelique. Veel stereotypen over allochtonen blijven bestaan. foto GPD
exotische haremmeisjes. In films die
Shaheen zag, werden Arabieren zel
den als normale mensen geportret
teerd. Door Arabieren met dat soort
zaken te associëren, worden ze gede-
moniseerd en ontmenselijkt. Hol
lywood heeft, aldus Shaheen, een at
mosfeer van intolerantie gekweekt
waarin, zeker na 11 september, racis
me gedijt.
Om de animatiefilm Pocahontas histo
risch verantwoord te maken (lees: zo
politiek-correct mogelijk), ging de Dis-
ney-studio eindeloos te rade bij native
Americans, oftewel de indianen. Bij
films over joden en negers gebeurt het
zelfde. Voor de Disney-film Aladdin
werd nauwelijks met Arabieren over
legd. In deze succesvolle animatie--
film, waarvan de "gehele cast uit Ara
bieren bestaat, hebben de helden een
lichtere huid en een Amerikaans ac
cent, terwijl de boosaardige bewakers
en koopmannen een donkere huid,
haakneuzen en een zwaar Arabisch ac
cent hebben. Als joden zo worden afge
beeld, zou een enorme rel ontstaan.
Shaheen stelt dat de grote zenders, in
clusief NBC, Fox, ABC en CBS, sinds
11 september niet alleen de Arabische
moslims in een kwaad daglicht heb
ben gesteld, maar ook nog eens probe
ren Arabische Amerikanen gelijk te
stellen met terroristen. De ontmense
lijking van Arabieren staat voorop;
daarom zie je nooit het lijden van Ara
bieren in het Amerikaanse nieuws en
daarom kunnen dode Arabieren wor
den teruggebracht tot 'collateral da
mage'. Met Arabieren sympathiseer je
nu eenmaal niet.
In het Nederland van de jaren zestig
gold de Arabier aanvankelijk nog als
iets exotisch, net als de eerste lichting
gastarbeiders. Voor hele generaties
Nederlanders was de vliegende fakir
in de Efteling de eerste kennismaking
met het Midden-Oosten, samen met
de strip Iznogoedh, die jaren in het
weekblad Pep stond.
Iznogoedh van de tekenaars Tabary
en Goscinny was gebaseerd op de Ara
bische Vertellingen van 1001 nacht.
De hoofdrol is voor de boosaardige Iz-
Agesus las in een Turkse krant
Een advertentie van 't beloofde land
Hij nam z'n vrouw, z'n koffer en de
trein
En schreeuwde dat 'ie binnenkort
Snel rijk zou zijn
En een Turkse Sjeik zou zijn
Agesus kreeg in Amsterdam
Een kamer samen met nog veertien
man
Twintig kippen, een geit en een konijn
En schreef z'n Turkse vrouw
Dat 'ie snel rijk zou zijn
En een Turkse Sjeik zou zijn
Mm
Agesus Tabena Chaile Chud
Tabenana Hassan Tabena Chaile
Chud
nogoedh, die terzijde wordt gestaan
door de onnozele Ali del Dehrel. Het
succes van de strip is het eindeloos uit
melken van één grap: Iznogoedh ver
zint iets om van de kalief af te komen
(hij wil zelf de macht overnemen) en
trapt vervolgens in zijn eigen val.
De Arabische wereld vormde in die
zelfde tijd ook geregeld het decor voor
het werk van politiek tekenaar Frits
Behrendt, zij het op een beduidend
minder romantische wijze. Behrendt
(die zowel voor Het Parool als De Tele
graaf werkte) tekende Arabieren stee
vast als grimmige en onbetrouwbare
Chud
Agesus Tabena Chaile Chud
Tabenana Hassan Tabena Chaile
Chud
Hoy Hoy Hoy Hoy Hoy Hoy Hoy Hoy
Agesus in't beloofde land
Naast Blonde Truus aan de lopende
band
Vond dat 't blonde wel bijzonder fijn
En ontzettend rijk
Voor een Turkse Sjeik zou zijn
Ontzettend 'sjeik' zou zijn...
'Blijf van "r af!' zei Bolle Jaap
'Anders sla 'k je voor je Turkse raap.'
Daar vloog het mes voor Jaap er erg in
had
En gaf een naar gevoel
Onder z'n schouderblad
En dat ivas dat
refr (2x)
sujetten, terwijl de Israëli's er altijd
pico bello en beschaafd uitzagen.
Tijdens de Suez-crisis van 1956 publi
ceerde Behrendt een tekening waarin
premier Ben Goerion, getekend als
een vriendelijke opa in een tuinbroek,
in het zweet zijns aanschijns staat te
wieden en te sproeien in het kleine
tuintje dat Israël moet voorstellen. In
dat woestijnlandschap, temidden van
stenen en rotsen, ontkiemen warem
pel planten en bloemen. Achter een
muur staan de toenmalige Arabische
leiders te gluren; de afgunstige blik in
hun bolle ogen spreekt boekdelen.
Stiekem gooien ze steeds meer stenen
in de tuin, in een poging het nobele
zionistische project te saboteren. De
goede Ben Goerion blijft echter rustig
en sereen. Pas op het laatste plaatje
raakt zijn geduld op en werpt hij een
steen terug over de muur, waarna de
Arabische leiders moord en brand
schreeuwen, met een haast satanische
blik in hun ogen. De tekeningen van
Behrendt hebben ongetwijfeld bijge
dragen aan het negatieve beeld van
Arabieren, in een tijd dat ze nog am
per in Nederland woonden.
Kennelijk is de behoefte groot om de
tamelijk ongrijpbare Arabieren in een
hokje te plaatsen. Marokkanen wor
den door de Nederlandse neoconserva-
tieven (neocons) meestal tot de Arabie
ren gerekend, terwijl ze in meerder
heid berbers zijn. In Algerije, dat net
als Marokko overwegend berbers is,
luidt het gezegde dat een Algerijn die
zegt dat hij een Arabier is, een domme
Agesus Tabena Chaile
berber is. De polder-neocons maken
de wereld echter graag overzichtelijk
en parkeren onze Marokkaanse land
genoten daarom bij de categorie Ara
bieren en anders wel in het vakje mos
lims.
Dertig jaar na Agesus weet de gemid
delde Nederlander inmiddels mede
dankzij de spotgoedkope zonvakan
ties dat in elk geval wat de geografie
betreft een wezenlijk verschil bestaat
tussen een Turk en een Marokkaan.
Marokkanen zijn zichtbaar, dus ook
grijpbaar, voor politici, agenten,
buurtbewoners én ook journalisten.
Schoffies die tasjesrovend hun zak
geld verdienen en zo hun buurt onvei
lig maken. Is ooit een samenleving zo
ontregeld door een stelletje tasjesdie
ven? Marokkanen hebben zelden grote
criminelen voortgebracht, Turken en
Koerden daarentegen wel. Die beheer
sen de heroïnehandel, de mensensmok
kel, illegaal werk en de laatste tijd
ook de illegale prostitutie in de grote
steden. Het is gemakkelijker een tas
jesdief op te pakken en in politieregis
ters bij te werken dan een Turkse of
Koerdische heroïnehandelaar in het
vizier te krijgen.
Individualisten
Marokkanen zijn individualisten. Wel
licht ook dat het daarom zo vaak
botst tussen Marokkanen en Nederlan
ders. Individualisten die elkaar maar
al te vaak tegenkomen, op straat, op
school en in het uitgaansleven. Tur
ken gaan naar Turkse cafés en disco
theken, en hoeven niet bij de poort ge
weerd te worden. Daardoor blijven
vechtpartijen tussen Nederlanders en
Turken vaak uit.
Het individualisme onder Marokka
nen manifesteert zich duidelijk. Ma
rokkaanse schrijvers, sporters, actri
ces, criminelen. Individuele kwalitei
ten die het best gedijen bij kanslozen,
uitgeslotenen. Als je dagen, jaren
moet doorbrengen op straat, word je
haast vanzelf crimineel. Of als je je
niet thuis voelt op straat tussen crimi
nelen of Nederlanders en ook je
ouders je niet kunnen boeien, duik je
in de boeken en word je schrijver,
dichter, cabaretier of columnist.
Turken op hun beurt brengen artsen,
advocaten en nog veel meer academici
voor, maar die halen de krantenkolom
men niet. Terwijl de Marokkanen
schreeuwen om een beetje respect,
aansluiting en emancipatie, zijn de
Turken reeds bezig het middenkader
van het land te vormen. Daar komen
de Marokkanen nu achteraan.
Uit een onderzoek van het Nipo, in de
cember, blijkt dat 35 procent van de
bevolking nu afwijzend tegenover
moslims staat, Turkije-vakanties of
niet. In landen als Spanje en Italië,
waar men toch dezelfde problemen on
dervindt met bijvoorbeeld Marokka
nen, zijn ze een stuk minder negatief.
Daar zijn de percentages respectieve
lijk negentien en veertien.
Het moge duidelijk zijn dat Neder
land inmiddels met afstand het minst
gastvrije land van Europa is gewor
den. In Tilburg spoten onbekenden on
langs nog de tekst: 'Marokkanen rot
op, ga terug naar Turkije', op een
muur. Die slogan zegt misschien iets
over de kwaliteit van het gedachte
goed van sommigen in de lage landen.
Arthur van Amerongen
In de zomer van 1975 stond
de hit Agesus van Alexander
Curly weken bovenaan in de
topveertig en zong heel Neder
land het lied over de lotgeval
len van deze gastarbeider uit
volle borst mee. Agesus was
een Turk, al deed zijn wonder
lijke naam met keelklanken eer
der aan een Marokkaan den
ken en ook het koeterwaalse re
frein 'Agesus Tabena Chaile
Chud' riep eerder een Arabi
sche dan een Turkse sfeer op.
Turk of Marokkaan, voor Alexan
der Curly was het één pot nat en
de boodschap van zijn smartlap was
duidelijk. De gastarbeider geilt op on
ze blanke dochters en trekt graag een
mes.
Vreemd genoeg protesteerde niemand
tegen dit dubieuze nummer, terwijl in
datzelfde jaar het lied Wat doen we
met die Arabieren hier ('Want ze zijn
niet te vertrouwen bij onze mooie
vrouwen') van Vader Abraham tot Ka
mervragen leidde en geboycot werd
door de NOS-radio.
Moslims en messen blijven, mede
dankzij Mohammed B., hardnekkig
met elkaar verbonden. Een hoogle
raar, verbonden aan de Hebreeuwse
Universiteit van Jeruzalem en van oor
sprong een Canadees, opende ooit een
college geschiedenis van het Mid
den-Oosten met de woorden: „Als een
joodse jongen veertien jaar wordt,
krijgt hij boeken van zijn ouders, een
Arabische jongen krijgt van zijn va
der een mes."
De 66-jarige Jack Shaheen is hoogle
raar massacommunicatie en vecht al
sinds 1975 tegen de negatieve beeld
vorming van Arabieren in de Ameri
kaanse filmindustrie. Hij publiceerde
twee opzienbarende boeken: The TV
Arab (Arab and Muslim Stereotyping
in American Popular Culture) en on
langs Reel Bad Arabs: How Hol
lywood Vilifies a People. Voor Reel
Bad Arabs bestudeerde Shaheen ruim
negenhonderd Amerikaanse films
waarin Arabieren of bewoners van
het Midden-Oosten voorkomen.
Shaheens conclusie: ze worden neerge
zet als terroristen, als bloeddorstige
strijders, als rijke, onethische smeer
lappen, als fanatici die in een andere
god geloven en weinig of geen waarde
aan het leven hechten. Ze willen het
Westen vernietigen met olie en terro
risme, ontvoeren, mishandelen en vér
krachten westerse vrouwen, hebben
vrijwel nooit familie en wonen op pri
mitieve plekken, bij voorkeur in de
woestijn. Als je Arabische vrouwen al
ziet in films, zijn ze verborgen in zwar
te lappen of gaat het om zwijgende,
een koning net zo dictatoriaal zal
worden als Saddam Hoessein? Oh,
nee, zegt Lufti stellig. „Wij willen
een parlementaire democratie. Ne
derland heeft een koningin en is toch
ook democratisch?" Wat Uday en
partijgenoten willen is dat de prins,
die nu in Bagdad woont en wiens fa
milie door de voorgangers van Sad
dam Hoessein is afgezet, als koning
terugkeert op de troon. Vervolgens
dient er een grondwet te worden aan
genomen, waarin staat dat de koning
geen feitelijke macht heeft. „De ko
ning als symbool van eenheid om het
land bij elkaar te houden", zo stelt
Lufti zich voor.
Lufti: „Het grootste probleem dat
we in de Arabische wereld hebben is
dat individuen alle macht naar zich
toetrekken en dictators worden. Sad
dam Hoessein was daar een goed
voorbeeld van. Om te voorkomen dat
ooit weer zo'n gek kans ziet naar de
macht te grijpen, moeten we een sys
teem bedenken om zoiets onmogelijk
te maken."
Bagdad aan de vooravond van crucia
le verkiezingen lijkt vooral in de ban
van de vraag of de gang naar de stem
bus wel of niet in een bloedbad zal
ontaarden. Afgezien van de voortdu-
rende aanslagen vindt er toch een
proces plaats dat uniek is voor dit zo
zwaar geteisterde land.
Discussies
Mensen als Uday Lufti proberen on
danks de dagelijkse portie geweld en
vernietiging na te denken over een
weg uit de ellende. Voortdurend vin
den discussies plaats over democra
tie, de positie van de regeringsleider,
de rol van religie en van religieuze
en etnische tegenstellingen.
Liefst 120 partijen en duizenden kan
didaten doen mee aan de verkiezin-
den koek zijn, in Irak is het een op
zienbarende ontwikkeling.
„Vergelijk het met het begin van de
Verlichting in Europa," zegt profes
sor Mazin Zwayne, politicoloog in
Bagdad. „Hopelijk kunnen we nu de
donkere middeleeuwse jaren achter
ons laten."
Volgens Zwayne, die net een boek
heeft geschreven over het nieuwe
Irak, moet het land in vijf staten wor
den opgedeeld. Twee voor de soenni
tische moslims, twee voor de sjiieten
en een voor de Koerden. „Natuurlijk
blijft Irak één land met een centraal
gezag, maar die vijf staten kunnen
net als de Amerikaanse staten func
tioneren, met een eigen gouverneur
en eigen wetgeving."
Grote blokken
„Ons ideaal is om alle Arabische lan
den samen te brengen in de Verenig
de Arabische Staten. Net als de Euro
pese Unie. De tijd is voorbij om klein
te denken, om je te willen afsplitsen.
Alleen grote blokken kunnen succes
vol zijn, kleine landjes hébben geen
toekomst."
Het is mooi dat er in Irak eindelijk
ruimte is om te discussiëren over een
ideale toekomst van het land. De har
de realiteit is dat er een opstand aan
de gang is die het land zo goed als to
taal verlamt. Zo was het bijvoor
beeld onmogelijk om Uday Lufti en
Mazin Zwayne gewoon in hun huis
in Bagdad te ontmoeten; door opstan
delingen wordt actief gejaagd op
westerlingen, om ze te kidnappen en
in het ergste geval te onthoofden. Ira
kezen die met westerlingen worden
gezien, lopen een groot risico hetzelf
de te overkomen.
Om de twee Iraakse politici te kun
nen spreken, moesten zij naar een
Amerikaanse basis komen, net bui
met ongeregeldheden, wijzen erop
dat de sjiieten die 70 procent van de
bevolking uitmaken, vóór de verkie
zingen zijn. Ook de Koerden, tien
procent van de Irakezen, hebben
niets tegen de stembusgang. Dat zou
betekenen dat alleen onder de soen
nitische minderheid, zo'n 20 procent
van de bevolking, grote bezwaren
bestaan tegen de verkiezingen die
mogelijk tot geweld aanleiding ge
ven.
„Dat scheelt een stuk", meent een
Amerikaanse militair. „Als iedereen
op chaos uit zou zijn, konden wij
daar nauwelijks iets tegen doen,
maar een relatief klein groepje kun
nen we wel aan." Een andere Ameri
kaanse officier is er daarentegen niet
gerust op is. „Het oogt nu allemaal
vrij kalm", zegt hij, wijzend in de
richting van Bagdad-centrum, een
paar kilometer verderop. „Ik ben
bang dat dit de stilte is voor de
storm."
Volgens de Irakezen Zwayne en
Lufti zal de opkomst in het zuiden,
waar het grootste deel van de
sjiieten woont, hoog zijn. In Bagdad
vernachten ze dat zo'n 40 procent
van de mensen naar de stembus gaat,
vergelijkbaar met de verkiezingsop
komst in Nederland voor het Europe
se parlement. „Meer zal het niet wor
den", denkt Mazin Zwayne.
„De omstandigheden zijn natuurlijk
niet ideaal. Veel mensen zullen bang
zijn om voor een stemlokaal in een
lange rij te gaan staan. Overal in de
stad gonst het van de geruchten, dat
het Iraakse verzet sluipschutters zal
inzetten in de buurt van stemlokalen
om iedereen die gaat kiezen af te
schieten. Daar geloof ik dus echt he
lemaal niets van. Ik ga stemmen, hoe
dan ook. Ik ben niet bang, ik ben Ira
kees."
otemationaal bestaat grote angst
lat het volledig uit de hand gaat
de verkiezingen van
Irak. In het land zelf zijn de
verdeeld. Van: de huidige
is slechts stilte voor de
nn, tot: alles blijft rustig. „Ik ben
tbang, ik ben Irakees", zegt
2in Zwayne, professor in Bagdad.
neer Lufti draagt een foute zonne-
een vlasbaardje en als je niet
wist zou hij zo door kunnen
voor een politieman of mede-
van de geheime dienst. Om
verdachter te maken luidt
i voornaam Uday, net als de ge-
esde zoon van Saddam Hoessein,
ins specialiteit was het tegenstan-
s langzaam dood te martelen,
ay Hoessein werd ruim een jaar
doodgeschoten door Ameri-
troepen.
Lufti grinnikt: „Hou op over
naam", zegt hij. „Iedereen kijkt
altijd een beetje merkwaardig
ials ik me voorstel. Maar veel
ïsen heten Uday, het is een veel
rkomende naam in Irak."
ay beweert helemaal niets met
vorige regime te maken te heb-
Sterker nog, hij haat Saddam
Ook van de opstandelin-
Islamitische radicalen en Sad-
- die nu vi'ijwel da-
bomaanslagen plegen tegen
hnerikanen en het Iraakse gezag
it hij helemaal niets hebben,
'ig, tuig, allemaal tuig", roept hij
gelooft daarentegen in de nade-
verkiezingen. Zo sterk zelfs
hij kandidaat is voor een van de
partijen die meedoen. „Ik sta
voor de Koninklijke par-
volgens mij kan alleen een
ing dit land redden."
Amerikaanse militairen treffen in het westen van Irak extra veiligheidsmaatregelen met het oog op de verkiezeingen
die er morgen worden gehoudenfoto Erik de Castro/Reuters
le rust konden plaatsvinden. Zijn de
politici niet bang om straks weer te
rug te gaan naar Bagdad? „Ik steun
de verkiezingen heel openlijk, het
maakt me niets uit dat sommigen me
misschien dood willen hebben", zegt
Uday Lufti.
„Bovendien heeft de wereld een heel
verkeerd beeld van Irak. Natuurlijk
is het er soms gevaarlijk, maar ik
woon in Bagdad en ik merk weken-
Er ontploft af en toe een bom, maar
Bagdad is groot, de meeste aansla
gen gaan volledig aan me voorbij.
Iedereen denkt dat er dag en nacht
wordt gevochten in de stad, maar
dat is echt volkomen onzin. Dit is
geen volksopstand, dit zijn aansla
gen en incidenten die door een heel
klein, maar fanatiek groepje worden
gepleegd."
Mazin Zwayne is het daar volledig
ken, ik ben niet naïef," verzekert hij.
„De situatie is echt niet zo slecht als
vaak wordt beweerd. De opstandelin
gen weten dat de verkiezingen hoe
dan ook doorgaan, wat voor aansla
gen ze ook plegen. Ik denk dat het op
de verkiezingsdag relatief rustig
blijft."
Hoe de verkiezingsdag er precies uit
gaat zien, valt niet te voorspellen.
Zij die menen dat in het in grootste
