De trauma' s van
Pete Townshend
Blijven leven
en bewegen
R.E.M. is nog altijd
voorspelbaar onvoorspelbaar
Tommy, the musical
25
Feeder
woensdag 26 januari 2005
Scene uit Tommy, the musical
at er een luchtige
theaterversie is ge
maakt van de rocko
pera Tommy uit 1969 van
The Who is gezien de inhoud
van het stuk wonderlijk. Het
naargeestige en deels autobio
grafische verhaal van schrij
ver-componist Pete
Townshend over incest,
moord, drugsverslaving, sa
disme en fascisme lijkt niet
geschikt voor een musicalpu-
bliek. Vanavond gaat Tom
my, the Musical in première
in Breda.
Het bestaan van de musical
versie is waarschijnlijk te
danken aan de hits 'Pinball Wi
zard' en 'See Me, Feel Me' en de
pakkende opbouw van het stuk
als geheel. De rockopera houdt
al meer dan 35 jaar de gemoede
ren bezig. En niet alleen omdat
er door de jaren heen telkens
nieuwe bewerkingen versche
nen als film, ballet, en uiteinde
lijk als musical.
Tientallen jaren vroegen
Who-fans zich af of the 'Ama
zing Journey' van Tommy, een
verkapte autobiografie was van
Pete Townshend zelf. En of de
plot misschien iets te maken
had met zijn woedeaanvallen
als hij op het podium stond?
Er moet in elk geval iets grondig
mis zijn gegaan in zijn vroege
jeugd. De popster maakte hier
door de jaren heen wel toespelin
gen op, maar hulde zich meestal
in nevelen, 'omdat hij het zelf
eigenlijk ook niet wist'.
Pas in 2003 vallen er wat meer
puzzelstukjes op zijn plaats als
de gitarist gearresteerd wordt,
omdat hij kinderporno gedown-
load zou hebben. Scotland Yard
neemt zijn dertien computers in
beslag, maar vindt niets. Als Pe
te snel weer vrij is, geeft hij in
The Observer tekst en uitleg. Ja
het klopte, hij had een keer zijn
creditcard gebruikt om voor vijf
dollar een foto met kinderporno
te bekijken. 'Het is duidelijk dat
ik schuldig ben, maar mijn gewe
ten is zuiver', verklaarde hij.
Townshend was naar eigen zeg
gen zonder opzet met kindermis
bruik op internet in aanraking
gekomen. Ook het feit dat er zo
wel in zijn computers als in zijn
huis geen kinderporno is aange
troffen, is voor de fans voldoen
de om Townshend volledig te re
habiliteren. De rechter dacht
daar anders over. De gitarist
kwam er van af met een beris
ping, maar voor een periode-van
vijf jaar staat de naam
Townshend op de zogenaamde
Sex Offenders List.
In de nasleep van de rechtszaak
vertelde de drijvende kracht ach
ter The Who dat hij zelf in z-ijn
jeugd 'waarschijnlijk' het slacht
offer was geworden van sek
sueel misbruik. Het werd met an-
van de doofstomme en blinde
jongen Tommy gaan. De onder
werpen waren voor Townshend
te confronterend, daarom vroeg
hij tijdens de voorbereidingen
op de rockopera in 1968 aan bas
sist John Entwistle of hij de lied
jes wilde schrijven.
Mythe
Townshend werkt op dit mo
ment aan een autobiografie
waarin alles onthuld zal wor
den. Als hij daarin zou beweren
verkracht te zijn, is dat op zijn
minst opmerkelijk, omdat hij
zich er tot nu toe niets van kon
herinneren. Is Townshend in
zijn eigen mythe gaan geloven?
Wat de uitkomst ook zal zijn,
het is duidelijk dat de gebeurte-
oorlog hadden meegemaakt.
De componist ontdekte vorig
jaar na gesprekken met zijn moe
der, dat zijn ouders na een bom
bardement op een theater waar
zij hadden opgetreden met hun
groep The Squadronairs, meege
holpen hadden met het verwijde
ren van lijken. Het had hen zo
aangegrepen dat ze er nooit
meer over wilden praten.
Het grote zwijgen van de oor
logsgeneratie wordt later een
van de centrale thema's in Tom
my. Pete zoekt en vindt onder
tussen een uitlaatklep in de mu
ziek. Uitgerekend van oma Den
ny krijgt hij een gitaar.
Als hij op 12-jarige leeftijd sa
men met zijn vriend John Ent
wistle dixieland zit te spelen,
dere woorden steeds duidelijker
dat het door hemzelf gecreëerde
hoofdpersonage Tommy Walker
uit de roemruchte rockopera nie
mand anders was dan Pete
Townshend zelf. De jongen, die
door een oom was verkracht,
zou hijzelf zijn. Het verhaal kan
kloppen. Op vijfjarige leeftijd
logeerde hij achttien maanden
bij zijn seksverslaafde en labiele
oma Denny, omdat zijn ouders
tijdelijk uit elkaar gingen. 'Ik
denk dat er in die periode man
nen mijn kamer zijn binnengeko
men', stelt Pete in The Observer,
maar een aanranding kan hij
zich niet herinneren. Feit is wel
dat nummers als 'Cousin Kevin'
en 'Fiddle About' expliciet over
het martelen en verkrachten
nissen in Pete's jeugd van cru
ciaal belang waren voor zijn mu
zikale carrière en dus ook voor
Tommy. De nummers die
Townshend voor de band
schreef, zaten vol seksuele ver
wijzingen. Popliedjes over mas
turbatie als 'Pictures of Lily' en
travestie in 'I'm a Boy' waren be
gin jaren zestig ongekend en
zorgden voor het ene media-rel
letje na het andere. De zin 'Ho
pe I'll Die Before I Get Old' uit
'My Generation' was niet alleen
een eerbetoon aan de jeugd,
maar ook een motie van wan
trouwen aan het adres van de vo
rige generatie. Townshend haat
te de zwijgzaamheid van zijn
ouders over de verschrikkingen
die zij tijdens de Tweede Wereld-
klaagt Denny met haar hoofd
om de hoek van de deur 'of ze
willen ophouden met die pokke-
herrie'. Townshend wordt ra
zend en gooit de gitaarverster
ker naar het hoofd van zijn
grootmoeder. Als die snel de
deur dichttrekt, vliegt de ver
sterker door het spiegelglas.
Hier ligt de kiem voor het num
mer 'Smash the Mirror'.
Zo zijn meer momenten uit
Townshends leven in verwron
gen vorm terug te vinden in de
plot van 'The Rendition of Tho
mas' zoals de gitarist het stuk
vaak aankondigde. Tommy is
net als Townshend een oorlogs
baby. De jongen die na de Eer
ste Wereldoorlog doofstom en
blind wordt na het zien van een
moord op de minnaar van zijn
moeder, vervolgens misbruikt
wordt, als twintiger verlossing
vindt en uitgroeit tot een goeroe
die uiteindelijk niet wordt begre
pen, komt overeen met
Townshend's zwarte jaren na de
Tweede Wereldoorlog bij zijn
oma. Later ziet 'de blinde'
Townshend het licht bij de India
se goeroe Meher Baba aan wie
hij het album opdraagt. Toeval
lig overlijdt de goeroe kort daar
na op 74-jarige leeftijd, na 43
jaar gezwegen te hebben.
Als je Tommy bekijkt als een ge
schiedenis van de rock-'n'-roll
vallen alle puzzelstukjes op de
goede plaats. Kort gezegd ver
telt Townshend het verhaal van
de generatie die na de oorlog vol
wassen wordt. De jeugd zet zich
af tegen de getraumatiseerde
ouders met rebelse rocksongs.
Vervolgens maakt de woede
over de verkrampte samenle
ving midden jaren zestig plaats
voor de blije liefdesboodschap
van de hippies. Drugs als LSD
en de ontdekking van de wijzen
uit het oosten brengt de jeugd in
hogere sferen. The Who be
schrijft dit proces. Tommy de
flipperkoning is een ziener ge
worden die in de voetsporen
treedt van Jezus, Boeddha, Kris
hna en Meher Baba. Verrassend
genoeg heeft Townshend een
bloedhekel aan het geneuzel van
de hippies. Woodstock om
schrijft hij als volgt: 'It's the
American Dream. Not My
Dream'. Het is dan ook niet
vreemd dat de rockopera een cy
nisch einde kent. De massa vol
gelingen van Tommy haakt ge
desillusioneerd af als de Wester
se goeroe het gebruik van drugs
en drank verbiedt in zijn 'Holi
day Camp'. Tommy blijft alleen
achter. De boodschap van
Townshend is duidelijk. Woede,
drugs, drank, seks en sektes hel
pen niet. Je moet je problemen
uiteindelijk toch zelf oplossen.
Een nuchter einde van een 'Ama
zing Journey'.
Rob Musters
'Tommy, the musical'. Onder meer te
zien in: 25 tot en met 30 januari in
het Chassé Theater in Breda; 4 tot en
met 6 februari in het Capitole Thea
ter in Gent; 15 tot en met 27 februari
Stadsschouwburg Antwerpen; 19 tot
en met 24 april Nieuwe Luxor Thea
ter Rotterdam.
Feeder was altijd een
(punk)rockband die balan
ceerde op het snijvlak van
mainstream en underground.
Op hun nieuwe, vijfde album
Pushing The Senses blijkt de ba
lans definitief te zijn doorgesla
gen naar het eerste. De Britten
klinken melodieuzer, verzorg
der en geschikter voor het sta
dion dan ooit. Zanger-gitarist
en songschrijver Grant Nicho
las: „Het gaat nu minder om het
lawaai en meer om de songs."
Naast de titelsong, is ook 'Pil
grim Soul' een vrij stevig num
mer. Maar in de overige acht
songs van Feeders nieuwe al
bum draait het duidelijk om het
liedje, de orkestratie en de sfeer
in plaats van power en ruige gi
taren. „We wilden niet gefor
ceerd heavy klinken", verklaart
Nicholas de softere muzikale in-
valshoek. „Daarom hebben we
gezocht naar een organisch ge
luid. Er zijn nog wel rockmo-
menten. 'Pushing The Senses' is
natuurlijk een ouderwetse Fee-
dersong. En zo had ik er nog een
paar geschreven. Maar die heb
ben het album niet gehaald. Het
is dus niet zo dat we van plan
waren een mellow plaat te ma
ken. We hebben gewoon de bes
te songs genomen."
De songs komen wel anders tot
stand, zegt hij, dus dat heeft er
vast ook mee te maken. Sinds de
dood van drummer Jon Lee, die
deze maand drie jaar geleden
een eind aan zijn leven maakte,
gaan bassist Taka Hirose en hij
niet meer de oefenruimte in om
te jammen. „Ik schrijf de num
mers nu alleen, speel zelf alle
partijen in en maak er demo's
van. In de studio vervangen we
de drum- en baspartijen en voe
gen we zang en.hier en daar wat
arrangementen toe."
De dood van Jon Lee greep Ni
cholas erg aan. Aanvankelijk
wist Nicholas niet eens of hij
verder wilde met de band. Maar
hij moest wel, al was het alleen
om niet te hoeven nadenken. Uit
eindelijk heeft de tragische ge
beurtenis zijn kijk op het leven
veranderd. „Ik ben bewuster
gaan leven, positiever gewor
den. Ik besef dat de enige ma
nier om gelukkig te zijn is dat je
steeds blijft proberen dingen te
vinden die je leuk vindt en je
een completer mens maken. Blij
ven leven en bewegen. Dat is
ook waar de titel van deze plaat
voorstaat."
Ploeteren
Het leek Nicholas wel wat om
Pushing The Senses te laten pro
duceren door Brian Eno. Dat
had vast interessante dingen op
geleverd, denkt hij. En zover
staan ze muzikaal nou ook weer
niet af van U2. Maar Eno had
geen tijd. Achteraf is hij blij dat
ze voor de derde keer op rij Gil
Norton (The Pixies, Foo Figh
ters) in de arm hebben geno
men. „Gil kent onze muziek en
begrijpt mij. Met Eno had ik
waarschijnlijk meer van mijn
oorspronkelijke ideeën moeten
inleveren."
Feeders vorige album Comfort
In Sound (2002), de eex-ste zon
der Jon en met nieuwe drummer
Mark Richardson (ex-Skunk
Anansi), betekende na tien jaar
ploeteren eindelijk een beschei
den doorbraak op het Europese
vasteland. Ze toerden er met
R.E.M. en Coldplay, werden op
de radio gedraaid en speelden
op de grotere festivals. In Enge
land zelf ging de plaat ruim een
half miljoen keer over de toon
bank en deden ze een Arena
Tour. Of ze het liefst een stadion
band zouden willen zijn? Nicho
las laat over zijn ambities geen
twijfel bestaan. „Zeker weten!
We willen all the way gaan. Ei
genlijk ben ik geen grote fan
van megazalen en stadions, om
dat het geluid er meestal be
roerd is. Maar het geeft wel een
enorme kick om voor zoveel
mensen te spelen!"
Rob Broere
'Pushing The Senses' verschijnt 31 ja
nuari bij Echo/Pias. Feeder speelt 17
maart in Paradiso, Amsterdam.
kun je aan de Amerikaanse
'rockband R.E.M. aflezen hoe slecht
l'oat in de muziekindustrie. Toen de
Athens, Georgia, in 1994 de cd
presenteerde, stond R.E.M. aan de
wereldtop. Twee jaar eerder had
flie positie gegrepen met het meester-
nutomatic For The People. De bomen
flfoiniet tot aan de hemel, maar de top
baken zelfs door het hemeldak heen.
'de promotie van Monster - een cd die
"aam alle eer aandeed, het is de enige
Peve misstap van de groep - werd voor
'•weken een kasteel afgehuurd even bui-
Dublin. Journalisten werden vanuit de
.wereld naar Ierland gevlogen, tot Au-
en Japanners aan toe. Iedereen
alle vier toenmalige bandleden te
kon niet op.
en ettelijke miljoenen downloads
'hangt de muziekindustrie amechtig in
en is een interview met R.E.M. te-
tot een gesprek van een kwar
to de telefoon met bassist Mike Mills
'hiczich laat bellen.
jjij °ok in Dublin? Ik dacht al dat ik je
^zegt_hij zonder een spoor van iro
R.E.M. Van links naar rechts: Michael.Stipe, Mike Mills and Peter Buck. foto Paco Torrente/EPA
nie. Lieve onzin, ter zake! Kan hij in het
kort uitleggen hoe het R.E.M. is vergaan
sinds 'Dublin'?
„We hebben een periode van veranderingen
achter de rug waar we sterker dan ooit uit
te voorschijn zijn gekomen. Drummer Bill
Berry ging weg en we zijn met z'n drieën
doorgegaan. De toewijding aan elkaar is er
uiteindelijk door versterkt." Berry verliet
de band eind 1997. Een vaste vervanger
werd niet aangetrokken.
R.E.M. bestaat sindsdien uit zanger Mi-
chael Stipe, gitarist Peter Buck en Mike
Mills op bas en toetsen. Aanvulling wordt
ingehuurd.
„Het was een grote schok, toch. Ondanks
het begrip voor Bills stap. Wij drieën kwa
men ontegenzeggelijk voor de vraag te
staan of we door konden gaan. Het was:
met pensioen gaan of opnieuw beginnen.
Het werd het laatste, we zien R.E.M. als een
nieuwe band."
Vorig jaar bracht het trio de cd Around The
Sun uit. Met melodieuze gitaarrock, gedra
gen door Stipe's kenmerkende stem. Het
was het jaar van de Amerikaanse presi
dentsverkiezingen en van een maatschappe
lijk betrokken band als R.E.M. werd welis
waar geen politieke plaat verwacht, maar
wel wat meer engagement dan op Around
The Sun te horen viel. „We zijn nooit open
lijk politiek", legt Mills uit. „Je. kunt het
ook van de andere kant bekijken. Wat er
wel in zit, is erin geslopen. Dat kon ook
bijna niet anders, want de politiek hing het
hele jaar in de lucht."
Het tekent tegelijkertijd de onafhankelijke
positie van de groep en zeker is het een be
vestiging van de onvoorspelbare geest van
zanger en tekstschrijver Michael Stipe. Hij
heeft bijvoorbeeld nooit een liefdesliedje
willen schrijven. Toen de opmerkingen
daarover aanhielden, schreef hij het onver
getelijk 'The one I love', dat bij nadere be
schouwing ook niet in de categorie viel.
„Van traditionele liefdesliedjes moet hij
niets hebben."
Het enig voorspelbare aan R.E.M. is de on
voorspelbaarheid. „Zo kun je het zien. We
maken nooit twee cd's die op elkaar lijken.
Wij doen wat we willen en voor iets wat al
eens hebben gedaan hebben we geen inte
resse."
Het gevoel van 'Wij doen het voor elkaar'
wordt versterkt door Mills vaste overtui
ging dat in deze tijd van dance en down
loads een welhaast ouderwetse rockband
als R.E.M. geen grote hits meer kan scoren.
„Het is steeds moeilijker om op de radio te
komen."
Hij is ook blij met, de onafhankelijke status
die de groep in de goede tijd heeft veroverd.
„Ik zou nu niet willen starten met een
groep. Wat dat betreft ben ik blij dat ik
geen twintig meer ben. We hadden nooit
meer een label gevonden."
REM is begonnen aan een tournee door Eu
ropa. Kan de groep de legendarische show
in Tivoli in 2003 overtreffen? De basis van
het live-repertoire zijn de qua tempo vrij
trage songs van Around The Sun. Aange
vuld met een aantal van de onvergetelijke
hits van de bands, zoals 'Losing my reli
gion', maar zonder 'Shiny happy people'.
„Van die eerste worden we nooit moe; die
ander kunnen we niet meer horen. En wat
Around The Sun betreft waren we zelf ook
verbaasd over het tempo van de liedjes. We
hadden meer up tempo verwacht. Maar we
wilden per se een album maken, een groep
songs met samenhang. Het bepalen van de
volgorde van de liedjes was extra moeilijk,
en toen kwam deze volgorde er als beste
uit."
Buck en Mills maakten zoals altijd de mu
ziek. In het geval van Around The Sun zo'n
dertig basistracks. Stipe schrijft dan de tek
sten. „Zo hebben we dat altijd gedaan. En
met zo'n briljante tekstdichter moet je dat
niet willen veranderen."
Theo Hakkert
R.E.M. treedt 3 februari op in AhoyRotterdam
