PZC
Het kwaad is altijd en overal
■8fr»i
l&sêsssBsypïfiseï i n
Tropenmuseum Amsterdam
23 Fotograaf Garry Winogrand
25 Peter Faber solo in Vlissingen
0113-315680
«v.pzc.nl
Kredactie@pzc.nl
5^31,4460 M Goes
rtveftentie-exploftatie.
«n Midden-Zeeland: 0113-315520;
wlvs-Vfaanderen: 0114-372770;
SSt 020-4562500.
oensdag 19 januari 2005
22 Van een vader kom je nooit meer af
Na een goede biecht, illustratie door B. Reith
p de expositie over Het Kwaad in het Tropenmu-
if seum in Amsterdam serveert een christelijke duivel
een vraatzuchtige in het hellevuur een schotel met
slangen. Yama, de hindoe-god van de onderwereld, spiest on
tuchtige vrouwen aan een speer en bij de islam krijgen zon
daars giftig kokend water te drinken. Zondaars aller geloven
wacht na hun dood uiteraard eeuwigdurend vreselijk lijden.
Maar waarom moet het leven op aarde zo'n tranendal zijn,
zelfs voor de braafste zielen?
Sr"-, :-f
MBi799 ionxmmm
Zeemeermin Mamy Wata, schildering op een meelzak, Zaïre circa 2000
ke tegenstanders, rukt hen de
ingewanden uit en drinkt brul
lend en lachend hun bloed'. Al
leen Shiva is in staat haar in te
tomen: als ze merkt dat ze bo
venop hem danst, komt ze bij
zinnen en steekt haar tong uit.
Dat doet ook in het Tropenmu
seum haar schitterend aangekle
de, levensgrote beeld dat in
1999 in India werd gemaakt.
Er is geen afdoende verklaring
voor de oorsprong van het
Kwaad te vinden, maar in de
verbeelding van het fenomeen is
altijd veel eer te behalen ge
weest. Eind negentiende eeuw
leefde een houtsnijder op Bali
zich uit op het beeld van een kin
dertjes etende heks, met haar
slagtanden en piekharen huive
ringwekkend realistisch ver
beeld. Getuige het kinderhoofd
je in haar rechterhand betrapte
de kunstenaar haar tegen het
eind van de maaltijd. Ook de an
dere heksen op deze expositie
hebben met hun loensende ogen,
kromme neuzen en dikke wrat
ten een lekker stereotiep griezel
gehalte.
Zwarte magie
Op de expositie wordt het
Kwaad voor jong en oud ook be
streden in films als Assepoester,
Doornroosje, Lord of the Rings
en The Shining. Curieus is in de
ze afdeling de bijdrage van Gha-
nese videofilmers, die een markt
vonden voor zwarte magie. Een
van die filmpjes heet Diabolo.
Daarin verandert een man in
een slang, kruipt bij een slapen
de prostituee naar binnen en be
vrucht haar. Als ze wakker
wordt, braakt ze papiergeld en
sterft. Einde verhaal. Ook in de
vele strips waarin het Kwaad
wordt bestreden, is niet veel
diepgang gestopt: ze voorzien in
de behoefte aan veilig griezelen
vanuit de leunstoel en dat is
méér dan genoeg.
De mens wil liever niet omgaan
met het Kwaad en weert het
daarom af met een amulet, ge
bed, bezweringsritueel of dans.
Of weert het af door er als
'gothic' in zwart leer gekleed op
speelse wijze mee te flirten. Bij
gothics als de op deze expositie
levensgroot gefotografeerde Me
dusa en Crudelia ligt de nadruk
op gevoelens van verdriet en ver
lies, maar ook op een kritische
kijk op de wereld en verlangen
naar de harmonie van vroeger.
Vlakbij zingt Alice Cooper on
der de koptelefoon Go To Hell.
Doen we toch nog maar even
niet.
Frangoise Ledeboer
Expositie: Het Kumad - t/m 12 sep
tember in het Tropenmuseum (Lin-
naetisstraat 2) Amsterdam, dagelijks
10-17 uur.
ze het op haar heupen krijgt, ver
andert ze in de woeste Durga of
de nog woestere Kali. Om de ge
lovigen tegen bedreigingen te be
schermen danst ze als een beze
tene rond, 'wurgt haar mannelij-
We breken ons al sinds de
vroegste tijden het hoofd
over de oorsprong van Het
Kwaad. Van akelige ziekte tot
nare dood, van vreselijke natuur
ramp tot verwoestend oorlogsge
weld en van lastig ongemak tot
onverklaarbare pech - onze voor
ouders van welke cultuur en reli
gie dan ook probeerden 'hogere'
oorzaken in hemelse sferen te
vinden.
Want er werd (en wordt) het
liefst van uitgegaan dat al die
rampspoed niet onze eigen
schuld is. Omdat daar vanwege
de onstuitbare stroom ellende
niet mee te leven zou zijn, is ooit
de figuur van de duivel bedacht.
Thom Puckey verbeeldt hem bo
ven op een wc, met achter hem
een lauwerkrans, opgetild door
twee engelen. Onder de titel
Triumph Of Love torent
Puckey's duivelse beeld bij de
entree met hautaine blik hoog.
boven alles en iedereen uit.
Heeft hij ons in zijn macht, of
mogen we ook een beetje om
hem lachen? Bij George Bush
mocht dat in elk geval niet. Hij
rechtvaardigde de inval in Irak
door Sadam Hoessein uit te roe
pen tot Heer Der Duisternis en
wordt omgekeerd in het islamiti
sche kamp vanzelfsprekend als
Grote Satan aan de schandpaal
genageld. Primitiever 'religieu
ze' verklaring voor bloedvergie
ten is niet denkbaar. Maar ook
bij de door geologische oorza
ken verklaarbare tsunami werd
een hogere macht uit de hoed ge
toverd. Daarom bleven zoveel
moskeeën gespaard, zondaars
dienden er lering uit te trekken.
De oude Grieken bedachten als
verklaring voor het kwaad de
mythe van Zeus, de oppergod
die uit angst voor machtsverlies
aan de mensen een doos volstop
te met vreselijke rampen, ziek
ten en misdaden. Pandora
mocht de doos niet openen,
maar deed dat toch.
Bij christenen ligt de oorsprong
tnvan het hart, scène uit het Dodenboek Neshorpacherd, Egypte, 350-200 v. Chr.
van alle kwaad bij Eva, die zo
dom was in het paradijs onder
aanvuring van de slang, tóch
van de appel te eten. In de ko
ran was het satan Iblis die Eva
tot het eten van de appel verleid
de. Ben Meulenbeld, conserva
tor van het Tropenmuseum en
mede-auteur van de tentoonstel
lingscatalogus, legt uit dat het
hindoeïsme geen bepaald mo
ment kent waarop het kwaad is
ontstaan: „De mens wordt in de
loop der tijden, in zijn verschil
lende reïncarnaties, door doen
en denken geconfronteerd met
negatieve verschijnselen als
haat, hebzucht, lust of noncha
lance." Om die verschijnselen
kwijt te raken moet hij probe
ren zuiver te worden.
Het helpt dan om de godin Par-
vati te aanbidden, echtgenote
van de oerschepper Shiva. Als
SUKEZAMl NAMAN DAJI I
Affiche, Nigeria circa 2000
Het Laatste Oordeel, Koptisch, Egypte 1997
