Jeuk, jeuk en nog eens jeuk
Leve de polymaaltijd
PZC
Smijten met
ernstige ziektes
De naaste familie
is het slachtoffer
Schurft is niet alleen een kwaal van viespeuken en smeerpoetsen
Peperspray tegen neusklachten
Preventief dotteren is niet nodig
Pil werkt slechter bij dikke vrouit
Eiwitverlies duidt op hartziekte
Wapen tegen MRSA-bacterie
Tips voor een polymenu
De weg naar zwangerscha]
maandag 10 januari 2005
door Lo van der Wal
DEN HAAG - Om gek van te
worden! Wie de schurft krijgt
moet dag (en vooral) nacht krab
ben. Het lijkt of de besmettelij-
i ke aandoening die rondwaart op
plekken waar veel mensen in on-
hygiënische omstandigheden
I verkeren steeds vaker de kop op-
steekt. Alleen vorig jaar al wa-
ren er uitbraken in de regio's
Alkmaar, Nijmegen, Rotterdam
en Deventer.
J Als het over schurft gaat vliegen
de uitdrukkingen je om de oren.
Bekend is de verwensing 'krijg
de schurft'. Op diverse werkvloe
ren heeft men de schurft in (de
smoor in) of heeft men ergens de
schurft aan (iets vreselijk verve
lend vinden). Maar er zijn nog
veel mooiere schurft-uitdrukkin-
gen die voor een groot deel in on
bruik zijn geraakt.
Zo wordt 'schurft leert krabben'
bijna altijd vervangen door
'nood leert bidden'. En wie ge
bruikt nog gezegden als 'één
schurftig schaap steekt de ganse
kudde aan', 'wie schurft is,
schurkt' (de schuldige verraadt
zich) en nog mooier: 'een schurf
tig hoofd vreest de kam' (van
toepassing op iemand die niet
zuiver op de graad is).
Dat dergelijke uitdrukkingen
dode taal zijn geworden, zegt
,'veel over schurft. Het is geen
volksziekte meer, maar een
ouderwetse aandoening uit
douche- en wasmachineloze tij
den.
Verklaring
Het gaat dr. Kees van Ginkel,
dermatoloog en autoriteit op het
gebied van contact-allergie, te
ver om te spreken van een
schurft-revival. Maar dat de
aandoening de laatste tijd vaker
de kop opsteekt ontgaat ook
hem niet. In de Deventer zieken
huizen, waar Van Ginkel werkt,
gebeurde dat nog vorig voor
jaar. Van Ginkel heeft er wel
een verklaring voor dat schurft-
uitbraken opvallend vaak
plaatsvinden in ziekenhuizen en
andere zorginstellingen als ver
pleeghuizen. Dan gaat het niet
om scabies (de gewone vorm van
schurft waarbij nauwelijks huid
afwijkingen zijn), maar om de
veel zeldzamer scabiës norwegi-
ca die gepaard gaat met sterke
korst- en schilfervorming. Deze
schurft in een vergevorderd sta
dium komt voor bij dementeren
den, mensen met het syndroom
van Down, MS, aids, de ziekte
van Alzheimer of anderen die
geen of sterk verminderde jeuk-
prikkels hebben.
Van Ginkel: „Gezonde mensen
met schurft gaan krabben. Het
aantal schurftmijten blijft daar
door beperkt. Gemiddeld twaalf
per volwassene. Bij scabiës nor-
wegica praat je over meer dan
een miljoenvan die beestjes. Dat
is veel besmettelijker."
De dermatoloog: „Hoe groot je
de cirkel moet trekken om be
smetting te voorkomen hangt af
van de omstandigheden. Het ligt
voor de hand dat iedereen die
met de besmette patiënt op zaal
heeft gelegen preventief wordt
behandeld, maar misschien is
het ook nodig om de hele afde
ling te behandelen en niet alleen
het personeel maar ook de part
ners van het personeel."
Vorig voorjaar werden in vei*-
pleeghuis Smeetsland in Rotter-
dam-IJsselmonde 2000 mensen
preventief behandeld, in het Nij
meegse Radboud-ziekenhuis
honderd, terwijl het in Deventer
weer om honderden preventieve
behandelingen ging.
Studenten
Ook gewone scabiës, die dik
wijls heerst in vluchtelingen
kampen en inrichtingen als te
huizen voor thuis-en daklozen,
wordt steeds gewoner. Er zijn
dan ook nogal wat 'nieuwe' risi
cogroepen.
Studenten bijvoorbeeld. Zij lei
den in de regel een wat afwisse
lender leven dan anderen. Niet
alleen op het gebied van seks,
maar ook slapen in eikaars on-
versehoonde bedden en rondlo
pen in eikaars (ongewassen) kle
ren zijn er-meer ingeburgerd.
Adoptiekinderen uit weeshui
zen, onverschillig of die nu in
Oost-Europa of in Oost-Azië
staan, behoren eveneens tot de
risicogroepen, net als (low bud
get) wereldreizigers die in morsi
ge pensions logeren of in berg
hutten slapen onder groezelige
paardendekens waaronder voor
hen al tientallen andere 'back
packers' de nacht hebben door
gebracht.
Ook internationale vrachtwa
genchauffeurs die in Oost-Euro
pa de wachttijd aan de grens do
den door een scharrel in de cabi
ne te nemen, lopen wel eens
schurft op.
Van Ginkel: „Een grote scharrel
brengt kleine scharreltjes mee."
Scabiës wordt kortom niets
voor niets een aandoening ge
noemd voor des gens du monde.
Dekbed
Van Ginkel krijgt jaarlijks ge
middeld tien van deze 'werelds'
levende mensen in zijn praktijk.
In plaats van te slapen staan ze
's nachts krabbend onder de
douche. Ze geven de schuld aan
dat nieuwe dekbed of dat jonge
katje dat ze onlangs uit het asiel
hebben gehaald. Maar die heb
ben er niets mee te maken. Het
ligt aan hun manier van leven.
Of aan wie er in hun leven is ge
komen.
Een familie waarvan de dochter
verkering kreeg met een Litou
wer kan daarvan meepraten. Na
dat de aanstaande schoonzoon
voor het eerst op bezoek was ge
weest werd de hele familie gek
van de jeuk.
Veel mensen schamen zich wan
neer ze schurft hebben opgelo
pen. Patiënten die aankloppen
bij de Deventer ziekenhuizen
wordt verteld dat dit niet nodig
is. Schurft is niet iets voor al
leen smeerpoetsen en viespeu
ken. Iedere student en schoonfa
milie kan het oplopen.
Niettemin raden de Deventer
ziekenhuizen patiënten af om in
brede kring rond te bazuinen
dat ze schurft hebben gehad.
Daarvoor is schurft nog steeds
een te sociaal beladen diagnose.
Bovendien leert de ervaring dat
degenen die al die verhalen over
jeukende dekbedden en nachte
lijke douchebeurten over zich
heen krijgen zelf subiet de krie
bels krijgen. GPD
Illustratie Erik van der Wal/GPD
DIRKSLAND - Patiënten met chronische neusklaeht
zoals verstopping, loopneus en niezen, die niet wonj
veroorzaakt door een allergie, kunnen baat hebben bij li
handeling met hete peperneusspray. Dat stelt J. van ffr
wijk in een proefschrift waarop hij promoveert aani
Erasmus Universiteit in Rotterdam. De promovendusi;
KNO-arts in het Van Weel Bethesdaziekenhuis in Dirt
land. Volgens Van Rijswijk heeft ongeveer de helft van
200.000 niet-allergische patiënten met chronische
neusklachten geen baat bij de standaardbehanddef
met lokale corticosteroïdspray. Tot voor kort was
die groep aangewezen op spoelen met zout water en
het mijden van rokerige ruimtes. Nu blijkt echter dati
behandeling met hete peperspray bij een groot deel i
hen aanslaat. Volgens Van Rijswijk leent de sprayt
niet voor zelfmedicatie. Het is geen middel dat mensen
zomaar zelf moeten gaan gebruiken. Zo moet een spec
list eerst de neus van de patiënten verdoven, anders
den ze gek van de pijn. ANP
MINNEAPOLIS - Mensen die vanwege een ernstige v;
vernauwing een hoog risico lopen tijdens of vlak nae
flinke chirurgische ingreep een hartaanval te krijgen, v
den vaak preventief gedotterd. Dat hoeft niet, stelt E.
McFalls (Minneapolis Veterans Affairs Medical
Center) in het medisch tijdschrift New England Jour.
of Medicine. Een behandeling met medicijnen
verkleint het risico op een hartaanval even sterk, blr
uit een studie van McFalls. GPD
SEATTLE - Vrouwen met overgewicht lopen een verha
de kans dat zij ondanks trouw gebruik van de pil toch
zwanger worden. Dat komt doordat de pil bij hen mini
goed werkt. Per 100 pil-gebruikende vrouwen met
overgewicht leidt dit jaarlijks tot 4 zwangerschappen,!
constateert V. Holt (University of Washington, Seattle!
het vakblad Obstetrics Gyneacology op grond van e
onderzoek onder 800 vrouwen. GPD
GRONINGEN - De aanwezigheid van eiwit in de urire
een vroeg teken dat er zich hart- en vaatziekten ontwik!
len. Opsporen van mensen met een dergelijk eiwitver!
en behandelen van hen met medicijnen vermindert de
kans op daadwerkelijke klachten en leidt tot een
langere levensverwachting. Dit constateert F. Asselbe
(Rijksuniversiteit Groningen) in een proefschrift waf
hij deze week hoopt te promoveren. GPD
MANCHESTER - Sommige etherische oliën, oliesoort
afkomstig van sterk ruikende planten, zijn in staat li
nen twee minuten schimmels en bacteriën, waaronder
beruchte ziekenhuisbacterie MRSA, te doden, meldtP.
Wam (University of Manchester). Door deze oliën tei
werken in zeep en/of shampoo kan een stevig wapem
kregen worden in de strijd tegen o.a. MRSA en E coli,
bacterie die darmproblemen veroorzaakt. GPD
door Paul van Dijk
Mijn twee zoons en ik
zijn vaste bezoekers
van FC den Bosch. Met onze
seizoenskaart bezoeken wij
de thuiswedstrijden. Voor
één keer gingen we mee naar
een uitwedstrijd, FC Utrecht.
Het is verplicht tien kilome
ter buiten Utrecht de auto te
parkeren. Het blijkt een
zwaar bewaakte plek. Bij het
uitstappen worden we ge
fouilleerd. Bussen staan
klaar om de supporters in co
lonne naar het stadion te ver
voeren. Politiemotoren en
zwaailichten kondigen het
zware transport aan. Het ver
keer op de A27 en bij de ro
tonde Lunetten wordt stil ge
legd. Ons bezoek is blijkbaar
vlekkeloos geregeld. De poli
tie haalt zelfs een stuk vang
rail uit de middenberm om
onze route te bekorten. Ik
voel me net de koningin op
weg naar het koninklijk thea
ter.
Dat gevoel verandert snel als
we de bus uitstappen. We blij
ken ons te bevinden in een
carré die geheel is omsloten
door ijzeren containers en
echte ME-mannetjes com
pleet met helmen en stokken.
We worden een betonnen tun
nel ingejaagd. Volledig afge
sloten van de buitenwereld
bereiken we na vijf minuten
een plek waar we opnieuw ge
fouilleerd worden. Nu met po
litiehonden als decor. We
moeten onze appels inleve
ren. Ook de batterijen uit de
diskman worden ingerekend.
We mogen nu weer verder de
betonnen koker door. Geen
idee waar we zijn. Dan is er
ineens buitenlicht. We zijn
aangeland in het uitvak. De
plaats waar mijn kaartje
recht op geeft is volgesmeerd
met mayonaise.
Duidelijk
Dit is toch een column die
iets heeft met gezondheids
zorg? Klopt. Dit uitstapje
heeft me weer eens duidelijk
gemaakt hoe mensen aan een
hartinfarct komen en hoe
longkanker ontstaat.
Frikadellen, gegarneerd met
klodders frietsaus worden in
grote hoeveelheden geconsu
meerd. Halve rookworsten en
patatjes oorlog vinden gretig
aftrek. Behalve de kale kop
pen en oorringen is de fors
uitpuilende buik een belang
rijk attribuut van de suppor
ter in het uitvak.
De tribune is bezwangerd
met de schetenlucht van junk-
foodeters. Verderop wordt
een stevige boer gelaten. Er
hangt een zware geur van
wiet en hasj. De joint die ze
op de rij voor ons aan elkaar
doorgeven is dermate zwaar
beladen met psychedelica dat
hij doorbuigt naar beneden.
Voor een dokter is ook het
taalgebruik op de tribune im
ponerend. Vooral omdat er
zoveel tex-men uit mijn eigen
beroep passeren. De hele ge-
zondheidszox-g komt langs.
'Hee Mourad, teringlijer',
roept een medesupporter als
de spits van FC Den Bosch
een kans mist.
'Krijg de tyfus vieze homo',
krijgt de grensrechter naar
zijn hoofd geslingerd. Het
woord kanker komt soms wel
drie keer voor in één zin, met
name als het gaat om beslis
singen van de arbiter.
Bij al dat provocerend ge
drag en grof taalgebruik,
denk ik soms stiekem aan
mijn spreekkamer. Als die
stoere gasten die smijten met
ernstige ziektes, zelf iets heb
ben dan zijn het ineens klei
ne verlegen jongetjes. Ze voe
len zich soms al angstig en on
zeker bij een wratje of pijn in
een kies.
Alleen dokters hebben het
voorrecht deze kwetsbare
kant te zien van kerels die
zich elders in het leven alleen
maar stoer en grof kunnen
presenteren. GPD
Paid van Dijk is hidsarts
door Will Gerritsen.
ROTTERDAM - We kunnen ons
leven met jaren verlengen door
in ons menu gezonde ingrediën
ten als chocola, wijn en groente
te gebruiken, meldden Rotter
damse onderzoekers kortgele
den in wetenschapsblad British
Medical Journal. Hoe denken
kookboekenauteurs hierover?
Dagelijks een kloek glas wijn,
100 gram pure chocola (min
stens 50 procent cacao), 400
gram groente en fruit, een klein
teentje knoflook, 68 gram aman
delen en voorts vier keer in de
week 114 gram vis. Meer heeft
een mens niet nodig om zijn le
ven aanzienlijk te verlengen.
De levensverwachting van man
nen zou volgens berekeningen
van wetenschappers van onder
meer het Rotterdamse Erasmus
MC met 6,6 jaar kunnen toene
men, terwijl vrouwen hun ver
blijf in het ondermaanse met 4,8
jaar kunnen rekken. De 'poly-
maaltijd', zoals de geleerden
hun levenselixer onlangs in het
gerenommeerde British Medical
Journal (BMJ) hebben gedoopt,
vermindert namelijk het risico
op hart- en vaatziekten met 76
procent.
Ze reageerden met hun bevindin
gen op een artikel in het kerst
nummervan BMJ in 2003, waar
in Britse onderzoekers de crea
tie van een 'polypil' opperden.
Een medicijn bestaande uit een
cocktail van zes verschillende
pillen in een lage dosering: drie
bloeddrukverlagers, een choles
terolverlager, het bloedverdun-
nende aspirine en foliumzuur.
Als alle 55-plussers dit middel
dagelijks slikken, dan zouden
hart- en vaatkwalen met liefst
80 procent afnemen.
Pillen slikken is echter een wei
nig aanlokkelijk vooruitzicht, re
den waarom de Rotterdamse we
tenschappers liever een poly-
Meer dan een uitgekiende maaltijd heeft een mens niet nodig om zijn leven aanzienlijk te verlengen.
foto GPD
maaltijd opdienen: „Een meer
natuurlijke, veilige en waar
schijnlijk smakelijkere strategie
dan de polypil", staat in de kop
boven hun artikel. Ze sluiten
overigens de combinatie van de
poly maaltijd met de polypil
voor een nog heilzamer effect
niet uit: „Overtollige cardiolo
gen kunnen omgeschoold wor
den tot polymaaltijdkoks en
wijnadviseurs", schrijven ze.
Ria Tummers, auteur van best
seller Slank Snel, Montignac:
stap voor stap en Goede maatjes
met eten (haar recente boek
over kinderen en voeding), her
kent de uitgangspunten van Mi
chel Montignac in de polymaal-
tijd.
Wijn, chocola, vis, groente en
fruit. „Dat zijn typische ingre
diënten van het Mon-
tignac-dieet", merkt ze op. Een
late wetenschappelijke erken
ning voor Montignac? „Dat mag
je wel zeggen. In de tijd dat hij
wijn en chocola adviseerde,
werd dat op zijn zachtst gezegd
nauwelijks begrepen."
Chocola
Overigens lijkt haar elke dag
een plak chocola verorberen een
hele opgave, 'ook al ben ik er
dol op'. Haar kritiek geldt de be
perktheid van de ingrediënten
voor het polymenu. „Ik heb
geen idee wat ik erbij mag eten.
Hoe zit het met granen, met zui
vel? Mag ik brood eten en moet
dat volkoren zijn? Mag je naast
vis ook vlees eten? De weten
schappers zijn verder nogal ge
decideerd in hun opvattingen
over de hoeveelheden: 68 gram
amandelen, 114 gram vis. Maar
nergens is te lezen of je daar
naast drie bruine boterhammen
of een liter olijfolie moet nutti
gen. Ook vraag ik me bijvoor
beeld af of je in plaats van aman
delen ook andere noten mag ge
bruiken. Pinda's hebben bijvoor
beeld dezelfde verhouding goe
de vetten en koolhydraten als
amandelen."
De kritiek van Tummers wordt
volledig onderschreven door
Francis van Arkel (diëtiste en
auteur van 54 kookboeken) hele
maal, ook al spreekt het polyme
nu haar onder meer vanwege de
degelijke wetenschappelijke on
derbouwing ten zeerste aan. Ze
vraagt zich wel af of de weten
schappers op de calorietjes heb
ben gelet. „Die 68 gram amande
len per dag is al best veel."
Anderzijds volgen de onderzoe
kers „een puur rekenkundige be
nadering. Je kunt niet weten
hoe lang iemand zal leven. Dat
hangt, toch ook af van bijvoor
beeld de waag of iemand rookt
of iets aan beweging doet. Bo
vendien speelt naast de leefwij
ze ook iemands erfelijke aanleg
mee. Ik ken mensen die heel ge
zond leefden, maar toch veel te
woeg zijn overleden." GPD
Ria Timmers: „Amandelen kun
je in een droge koekenpan roos
teren met een beetje grof zee
zout en een teentje knoflook
uit de pers. Heerlijk als appeti
zer of bij een salade van ruco-
la. Als je amandelen (50 gram
bijvoorbeeld) vermaalt samen
met een snee volkoren brood,
een lepel olijfolie of geraspte
oude kaas heb je een smakelijk
'dekje' om een ovenschotel met
bijvoorbeeld geblancheerde
bleekselderij of andere groente
te gratineren. Met dat amandel
broodmengsel kun je ook een
portie vis paneren voor je die
in wat olie bakt. Je kunt vis na
tuurlijk ook gaar maken in de
oven, ingepakt in een stuk alu
miniumfolie samen met een
venkelknol en een tomaat. Ver
geet ook hierbij de knoflook
niet. Die 400 gram groente heb
je, als je tenminste niet alleen
sla eet, zo op. De wok biedt ge
weldige mogelijkheden voor
het combineren van meerdere
groenten in een gerecht.
Wat de chocolade betreft heb
je legio mogelijkheden. Behal
ve gewoon bij de thee of koffie
kun je er ook en smakelijke
fruit- of notenbonbon van ma
ken. Smelt de chocolade au
bain marie of in de magnetron
en doop er mooie rijpe aard
beien, gedroogde pruimen of
abrikozen in. Voor de notenva
riant rooster je wat gehakte
amandelen met zonne- en of
meloenpitten en roert die door
de gesmolten chocolade. Met
behulp van 2 theelepels schep
je er kleine hoopjes van op bak
papier en laat die opstijven."
door John van Oppen
DEN HAAG Leven met een de
menterende partner valt zwaar.
Vroeger was diens gedrag door
gaans goed te voorspellen. Maar
opeens is dat met de dag moeilij
ker. Daardoor zet het demente
ringsproces ook het leven van
de naaste omgeving op zijn kop.
„De naaste familie is het stille
slachtoffer van deze raadselach
tige ziekte," zegt Huub Buijssen
uit Tilburg. Als psychogeronto-
loog heeft hij doorgeleerd in de
psychologie van het ouder wor
den. Maar hij is ook ervarings
deskundige. Buijssen (50) was
zelf koud afgestudeerd toen bij
zijn vader de eerste signalen
van dementie merkbaar werden.
Hij zag hoe de ziekte niet alleen
zijn vader sloopte, maar ook een
emotionele ravage aanrichtte in
het leven van zijn moeder,
broers en zussen. Die gebeurte
nissen verdiepten zijn inzicht.
Buijssen ontwikkelde zich tot
vertrouwenspersoon als het
ging om de omgang met demen
tie en werd veelgewaagd op
spreekbeurten.
Om dieper in te kunnen gaan op
wagen uit het pubhek schreef
hij het boek De heldere eenvoud
van dementie. Het is een gids
voor 'de achterblijvers', de dier
baren die steeds meer moeite
hebben om de gedachtengang
van de dementerende te blijven
volgen. Aan de hand van voor
beelden beschrijft Buijssen
vele vormen van de ziekte, ri;
eenvolgende fasen, de direcil
de indirecte gevolgen. In hè
re taal lees je hoé je het b
kunt communiceren met de
menterende, zowel verbaai
non verbaal. Hij geeft ad®
hoe om te gaan met steramii
en gedragsproblemen.
'Voor familieleden van deine
rende patiënten is het boei
slist aan te bevelen', aldus
maandblad Geestelijke Ge
heid. Het boek is zojuist ven
nen in zevende druk en inrc
lijking met eerdere drukke
het aantal tips om te comir
ceren uitgebreid. Verder zijt
kele uitleg-stukken verte
digd met voorbeelden, «a'
leesbaarheid nog verder
groot. De sleutel tot het
van het boek is het uitga
punt dat twee relatief eemv
ge dementiewetten - de gfc'
de inprenting en het opro.
geheugen - volstaan om hf
drag van de dementerende
te bevatten. Familielede!)
dankzij deze wetten de ver
gen logica achter het deffi
ringsproces gaan begrijpen.!
nen beter met de betrokken*
gaan. Alles valt dan bete
zijn plaats en dat maakt dei
frontatie met dementie een
draaglijker. GPD
'De heldere eenvoud van de
tie', 168 blz, Huub Bui?
Spectrum, €12,50
DEN HAAG - Voor tal van stel
letjes is de weg naar zwanger
schap minder vanzelfsprekend
dan ze altijd hadden veronder
steld. Wat kun je doen om je
kansen op zwangerschap te ver
groten, als het maar niet wil luk
ken langs de natuurlijke weg?
Dat staat in het boek Zwanger
raak je niet vanzelf. Het begint
bij het begin: hoe je lichaam in
elkaar zit, hoe de bevruchting
tot stand komt en wat de ver
schillende oorzaken en psychi
sche gevolgen kunnen zijn als
die uitblijft. Daarna volgt de op
somming van alle mogelijkhe
den tot behandeling, vanaf de
eerste standaardonderzoeken -
zaadonderzoek en temperatuur-
curve - tot technieken als ivf en
icsi. Ook de kansen op herstel
operaties na een sterilisatie'
den afgewogen. Het boekü
Anja de Grient Dreux. Zij'
als verloskundige.
Tijdens het schrijven kree
hulp van een groot aantal
disch specialisten, onder
prof.dr. Didi Braat, gynatf
van Universiteit Medisch'
trum Sint Radboud in M
gen. Toch is het geen ni«
boek geworden, omdat
Grient Dreux niet één kat
ouderschap onbesproken"
ten, komen letterlijk alM
aan bod, dus ook dra
schap, adoptie en pleeg®
schap. GPD
'Zwanger raak je niet vat
Anja de Grient Dreux. Het
trum, 200 blz, gebonden,fi>
lour, foto's. 19,95,
