PZC
Hadden we maar naar de dieren geluisterd
22 j Sjors Fröhlich, een echte NCRV-er
25 I Wedloop van guile gevers
271 De twee levens van Theo van Gogh
Avondland rond de Indische
Oceaan
ostbus 314460 AA Goes
iHvertentie-exploitatie:
Ee„ Midden-Zeeland: 0113-315520;
eeuWs-Vlaanderen: 0114-372770;
ionaal: 020-4562500.
aterdag 8 januari 2005
Het gebied rond de Indische
Oceaan is veranderd in een rot
tende vuilnisbelt. De wederopbouw
van dit avondland zal jaren kosten, zo
er al een toekomst is voor deze ontwik
kelingsgebieden. „Alleen menselijk
heid kan ons redden."
De legende van de prinses op het schip ver
telt hoe duizend jaar geleden de koning
zijn oudste dochter uitzwaaide in de haven
van Colombo, de hoofdstad van Sri Lanka.
Luttele minuten later was het schip alweer te
rug. De bemanning vertelde dat ze niet wist
wat haar was overkomen, een enorme golf had
het schip opgetild, rond het hele eiland ge
sleurd en iedereen heelhuids neergezet op de
plaats waar ze waren vertrokken.
„Het was een voorteken, maar we hebben het
niet willen zien", zeggen de Srilankanen nu,
twee weken na de tsunami. Deze keer waren
de golven minder mild. Zoals in Hambantota,
een plaatsje in het zuidoosten. Het ligt laag en
de zee had er vrij spel op die 26e december. In
weinig meer dan een seconde waren duizend
mensen dood.
De toegangsweg werd weggeslagen en twee da
gen later begon het onophoudelijk te regenen.
Geen hulptransport kan er komen, zelfs een
helikopter niet. Niemand weet hoe het met de
bevolking is, of ze nog eten en drinken heb
ben, of er ziektes zijn uitgebroken, of ze hun
doden hebben kunnen begraven.
Dit is het avondland waarin het gebied rond
de Indische Oceaan is veranderd. Het is ver
worden tot een vuilnisbelt waar de mensen die
er nog op leven slechts een vage hoop op een
toekomst hebben. Ze waren in goede doen, het
echtpaar dat nu iedere voorbijganger aan
spreekt en vraagt vooral te komen kijken in
hun verwoeste huis. Verder zitten ze daar
maar, weten niet wat ze moeten doen. Niets
hebben ze meer, geen kinderen, geen bestaan.
Om hen heen zijn jongeren voorzichtig begon
nen de puinhopen op te ruimen.
Er komt een eerste truck met hulpgoederen
aan. Enkele Hongaarse artsen nemen een kijk
je. Ze hebben een flinke voorraad vaccinaties
tegen tyfus bij zich en proberen zoveel moge
lijk mensen te verzamelen voor een winkeltje
dat nog wat Coke, Sprite en een paar koekjes
in blik heeft staan. Niemand vertrekt een
spier als ze hun prik krijgen.
Trein
Dertig kilometer verderop, ruim een uur rij
den, hebben Oostenrijkse brandweerlieden de
leiding genomen bij werkzaamheden die de
spoorlijn moeten herstellen. Hier spoelde het
water een hele trein weg en kwamen driedui
zend reizigers in één keer om het leven. „Kuck
doch mal", zegt iemand, daar steekt nog een
hand onder het puin vandaan met een zak
doek er in. Zo snel kwam het water, niemand
had het in de gaten.
Hadden we maar naar de dieren geluisterd, op
peren overlevenden. Werknemers van het Yala
Nationaal Park in Sri Lanka zijn er namelijk
niet in geslaagd ook maar één dood dier te vin
den. Olifanten, buffels, geiten en koeien, die
hier allemaal vrij kunnen rondlopen, moeten
een zesde zintuig hebben gehad, dat het onheil
heeft voelen aankomen.
Vanuit India kwamen zelfs verhalen dat olifan
ten toeristen hebben gered, die op hun rug za
ten voordat de golven zichtbaar werden. Veel
Srilankanen zeggen dat ze op tweede kerstdag
hele hordes dieren de binnenlanden in hebben
zien vluchten. Graag geloven ze dat het boven
natuurlijke gaven zijn, maar meer voor de
hand ligt dat dieren seismische schokken en
geluidsgolven waarnemen die aan mensen
voorbij gaan.
Toen de tsunami op komst was, hebben olifan
ten waarschijnlijk trillingen in de grond ge
voeld die mensen niet kunnen opmerken. Vo
gels verdwenen van de kust, omdat ze zeer ge
voelig zijn voor veranderingen van druk in de
atmosfeer. Ze bezitten ook een soort intern
kompas dat reageert op veranderingen in het
magnetische veld op aarde.
Het zou een mooi uitgangspunt kunnen zijn
voor een waarschuwingssysteem, dat de getrof
fen landen willen gaan invoeren. Alleen Sri
Lanka twijfelt of dat wel zinvol is, omdat ze
de kans op nog zo'n zeldzame ramp minimaal
acht. De bevolking vindt het best, op een enke
ling na is het vertrouwen in de overheid einde
loos en het gezag bijna onaantastbaar.
Wachten
Dat laatste was ook het grote probleem tijdens
de eerste dagen van de ramp. De overlevenden
wisten niet beter dan dat de overheid voor al
les zorgt en daardoor hebben miljoenen men
sen dagen zitten wachten bij de puinhopen
van hun huizen. Niemand kwam echter de rot
zooi opruimen, niemand kwam met water en
eten, niemand kwam met medicijnen.
Het land moest zelfs drie dagen wachten voor
dat mevrouw Chandi'ika Kamaratunga, de pre
sident van het land, zich in het openbaar liet
zien. Ach, zeggen de Srilankanen, ze heeft het
toch gedaan, dus wat zou je dan zeuren. Het is
typerend voor de bevolking, die zich zelden op
windt, veel vriendelijkheid uitstraalt en blijft
geloven in het goede. Ook al sijpelen er uit di
verse gebieden verhalen binnen over groeps
verkrachtingen, over leeggeroofde huizen van
slachtoffers en over mensen die lijken verkoch
ten aan nabestaanden.
„Alleen menselijkheid kan ons redden", zegt
de bevolking, of die nu in redelijke welstand
leeft of alles kwijt is. De ramp lijkt het land
zelfs meer te verenigen dan ooit, nu ook de
zwaar getroffen Tamils bereid lijken mee te
helpen aan de wederopbouw.
De hulp uit het buitenland, die onmisbaar is,
wordt bijna als een geschenk van de goden ge
zien. Ook al is het maar een flesje water of een
zakje rijst.
Deze samenleving mag dan gewend zijn aan
een minimaal bestaan, zelfs hier zal een nieu
we toekomst veel tijd kosten. Zo die al moge
lijk is met ruim 40.000 doden, meer dan tien
duizend ouders zonder kinderen en nog eens
zo'n aantal kinderen zonder ouders.
Daarna lijkt het eenvoudig, een dak boven het
hoofd, stromend water, elektriciteit, riolering,
boten en onderwijs.
Alleen al in Sri Lanka gaat het om een kust
strook van zeshonderd kilometer waar alles is
weggevaagd, anderhalf miljoen daklozen, mil
joenen werklozen en honderden verwoeste
scholen. „Je zou willen dat alles in drie dagen
geregeld is, maar dat gaat natuurlijk niet",
zegt Cees Breederveld, directeur van het Ne
derlandse Rode Kruis.
„Iedereen roept om coördinatie, maar het
duurt alleen al dagen voordat je precies weet
waar welke noodhulp moet zijn. Hoe lang
heeft het niet geduurd voordat we wisten hoe
erg het in Atjeh is? En het zal maanden duren
voor je weet waar langlopende projecten no
dig zijn en wat daarvoor moeten worden aan-
Wat wel zeker is, zonder jarenlange hulp van
de rijke landen zullen deze ontwikkelingslan
den het niet redden. Sri Lanka heeft bij lange
na niet het geld om straks alleen al zijn vissers
weer aan boten en netten te helpen. Tot nu toe
kwam er veel belastinggeld binnen door het
toerisme, dat bovendien voor veel werkgele
genheid zorgde bij de plaatselijke bevolking.
Die geldstroom is zeer onzeker geworden. Van
de overige inkomsten, visserij en een klein
beetje thee, kan dit land zichzelf bij lange na
niet bedruipen.
Toekomst
Dan zijn er nog duizenden die een bord rijst
verdienen in naai-ateliers, waar ze kleding ma
ken voor grote westerse merken als Tommy
Hilfiger. Hulpverleners opperen dat als je dit
soort landen werkelijk een toekomst wilt ge
ven, je de lokale bevolking beter moet betalen.
Dan kan ze niet alleen een redelijk bestaan op
bouwen onder normale omstandigheden, maar
zijn ze ook weerbaarder als het tegenzit.
Dat laat onverlet dat de vloedgolf voor een ver
nietiging heeft gezorgd op een schaal die nie
mand op eigen kracht te boven kan komen. De
gigantische internationale hulpactie is onmis
baar en nu die eenmaal goed op gang begint te
komen, weten de Srilankanen niet wat ze over
komt. Niet zozeer het geld, waar ze zich geen
voorstelling van kunnen maken, maar al die
mensen uit al die verschillende landen die het
beste met hen en hun land voor hebben, doet
ze goed.
Geregeld kussen ze de hand van een arts, hulp
verlener of iemand die gewoon een praatje
met ze maakt en zich hun lot aantrekt. Zoals
de koning duizend jaar geleden de barmharti
ge goden dankte dat ze zijn dochter veilig had
den teruggebracht en de rest van zijn leven
wierook voor hen brandde.
Dick Hofland
