Cranberry sap als medicijn
Eindelijk weer kamperen
Sportblessures iets vaags voor huisartsen
Een misverstand
of een loden last?
Belastende documenten
over werking van
Prozac boven water
Westenschappers bestuderen de heilzame werking van veenbessen
Opsporen astma makkelijker
Cholesterol tegen aderverkalking
Worm bestrijdt ziekte van Crohn
Ijzertekort speelt rol bij ADHD
Slank danzkij een cactus
Gevaarlijk anti-acnemiddel
Helft bajes
dicht door
aanwezigheid
van asbest
maandag 3 januari 2005
GRONINGEN - Terwijl alge
meen bekend is hoe belangrijk
sport en bewegen is voor de ge
zondheid, blijkt dat de gezond
heidszorg zelf de sport niet zo'n
groot belang toedicht. Er wordt
geen onderzoek gepubliceerd
over huisartsen en sportblessu
res.
Wie dat wel wil doen, stuit zelfs
op weerstand: want er valt niet
te verwijzen naar andere stu
dies. En dan zijn medische vak
tijdschriften op hun beurt heel
huiverig om publicaties op te ne
men.
Dat is één van de conclusies in
het proefschrift waarop Frank
Baarveld vorige maand in Gro
ningen promoveerde. Baarveld
is hoofd opleiding huisartsge
neeskunde aan de Universiteit
van Groningen, huisarts en al
sinds 1983 bondsarts van de Ne
derlandse IJshockey Bond en
clubarts van FC Groningen.
Uit zijn proefschrift blijkt on
der meer dat huisartsen, spor
tartsen en 'fysiotherapeuten niet
dezelfde taal spreken waar het
om sportrelevante blessures
gaat. Voorbeeld: waar de huis
arts concludeert dat een patiënt
pijn in de knie heeft, constateert
de sportarts dat er sprake is van
een meniscusleasie - terwijl ze
eigenlijk allebei hetzelfde bedoe
len - en schrijft de ingeschakel
de fysiotherapeut weer iets an
ders op.
Het doel van het onderzoek van
Baarveld was te achterhalen
waarom mensen met sportrele
vante blessures niet eerder op
de plaats met de meeste kennis
in het sportmedische circuit ko
men.
Ieder jaar komen rond de
752.000 mensen met een acute
of langzaam ontstane sportrele
vante blessure bij hun huisarts.
Slechts vijf procent wordt ver
wezen naar een sportarts. GPD
doorGerda Douma
DEN HAAG -Dat cranberrysap
goed helpt bij het voorkomen
van blaasontsteking is al lang
bekend. Maar hoe komt dat? En
helpt het sap misschien tegen
meer kwalen? Wetenschappers
blijven onderzoeken.
|Twee maal daags een glaasje
cranberrysap en de kans op een
urineweginfectie of blaasontste
king neemt met sprongen af.
Maar het sap üjkt ook te helpen
I bij het voorkomen van vormen
van maag- en darmkanker en
tandplaque. Klinkt als een mak
kelijk geroepen reclameslogan.
Dat realiseert Ocean Spray, het
grootste merk van cranberrysap
in Nederland, zich ook. Vandaar
dat er een legertje wetenschap
pers werd aangerukt om het te
i, bewijzen.
i Onderzoekers uit heel de wereld
werden onlangs in Londen in de
j gelegenheid gesteld hun bevin
dingen te delen met andere me
dici en verschillende journalis-
ten uit heel Europa. Onderbro
ken door af en toe een glaasje
cranberrysap deden artsen, ver-
1 bonden aan universiteiten in
Finland, Israël, Amerika en
I Groot-Brittannië, hun best het
publiek te overtuigen van de
waarde van het sap dat naast re
formhuizen en natuurwinkels in
tussen gewoon te koop is in de
supermarkt.
Het lijkt haast te mooi om waar
te zijn. Twee glazen cranberry
sap per dag. helpen niet alleen
blaasontsteking te voorkomen'
maar lijken ook te helpen tegen
maagzweren en uiteindelijk mis
schien zelfs wel tegen maagkan-
i ker.
Het oogsten van cranberries in Massachusetts (VS). Cranberries (ook wel veenbessen genoemd) komen in Nederland en België slechts op
zeer kleine schaal voor. foto Darren McCol lester/AFP
Maar hoe dan? En waarom helpt
het niet om bijvoorbeeld sinaas
appel- of ander sap te drinken?
De wetenschappers kwamen
met diverse onderzoeken.
Grafieken, tabellen en schema's
maakten duidelijk dat alleen
cranberry's proanthocyaniden
bevatten, beter bekend als ge
condenseerde tanninen, die er
voor zorgen dat bacteriën zich
niet aan de blaaswand kunnen
hechten. Bovendien kunnen ze
de bacteriën van de wand loswe
ken. Ook de aanwezigheid van
fructose, vruchtensuiker, heeft
een positieve invloed op het-los-
laten van de bacteriën. Doordat
die zich niet meer kunnen hech
ten, verlaten ze de blaas via de
urine en daardoor wordt de
kans dat ze een ontsteking ver
oorzaken kleiner. Vitamine C,
dat ook in het sap zit, bleek in
de onderzoeken geen enkel rem
mend effect te hebben.
Er hebben heel wat mensen
cranberry- dan wel nepsap ge
dronken om dat te bewijzen.
Waarbij de wetenschappers op
merkten dat zelfs bij de groep
die placebosap kreeg het aantal
blaasontstekingen afnam, sim
pelweg omdat het al helpt om
meer te drinken.
Enkele cijfers: uit een onder
zoek in Finland bleek dat van
de groep die nepsap kreeg 7,4
procent een urineweginfectie
kreeg, van de groep die cranber
rysap dronk kreeg 3,7 procent
deze lastige kwaal maar dan
wel veel korter dan de mensen
uit de controlegroep. Op het
symposium bleek dat het niet
helpt om het sap pas te gaan
drinken op het moment dat ie
mand al een flinke blaasontste
king heeft.
Het is dus raadzaam voor men
sen die vaak last hebben van
blaasontsteking het sap preven
tief te drinken.
Pilletje
Hoeveel, wanneer? De onderzoe
kers houden het voorlopig op
twee glazen sap per dag, al we
ten ze dat niet helemaal zeker.
Resultaten bij mensen die cran
berryextracten per pilletje kre
gen toegediend waren stukken
minder, gedroogde of gekookte
cranberry's blijken wel de effec
ten te behouden. Cranberrycom-
pote bij het diner is dus heel ge
schikt. En nog lekker ook.
Er zijn nog vele vragen. Want he
le enthousiaste wetenschappers
opperden dat de cranberry's
door hun antiplakwerking ook
kunnen helpen tegen het ont
staan van hart- en vaatziekten,
borstkanker en tandplaque. En
ze zouden ook helpen bij het
voorkomen van een maagzweer
door de bacterie H. pylori.
Maar om dat echt wetenschappe
lijk te kunnen bewijzen moet
nog veel onderzoek worden ge
daan.
Over vier jaar, zo concludeerde
de voorzitter, zullen misschien
nog veel meer effecten van het
sap bekend zijn. GPD
AMSTERDAM - Bij kleine kinderen kan de conditie van
de longen (longfunctie) eenvoudig worden vastgesteld
door met een apparaatje de elektrische activiteit van de
luchtwegspieren te meten. Deze meting geeft ook informa
tie over de mate van benauwdheid tijdens een astma-aan
val. Hiermee wordt het opsporen van longaandoeningen
als astma bij kinderen een stuk gemakkelijker, stelt E.
Maarsingh (Universiteit van Amsterdam) in een proef
schrift waarop hij binnenkort hoopt te promoveren. GPD
CAMBRIDGE - Vaccineren met stukjes LDL-cholesterol
(het 'slechte' cholesterol) lijkt een beschermende werking
te hebben tegen het krijgen van aderverkalking (athero-
sclerose). Althans, bij muizen, meldde J. Nilson (universi
teit van Lund) tijdens een congres van het European
Vascular Genomics Network in Cambridge. Ook het in
spuiten van antistoffen tegen LDL-cholesterol maakt mui
zen minder gevoelig voor aderverkalking, aldus Nilson.
GPD
IOWA - De ernst van de ziekte van Crohn, een chronische
darmontsteking, lijkt aanzienlijk af te nemen na het inne
men van een drankje met eitjes van de worm Trichusis
suis. De eitjes groeien in de darm uit tot wormen die in
staat blijken cle ontsteking in de darm te verminderen.
Dit schrijft R. Summers (University of Iowa) in het vak
blad Gut. Mocht deze behandeling echt werken, clan ligt
een eenvoudige en goedkope behandeling van de ziekte
van Crohn in het verschiet. GPD
PARIJS - Een tekort aan ijzer lijkt een rol te spelen bij de
gedragsstoornis AD FID. Hoe groter het tekort aan ijzer,
des te ernstiger lijkt de stoornis, schrijft E. Konofal
(Hópital Robert Debré, Parijs) in het vakblad Archives of
Pediatrie and Adolescent Medicine op grond van een on
derzoek onder 80 kinderen. Hoe het ijzertekort bij de kin
deren ontstaat en of dit tekort ook de belangrijkste oor
zaak is van het ontstaan van ADHD, is nog niet duidelijk.
GPD
ROTTERDAM - Een bestanddeel van de cactus Hoodia
gordonii, die voorkomt in de Kalahari-woestijn, lijkt een
veelbelovend middel tegen overgewicht. Voedingsconcern
Unilever trekt miljoenen uit om de komende jaren de wer
king van het cactusbestanddeel, codenaam P57, te onder
zoeken. Mogelijk komt het middel over drie of vier jaar
op de markt. GPD
BRUSSEL - Artsen mogen op last van de Europese Com
missie vrouwen die zwanger kunnen worden het anti-ac
ne middel isotretinoide (merknaam Roaccutane) niet
meer voorschrijven. Het middel veroorzaakt ernstige af
wijkingen aan het ongeboren kind. GPD
De conditie en spierlunctie van Noeska Gietema wordt gemeten.
van het St. Antonius Ziekenhuis
in Nieuwegein. „Eerst vond ik
het gek. Bij revalidatie denk je
vooral aan een ongeluk of zo.
Maar ik was echt wanhopig en
ik had gehoord dat deze dokter
gespecialiseerd was in behande
ling van bekkeninstabiliteit."
Het bleek een gouden greep. Gie
tema belandde in een nieuw pro
gramma dat Langezaal met de
•fysiotherapeuten en ergothera
peuten had ontwikkeld. Deels
gebaseerd op een therapie van
Tijdens zwangerschap wor
den bekkengewrichten meer
beweeglijk voor bevalling.
Hoe minder spierkracht rond
gewrichten, des te bewegelij-
ker. Bekkeninstabaliteit (sym-
fysiolyse) veroorzaakt pijn bij
beweging. De helft van de
zwangere vrouwen heeft rug-
en bekkenpijn.
Tien procent van vrouwen
houdt na de kraamtijd veel
pijn.
De ziekte is niet psychisch;
het revalidatie-instituut Spine
and Joint Centre in Rotterdam.
Gietema: „Het was een openba
ring voor mij. Nu bleek dat ik al
tijd ver over mijn eigen grenzen
was gegaan. Dat ik me door de
pijn verkeerd bewoog. Dat ik
door die pijn zo moe was."
Kussens
Ze leerde opnieuw lopen, kreeg
aangepaste kussens om zonder
pijn te kunnen zitten en tal van
tips om haar lijf te ontzien en
pijn en vermoeidheid maken
vrouwen geestelijk wel min
der stabiel. Speciale fysiothe
rapie (ontwikkeld door Spine
and Joint, Rotterdam) en ergo
therapie kunnen helpen.
Tweede stap is nieuwe combi
natie van therapieën.
Na meting van spierfunctie
en conditie, wordt een indivi
dueel oefenprogramma sa
mengesteld, begeleid door the
rapeuten en maatschappelijk
werkers.
foto Peter Arno Broer/GPD
toch actief te blijven, zelf het
huishouden te kunnen doen.
Gietema: „Het is echt een gecom
bineerde therapie. Ze leren je je
spieren te trainen, zodat je bek
ken weer stabiel in je spierkor-
set komt. Maar ze leren je ook
om grenzen te stellen. Dat je
ook op de dag af en toe moet rus
ten en je daar niet schuldig over
hoeft te voelen."
Voor het eerst hoorde ze dat ze
recht had op een aangepaste
werkplek. Dat ze zich op haar
werk niet flinker moest voor
doen, dan ze was. En ook het
kaartjessysteem om onderwer
pen in haar groepje lotgenoten
bespreekbaar te maken, noemt
zij een 'vondst'.
„Zo spraken we met elkaar bij
voorbeeld over seks. Met bek
keninstabiliteit kan dat op een
gegeven moment ook lastig wor
den. Dan is het een opluchting
wanneer je ervaringen kunt uit
wisselen en goede tips krijgt."
Genezen is Gietema niet. „Ik zal
altijd moeten blijven trainen en
goed op mezelf moeten letten.
Maar pijnstillers slik ik niet
meer en van de zomer hebben
we zelfs weer gekampeerd!"
GPD
Bekkeninstabiliteit pijnlijke kwaal
door Marieke van Schie
Meneer Jaap is hovenier,
altijd op zijn knieën
aan het werk geweest. „Als
ik de trap in mijn huis op
loop, is het alsof ik Marley's
ghost hoor", zegt hij spot
tend. „En dat ze kraken is
nog niet het ergste, maar ze
doen ook zo'n pijn, met name
als ik in bed lig."
Pijnstillers en ontstekings
remmers helpen maar gedeel
telijk, dus verwijs ik hem
voor een uitgebreid onder
zoek naar de orthopeed. De
diagnose is duidelijk: slijtage
aan zijn knie.
Kortgeleden was hij aan de
beurt voor een knievervan-
gende prothese. Hij was goed
voorbereid: opereren, en dan
een aantal weken revalidatie.
In een verzorgingshuis, want
meneer Jaap is alleen. Zijn
dochter is met zijn vrouw
meegegaan, toen ze geschei
den zijn, en heeft hem nog
slechts een enkele maal be
zocht.
Waarom ze is weggebleven, is
hem nooit duidelijk gewor
den. „Ze kiest voor mijn
ex-vrouw", zegt hij verdrie
tig maar berustend. „Zo gaat
dat nou eenmaal, moeders en
dochters staan nou eenmaal
dichter bij elkaar.
Ik blijf het een raar verhaal
vinden. Vaders en dochters
hebben toch ook een band?
Op een dag spreek ik een col
lega. „Het is toch wat, ik heb
een jonge vrouw gesproken,
die er achter gekomen is dat
ze waarschijnlijk misbruikt
is door haar vader. Ze was
aan het bevallen, en die beval
ling vorderde niet. Toen
vroeg de verloskundige of ze
soms nare seksuele herinne
ringen had. Niet dat ze wist,
maar de verloskundige heeft
haar aangeraden eens goed
na te gaan of er misbruik in
haar vroege jeugd geweest
was. Ze denkt nu dat het mis
schien haar vader is geweest,
en gaat in therapie."
Als ik de naam van die jonge
vrouw hoor, ben ik verbijs
terd. De dochter van meneer
Jaap. Ik ken hem al jaren, het
lijkt me uiterst onwaarschijn-
lijk dat dit klopt. Nu begrijp
ik wel waarom zijn dochter
LONDEN - Het Britse medische
tijdschrift British Medical Jour
nal (BMJ) zegt vertrouwelijke
documenten in handen te heb
ben gekregen die het antidepres
sivum Prozac in verband lijken
te brengen met gewelddadig
heid en suïcidaliteit. Dat meld
de de BBC.
De documenten behoren toe aan
het Amerikaanse farmaceu
tische bedrijf Eli Lilly, de produ
cent van Prozac. Ze raakten
ruim tien jaar geleden zoek toen
ze moesten dienen als bewijsma
teriaal in een rechtszaak in ver
band met een achtvoudige
moord in de Verenigde Staten in
1989.
Schutter
De 47-jarige Joseph Wesbecker,
die leed aan depressieve klach
ten en net een maand Prozac
slikte, schoot acht mensen dood
en verwondde er twaalf. Vervol
gens sloeg hij de hand aan zich
zelf. De nabestaanden sleepten
vijf jaar later Eli Lilly voor de
rechter, omdat hij onder invloed
van Prozac zou hebben gehan
deld.
Omdat de belastende documen
ten verdwenen waren, won Eli
Lilly de zaak. Het bedrijf ge
bruikte die overwinning om het
publiek voor te houden dat een
onafhankelijke rechter had vast
gesteld dat Prozac veilig is. La
ter moest het bedrijf echter toe
geven dat het in het geheim een
schikking had getroffen met de
eisers. Een rechter verklaarde
daarop het vonnis in Eli Lilly's
voordeel nietig.
BMJ heeft de documenten, die
handelen over een onderzoek in
opdracht van Eli Lilly naar de
effecten van Prozac, overgedra
gen aan de Amerikaanse instan
tie die waakt over de veiligheid
van medicijnen, de FDA. Een
woordvoerder van de FDA
noemt de onderzoeksgegevens
'zeer belangrijk'.
Veilig
Volgens de woordvoerder was
Eli Lilly, als het inderdaad de
uitvoerder of opdrachtgever
was van het onderzoek, ver
plicht de uitkomst te melden
aan de FDA of te publiceren. In
plaats daarvan blijft het bedrijf
volhouden dat Prozac een veilig
medicijn is dat miljoenen men
sen heeft geholpen.
Prozac is een van de meestge-
bruikte antidepressiva. Meer
dan vijftig miljoen mensen we
reldwijd hebben het voorge
schreven gekregen. Toen de VS
en sommige Europese landen in
2003 het gebruik van antidepres
siva door jongeren aan banden
legden, omdat zij bij hen zelf
moordneigingen kunnen veroor
zaken, werd voor Prozac een uit
zondering gemaakt. Het werd ge
zien als het enige antidepressi
vum waarvan de voordelen op
wegen tegen de nadelige bijwer
kingen. ANP
GRONINGEN - De helft
van het huis van bewaring
in Groningen wordt geslo
ten. Van de 110 cellen wor
den er 48 ontruimd.
Eind vorige maand zijn al
21 gedetineerden overge
bracht naar andere huizen
van bewaring in Neder
land. De rest volgt in de ko
mende dagen. De aanwezig
heid van asbest in het uit
1884 daterende gebouw is
de directe aanleiding.
Vorige week viel het be
sluit dat er geen meermans-
cellen komen in het Gronin
ger huis van bewaring.
Door de aanwezigheid van
asbest zou de vereiste ver
bouw te duur worden. Uit
metingen is gebleken dat
de ventilatiesystemen on
toereikend zijn.
Justitie acht het daarom
niet langer verantwoord ge
detineerden in die 48 cellen
op te sluiten. Volgens alge
meen-directeur R. Kievits
bosch is de gezondheid van
gedetineerden niet in ge
vaar geweest. Dat er asbest
in het gebouw is verwerkt,
is al enige jaren bekend.
Enige tientallen werkne
mers worden overgeplaatst
naar andere gevangenis
sen.
hem ontwijkt. Ze loopt met
een loden last. Fictieve herin
neringen, of klopt het toch?
Hij kan zich niet verweren,
tast in het duister wat er aan
de hand is. Het zou niet de
eerste keer zijn, dat zo'n dui
ding op een misverstand be
rust.
Meneer Jaap verhuist na de
operatie met zijn nieuwe knie
naar een plek in het verzor
gingshuis. Als ik hem opzoek
om de hechtingen te verwijde
ren straalt hij van alle aan
dacht. „Het is hier geweldig,
ik heb elke dag aanspraak!"
Zijn herstel verloopt voor
spoedig. Na acht weken is hij
thuis, en scharrelt weer rond.
Dan komt hij een week of
twee later op het spreekuur.
Duidelijk kortademig. „Ik
heb zo'n last van benauwd
heid", zegt hij. Vooral als ik
ga liggen. Ik luister, het
klinkt niet goed, hij kan nau
welijks ëen zin afmaken. Dus
bel ik de longarts op, die hem
met spoed ziet.
Aanvullend onderzoek wijst
uit, dat hij multipele
longembolieën heeft in zijn
longen. Hij wordt met spoed
opgenomen in het zieken
huis. Ook nu houdt hij goede
moed. „Ik red het heus wel
weer", zegt hij. „Uiteindelijk
wil ik nog verder, ik zou mijn
dochter zo graag nog eens
zien. Ze heeft nu een kindje,
heb ik gehoord."
Hij ligt in het ziekenhuis,
waar hij veel aandacht en
zorg krijgt. Ik hoop, dat zijn
dochter hem nog eens op
durft te zoeken om haar pro
bleem met hem te bespreken.
Dan komt er hoop ik weer
een toekomst voor hen sa
men. GPD
Marieke van Schie is huisarts
Nieuwe therapie verhelpt bekkeninstabiliteit
door Helma van den Berg
NIEUWEGEIN - Na een beval
ling krijgt 10 procent van de
vrouwen last van bekkeninstabi
liteit, vroeger zwanger-
schaps-ischias genoemd. Hun le
ven wordt beheerst door pijn. In
het St. Antonius Ziekenhuis in
Nieuwegein is een gecombineer
de therapie ontwikkeld die de
moeders helpt en weerbaarder
maakt.
Noeska Gietema was 28 en
zwanger van haar eerste kind
toen zij op haar werk van de
trap viel. Sindsdien stoncl haar
leven in het teken van pijn. „Ik
had al last van mijn bekken en
rug. Toen kon ik niets meer.
Mijn moeder of partner moest
me zelfs helpen met aankleden."
Het zou allemaal wel goed ko
men, zeiden de dokters. Maar na
de geboorte van haar dochter,
via een keizersnee, en het recht
zetten van haar bekken, bleef de
pijn. „Ik kon de baby niet optil
len, niet zelf in bad doen, niet
zitten, geen huishoudelijk werk
doen. Niets. De diagnose was
duidelijk, ik had bekkeninstabi
liteit."
Gietema ging toch vrij snel weer
aan het werk, als arbeidsconsu-
lent bij de landmacht. Thuis
deed haar partner de zware klus
sen. Samen probeerden ze 'ge
woon door te leven'. Gietema:
„Dat adviseerde de huisarts
ook. Ik moest maar zwemmen,
naar fitness en soms naar een
manueel therapeut. Dan zou het
vanzelf wel beter gaan."
Meer last
Maar het liep anders. Gietema
kreeg steeds meer last van pijn
en vermoeidheid, ,,'s Morgens
wist ik niét hoe ik het die dag
moest redden. Ik ging ook
steeds meer aan mezelf twijfe
len. Waarom kon iedereen ge
woon een kind krijgen en ik
niet? Waarom kon ik niet. meer
kampéren, 's Avonds nergens
meer op visite? Was ik nou zo'n
kleinzerig type?"
Haar dochter was 7 toen Giete
ma op een morgen haar bed niet
meer uit kon komen. „Ik heb
drie dagen naar het plafond ge
staard en toen realiseerde ik me:
ik word niet beter zo. Ik moet
wat doen."
Maar noch de orthopedisch chi
rurg, noch de reguliere fysiothe
rapeut kon haar echt helpen.
Eind vorig jaar stapte Gietema
naar revalidatie-arts Langezaal
