De sneppekes zijn weer veilig
Verkleed als pinguïns een wedstrijd
schaatsen
Me zü een glasje
op je drienke en
ons wensje doe
Nieuwe raadkaart
^KtH
dinsdag 28 december 2004
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
Het is heerlijk om, op
een koude winterdag
zo rond kerst, ingepakt in
een dikke jas, warme muts
en sjaal op pad te gaan. De
natuur in. In een verwar
mend tempo de kou trotse
rend. Met een beetje geluk
is daar de winterzon die je
wat verwarmt en de hele we
reld er vrolijker doet uit
zien.
Natuurgebied het Groote Gat bij Oostburg.
foto's Het Zeeuwse Landschap
Aangekomen bij natuurge
bied het Groote Gat bij
Oostburg is er keus genoeg.
Wandelen over bestrating met je
nette schoenen aan of toch dat
laarzenpad door het weiland op
weg naar de vogelobservatie
hut?
Eerder was hier te lezen hoe na
tuurgebied het Groote Gat bij
Oostburg is ontstaan. Het is een
uniek gebied vol verborgen his
torie. De geschiedenis van Oost
burg, de stad die zo vaak ver
woest is in het verleden: alles is
terug te vinden in dit natuurge
bied.
Het Groote Gat is sinds 1960 in
het bezit van Het Zeeuwse Land
schap. Voordien was het gebied
eigendom van een adellijke fami
lie. Het werd gebruikt als jacht
gebied. Vooral de watersnippen
waren populaire slachtoffers.
Watersnippen worden hier ook
wel 'sneppekes' genoemd. Of die
watersnippen nu zo geweldig
lekker waren? Misschien was
het jagen hierop gewoon een gro
te uitdaging omdat een opvlie
gende watersnip zigzaggende be
wegingen maakt totdat hij op de
juiste hoogte is. Als een water
snip opvliegt, lijkt het net of er
een doek in tweeën scheurt, zo'n
geluid maakt het. Gelukkig kun
nen de sneppekes zich nu veilig
wanen, de jacht op hen is onder
tussen verboden.
Aan de Nieuveltweg staat een
Watersnippen of sneppekes.
bordje in de wei van Het Zeeuw
se Landschap. Hier begint, ach
ter het hek, een (laarzen)pad
dwars door he^ weiland. Links
wuift het riet met al zijn begroei
ing en vogelgekwetter en rechts
is er de vlakte van het weiland
met een weids uitzicht over de
polders. Via houten bielzen kom
je uiteindelijk bij de vogelobser
vatiehut. Dan de hut in en
plaats nemen op de houten bank
jes. De luikjes allemaal openen
en vlak voor je ogen allerlei vo
gels ontdekken. Het liefst met
verrekijker, dan zie je het
meest. Dan is het tijd om achte
loos te genieten. Te ontspannen
en gewoon te kijken en te luiste
ren. Het uitzicht vanuit de hut
is van een rustgevende schoon
heid. Met of zonder vogelkennis,
het maakt niet uit. Er is zoveel
te zien, zoveel beweging van ver
schillende vogels. In allerlei
kleuren en afmetingen. Het is
een waardevol gebied voor wei-
de-, water- en moerasvogels,
ook in de winter. Het is er vaak
een gekwetter van jewelste. Win
tertaling, meerkoet, waterhoen,
grutto, gans. Smienten met op
de kop van de mannetjes die
goudgele kuif.
Om alle vogels te kunnen benoe
men, moet je over enige kennis
bezitten. Ganzen kent iedereen
wel. Die zitten er volop. Zoals
op veel plaatsen neemt de popu
latie grauwe ganzen meer toe
dan wenselijk is. Er worden
soms maatregelen genomen zo
als eieren schudden. De natuur
gaat ook in dit gebied zijn gang:
er is regelmatig een vos op een
roofzuchtig bezoek geweest, een
natuurlijke vijand van de gans.
In het voorjaar en de zomer zit
ten er weer andere vogels. Er
broeden soms bruine kiekendie
ven en baardmezen, wat vermel
denswaardig is. En grutto's, tu
reluurs, kluten.
Polderwater
Het Groote Gat heeft een afwa-
terings- en bufferfunctie voor
het overtollige polderwater. Dit
beïnvloedt helaas de natuur
waarden niet altijd positief. Vis
sen zwemmen nu eenmaal liever
in wat dieper water en kunnen
in bepaalde periodes van ex
treem lage waterstand niet over
leven. Kruipend moerasscherm
houdt juist van wisselende wa
terstanden en gedijt dan ook
goed in het Groote Gat. Het is
een heel bijzondere, gevoelige
en zeldzame plant, die voor
komt op de Europese rode lijst.
Er zijn maar een paar groei
plaatsen in Nederland.
Tussen het brakke riet groeit
heemst (Althaea officinalis), een
broertje van de stokroos en kaas
jeskruid. Ook dit is een bijzonde
re plant. Hij groeit op vochtige,
liefst brakke, plaatsen. Het is
een opvallende plant met paars-
roze getinte, grote bloemen. De
plant kan meer dan een meter
hoog worden. Heemst was vroe
ger een erkend geneeskruid. De
Romeinen aten heemst als deli
catesse in de vorm van groente.
De Engelse naam is misschien
leuker? Marsh Mallow.
Maar er zijn nog meer bijzonde
re dingen te vinden in het
Groote Gat: Levende stenen.
Het zijn een soort groeiende ste
nen, koraalachtige groeisels,
ook wel palingbrood genoemd.
Het zijn net ruwe brokken steen
die in het brakke water liggen.
Ze worden gevormd door kolo
nies van mosdiertjes. Die ster
ven af maar dan groeit er weer
een nieuwe generatie aan vast.
Zo nemen ze in omvang toe. He
laas lijkt het nu afgelopen te
zijn met die aangroei dus eigen
lijk zijn de levende stenen nu
dood.
Joke Sanderse
Joke Sanderse is medewerker
externe betrekkingen bij Het
Zeeuwse Landschap.
Aan het eind van het jaar
nog wat klesjes, overschot
jes van de maaltijd. Mevrouw
M.J. van der Plicht-Wattel uit
Waddinxveen reageerde enige
tijd geleden als enige op de op
roep wie het woord veraekt of
weraekt kende en betekenis of
herkomst wist. Ook zij weet het
niet en is nieuwsgierig, want ze
schrijft dat haar opoe het ge
bruikte als je bijvoorbeeld aan
tafel zat en je niet netjes ge
droeg. 'Dan zei opoe: „Meisse,
doe nie zo weraekt." Ook een
oudtante gebruikte het woord.
Als ze zich beroerd voelde, zei
ze: „Tc Bin zo weraekt.Duide
lijk is dat het iets negatiefs aan
duidt, maar we blijven dus voor
lopig nog zoeken naar een ver
klaring.
Het mooiste Zeeuwse woord
heeft heel wat teweeg gebracht.
Je was amper ergens binnen of
men begon er over. Vaak instem
mend, maar ook vond men plat
te zeuge helemaal niet het mooi
ste woord. Gesprekken over wat
het dan wel had moeten zijn,
hebben menige verjaardagsvisi
te gevuld. In Limburg heeft het
Limburgs Dagblad een dergelij
ke wedstrijd uitgeschreven.
Daar wint de scheuteldoek het
met glans. In Limburg heet dat
schóttelslet. In sommige delen
van Limburg spreken ze over
sjóttelslet of sjöttelsplak, met sj
dus in plaats van met sch. De
scheuteldoek had het in Zeeland
ook goed gedaan. Er is zelfs ooit
een ode aan de scheuteldoek ge
maakt.
Vlaanderen
In Vlaanderen riep Radio 1 op
om het mooiste woord in te stu
ren. Uit de resultaten voel je eni
ge verwantschap met Zeeuwse
dialecten. De genomineerde
woorden zijn: geroezemoes, goes
ting, kittelorig, klootjesdrogerij,
ledikant, lichtekooi, oelewap
per, poelepetaat, reutemeteut en
verdonkeremanen. Het woord
kittelorig betekent een streling
voor het oor. Een klootjesdroge
rij is een 'komiek synoniem voor
een seminarie, een instelling
waar priesters worden opge
leid'. Poelepetaat kennen we in
Zeeland ook, al heet het hier een
poelepetane.
Dat sommige bloemlezers ver
der kijken dan hun taal lang is,
blijkt uit de onlangs bij Interna
tionaal Forum verschenen bun
del Honderd Dichters 8. In deze
bundel zijn dichters uit tal van
landen en volken opgenomen,
wier gedichten in de meeste ge
vallen vertaald zijn. Vanuit Ne
derland staan er gedichten in ge
schreven in het Limburgs, het
Leids en het Walchers. Jan Zwe-
mer zijn gedicht Op een reeke
en gepubliceerd in Noe werd
daarvoor uitverkoren. Het gaat
Op een reeke
Ilc 'oore soms de letters smeke:
Toe, zet ons op een reeke
Vriengt ons in een woordenspel
Spelt ons, kwelt ons, voelt je
vrie
Kop over bol, de baosbinjie
En over ivdt, d'as ons aol wél
As me maè diene meuge
't woord
- letters bin nie gauw ontspoord
laet ons krupe uut een penne
elk klienket ei toch een menne
saemen bin me bóvens groot
klienke m'in aolleman z'n 'odd
alleên as tonen op een reeke
toöne m óns van ons beste kant
- toe dan, zet ons naèj'n and
'oor je ons nie smeke?
En om het ouwejaer dan ok vad-
der mae dichterlijk af te sluten,
eindig ik mie een nieuwjaers-
wensje:
Gelukkig nieuwejaer
't Is een druppel op een plaete,
een sprankje 'ope, een splinter
vree
Je zou 't misschien ok kunne
laete,
wan resutaat eit het nie vee
Mae ten teêken a m' an je
dienke,
en dat doe me af en toe
Zü me een glasje op je drienke
'én dan toch ons wensje doe:
Vrede en geluk, gezond'eid:
doet 'r an wat a je kan
En wat a het lot d'r bie leit,
anvaerdt het en maèkt 'r wat
van.
Toet kommende jaere!
Engel Reinhoudt
Agenda
In het Kerkje van Ellesdiek
(Ellewoutsdijk) wordt donder
dag van 13.30-16.00 uur een
'open middag' gehouden. Engel
Reinhoudt zingt liedjes in het
Zeeuws. Wim van de Wege
speelt orgel en exposeert schilde
rijen.
Zie ook: www.ellesdiek.nl.
Erg leuk die foto van de Vlissingse
Spuikom (de grote); de kleine heb
ik nooit als ijsbaan meegemaakt,
schrijft W. H. Sandifort uit 's Heer
Abtskerke over de raadkaart van vori
ge week. Een voor veel inzenders her
kenbaar beeld en uit de reacties blijkt
dat menigeen er goede herinneringen
aan bewaart. „Afhankelijk van de
vorst, was de Spuikom een pracht ijs
baan. Ook de hellingen waren te ge
bruiken met de prikslee. Later werd
de kom versierd met een eilandje", al
dus Sandifort.
Eerst over de prentbriefkaart zelf.
Die is hartje zomer van 1914 ver
stuurd aan J. Rens, die in de Koning
Willem III-kazerne te Vlissingen ver
bleef. Zo te lezen zat hij een straf uit,
de kaart loopt via de provoost. „Uw
tijdje begint te naderen, nog drie da
gen. Ik zal blij zijn als uw tijd erop zit,
want ik zit liever met u te praten dan
schrijven", bericht J. Hein uit de Gra
venstraat aan waarde vriend Jan. Op
de kaart zelf staat de simpele medede
ling 'ijsvermaak Vlissingen' gedrukt.
De foto is genomen vanaf de Komme-
dijk, richting watertoren, weet
M. A. Roelse uit Koudekerke. „De gro
te Spuikom is hier nog in de oorspron
kelijke staat. In 1975 is de kom gedeel
telijk met zand volgespoten. Later is
er de Spuikomweg over aangelegd,
vanaf de watertoren naar de verleng
de Spuistraat. Rechts vooraan is nu de
parkeerplaats van Edah. De huizen
zijn de achterzijde van de Badhuis
straat." A. Cijs-Groenenberg (en veel
andere inzenders) heeft menigmaal op
de Spuikom geschaatst, toen het nog
streng vroor. „Er werd een hele cul
tuur omheen gebouwd, met kraam
pjes, lichtjes, muziek. Er was ook eens
een wedstrijd verkleed schaatsen uit
gezet. Mijn moeder Rie Groenen-
berg-Tavenier kon aan zwart en wit
plastic komen en ze maakte voor de
hele familie een kostuum. We waren
pinguïns. Het was een geweldig succes
en we vielen in de prijzen."
W. A. Nooijens uit Middelburg wijst
erop dat de er een grote en kleine Spui
kom (niet zichtbaar) waren, waartus
sen een brugje lag. „Met een uitwate
ring naar de zee, die later is afgebro
ken voor de bouw op de Boulevards."
B. Wijtenburg noemt de kom 'tegen
woordig een nare, dichtgegooide put',
waaraan de gemeente Vlissingen on
danks vele plannen nog steeds niets
heeft gedaan. „Een gruwel voor een
oud-Vlissinger." L. Hoekstra-de Meij
uit Kapelle herinnert zich dat in het
gymlokaal van de Muloschool aan de
Coosje Buskenstaat de schaatsen wer
den ondergebonden.
R. Schout uit Middelburg geeft aan
dat alle plaatsen met een getijdenha-
ven een doorspoelmogelijkheid zoals
de Spuikom hadden. „Bij hoogwater
werd vanaf de Westerschelde via een
duiker onder de boulevard door, de
kom vol gezet. Bij laagwater liet men
dit af via de kades naar waar nu de
loodsenhaven is." C. P. Fase uit
Sint-Annaland merkt op dat voor de
afwatering een sluis werd gebouwd in
1872. „Tussen de doorgegraven zee
dijk en de sluis ontstond een kleine
voorhaven, het haventje De Meijer ge
noemd, naar een geslacht van sluis
wachters."
S. van Pamelen-Hokke uit Vlissingen
maakt duidelijk dat een groot deel
van de Spuikom in beslag is genomen
door een parkeerterrein en de weg die
naar de stad loopt, langs bioscoop
Cinecity. A. V. M. Goormachtig uit
Vlissingen merkt op dat omstreeks
1935 in de kom een eilandje is ge
maakt voor 10.000 gulden. Daarop
stond de koek- en zoopietent. Namens
de ijsvereniging zorgde de heer Dert
voor de verlichting en werklozen ver
diend wat bij als baanveger. „Als om
tien uur het licht uit ging, werd er nog
doorgeschaatst tot tegen twaalf uur."
A. Francke uit Goes heeft in de zesti
ger jaren van de 20e eeuw tijdens zijn
HBS-tijd nogal eens op de kom ge
schaatst. „Ook de tekenlessen van de
heer Naerebout, die regelmatig buiten
plaatsvonden, speelden zich wel eens
af bij de Spuikom." Als HBS-er
schaatste M. Nieuwdorp uit Terneu-
zen er ook, alleen dertig jaar eerder
dan inzender Francke. M. D. Niewen-
huijse uit Oost-Souburg meldt dat de
kom eertijds Molenwater heette en
aanvankelijk buiten de omwalling
van Vlissingen lag. In de Franse tijd
werden versterkingen aangelegd en
kwam de kom erbinnen te liggen.
„Ten noorden van de Spuikom lag
Oud-Vlissingen, dat door de uitbrei
ding volledig gesloopt werd."
Enkele inzenders meenden Scherpenis-
se te herkennen en genoemd werden
ook de Piet bij Wolphaartsdijk en
Kloetinge. Velen voegden aan de oplos
sing de beste wensen voor het komen
de jaar toe, waarvoor hartelijk dank.
Rinus Antonisse
De waardebonnen zijn voor: M. van
de Zande, Vlissingen, T. van den
Dries-Geijsen, Sluis en I. van der
Lee-van de Buuse, Kortgene.
Zeeland kent veel zogenaamde ring
en voorstraatdorpen. Hans Linden-
bergh haalde uit zijn verzameling een
prentbriefkaart van een voorstraat
dorp. Vraag is: welk? Nadere bijzon
derheden over de afgebeelde en huidi
ge situatie zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiter
lijk vrijdag 31 december (één dag eer
der dan gebruikelijk vanwege de jaar
wisseling) worden gestuurd naar: Re
dactie PZC Buitengebied, postbus 31,
4460 AA Goes; fax 0113-315669 of
e-mail redactie@pzc.nl. Onder de in
zenders van goede oplossingen wor
den drie waardebonnen verloot.
