zc
De zwarte
kanten
van Mao's
revolutie
ieuwe Kerk toont
de schatten van Marokko
Fotografen in dienst
van de Grote Roerganger
gen: 0113-315680
MC.nl
redactie@pzc.nl
üS31,4460 AA Goes
««•exploitatie:
E„Midden-Zeeland: 0113-315520;
^Vlaanderen. 0114-372770;
0204562500.
,nsdag 22 december 2004
1 6W.F. Hermans schrijft Van Oorschot
1 V Andrea Bocelli verovert de wereld
20 Gezellige folk in Razzmatazz
iedereen tegen elkaar opgezet.
Het kon niet uitblijven dat ook
Li Zhensheng werd beschuldigd
van bourgeois tendenzen. „Het
begon al met de zelfmoord van
de moeder van mijn eerste vrien
din. Het werd haar allemaal te
veel. Alle verwanten werden be
stempeld als 'twijfelaars' aan de
revolutie. De relatie ging uit om
mij weer 'clean' te krijgen. Maar
ook de vader van mijn echtgeno
te sloeg de hand aan zichzelf. Ik
ben nooit meer voor 100 procent
vertrouwd."
In 1968 werd de fotograaf naar
een heropvoedingskamp ge
stuurd. Bij een huiszoeking ble
ven de clandestiene opnames
van de schaduwzijde van de re
volutie onopgemerkt. Li
Zhensheng had ze verstopt on
der het parket, inclusief nauw
keurige aantekeningen van da
tum, plaats en gefotografeerde
mensen. Zijn fotografische erfe
nis won alleen maar aan waarde
toen de nieuwe machthebbers
na de dood van Mao in 1976 alle
sporen van de Culturele Revolu
tie begonnen uit te wissen.
Op de tentoonstelling zijn ook
foto's te zien van het heropvoe
dingskamp, een fenomeen waar
naar schatting vijf miljoen Chi
nezen mee werden geconfron
teerd. Onder barre omstandighe
den moest Li Zhensheng met
zijn lotgenoten een eigen onder
komen bouwen. Li Zhensheng
wist er twee camera's binnen te
smokkelen. Ook in de rol van ge
vangene gaf hij de slachtoffers
van het totalitaire systeem een
gezicht.
In de serie uit het opvoedings
kamp springen twee beelden er
door de afwijkende thematiek
tussenuit: Voor het eerst ontbre
ken mensen. De ene toont een
sprietje door de sneeuw, de an
dere is een tegenlicht-opname
van een boom. De natuurfoto's
hebben voor Li Zhensheng een
grote waarde. „Ze symboliseren
de hoop die ik altijd heb gehou
den. In China zeggen we: 'Ik ben
een stuk hout van de natuur.
Ooit zal ik gebruikt worden'."
Gerehabiliteerd
De hoop werd ingelost. Hij werd
gerehabiliteerd en zijn aanwe
zigheid in Rotterdam is het le
vende bewijs van de voortschrij
dende liberalisatie in China. Hij
toont zijn paspoort vol stem
pels. „Ik ben vrij te reizen waar
ik wil. Mij wordt geen strobreed
in de weg gelegd. De nieuwe lei
ders van China zijn generatiege
noten. Zij hebben geleerd van
de fouten in het verleden. Ze
zijn in heel China populair."
De vrijheid kent echter zijn
grenzen. Amnesty International
rapporteert nog immer over
schending van de mensenrech
ten is China. En de mislukte Cul
turele Revolutie is nog steeds
een taboe-ondeweip. Vooralnog
is het ondenkbaar dat het foto
grafisch archief van Li
Zhensheng in China worden ge
toond. De fotograaf telt echter
zijn zegeningen: „Democratie
kost tijd. Ik heb begrip voor on
ze leiders die stapje voor stapje
de weg van de verandering be
wandelen. Een alternatief is er
niet. In een enorm land als Chi
na is het eigenlijk ondenkbaar
dat iemand de rol van de com
munistische partij overneemt."
Carel van der Velden
'Li Zhensheng: Red Color News Sol
dier' is tot en met 16 januari 2005 te
zien in Nederlands Fotomuseum, Wit
te de Withstraat 63.
Het gelijknamige boek, uitgegeven
door Phaidon, is te koop voor 39,95
euro. Op de expositie is ook werk te
zien van Hou Óo en Xu Siaobing, de
hoffotografen van Mao.
e Culturele Revolutie (1966-1976) van Mao Zedong behoort tot de
grootste tragedies van de 20e eeuw. Vele miljoenen Chinezen wer-
den naar werkkampen gestuurd of gedood tijdens de politieke cam-
diewas gericht op het uitschakelen van niet-loyale burgers, klassenvij-
'buitenlandse agenten'. Het waren slachtoffers zonder gezicht tot-
clandestien gemaakte opnames van de Chinese fotograaf Li
isheng (1940) opdoken. Zijn aangrijpende werk is te zien in het Neder-
Fotomuseum in Rotterdam. Daar worden ook foto's getoond van Mao's
üografen' Hou Bo en Xu Xiaobing
Een vaderlijke leider, vrolij
ke kinderen, toegewijde
boeren en dappere soldaten. In
de jaren zestig en zeventig zijn
het vrijwel zonder uitzondering
blije taferelen die China de we
reld toont. In het land van de
Grote Roerganger Mao Zedong
lijkt leed een onbekend feno
meen. Met dank aan duizenden
Rode Nieuws Soldaten, fotogra
fen die vakbekwaam vorm ge
ven aan het beeld dat China wil
uitstralen.
Eén van hen is Li Zhensheng.
Hij is voorzover bekend de eni
ge die met gevaar voor eigen le
ven de gruwelijke schaduwzijde
van de culturele revolutie vast
legt. „Ik had geen concreet plan,
slechts het vage benul er ooit
iets mee te doen. Ik dacht wel:
dit heeft waarde. Het kan inte
ressant zijn op deze wijze te ge
tuigen van deze episode uit de
geschiedenis van mijn land. Ik
had nooit kunnen bevroeden dat
deze foto's in de hele wereld
worden getoond."
Zhensheng neemt uitgebreid de
tijd voor een rondleiding-langs
de expositie die opvalt door de
contrasten. Zijn in opdracht van
de communistische krant Hei-
longjiang Daily gemaakte propa-
ganda-foto's hangen naast beel
den waarop -revolutionaire afval
ligen worden vernederd of ge
marteld. Zoals Li Xia, een uit de
gratie gevallen communistische
leider die op 29 augustus 1966
met bebloed gelaat en bord op
de buik door de fotograaf wordt
vastgelegd tijdens een rond
tocht door het volgepakte sta
dion van de Rode Garde in de
provinciestad Harbin.
Complimenten voor zijn uit
«mers be-
lïich voor
duik in de
snnnering
de tweede
*dag van
storische
flMaoin
sngtzeop
juli. 1968.
foto
MSheng/
Images
ruim 130 foto's bestaande, in
dringende fotografische getuige
nis wimpelt Zhensheng verlegen
weg. „Ik ben hier niet om te la
ten zien hoe geweldig ik ben. Ik
heb het geluk dat ik deze perio
de heb overleefd en mijn ver
haal kan vertellen. Het is een
waarschuwing voor door men
senhanden gemaakte rampen.
Die zijn te voorzien, te voorko
men. Met mijn getuigenis pro
beer ik daar een steentje aan bij
te dragen."
Armoede
Li Zhensheng was aanvankelijk
een groot voorstander van het
bewind van Mao, net als 'ieder
een' in China. De prestaties van
de in 1949 aan de macht geko
men communisten maakten aan
vankelijk ook in de rest van de
wereld indruk, met name op
linkse intellectuelen. Mao be
streed met succes de armoede en
slaagde er in de hongersnoden
uit te bannen, een prestatie van
formaat in een land dat ook tij
dens zijn regime reeds bijna een
miljard inwoners telde.
„Wij leerden dat China als enige
land het socialistische ideaal
had bereikt", zegt de fotograaf.
het moment dat de staf van de
«uwe Kerk in Amsterdam een jaar
geleden met de organisatie van een
wokko-expositie begon, bleek de
fcemsvan de Marokkaanse cultuurmi-
Achaari. Zonder zijn sturende hand
^'onwaarschijnlijk zijn geweest dat
W musea toestemming hadden gege-
,00r zó veel bijzondere bruiklenen.
13 Marokko wordt veel waarde ge-
an behoud van cultureel erfgoed,
~usea verkeren er door de so-
^■Wirnische achterstand nog wel in
Wt van de trekschuit. Dat alleen
deelname aan zo'n groot project
'Eenvoudiger op.
Raakte kennis met de Nieuwe
Wens de grote tentoonstelling over
10 "1 2002. Enthousiast geraakt door
Mrs'el van directeur Ernst Veen om
®ooie locatie ook een expositie aan
7°le vvijden, bracht hij de bal aan
'-®.Het resultaat mag er zijn: de ex-
Carthago werd in 146 voor Chr. door Rome
met de grond gelijkgemaakt, waarna het ko
ninkrijk Mauritanië in het noordelijk deel
van Marokko onder de invloedssfeer van
Rome kwam te vallen.
Werelderfgoedlijst
De koninklijke familie werd in 46 voor Chr.
naar Rome overgebracht, maar keizer Au
gustus streek in 25 voor Chr. de hand over
zijn hart en gaf het land terug aan de jonge
koning Juba II. Een van de bijzonderste ob
jecten op de tentoonstelling is het 32 centi
meter hoge bronzen borstbeeld van Juba II
dat is gevonden bij opgravingen in de ooit
machtige Romeinse stad Volubilis. Strate
gisch gelegen aan de rand van een weidse
vruchtbare vlakte, is de opgraving in 1977
op de Werelderfgoedlijst van de Unesco ge
plaatst. Naast het borstbeeld van Juba ge
tuigen op de expositie ook bronzen beelden
van de kop van een muildier, een paard,
een met krans gekroonde jongeling en een
mozaïek van zeedieren van dezé fase in de
Marokkaanse geschiedenis. Na de val van
het Romeinse Rijk in 429 kreeg het land te
maken met invallen van de Germaanse Van
dalen en kwam een aantal kustplaatsen on
der Byzantijnse bezetting. De komst van de
islam vanaf 647 betekende een enorme om
wenteling, maar de expositie draagt de
boodschap uit dat er in Marokko altijd
plaats is gebleven voor andere religies. De
eerste joden arriveerden al ver voor de
christelijke jaartelling in het spoor van de
Feniciërs vanuit Palestina. Ze onderscheid
den zich in vrijwel niets van hun islamiti
sche landgenoten. In de vijftiende en zes
tiende eeuw kwamen daar grote groepen
uit Spanje verdreven joden bij die ook van
zelf integreerden in de Marokkaanse samen
leving. Opvallend zijn bovendien de vele
donkere gezichten van Marokkanen die af
komstig zijn uit de Sahara, van waaruit ze
eerst als slaven en later als huurlingen en
arbeiders het land binnen kwamen. Een
groot deel van de tentoonstelling is gewijd
aan de traditionele kunst van na de komst
van de islam. Aardewerk, houtsnijwerk, ju
welen, tapijten en kostuums nemen de be
zoeker mee naar een sprookjesachtige we
reld waarin eindeloos wordt gevarieerd op
kleurrijke geometrische en florale motie
ven omdat cle islam de weergave van men
sen in de kunst nu eenmaal verbiedt. Een
minbar (preekstoel) uit 1350 is een van de
hoogtepunten van houtsnijwerk op deze ex
positie, maar ook het bruikleen van een
aantal zeldzame astrolaben waarmee de
Arabieren van de elfde tot en met vijftien
de eeuw als eersten de hemel bestudeerden,
mag bijzonder worden genoemd.
Frangoise Ledeboer
De Marokko-expositie in de Nieuwe Kerk
duurt tot en met 17 april 2005 De openings
tijden zijn dagelijks van 10.00 tot 18.00 uur
en op donderdag tot 22.00 uur. Op 25 de
cember en 1 januari gesloten.
tie begon. Als universitair ge
vormd fotograaf kregen de twij
fels spoedig vat op hem. De mar
telingen en de publieke vernede
ringen stuitten hem tegen de
borst. „Deze man werd ervan be
schuldigd rijk te zijn", wijst hij
naar een gemartelde man op een
foto uit 1964. „Maar dat hele
verhaal klopte niet. De autoritei
ten zochten slechts een zonde
bok om het volk angst aan te ja
gen."
positie in de Nieuwe Kerk omvat ruim drie
honderd objecten uit duizenden jaren ge
schiedenis.
Omgeven door Middellandse Zee, de Atlan
tische Oceaan en de Sahara was Marokko
al sinds de vroegste tijden aantrekkelijk ge
noeg om te bewonen. Vincent Boele,
kunsthistoricus/archeoloog en hoofd ten
toonstellingen van de Nieuwe Kerk, wijst
op gevonden resten van mensen die daar al
één tot 1,5 miljoen jaar geleden leefden.
Omstreeks 3200 voor Christus gedateerde
armbanden, bekers en vazen zijn op deze
expositie de vroegste getuigen van het dage
lijks leven in deze streken.
Vanaf de tiende eeuw voor Chr. verschenen
de schepen van de Feniciërs en later de
Puniërs aan de kusten van wat later Marok
ko zou gaan heten. In de Nieuwe Kerk wor
den onder meer Fenicische oorhangers
(zesde/vijfde eeuw voor Chr.) en een Puni
sche grafsteen uit de derde eeuw voor Chr.
getoond. De belangrijkste Punische kolonie
Tijdens een
massabijeenkomst in het
Provincial People's
Stadium in Harbin wordt op
29 augustus 1966 Li Xia, de
vrouw van de gouverneur
Li Fanwu, bespot. Haar
gezicht en kleren zijn
besmeurd met inkt en haar
wandaden staan
opgeschreven op een groot
bord, opgehangen aan
haar nek.
foto Li Zhensheng/
Press Images
„In de rest van de wereld woon
den ongelukkige mensen. Ons
werd verteld dat het onze histo
rische taak was hen van de kete
nen van het kapitalisme te be
vrijden. Mao leerde dat er om de
zeven jaar een nieuwe revolutie
zou komen. Zo'n campagne was
nodig om het kapitalisme buiten
de deur te houden."
Als fotograaf stond Li
Zhensheng er met zijn neus bo
venop toen de Culturele Revolu-
„In tempels werden beelden ver
nietigd. En de leer van Confu
cius en het boeddhisme werden
zwartgemaakt. Ik begon mij af
te vragen: is dit wat wij willen?
Worden wij hier gelukkiger
van? Later ontwikkelde ik een
grote afkeer van het systeem.
Wat is een culturele revolutie
als de cultuur wordt vernie
tigd?"
In het paranoïde gevecht tegen
kapitalistische tendenzen werd
Een van de bijzonderste objecten is het borst
beeld van Juba II, gevonden bij opgravingen
in de ooit machtige Romeinse stad Volubilis.
foto GPD
