Prins wist precies wat hij wilde
rheo de Meester maakt in
Delft deel uit van erewacht
PZC
*rof breekt een lans voor
lernhard en diens moeder
Beatrix nu oudste
van de familie
Roddelbladen maken extra edities
Armin volgde leven van neef Bernhard met interesse
Albert Heijn-filiaal stuurt bloemen
Paleis op de Dam tijdelijk dicht
Gratis bus naar Noordeinde
Tentoonstelling in Legermuseum
zaterdag 4 december 2004
rioorWierd Puk
DETMOLD - Armin, Prinz zur
Lippe (80), woont op een sfeer
vol slot, gelegen op een schier
eiland in Detmold, Westfalen,
niet ver van Bielefeld. Sinds de
16de eeuw was dit kasteel de ze
tel van het Huis Lippe, waartoe
ook prins Bernhard behoorde.
Als Prins der Nederlanden
werd Bernhard de bekendste
telg uit dit Duitse geslacht,
waarvan de stamboom terug
gaat tot de twaalfde eeuw.
Bernhard bezocht regelmatig
Detmold samen met Juliana.
Vooral om in de wouden van
het vorstendom te jagen. Hij
mag dan door zijn huwelijk in
ternationaal bekend zijn gewor
den, de bioloog Armin is de erf
prins en daarmee Hoofd van
het Huis. Hij waakt sinds zijn
25e over het erfgoed van de fa-
pilie.
„Al achthonderd jaar is onze fa
milie met Detmold en omge
ving verbonden", zegt de prins
in een ontvangstkamer van het
slot. „Ik heb officieel geen func
tie in het stadsbestuur, maar
onze familie speelt hier wel de
gelijk een rol. Voor veel inwo-
van Detmold betekent het
itoch iets dat het slot nog altijd
wordt bewoond. Wij zijn de dra-
gers van een 800 jaar oude tra-
'ditie."
Deze regio in Westfalen ademt
de historie van het vorstendom-
jmetje. Zo zijn de grenzen van
de huidige Landkreis Lippe,
waar de auto's met de letters
LIP op het kenteken rijden,
,nog dezelfde als die van het vor-
stendom. Tussen de lelijke mo
derne architectuur van Det
mold valt een aantal statige
oude gebouwen op, waaronder
het Fürstliches Residens-
schloss. Het kasteel trekt jaar
lijks 35.000 bezoekers. Dat is
niets in vergelijking met ande
re attracties, maar Armin hoeft
niet te leven van de opbrengst
van de rondleidingen, die bij
wet verplicht zijn gesteld. De
prins draagt als teken van
rouw een zwarte stropdas. Hij
lijkt een beetje op zijn volle
neef prins Bernhard. „Welis-
wvaarwas hij dertien jaar ouder
en kende ik hem als kind niet
zo goed, maar we konden altijd
'uitstekend met elkaar opschie
pen. Hoewel Bernhard, toen ik
[nog klein was, meer interesse
'had voor mijn oudere zusters
j.dan voor mij."
Gouvernante
De kleine prins Armin verbleef
voornamelijk in de bovengele-
'gen vertrekken van het slot.
p,Daar was mijn rijk, bij de gou
vernante. Ik at ook bij haar,
niet bij mijn ouders." Beneden
heerste vader Leopold IV, die
als Doorluchtige Hoogheid
Prins Armin
werd aangesproken. Een streng
man, volgens de overlevering in
familiezaken een potentaat.
Armins eerste herinnering aan
Bernhard stamt uit 1936, toen
deze Juliana aan zijn ouders
voorstelde. Een jaar later was
Armin bruidsjonker bij het hu
welijk van Juliana en Bern
hard. Omdat er geen geschikt
schoeisel voor hem was, moest
Armin zich in kleine pumps
van zijn tante wurmen, wat
angstige momenten opleverde.
Bij de grens had de familie het
ook al benauwd gehad. „Vader
had een salonwagen gehuurd
om naar Nederland te reizen,
maar Hitler had ons verboden
om bij het huwelijk aanwezig
te zijn. Die man was immers
een volslagen gek. Gelukkig lie
ten ze ons toch passeren."
Bernhard groeide op in Wojn-
owo, in Oost-Pruisen, op het
landgoed Reckenwalde in het
tegenwoordige Polen. Wojnowo
ligt ver van Detmold. Dat Bern
hard en zijn ouders - prins
Bernhard zur Lippe-Biester-
feld en barones Armgard von
Sierstorpff-Cramm - niet regel
matiger in Detmold kwamen,
had niet alleen te maken met
de afstand. Oom Berni, zoals
prins Armin de vader van Bern
hard junior noemde, was met
een foute vrouw getrouwd. Moe
der Armgard was gescheiden
en als barones nietr van gelijke
stand. Dit vond althans—de
strenge Leopold: Berni's broer
en Armins vader.
De geëmancipeerde Armgard,
modieuze vrouw van de wereld,
had bovendien in haar jeugd in
Berlijn een reputatie opge
bouwd als Tolle Lola. Genoeg
voor Leopold om zijn stem als
pater familias te verheffen. Hij
onthield de kinderen uit het ge
wraakte huwelijk van Berni en
Armgard dan ook de titel prins.
Bernhard junior, of Bernilo zo
als hij werd genoemd, droeg
weliswaar een reeks namen en
titels, maar was aanvankelijk
slechts graaf. Pas in 1916 werd
de familieruzie bijgelegd. Arm
gard kreeg alsnog de titel prin
ses en Bernhard junior en diens
jongere broer Aschwin, in 1914
geboren, mochten zich vanaf
nu prins noemen.
Bernhard was als kind zieke
lijk. Amper twee jaar oud stik
te hij bijna omdat ontstoken
stembanden hem het ademen
onmogelijk maakten. Op een
geïmproviseerde operatietafel
in de eetvertrekken van Recken
walde moest een dokter in aller
ijl een tracheotomie uitvoeren.
Een pijpje in de opengelegde
luchtpijp redde Bernilo het le
ven. Een jaar lang moest Bern
hard door het buisje ademen.
De prins zou later nog tiental
len operaties ondergaan. Niet
voor niets droeg hij op zijn lin
ker onderarm de tatoeage van
een esculaap.
Armin herinnert zich Bern
hard, die door zijn ziektes werd
verwend door zijn Chinees-Brit
se kindermeisje, niet als zwak
maar als opgewekt en energiek.
Met respect praat hij ook over
de oorlogsjaren van zijn neef.
„De nazi-pers ging enorm te
gen hem te keer. Bernhard was
een landverrader, schreven ze.
Mijn vader was boos. Wat den
ken die wel, zei hij: Bernhard
heeft de eed op de Nederlandse
koningin gezworen. Hij kan
ook niet anders."
„Mijn boers waren nazi's. Mijn
vader wilde niet dat iemand
met een belast verleden het erf
goed zou overnemen. Dan lie
pen we het risico dat onze bezit
tingen door de geallieerden zou
den worden geconfisqueerd.
Daarom viel de keuze op mij,
de jongste, en dat terwijl ik we
tenschapper wilde worden." Ar
min had zich als 17-jarige bij
de Luftwaffe aangemeld.
„Daarmee voorkwam ik dat ik
op mijn 18e lid van de NSDAP
moest worden. Soldaten wer
den geen partijlid. Ook kon ik
leren vliegen. Ja, dat zit ons
kennelijk in het -bloe'd. Hoewel
zo goed—als Bernhard ben ik
nooit geworden, want toen ik
in 1944 de vliegcursus volgde,
was na een tijdje de brandstof
op. Dat heeft trouwens mis
schien wel mijn leven gered, als
je bedenkt wat er daarna in die
oorlog allemaal nog is ge
beurd."
Begrafenissen
Terwijl de prins vertelt, wordt
het buiten langzaam donker.
De ouders van prins Bernhard
zijn in Detmold begraven.
„Oom Berni stierf jong. Hij
vroeg mijn vader om hem bij te
zetten in de kerk, die door mijn
vader was gebouwd, zolang
zijn vrouw Armgard nog leef
de. Laat mij niet in een donker
graf op mijn vrouw wachten,
schijnt hij te hebben gezegd.
Zo is het ook gebeurd. Toen
Armgard overleed, zijn de twee
gezamenlijk begraven."
„Soms kon hij niet komen we
gens gezondheidsklachten, en
dan zag je hem een paar dagen
later ineens in Namibië. Ja, zo
was neef Bernhard, een vrijbui
ter. Hij wist precies wat hij wil
de en hij liet zich niets voor
schrijven."
„Toch heeft hij ook veel voor
Nederland betekend, geloof ik.
Bernhard heeft het Nederland
se koningshuis dichter bij het
volk gebracht."
Over de schaduwzijde van het
leven van prins Bernhard,
diens omkoopbaarheid bijvoor
beeld, wil Armin zur Lippe
niets zeggen. „Daar weet ik
niets van," lacht hij.
Opdringen
De familie uit Detmold wilde
zich na de oorlog 'als Duitsers
niet bij de Oranjes opdringen,
na alles wat er was gebeurd'.
Na de zilveren bruiloft van
Bernhard en Juliana, begin ja
ren zestig, werd het contact in
tensiever. Bernhard werd peet
oom van erfprins Stephan Leo
pold, de enige zoon van Armin
en diens echtgenote, prinses
Traute.
Het eerste kleinkind van de
Detmoldse familie werd Berni
genoemd, naar Bernhards va
der. Daarmee was de cirkel
rond. GPD
Slot Detmold waar Bernhard regelmatig te gast was.
foto Phil Nijhuis/GPD
lor Wendy van den Hurk
SERE - Ze staan er morgen
maar met zijn vijven, de he
li van het Erepeloton der Bin-
Strijdkrachten. Theo
Meester uit Veerc is dan één
de oud-commando's in de
bij Paleis Soestdijk.
•t is geen verrassing dat De
eester uit een oranjegezinde fa-
die komt. Op de schouw prijkt
n foto van prins Claus en ko
ningin Beatrix en zijn grootmoe
der verzamelde, volgens eigen
zeggen, 'elke foto van 't hof'.
De oud-verzetsstrijder uit Veere
voelt zich dan ook vereerd met
het verzoek de erewacht te vor
men bij de plechtigheden rond
de bijzetting van prins Bern
hard in de Nieuwe Kerk in
Delft.
Morgen, als de kist van Paleis
Soestdijk naar Paleis Noordein
de voert, komt de groep van
Theo de Meester zelfs op de eer
ste rij te staan. „Prachtig. Bij
Claus kon ik er niet bij zijn;
toen vond er een selectie plaats.
Nu is het een opdracht. Die voer
ik graag uit. Bernhard was een
sympathieke man; ik had veel
bewondering voor hem. Hij
heeft veel voor ons land bete
kend."
De Meester weet hoe het is om
urenlang in de houding te staan.
Elk jaar is hij op Bevrijdingsdag
in Wageningen te vinden en op
Herdenkingsdag staat hij langs
jpr Barenda Grutterink
EN HAAG - De moeder van
Bis Bernhard, prinses Arm-
rd. had in tegenstelling tot
tdere geruchten geen na-
maar juist een
gespannen verhouding
de NSDAP. Dat schrijft
H mr- E. Schrage in zijn boek
Lippe Biesterfeld; Prinses
Prins Bernhard en
verhouding tot nazi-Duits-
M. Het verschijnt vandaag bij
Severij Balans.
It was aanvankelijk de bedoe-
a dat prins Bernhard het
c deze week in ontvangst
nemen. Koningin Beatrix
dat nu gistermiddag op
s ten Bosch. De auteur was
iderdagavond nog uitgeno
od. Bernhard zou blij geweest
zijn met het boek. „Ook de ge
ruchten dat prins Bernhard na
zi-sympathieën zou hebben ge
had, worden ontzenuwd. Zo
blijkt de zogenaamde stadhou
dersbrief die Bernhard tijdens
de oorlog aan Hitier zou hebben
geschreven onzin", meldt uitge
ver Balans.
Herhaaldelijk stak het gerucht
de kop op dat prinses Armgard
een roerig verleden achter zich
had (Bernhard verzette zich
daar dit voorjaar nog tegen) en
sympathie koesterde voor het na
zi-regime in Duitsland. „In dit
boek wordt de juistheid van dat
gerucht onderzocht, onder meer
aan de hand van het persoonlijk
archief van Armgard. Daaruit
rijst een geheel ander beeld op",
zegt Balans. „Tal van op het eer
ste gezicht niet erg belangrijke
incidenten zijn in werkelijkheid
even zo vele symptomen van een
uiterst gespannen verhouding
tussen prinses Armgard en de
NSDAP. Uiteindelijk werd haar
landgoed zelfs in 1944 door het
1. Pferdelazarett van de Waffen
SS in beslag genomen en werd
zij tot verhuizing naar het Wes
ten gedwongen."
Ook onbekende brieven van Wil-
helmina aan Armgard van na de
oorlog werpen een nieuw licht
op de verhouding tussen de bei
de moeders. „Ook die correspon
dentie toont dat het gerucht in
zake de veronderstelde na
zi-sympathieën van prinses
Armgard uit de lucht gegrepen
is. Ook is in werkelijkheid geen
aanwijzing te vinden dat prins
Bernhard tijdens zijn huwelijk
op enigerlei wijze van nazi-sym
pathieën heeft blijk gegeven",
zegt Balans. ANP
de Dam. Als jongste van zijn pe
loton houdt hij het best vol.
„Ik ben 'pas' 78. Maar mijn ma
ten zijn vaak ouder dan 80. Niet
vreemd dat de groep elk jaar uit
dunt. Vroeger waren we met zes
tig en nu nog maar met vijf."
Na de oorlog kwam de prins bij
de verzetsgroep en kreeg De
Meester een herdenkingsspeld
je. Ook als oud-burgemeester
van Zierikzee heeft hij Bern
hard ontmoet. Hij herinnert
zich een gesprek over het ver-
zetsherdenkingskruis, dat De
Meester toen niet droeg.
„Heeft u die dan niet, vroeg de
prins me. Even later fluisterde
hij de Commissaris van de Ko
ningin in het oor dat hij ervoor
moest zorgen dat ik er eentje
zou krijgen. Typisch Bernhard."
Theo de Meester staat morgen j
op de eerste rij.
foto Lex de Meester
door Fleur Halkema
AMSTERDAM - De extra editie
die de redactie van het week
blad Story maakte naar aanlei
ding van het overlijden van
prins Bernhard, gaat volgens de
uitgeverij 'best hard' de deur
uit. De makers van het blad gin
gen meteen aan het werk nadat
woensdag bekend werd dat
Bernhard was overleden.
Gisterochtend lag het herinne
ringsnummer in de winkels. Hoe
veel er inmiddels over de toon
bank gingen, kon de uitgeverij
nog niet zeggen.
Story liet na de dood van de
prins 180.000 exemplaren druk
ken. Dat is meer dan gewoon
lijk, zegt een woordvoerster van,
de uitgeverij van Story, Sano-
ma.
Hoeveel meer wilde ze niet zeg
gen. „Om concurrentieredenen
kan ik niet precies zeggen hoe
groot de oplage normaal is."
Duidelijk is wel dat de oplage
voor de extra editie met enkele
tienduizenden is vergroot.
Concurrent Weekend wilde gis
teren ook een extra nummer uit
brengen, maar het blad kreeg
dat niet rond. Volgens hoofdre
dacteur W. Schaap van Week
end ligt het nieuwe nummer
maandag in de winkels, met een
speciaal herinneringsalbum van
32 pagina's.
Privé maakt op korte termijn
geen extra editie. De redactie be
steedt in het reguliere nummer
aandacht aan het verscheiden
van de prins.
De maandag na de uitvaart ver
schijnt wel een extra editie.
ANP
AMSTERDAM - De vestiging van Albert Heijn in de Eer
ste van Swindenstraat in Amsterdam-Oost stuurt een
bloemstuk naar het paleis voor de overleden prins Bern
hard. Bernhard sprong in 2002 in de bres voor twee mede
werkers nadat ze op gewelddadige wijze een overvaller
overmeesterden. Plun actie deed veel stof opwaaien.
Bernhard was woedend dat het tweetal werd vervolgd.
Hij had juist begrip voor het gebruikte geweld, waardoor
de overvaller een gebroken neus opliep. De prins betaalde
zelfs de boete die een van de verdachten kreeg opgelegd.
Bedrijfsleider L. Porsius zei gisteren dat het sturen van
een bloemstuk wel het minste is wat zijn filiaal kan doen.
„Hij heeft ons, in tegenstelling tot de media, erg ge
steund. ANP
AMSTERDAM - Het Koninklijk Paleis op de Dam in Am
sterdam is wegens de hofrouw voorlopig gesloten voor het,
publiek. Dat deelde de Rijksvoorlichtingsdienst gisteren-
mee. Het paleis blijft dicht tot en met volgende week za
terdag. De hofrouw houdt aan tot Kerstmis.
Het Paleis op de Dam is een van de drie paleizen, naast'
Noordeinde en Huis ten Bosch in Den Haag, die het Rijk
ter beschikking stelt aan de koningin. Het heeft vooral
een representatieve functie. Als de koninklijke familie'
het niet gebruikt, is het open voor het publiek. ANP
DEN HAAG - Het Haagse vervoersbedrijf HTM biedt vol
gende week van dinsdag tot en met donderdag tussen 9 en,
23 uur gratis buspendels aan mensen die langs de baar
van prins Bernhard in Paleis Noordeinde willen trekken..
Ook is er speciaal invalidenvervoer. De pendel- en de rol
stoelbussen gaan van het Centraal Station via een stop bij
het Malieveld naar het paleis en terug.
De pendelbussen vertrekken vanaf het busplatform bij
station Den Haag Centraal en staan achter het wachthuis
je van Connexxion. Ze zijn herkenbaar aan lijnnummer 0'
en voorzien van de tekst: extra dienst. De rolstoelbusjes,
staan voor de hoofdingang van het station Den Haag Cen
traal op het Koningin Julianaplein. ANP
DELFT - Het Legermuseum in Delft richt een tijdelijke
tentoonstelling in over het militaire leven van prins Bern
hard. De expositie over de beschermheer van het museum
is vanaf dinsdag tot 1 maart te zien. Tot 25 december is.
het museum gratis te bezoeken, liet een woordvoerder gis-'
teren weten.
Het Legermuseum brengt de prins met de expositie een,
eerbetoon met tientallen foto's, enkele uniformen en ande
re objecten die de prins en zijn rol in de Nederlandse mili
taire geschiedenis in beeld brengen. De afbeeldingen be
strijken drie periodes: de kennismaking met Nederland,
tussen 1936 en 1939, de Tweede Wereldoorlog en de
na-oorlogse opbouw en vernieuwing van het leger.
Prins Bernhard aanvaardde het beschermheerschap in.
1963 toen het Legermuseum, toen nog in Leiden geves
tigd, vijftig jaar bestond. Hij vereerde het militaire mu
seum geregeld met een bezoek, aldus de woordvoerder.
Op de dag van de bijzetting, volgende week zaterdag is'
het museum gesloten tijdens de plechtigheden. ANP
Eenzaam maar niet alleen. Ko
ningin Beatrix kan zich die
woorden van haar grootmoeder
Wilhelmina ter harte nemen.
Binnen twee jaar verloor ze
haar man en ouders. Van oudste
dochter is Beatrix nu de oudste
van haar familie, oma en hoofd
van de koninklijke familie. Er
wordt anders tegen haar aange
keken.
door Hans Jacobs
Zo lang je ouders nog leven,
ben je zelf nog jong. Voor
koningin Beatrix, en haar zus
sen Irene, Margriet en Christina
is dat voorbij. Juliana was tot
haar overlijden dit voorjaar 'de
oude koningin'. Die benaming
valt nu toe aan Beatrix.
De Britse koningin Elizabeth
zat al vijftig jaar op de troon en
was al overgrootmoeder toen
haar moeder twee jaar geleden
op bijna 101-jarige leeftijd
stierf. Intimi lieten er geen twij
fel over bestaan wie de ma
triarch van de familie was en
naar wie Elizabeth in familieza
ken luisterde: de koningin-moe-
der. „As de koningin-moeder
het maar goed vindt", was een
veel gehoorde zin aan het hof.
Soms ging het dan ook om poli
tieke zaken, zoals het besluit
van de koningin om belasting te
betalen. „Wanneer de konin
gin-moeder sprak, dan gehoor
zaamde iedereen", beweerden
ingewijden.
Margarita
Prinses Margarita dichtte haar
grootvader Bernhard vorig jaar
een zelfde rol toe bij de Oranjes.
„Hij is de koning van Neder
land", zei de verongelijkte prin
ses. Het was een beeld waarin
koningin Beatrix, zo liet ze offi
cieel weten, en de rest van de fa
milie zich niet herkenden. Maai
de bejaarde prins was, zeker
sinds prinses Juliana niet meer
aanspreekbaar was, wel de spil
waar een deel van het familiele
ven om draaide. Dat is een rol
die binnen de uitgebreide fami
lie nu aan Beatrix toevalt. Zij
was al de oudste van het konink
lijk gezin, na het wegvallen van
prins Claus en haar ouders is ze
nu ook de oudste Oranje. In een
tijd die overmatig veel waarde
toekent aan 'jong en cool' kan
dat een handicap zijn. Het ver
sterkt in het zicht van haar
25-jarig ambtsjubileum volgend
jaar, de roep om een troonswis
seling. Beatrix (66) kan die sig
nalen rustig negeren. Sterk punt
van de monarchie is juist de con-
tinuïteit en bestendigheid en de.
ongevoeligheid voor modegril
len, zonder de tijdgeest uit het
oog te verliezen.
Beatrix heeft herhaaldelijk ge-'
zegd niet veel te geven om popu-
lariteitscijfers. Die zijn geen be-
trouwbaar kompas en zeggen
ook weinig over de werkelijk--
heid. Toch zal de koningin na de
uitvaart van haar vader volgen-
de week zaterdag tijd nemen om
alles op een rijtje te zetten. A
was het alleen maar ter voorbe
reiding op haar kersttoespraak.
Opnieuw was het, in de woor
den van de koningin uit 2002,
'een diep ingrijpend jaar'. „In
bruiloft, geboorte, doop en dood
zijn alle fasen van het leven aan
ons voorbijgegaan", zei ze toen.
Woorden die ze kan herhalen.
Met het huwelijk van Friso, de
geboorte en doop van Claus-Ca-
simir, de doop van Amalia en
het overlijden van Juliana en
Bernhard, was het andermaal
een emotioneel jaar.
Beatrix kon goed overweg met
haar vader. Zij hadden ook veel
vuldig contact. De prins heeft
Beatrix misschien nog wel meef
dan Juliana voorbereid op haar
werk als staatshoofd. Niet be
kend is of hij zich na haar
troonsbestijging met haar werk
heeft bemoeid. Bernhard greep
snel en makkelijk naar de tele
foon, nam geen blad voor de'
mond maar Beatrix vertrouwde,
naar eigen zeggen op Claus.
„Ik heb ontzettend veel geluk ge
had dat ik iemand in mijn leven
heb die me kritisch volgt, die mé
steunt, die me aanvult en waar
ik alles mee kan bespreken. Dat
is zo fijn", zei ze in een televi
sie-vraaggesprek over prins.
Claus.
Kritische noten
Kritische noten kwamen ook
van de kinderen Willem-Aexan-
der, Friso en Constantijn, inmid
dels alle drie met aanhang, en
verdere familie. „Zeker ook in
mijn familie, om daarmee te be-,
ginnen", antwoordde Beatrix op
de vraag of ze genoeg mensen
om haar heen had die kritisch te
gen haar durfden te zijn. „Ik
heb wat dat betreft heel veel
aan mijn man en aan onze zo
nen." GPD
