Ontdek het nieuwe Parijs
PZC
Wil
Reis in 5 clicks
Stopnaaldschilderij
Nederlandse kersttips voor uit en thuis
zaterdag 4 december 2004
Palais de Tokyo aan de Avenue du Président Wilson 13,
w.»nA/ palaisdetokvo.com kunsthal voor moderne kunst. Gebouw wordt geken
merkt door speelse architectuur. Belangrijkste attractie is Tokyo Eat, een hip restau
rant met jaren zestig-uitstraling en dito muziek.
Baccarat Museum aan de Place des Etats-Unis 11www.baccarat.fr: glasmu
seum van de gelijknamige fabrikant in een groot herenhuis dat is verbouwd door
Philippe Starck en Gérard Garouste. Veel uitbundig vormgegeven glaswerk in een
huis waar nog steeds de sfeer hangt uit de tijd dat de vroegere eigenaresse Ma-
rie-Laure de Noailles
hier in de jaren vijftig
wilde feesten gaf.
Het mooie balzaaltje
getuigt daar nog van.
Avenue de Flandre
veel moderne archi
tectuur van onder an
deren Perrault en So-
ler langs breed ka
naal. Een buurt in op
komst met leuke ter
rassen, cafés en bios
copen.
Sinds Haussmann zich met grote boulevards een weg
baande door Parijs is de Franse hoofdstad een geliefd
reisdoel voor de in architectuur geïnteresseerde toerist.
Met name president Mitterrand zette de traditie van
grootsheid en allure voort. Hoe staat Parijs er nu voor?
Door CASPER POSTMAA
Er was een tijd, zo tegen
het einde van de negen
tiende eeuw, dat Parijs
zich de hoofdstad van
de wereld waande. In werkelijk
heid was dat niet zo, Londen en
Berlijn waren machtiger, New
York rijker en energieker. Dat
waren steden waar de loop van
de geschiedenis werd bepaald.
Frankrijk kende vooral nederla
gen, maar als je over de grote
boulevards of langs de Seine fla
neerde, voelde je dat niet zo. Pa
rijs etaleerde een wereldstad-
gevoel waaraan andere hoofd
steden niet konden tippen. Ba
ron Haussmann had schitte
rende boulevards gebouwd, het
Bois de Boulogne laten aanleg
gen en overal in de stad waren
de paleizen voor de opkomende
burgerij verrezen. Natuurlijk de
Opéra Gamier (1875) maar ook
de grote stations als Gare du
Nord (1866), Austerlitz (1868) en
Gare de l'Est (1850). Royaal een
eeuw oud bepalen ze meer dan
welke moderne architectuur
ook nog steeds het gezicht van
hedendaags Parijs. Dat verlan
gen naar grootsheid en allure be
reikte een hoogtepunt in het fin
de siècle met wereldtentoonstel
lingen die bouwwerken als de
Eiffeltoren (1889) en het Grand
Palais (1900) opleverden.
Misschien is de restauratie van
het Grand Palais, die nu gaande
is, wel kenmerkend. Alsof Parijs
de herinnering aan de tijd dat
zij werkelijk groot was, wil be
vriezen. Achterom kijken is
voor veel Parijse architecten
een bijna natuurlijke reflex.
Nog steeds openen in Parijs res
taurants en bistro's die in art de-
co of Jugendstil zijn opgetrok
ken, en niet voor niets is het
vaak moeilijk te bepalen of een
gebouw uit 1890 dateert of veer
tigjaar ouder is.
Natuurlijk zijn er uitzonderin
gen, grote en ldeine incidenten,
zoals de kille zakenwijk La
Défense, weliswaar net buiten
de ringweg gelegen, maar toch
dominant in de skyline van de
stad aanwezig. Meer succes had
het Centre Pompidou (1977),
vlakbij de oude hallen, van Ren-
zo Piano en Richard Rogers. Met
zijn heftige toonzetting en ex
pressief materiaalgebruik groei
de het uit tot een mijlpaal, het
begin van de nieuwe periode: de
high-tech.
Grands Projets
Het was Franqois Mitterrand die
in de jaren tachtig voor het
eerst probeerde Parijs haar plek
terug te geven als nummer één
onder de wereldsteden. Hij lan
ceerde zijn Grands Projets, een
reeks kostbare gebouwen zoals
het sublieme Institut du Monde
Arabe (van architect Jean Nou-
vel), het door Pei verbouwde
Louvre, het Musée d'Orsay, het
Pare de la Villette en de Biblio-
thèque Nationale de France, de
meest megalomane en omstre
den schepping van de Franse
president, omdat het nauwe
lijks geschikt is om boeken in
op te slaan.
Groots en meeslepend waren de
ideeën van Mitterrand, zakelijk
en weinig fantasievol pakte
Chirac, eerst als burgemeester
en later als president, de zaken
aan. Heeft de moderne architec
tuur Parijs definitief verlaten?
Het heeft er in elk geval alle
schijn van dat de hoogmoed van
de vorige president niet meer te
rugkeert.
Toch heeft Parijs de architec
tuurtoerist veel te bieden. Het
Centre Pompidou heeft na de re
novatie zijn spetterende kleu
ren weer terug, en op de boven
ste etage zit een nieuw restau
rant, 'George', (reserveren nood
zakelijk: tel. 0033 -1 - 44784799)
dat behalve goed eten in een
trendy omgeving ook een spec
taculair uitzicht biedt.
Maar wie wil genieten van re
centere ontwikkelingen in de
architectuur moet het vooral
hebben van verfijning. Geen gro
te projecten, maar subtiele nieu
we aanpassingen in het stads
beeld. Sommige zijn zo klein
dat enig speurwerk vereist is.
Een fraai voorbeeld, waar archi
tectonische en culinaire hoog
standjes samengaan, is hotel-res
taurant Pershing Hall (rue
Pierre Charron 49, www.pers-
hinqhall.com). een oud stadspa-
leisje, ooit sociëteit van het
Amerikaanse leger, dat is ver
bouwd door de bekende archi-
tecte Andrée Putman. Peper
duur en binnen veel design,
maar een werkelijk betoveren
de binnenplaats waarbij de be
zoeker het gevoel heeft alsof hij
tijdens een exotisch toneelstuk
op de Bühne zit. De barokke
gevel is nog eens extra versierd
met wulpse balkonnetjes, ter
wijl aan de andere zijde een
hoge blinde muur aan het oog
wordt onttrokken door een gol
vend wandtapijt van over elkaar
Zes euro voor een
kop thee is veel,
maar waar vind je
zo'n decor?
kruipende tropische planten.
Dertien euro voor een glaasje
champagne, of zes euro voor
een kopje thee is veel, maar
waar vind je zo'n decor als hier?
Tokyo Eat
Wie het hipper en goedkoper
wil doen, kan beter uitwijken
naar het Palais de Tokyo op de
rechteroever van de Seine, een
met minimale middelen opge
knapt museum uit 1937 waar
wisselende tentoonstellingen
van moderne kunst zijn te zien.
Maar dé attractie is restaurant
Tokyo Eat, ontworpen door de
architecten Stéphane Maupin
en Nicolas Hugon. Zij maakten
een fantastische plek die de
sfeer van de vroege jaren zestig
uitstraalt. Dat is vooral te dan
ken aan de gekleurde bolvormi
ge lampen die als ruimtesche
pen boven de tafeltjes hangen.
Vergeet niet de toiletten te be
zoeken, die een architectonisch
spektakel op zich zijn. Elke wc
is anders, ook de fonteintjes
zijn ingenieus. Eén is vormgege
ven als een douche voor je han
den.
Bezoekers van Parijs die niet zo
zeer uit zijn op moderne archi
tectuur, maar het wel leuk vin
den om iets nieuws in Parijs te
ontdekken, kunnen een aardige
middag beleven in Cour Saint
Emilion, vlak bij het met gras be
dekte stadion van Bercy. Het is
de plek waar vroeger de pakhui
zen van de grote wijnhandela
ren stonden. De omgeving heeft
een enorme transformatie
ondergaan zonder dat het bij
zondere karakter van overgangs
gebied tussen stad en platteland
verloren is gegaan. Er liggen gro
te tuinen vol kassen, bloemen,
heuveltjes en bijzondere plan
ten.
Een aantal pakhuizen is be
waard gebleven en omgevormd
tot een uitgaansgebied met
kleine restaurants, cafés, terras
sen en winkeltjes. Die combina
tie van oude industriële gebouw
tjes, tuinen en vertier heeft een
aangename sfeer opgeleverd.
Wijk Massena
Precies aan de overkant van de
Seine, bereikbaar met een nieu
we onbemande metrolijn, ont
staat achter de Bibliothèque
Nationale een stadsdeel waar de
echte architectuurffeak aan
zijn trekken kan komen. De
wijk die deels over het emplace
ment van Gare d'Austerlitz
wordt gebouwd, belooft zeer
aantrekkelijk te worden. Een
wandeling van een uur door bij
voorbeeld het wijkje Massena
(een plan van Christian de Port-
zamparc) biedt een boeiend
overzicht van de hedendaagse
Franse woningbouw met werk
van sterren als Francis Soler,
Jean Nouvel en Henri Ciriani.
Het is een bescheidener benade
ring van de moderne architec
tuur dan ten tijde van Mitter
rand, maar daarom niet minder
interessant. En ruimte voor een
enkel superproject is er in Parijs
altijd wel. Keer daarvoor terug
naar de binnenstad waar in het
tweede arrondissement het
nieuwe ministerie van Cultuur
vrijwel is voltooid. Het door
Soler ontworpen complex
(www.soler.fr) is gesitueerd op
de hoek van de rue Saint Ho-
noré en rue Croix-des-Pe-
tits-Champs en beslaat een heel
blok.
In feite is de oudbouw uit het be
gin van de twintigste eeuw blij
ven staan en omgeven door een
vitrage van roestvrij staal. Het ef
fect is verrassend doordat het
patroon onregelmatig is en als
een vis in het water steeds weer
een andere glinstering aan
neemt. Zonder twijfel een ge
bouw uit de 21e eeuw, maar het
omvat en omarmt het verleden.
Vooral daarin is de architectuur
van Parijs groot.
Linksonder de
tuin van
designhotel
Pershing Hall.
Foto
DAVID LEFRANC
Skiën in Vogezen
bij zonsopgang
Is avondsldën al passé? Wat te denken van da-
geraadskiën. In de Noord-Franse Vogezen kun
je skiën bij zonsopgang. Met de Aurore-skipas
mag in het skioord La Bresse-La Schlucht-Le Ho-
hneck op zaterdag en zondag al vanaf 6.00 uur
's ochtends worden geskied, inclusief ontbijt.
Vooral voor beginnende skiërs en langlaufers
zijn de Vogezen een prima gebied.
Meer informatie: www.hautes-vosqes.net of
www.crt-lorraine.fr.
Nieuwe gondelbanen
in Oostenrijk
Het oude Radstadt in Oostenrijks grootste ski-
regio Amadé (Salzburgerland) vervoert de
skiërs deze winter in de nieuwe gondelbaan Kö-
nigslehen. In het skigebied Radstadt-Alten-
markt is de nieuwe achtpersoonsgondelbaan
Königslehen in gebruik genomen. Voorts is
geïnvesteerd in verdere verbetering van het
pisteaanbod. De nieuwe gondelbaan heeft een
lengte van 2,6 kilometer, overwint een hoogte
verschil van 700 meter en heeft een capaciteit
van 2500 wintersporters per uur.
Ook in Galtür (Tirol), de hoogst gelegen plaats
in het Paznauntal en de Silvretta, is een nieu
we gondelbaan in gebruik genomen. Deze Alp-
kogelbahn is eveneens een achtpersoons
gondelbaan en betekent een enorme verbete
ring, want voorheen waren er slechts stoeltjes-
en sleepliften naar het hoogste punt. Voorts
kan er nu iedere woensdagavond van 19.30 tot
22.30 uur op een 2,2 kilometer lange verlichte
piste geskied worden.
Martinair knapt
vliegtuigen op
Na 33 jaar heeft Martinair het design van haar
toestellen veranderd en gemoderniseerd. Voor
al de staart ziet er anders uit. De traditionele
Martinair vink, een 'vertaling' van de paraaf
van oprichter Martin Schroder, is sterk uitver
groot en vult de gehele staart. Deze stuwt nu
als ware het toestel voort. De huisstijlkleuren
rood en blauw, evenals het woord- en beeld
merk zijn gehandhaafd. Van alle Boeing 767's
wordt het interieur verbeterd en krijgt de Star
Class meer beenruimte. Ook de maaltijden
zien er anders uit.
Kunstijsbanen met vermaak
Door onze zachte winters is het nog maar zel
den mogelijk te schaatsen op natuurijs. Dank
zij de techniek proeven we de winterse sfeer te
genwoordig bij een kunstijsbaan. Steeds vaker
kom je ze tegen in het centrum van steden en
zelfs in pretparken. Na het schaatsen biedt een
koek- en zopietent warmte en gezelligheid.
Brandende vuurkorven en mooie verlichting
maken het wintertafereel compleet, 's Avonds
is er dikwijls aanvullend vermaak als een
sinterklaasviering, de Nacht van het Levens-
bed of een ijsdisco.
Delft: www.schaatsbaandelft.nl:
Gemert-Blakel: www.winterpleinfestijn.nl:
Eindhoven: www.vvveindhoven.nl:
Duinrell: www.duinrell.nl;
Openluchtmuseum:
www.openluchtmuseum.nl.
Website Chili
In het artikel over Chili dat vorige week in de
bijlage Reizen stond is abusievelijk een ver
keerd e-mail adres gemeld van de reisorganisa
tie Pagona Travel. Het juiste adres is
www.paqonatravel.nl.
Welk boek of welke film het
was weet ik niet meer, maar
er kwam een magisch deurtje
in voor. Het zat in een oude,
gemetselde muur begroeid met klimop.
Niet dat er veel bijzonders aan het deur
tje te zien was, het hout kon best een
verfje gebruiken en de klink was een
beetje roestig. Maar wie de deur open
deed en naar binnenging kwam in een
totaal andere wereld terecht, duizenden
kilometers verder. Het was dan oolc niet
zomaar een deurtje, het was een reis-
poort.
Soms kan iets dat je ziet ook zo'n effect
hebben. Datje in je hoofd opeens naar
een andere plek wordt teruggevoerd.
Het overkwam me een paar dagen gele
den in Amsterdam. Tijdens een wande
ling in de Jordaan werd mijn aandacht
getrokken door een kleine stoffeerderij.
Wat ik daar zag had niets met 'stoffig' te
maken. Iemand deed met veel fantasie
en humor aan bekleding. Een gedeelte
van de etalage was met een knipoog inge-
niimd voor wat je 'tijdloos gobelin' zou
kunnen noemen: bekende meesterwer
ken uit de wolborduurkunst. De afbeel
dingen waren niet uit kruissteekjes opge
bouwd, maar uit vierkantjes. Behalve
Door DIRK MULDER
een liggend naakt, dat nieuw voor mij
was, waren de andere borduursels net zo
vertrouwd als de zigeunerjongen met de
traan. De stoere zeebonk met de zuidwes
ter, de paardenkop, twee jonge katjes, de
Beierse man met de gemzenveer op zijn
hoedje en natuurlijk het jachttafereel.
Dat drukte op het juiste knopje.
Zoef. Opeens ging ik terug in de tijd naar
een gure herfstavond in groothertog
dom Luxemburg. Op doorreis bleef ik
een nachtje slapen in Vianden. Alles aan
het hotel leek donkerbruin, ook de sfeer.
Er waren weinig gasten. Soms ritselde er
iets door de duistere gangen en dan
bleek het de oude mevrouw te zijn die zo
wel als receptioniste, kamermeisje, kok
kin en serveerster diende.
In de schaars verlichte eetzaal zat ik een
zaam aan een tafeltje op het voorgerecht
van het dagmenu te wachten. Een groot
geborduurd schilderij domineerde het
decor. Vanwege de donkere, weinig con
trasterende kleuren kostte het enige
moeite om te zien wat hier met de stop
naald geschilderd was. Ik kneep mijn
ogen half dicht en herkende een jachtta
fereel. Een modderige voorstelling met
mensen in vuilrode jassen op bruine
paarden. De dame in het gezelschap reed
op een paard met een wat vergeeld wit
blesje. De jacht moest nog steeds begin
nen, ze stonden al heel lang aan de rand
van een herfstbos te wachten.
De oude mevrouw schuifelde mijn kant
op. Ze droeg een Bommelliaanse soepter
rine waar een opscheplepel uitstak. Het
leek me iemand die al haar hele leven
hard moest werken. En om de lange win
teravonden te vullen had zij steek na
steek, met ijzeren volharding, dit bruin-
groenrode monster gecreëerd. Er daalde
een grote rust over mij neer. Als je er op
die manier naar keek werd het toch wel
erg prachtig.
Secularisatie of niet, Kerstmis
blijft voor de meeste Nederlan
ders toch hét feest van het jaar.
Een feest dat grootschalig wordt
gevierd, hetzij thuis of bij fami
lie, of in een restaurant. Dik
wijls worden tussen de vaak
overvloedige maaltijden door
ook uitstapjes en wandelingen
gemaakt om het eten te laten
zakken. Wie met name op twee
de kerstdag geen trek heeft in
de geijkte meubelboulevards en
tuincentra, kan zich onder
meer via internet oriënteren op
een leuke bestemming of activi
teit. Het Nederlands Bureau
voor Toerisme Congressen
heeft een flink aantal kerstmo
gelijkheden samengebracht op
www.kerstfeesten.nl.
Niet geheel toevallig is voor in
ternet gekozen, zeker een op de
vijf Nederlanders zoekt en vindt
tegenwoordig via het net een
kerstlocatie elders. Op de site,
deel van www.holland.com en
www.lekkerweq.nl, komen ove
rigens niet alleen de
'uit-eten-gaanders' aan bod, ook
aan de thuisblijvers is gedacht.
En uiteraard zijn tal van activi
teiten met betrekking tot de
kerstdagen en de jaarwisseling
opgenomen.
Naast de uitgebreide toeris
tische en recreatieve informa
tie, zoals over kerstmarkten en
andere aan kerst gerelateerde
evenementen, is er op de
kerstsite ook veel te lezen over
het wat en hoe van Kerstmis.
Voor kinderen is er een speciale
kinderhoek. De vormgeving is
uiteraard geheel in stijl. De site
is onderverdeeld in de oor
sprong van Kerstmis, symbolen
en gebruiken, kerstevenemen
ten, kerst- en nieuwjaars-recep
ten en arrangementen.
