Geknipt voor de onthaaster
Bij Walsoorden moetje op je hoede zijn
PZC
Schor
Natuurpark op
Noord-Beveland
25
Schorpioen
dinsdag 30 november 2004
Lamsoor en zeekraal stonden naakt op 't schor,
je plukte ze als kind - goedkope groente
met al dat slik gaf dat een hoop gedoente:
je klompen moesten schoongemaakt en mor
rend slikte je je zoutig-smakend bor-
dvol leeg en bad: 'O, had ik maar voldoende
gezag om al die vieze groene groente
te doen verdwijnen, God, maak 't schor toch dor!
God heeft 't gebed verhoord: niets blinkt er
meer groen op 't schor der Biezelingse Ham,
waar ik als kind uit Biezelinge kwam;
je ruikt nu 't Sloegebied, het stinkt er.
Vandaag 4 mei, heb ik op 't vroeger groente-land
bloedrood van schaamt' een schor-pioen geplant:
een schor-pioenroos voor een lieve Schorpioene
die mij in mei met 't schor wist te verzoenen.
Aldert Walrecht
Walrecht schrijft: 'Je plukte
ze als kind.' Ik weet niet
of er nog lamsoren en zeekraal
geplukt worden door kinderen
op de Zeeuwse schorren. Voor
mij waren het lekkernijen, die
ik met de buurtkinderen plukte
op de Kaloot bij Borsele, de
zachte, zilte lamsorige bladeren
die je rauw opkauwde, en die
lekker gekookt door je moeder
een streling voor de tong waren.
De oester die je later wel eens
opslurpte bij een glas cham
pagne was een zwakke herinne
ring aan die delicatesse uit je
jeugd.
Maar smaken verschillen. Geluk
kig maar. En over zo iets strikt
persoonlijks en eigens als onze
smaak is geen echte discussie
mogelijk. Al proberen smaakma
kers en smaakverpesters ons op
alle mogelijke manieren hun
'commerciële' smaak aan te pra
ten. Natuurlijk is het mogelijk
de smaak te beïnvloeden. Eigen
lijk deed mijn moeder dat al,
wanneer ze ons aanmoedigde
om zeekraal en lamsoren te eten
met: 'Jongens, dit mo j'eten, da's
hoed voe je, de zit vee iesder in'
(Dat is goed voor je, daar zit
veel ijzer in).
Groenten
De in Biezelinge geboren Aldert
Walrecht (o.a. bekend om de
'Grote Poëziebloemlezing', de
enige Poëziebloemlezing in een
groot lettertype voor slechtzien
den, in Nederland), schreef een
gedicht, - ik noem het een gele
genheidsgedicht -, over zijn er
varingen met de groenten van
het schor. Het gedicht werd op
genomen in de poëziekalender
van Meulenhoff, 4 mei 1987.
Zijn herinneringen zijn totaal
anders dan de mijne. Het kleine
Aldert je werd kennelijk door
zijn moeder het schor op ge
stuurd van de Biezelinges Ham
om zeekraal en lamsoren te pluk
ken, in het gruwelijke vooruit
zicht om die ook nog te moeten
consumeren.
De gezondheidstip die mijn moe
der me mee gaf zou voor hem bo
ter aan de galg zijn gesmeerd.
'Goedkope groente' of 'Voer
voor de armen' plukken op het
schor was voor hem een
smerig karwei waarna je je
klompen nog moest schoon schu
ren ook. Dat je die groene smur
rie ook naai- binnen moest wer
ken, was het meest weerzinwek
kende van het hele schorreavon-
tuur.
Die weerzin zie je in de tekst
van het gedicht voelbaar wor
den. Dat soort groente rijmt al
gemakkelijk op 'gedoente', een
in het Zeeuws gebruikt woord
voor iets wat weinig of niets is,
iets wat vooral klein, miezerig
en geminacht is. Zoekend naar
een rijm op het woord 'schor'
breekt de dichter het woord
'morrend' in tweeën, (regel 4/5)
en hij maakt het nog bonter
door aan het eind van regel 5
het woord 'bordvol' na 'bor' af
te kappen om zo een nieuw rijm
woord te forceren. Zo lust je nog
wel... lamsoren, zeg ik maar.
Met dit soort dichterlijke tours
de force, kan ik niet anders con
cluderen dat de dichter bezig is
de zaak een beetje te flessen of
liever gezegd zijn gedicht tot
een humoristisch rijm te maken,
een genre dat men tegenwoordig
met de luchtige naam van 'light
verse' versiert. Het gebed dat in
regel 8 op bor van regel 5 moet
rijmen, wordt door de rijm
dwang een dwangmatig gebed.
Toch, hoe kreupel en gezocht
een aantal rijmen ook overkomt,
de weerzin tegen het gedoente
met zeegroente heeft in de dicht
regels een adequate vorm gevon
den. De dichter, nu volwassen
geworden, zegt niet zonder iro
nie: 'God heeft 't gebed ver
hoord;' 'Niets blinkt
er''het stinkt er', zo'n rijm
hoort weer thuis in het light ver
se.
Maar toch lijkt het of de dichter
de inhoud van zijn gedicht se
rieus neemt. Hij deelt exact mee
dat hij zich vandaag op vier mei
geschaamd heeft voor zijn af
keer van zeegroente. Bevat die
datum een verwijzing naar de
nationale rouwdag 4 mei, vooraf
gaand aan de bevrijding? Of is
het gedicht speciaal voor de da
tum 4 mei van de poëziekalen
der geschreven? Ik vermoed het
laatste, want voor een toe
speling op de nationale rouw
van 4 mei is geen enkele aanlei
ding in het hele gedicht te vin
den.
Maar het vierde couplet lezend,
hoef ik niet zo ver en diep te zoe
ken. De dichter heeft voor zijn
liefde of geliefde, die kennelijk
een Schorpioen is, wat ik niet
anders kan uitleggen dan dat zij
onder het sterrenbeeld de Schor
pioen is geboren, een pioenroos
op het schor geplant of wat aan
nemelijker is op de plek waar
eens het schor lag.
Woordspeling
Het schor, een schorpioen, een
pioenroos, een woordspeling
met deze woorden kon niet uit
blijven, of je het leuk vindt of
niet. De pathetische overdrij
ving van het 'bloedrood van
schaamt', zorgt ervoor dat je het
gedicht geen serieus gedicht
kunt vinden. En ik mag aanne
men dat het ook zo niet bedoeld
is.
Het hoort tot de light verses, een
genre dat sinds de Romantiek
van de negentiende eeuw een se
rieuze plek in onze literatuur
heeft ingenomen.
Of dit gedicht ernst of kortswijl
of beide is, mag de lezer zelf uit
maken. Maar vergeet niet dat
aan de wieg van dit genre Piet
Paaltjens, de Schoolmeester, De
Genestet en nog een paar dich
ters staan. Het kind is niet in de
wieg gesmoord.
Lou Vleugelhof
Het natuurpark komt op het landgoed Rijckholt tussen Kortgene en Geersdijk. De Achter de oude schuur is, in oude stijl, een nieuwe 'schuur' gebouwd. Hierin komt de
oude fruitschuur wordt in authentieke stijl opgeknapt. logiesaccommodatie.
Noord-Beveland krijgt
er komend voorjaar
een nieuwe recreatieve voor
ziening bij: een natuurpark
waar ontspanning gecombi
neerd wordt met informatie
over natuur en landschap
op het eiland. Het natuur
park komt op het landgoed
Rijckholt tussen Kortgene
en Geersdijk. Onderdelen
zijn onder meer een veldon
derzoekcentrum en logiesac
commodatie voor ten hoog
ste vijftig mensen. Opmerke
lijk is dat op bijzondere wij
ze gebruik wordt gemaakt
van moderne technieken als
GPS, een navigatie- en ver-
telsysteem.
Het natuurpark Noord-Beve
land is geknipt voor men
sen die willen onthaasten; voor
vakantiegangers, senioren, men
sen uit het bedrijfsleven en scho
len. „Eigenlijk is het meer een
centrum voor vitaliteit", zegt
voorzitter Lucien Dusée van de
stichting die het initiatief voor
de voorziening nam. Ontspan
nen en nieuwe krachten opdoen
voor de hectiek van het dage
lijks bestaan. „Door te ontdek
ken wat er aan natuur is en hoe
veel moois het landschap biedt,
ontdek je ook jezelf." Hij vindt
dat Noord-Beveland wat dat be
treft ondergewaardeerd wordt.
„Het ligt een beetje in de scha
duw van Walcheren. Dat is van
oudsher een toeristische trek
pleister. Maar ook op Noord-Be
veland is ontzettend veel te zien
en te beleven, als je het maar
weet", stelt Dusée. „Dat is het
gat waarin we als stichting met
het natuurpark springen." Hij
voegt er aan toe dat het niet de
bedoeling is drommen mensen
te trekken, want dan vallen met
een enkele belangrijke pijlers on
der het initiatief om.
Het idee voor het natuurpark is
geboren in een groepje mensen
dat elkaar uit de studententijd
kent. „We zaten wat te brain
stormen over de toekomst van
fruitbedrijf Valkier. Daaruit is
de gedachte ontstaan van het op
richten van een biologisch veld
onderzoekcentrum", vertelt Dus
ée. Het landgoed Rijckholt, dat
de helft van het fruitteeltbedrijf
omvat, biedt volgens hem prima
mogelijkheden. De oude fruit
schuur wordt grondig in authen
tieke stijl opgeknapt. Daarin ko
men de ontvangst- en werkruim
ten. Erachter is, in oude stijl,
een nieuwe 'schuur' gebouwd
(ontwerp architect M. van
Doorn), met logiesmogelijkhe-
den. Rondom wordt ongeveer
Karin Bakker en Lucien Dusée van de stichting die het natuurpark ontwikkelt. foto's Dirk-Jan Gjeltema
vijf hectare bos aangeplant. In
het centrum zullen diverse acti
viteiten worden ondergebracht;
met een pottenbakster zijn al af
spraken gemaakt. Dusée: „Je
kunt ook denken aan bijvoor
beeld wilgenteenvlechten. Zelf
een wilgentenenhutböuwen, on
der begeleiding. Het leuke is dat
je zelf iets neerzet, dat kan ook
met een groep of het hele gezin,
waarin je ook makkelijk kunt
slapen."
Het natuurpark fungeert als cen
trum van waaruit Noord-Beve
land ontdekt kan worden. Daar
voor worden wandel- en fiets
routes uitgezet. Het bijzondere
is dat deze routes verkend kun
nen worden met behulp van
GPS. Wandelen of fietsen aan
de hand van een virtuele gids,
die niet alleen de route aan
geeft, maar ook op verschillende
punten informatie verstrekt
over wat er te zien is. Er is in
middels één route uitgewerkt, in
en om het Bokkegat. Boswach
ter Piet de Keuning van Staats
bosbeheer leidt de bezoekers er
virtueel rond.
Dusée en Karin Bakker (contact
persoon voor landgoed Rijck
holt) zijn er razend enthousiast
over. De mogelijkheden van der
gelijke GPS-routes zijn bijna on
begrensd. Zo kunnen er tochten
worden uitgezet langs plaatsen
waar streekproducten geteeld
en verkocht worden, langs cultu
reel erfgoed, langs de inlagen,
enzovoorts. Het maken van zo'n
route is wel veel werk. Dusée
hoopt daarvoor vrijwilligers te
kunnen vinden en Wil een be
roep doen op studenten van de
filmacademie.
Het leuke van het GPS-systeem
is ook dat de bestaande (en ko
mende) toeristisch-recreatieve
voorzieningen op Noord-Beve
land aan elkaar geknoopt kun
nen worden, betogen Dusée en
Bakker. Dat is voor de onderne
mers die zich hiermee bezig hou
den een versterking. De stich
ting wil met die ondernemers
nauw samenwerken. „We gaan
om de stichting een soort advies
raad bouwen, waarin vooral on
dernemers kunnen zitten. Die
moeten ons niet als concurrent
beschouwen. We zijn juist een
aanvulling op het aanbod", al
dus Dusée.
Voor het ontwikkelen van de
GPS-routes krijgt de stichting
subsidie van het project Vitaal
Platteland Zeeland (bijna
73.000 euro). Daarbij speelt mee
dat het om een voor Zeeland
nieuw initiatief gaat, dat een
voorbeeldfunctie heeft. De stich
ting gaat voor het beheer van
het natuurpark een uitbater aan
stellen. Die wordt verantwoorde
lijk voor de activiteiten en de
precieze invulling. Voorzitter
Dusée onderstreept dat het na
tuurpark een jaar-rond voorzie
ning is, niet alleen voor de zo
mermaanden. „Het gaat om een
doe-voorziening en de routes
zullen worden aangepast aan
het jaargetijde. Noord-Beveland
is niet alleen in de zomer mooi."
Rinus Antonisse
Er komt wat voorbij varen
op de Wester schelde. Vijf
tigduizend zeeschepen per
jaar, op weg naar Antwer
pen, Gent, Temeuzen. De
Westerschelde is één van
de grootste loodsgebieden
ter wereld. Nederlandse en
Vlaamse loodsen zorgen
voor een veilige afwikke
ling van al die scheepvaart-
In deze rubriek wordt weke
lijks bericht over het reilen
en zeilen van de loods-
dienst.
.T
Freek de Bruijn heeft even
tijd om uit te leggen hoe
een groot containerschip als de
Busan Express zich door een
bocht als het Nauw van Bath
moet 'wringen'. De Nederland
se rivierloods is net voorbij één
van de gevaarlijkste stukken in
de Westerschelde. Tot Walsoor
den wacht een vrij recht gedeel
te in de vaarweg richting Wes-
terschelde-monding. „Zo'n
bocht als die bij Bath moet je
als het ware openvaren door
met een aardig gangetje iets te
gen te sturen", legt De Bruijn
uit. „Als je niet tegenstuurt,
heeft het schip de neiging door
te blijven draaien. En je moet
de vaart erin houden, anders
kun je - bij opkomend water zo
als nu - de stroom op de kop
krijgen. En kom je de bocht niet
meer uit." Het 'aardige gange
tje' waarmee de Busan Express
het Nauw van Bath inging, was
13 knopen (ruim 23 kilometer
per uur). Het schip komt er - on
danks dat de motor niet langza
mer is gezet - met 11 knopen
(bijna 20 kilometer per uur) uit.
Zoveel vaart gaat er in de bocht
verloren. De Bruijn: „Tankers
die in Engelse baaien moeten
zijn, maken daar bewust ge
bruik van. Die varen een rondje
om gemakkelijk stil te komen
liggen."
Het is inmiddels halftij, woens
dagmiddag vijf voor vijf. De
Busan Express maakt exact
12,5 knopen. De Bruijn houdt
zijn omgeving goed in de gaten.
Een binnenvaartschip dient
zich in de verte aan. „Ja", zegt
hij, „dat is tegenwoordig een
hot item, hé, het passeren van
zee- en binnenvaartschepen."
Hij vraagt ruim op tijd de vaart
iets te minderen.
Walsoorden is in zicht, goed her
kenbaar aan de carnavalswa
gens bij de silo's aan de Wester-
schelde-dijk. Een typerender
beeld van het - van oorsprong -
rooms-katholieke oostelijke
deel van Zeeuws-Vlaanderen is
bijna niet te bedenken. De
Bruijn weet dat hij ook hier, bij
Walsoorden, op zijn hoede moet
zijn. De Busan Express veroor
zaakt niet al te veel golfslag,
maar het driehonderd meter lan
ge containerschip heeft onge
merkt wel een grote zuigkracht.
Het zal niet de eerste keer zijn
dat het haventje van Walsoor
den - met op de punt de scheeps
werf van De Klerk - eerst wordt
leeggezogen, waarna het water
met evenveel vaart terugkomt.
De Bruijn houdt zich aan het
eenvoudige, maar o zo doeltref
fende principe van goed zeeman
schap. Hij laat de Busan Ex
press opnieuw vaart terugne
men.
Iedere Westerschelde-rivier-
loods zal dit doen. Toch is over
last bij Walsoorden niet altijd
te vermijden, onderkent De
Bruijn. „Je kunt niet heel zacht
gaan varen, 7 knopen bijvoor
beeld, tot je eigenlijk meer
drijft dan vaart. Je kunt dan
minder goed manoeuvreren. Je
verliest dan de grip op het
schip, zeker - zoals nu - bij
stroom van opzij."
Wat er ook onder en boven wa
ter gebeurt, voor het oog van
een leek glijdt de Busan Ex
press 'gewoon' soepeitjes over
de Westerschelde. Alsof het de
eenvoudigste zaak van de we
reld is, zo'n schip van driehon
derd meter lengte en veertig me
ter breedte langs de Zeeuws-
Vlaamse kust richting Hans-
weert te sturen. Hoog en droog
op de scheepsbrug lijkt het ook
wel alsof je niet eens op een
schip bent. Wie zou zeggen 'dit
is een controlekamer van een fa
briek' of 'dit is een high
tech-kantoor', zou gelijk kun
nen hebben. Stilte overheerst.
Het is dat De Bruijn geregeld
koerswijzigingen doorgeeft, an
ders zou het zelfs oorverdovend
stil zijn. Zo valt er van de enor
me batterij aan motoren, ergens
in het binnenste van het contai
nerschip, helemaal niets te ho
ren. De Zuid-Koreaanse
scheepswerf van Daewoo heeft
- zoals de Duitse gezagvoerder
Peter Renken al met gepaste
trots meldde bij vertrek in Ant
werpen - een knap staaltje
werk geleverd. Het wordt don
kerder buiten.
Harmen van der Werf
