Geurkaars en
spray in de ban
Rampspoed in novembermaand
ELICH
Krulbollers kunnen
nog veel doen aan
werven nieuwe leden
d van de
rstmarkten
igebroken
nke gift
or kerkje
lesdiek
laamse minister
(l geld vragen
ior rijden
snelweg
Luchtverfrissers
lezers schrijven
Maasvlakte
Zeelandbrug
Uitkering
Vervuiling
'EV'Lfl OMZI'EOt
ERLAND - Nu Sinter-
weer in het land is, lijkt
iet officieuze startsein te
egeven voor de kerstmark-
;o kon men het afgelopen
end bijvoorbeeld al terecht
kerk in Oosterland en Ou-
irk.
irvormde kerk in Ooster-
noemt het herfstmarkt en
iwerkerk heet het kerst-
t, maar het komt op hetzelf-
ir, Veel boeken, bloemstuk-
ar het seizoen gemaakt en
ivse lekkernijen,
sterland werden ruim 2500
in op planken over de kerk
en uitgestald. In de consis-
kregen de kinderen van de
igschool de ruimte om hun
imaakte kunstwerken te
pen. In de voorkerk kon
zich opwarmen met glüh-
of warme chocolademelk,
in Ouwerkerk hoeft men
e klagen over de opkomst,
ia de middag is het kraam-
let zelf gestookte Tia Maria,
injongens en sinaasappelli-
al uitverkocht. En een
i markt is niet compleet zon
nebollen. Ook niet op de
i nde kerstmarkt in het
ihuis van Dreischor op 11
nber van 10 tot 17 uur.
EWOUTSDIJK - De Stich-
het kerkje van Ellesdiek
gisteren een gift van
10 euro ontvangen van Dow
i èmeuzen.
i [eld is bedoeld voor de aan-
f van gordijnen, stoelen,
ens, projectieapparatuur,
i urn verlichting en geluidsap-
uur. Dow probeert met een-
donaties bij te dragen
i irojecten waar 'de regio lan-
I d plezier van heeft'. In het
J je in Ellewoutsdijk worden
i i vier jaar concerten, mee-
t niddagen, tentoonstellin-
!i en oecumenische diensten
aden. Tijdens veel van die
t nkomsten wordt enkel
ws dialect gesproken.
Bart De Clerck
WERPEN - Als het aan
i| ms minister van Openbare
r ken K. Peeters ligt, moeten
enlandse chauffeurs over
een wegenvignet aan-
if ffen om gebruik te mogen
e en van de Vlaamse wegen.
Op een gemiddeld toilet is het door een concentratie van giftige stoffen minder gezond toeven dan langs de drukste snelweg.
foto Peter Nicolai
door Wout Bareman
en Raymond de Frel
Mooi is dat. De Wereld Toiletdag is
nauwelijks achter de rug (pracht-
toiletten in China gezien!) of het blijkt
helemaal mis te zijn in het kleinste ka
mertje. Luxe toiletpapier blijkt de af
voer naar het riool te verstoppen en wie
zich schaamt voor de lucht, die gepaard
gaat met de grote boodschap, doet er be
ter aan de stank de stank te laten en het
spuitertje met frisse lucht onaange
roerd te laten. Dus als de toiletgebrui
ker na jou bij terugkeer uitroept 'Man,
man, wat heb jij zitten stinken zeg! Had
je niet even met het frisse luchtje kun
nen spuiten?' is dat een volledig mis
plaatste opmerking.
Ook elders in huis én in de auto zijn de
spuiter, de geurkaars en al die andere
ruiksels voortaan taboe. Zet dan maar
een raam open. Als het aan de Europese
consumentenbonden ligt, moeten we
maar weer aan al die nare luchtjes wen
nen. Want luchtverfrissers ruiken dan
misschien wel lekker, gezond zijn ze al
lerminst, heeft onderzoek uitgewezen.
Minister Hoogervorst van Volksgezond
heid moet de wetgeving daarom zo snel
mogelijk aanpassen, stelt de belangen-
club voor consumenten. Uit onderzoek
is volgens hen namelijk gebleken dat de
helft van 76 onderzochte luchtverfris
sers kankerverwekkende stoffen bevat,
te vergelijken met een hoge concentra
tie uitlaatgassen.
Wierook
Waar we voor uit moeten kijken? Eigen
lijk alles. Spuitbussen, verstuivers, gels,
elektrische verstuivers, geurkaarsen,
etherische oliën en wierook van Air-
wick, Breeze, Ambi Pur, Fresh Air en
een aantal huismerken. De fabrikanten
willen de onderzoeksresultaten eerst ber
studeren, voordat zij met een reactie
naar buiten komen. Maar eigenlijk is
het kwaad al geschied. Opeens leg je
een verband tussen dat geur versprei
dende beertje in de auto en pijnscheu
ten die zich in een razend tempo een
weg door je hoofd banen. Rachel (19)
uit Hoek: „En ja, als ik mijn handen
was na een grote boodschap, begin ik
steevast te hoesten. Komt vast omdat ik
net daarvoor met de luchtverfrisser in
de weer ben geweest." Kortom, op een
gemiddeld toilet is het door een concen
tratie van giftige stoffen minder gezond
toeven dan langs Nederlands drukste
snelweg.
Professor John Groten, bijzonder hoog
leraar combinatietoxicologie aan de uni
versiteit in Wageningen en actief als
hoofd bij TNO Voeding in Zeist, haalde
direct na publicatie van de onderzoeks
gegevens wat druk van de ketel. Hij is
niet van plan om nu nooit meer geur
kaarsen in huis te halen. „Wie zeven da
gen per week, acht uur per dag ih een af
gesloten ruimte geurkaarsen laat bran
den, kan zijn gezondheid schaden.
Maar bij gewoon gebruik van zulke
kaarsen en luchtverfrissers kunnen
vrijkomende stoffen als benzeen of for
maldehyde niet zoveel kwaad." Toch
waarschuwt hij ook, vooral omdat een
huiskamer met een luchtverfrisser meer
vervuilende stoffen kan bevatten dan
de 'de drukste straat in Brussel'. Hoe
het ook zij, in alle geteste producten zit
ten stoffen, die irritatie van de luchtwe
gen en slijmvliezen kunnen veroorza
ken.
Een tocht langs supermarkten en drogis
ten in Terneuzen toont nog steeds uit
puilende schappen met alle mogelijke
verfrissers. Sinaasappelgeur, citroen,
de verfrissende lucht van de Atlan
tische Oceaan... het is er allemaal.
Koen den Doelder heeft net een leuk ca
deautje (met een geurtje) gekocht voor
het pasgeboren dochtertje van zijn zus.
Hij aarzelt. „Moet ik dat nu wel doen?
Ze zeggen dat je bij baby's moet oppas
sen met dat spul. Waarom staat er dan
geen waarschuwing op?" Roken doet hij
sowieso al niet in de buurt van kinde
ren.
De oude,mevrouw De Bree uit Goes is
een dagje bij haar dochter op bezoek.
„Ik stond er altijd al een beetje huiverig
tegenover. Ik gebruik dat spul liever
niet." Dochter Anja: „Probleem is dat
ik twee honden en een poes heb. Dat
geeft wel eens luchtjes en dan is zo'n
verfrisser best lekker." Een passerende
man hoort een flard van het gesprek en
lacht het probleem weg: „Ach man, ik
gebruik dat spul al jaren en m'n parkiet
fladdert nog even vrolijk rond." Ver
schillende middenstanders zeggen te
wachten op tegenonderzoek. Volgens
hen is het een storm in een glas water.
Azijn
Bijna tweederde van de Nederlanders
heeft een verfrisser in huis. Ze zijn over
al te vinden: in de koelkast, op het toi
let, in de slaapkamer, in de woonkamer
en in de auto. Nederlanders kopen vier
keer per jaar een luchtje. Terwijl het
volgens Lieve Lita beter is geurtjes te
verdrijven met fruit, bloemen en plan
ten. En nog een tip van een oude dame:
„Is de visite weg en is het rokerig in
huis, dan zet ik een pannetje warm wa
ter met azijn in de kamer. Werkt pri
ma!"
maandag 29 november 2004
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op de in de PZC ver
schenen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactie
tijd beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat
de redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De
redactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Over ge
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
Zeeland is de Maasvlakte van
Antwerpen, kopt de PZC. Men
kan er niet meer onderuit, Zee
land wordt de Derde Maasvlak
te, niet ten behoeve van Rotter
dam, maar om te kunnen vol
doen aan de expansiedrift van
Antwerpen. De WCT zal daar
voor de beslissende schakel vor
men, aldus gedeputeerde en Zee
land Seaports-voorzitter G. de
Kok. Toen een aantal jaren gele
den tegenstanders van de WCT
al waarschuwden voor deze ont
wikkeling en de daaraan onver
mijdelijk gekoppelde overlast
werden zij voor 'kippen zonder
kop' uitgemaakt. Nu is het blijk
baar, ook door onze politici, al
gemeen aanvaard dat Zeeland
wordt opgeofferd om aan de
driften van Antwerpen te kun
nen voldoen. Welkom in Zee
land, waar de vrachtwagens en
treinwagons welig tieren, de uit
laatgassen dezelfde hoge nor
men zullen bereiken als Rotter
dam en Antwerpen waar het
heerlijk toeven is, als je de lucht
van de Randstad niet meer kunt
missen. Toeristen? Laat die
maar achterwege blijven, wij
gaan immers het grote geld ver
dienen! Ruimte? Plaats genoeg!
Zoveel, dat we het allemaal ge
rust vol kunnen bouwen. Zolang
de euro maar blijft rollen, is al
les welkom in Zeeland, zelfs de
overlast van Antwerpen. Be
zwaarmakers tegen het plan
voor de omlegging van de N57
aan de oostkant van Middelburg
vrezen een enorme toename van
het vrachtverkeer als de Tweede
Maasvlakte klaar is, stond er
ook in de PZC. Toen hadden ze
de krant van vandaag kennelijk
nog niet gelezen.
Freddy van Nieulande
Scheldepoortstraat 56
Nieuw en Sint-Joosland
Zeeland is onlangs verrijkt met
een trajectcontrole op de Zee
landbrug. Deze innovatie is be
doeld voor een veiliger Zeeland.
Naar mijn mening is de brug al
afdoende beveiligd en is er spra
ke van 'overbeveiliging'. Snel
heidsmaximum 80 kilometer,
dubbele getrokken strepen, in-
haalverbod, een smalle brug,
ruim zicht en een betonnen, cir
ca 1 meter hoge wand zijn af
doende. Een gunstig bij-effect
kan het financiële plaatje zijn.
Omdat ruim hard rijden bijna
onmogelijk is, behalve de enkele
onwetende nachtrijder (die het
snel afgeleerd zal zijn door de
boete), zal de investering dus op
gebracht moeten worden door
de 80-85 kilometer rijders. Dit
heeft uiteraard niets met veilig
heid van doen, alleen met finan
ciële politiek. Daarom voorspel
ik dat de lokale frustratie van
flitspaalvandalisme zal over
slaan naar trajectpaalvandalis-
me. In voetbaltermen kan er
dan sprake zijn van schoten op
de dwarslat of toepassen van de
omhaal. Daardoor gaat weer
meer gemeenschapsgeld verlo
ren en er was al geen draagvlak.
Spee heeft er meer de pee in. Af
stand tussen bestuur en burger
is al groot en neemt toe. De ope
ning had in het kader van het
EPO-overleg naast Toine Poppel-
aars en heer Spee, evengoed het
hoofd van het CWI en het CJIB
van Leeuwarden kunnen uitno
digen en de treasurer van de pro
vincie, dat is pas interprovincia
le samenwerking. Zo kan Zee
land nog eens iets terugdoen
voor de kokkel/mosselbesluiten.
Zo vinden natuurbescherming
en veiligheid elkaar zich in een
beleidsspagaat van de moderne
beleidsambtenaar. Schrijver de
zes is brugangstdeskundige,
brugvisser en brugrijder (twaalf
maal per week).
J. Lamain
Scheldestraat 2
Goes
Oorlogsslachtoffer loopt pen
sioen mis (PZC 23-11). Dit ver
slag raakte mij. Eigenlijk had ik
nog nooit van een Wet Uitke
ring Burger Oorlogsslachtoffers
gehoord. Dat oorlogservaringen
lang doorwerken weet ik zeker.
Maar of het pyschische en medi
sche klachten veroorzaakt, is
denk ik moeilijk vast te stellen.
Of ik zestig jaar later nog erken
ning moet krijgen in de vorm
van een uitkering. Nee! Ik heb
het gered, de oorlog heeft niet
gewonnen. Ik heb een maat
schappelijk leven gehad, een
klein pensioentje opgebouwd en
ik krijg AOW. Was ik oorlogs
slachtoffer? Een kleine bom- of
granaatscherfje in mijn been, an
ders niets. Maar ik heb gezien
wat die scherven kunnen aan
richten. Mensen verminken en
doden, zodat je niet meer samen
thuis komt. En je bestaan heel
anders wordt. Maar er zijn vele
dingen die je leven kunnen ver
anderen of verminken. Het le
ven is een strijdtoneel, een ieder
krijgt zijn deel. Dus je weerbaar
opstellen.
M.J. de Graaf
A. Lauwereyszstraat 63
Middelburg
Volgens gedetailleerde metin
gen is Nederland een van de
meest vervuilde plekken ter we
reld, aldus het Ozone Monito
ring Instrument (PZC 24-11).
Gelukkig waait het nogal eens
in ons landje zodat de vervui
ling 'bij ons' betrekkelijk snel
verdwenen blijkt te kunnen
zijn. De meerderheid van onze
stemgerechtigden vindt de ver
vuiling dan ook nog steeds niet
erg genoeg om er een halt aan
toe te roepen, integendeel, we
zijn te kritisch ten opzichte van
de chemie en andere industriële
vestigingen en er moeten in
plaats van openbaar vervoer
meer wegen komen om de auto
stromen op gang te houden.
Mijns inziens zit het zo: Zolang
er nog betrekkelijk weinig men
sen met fatale ziekteverschijnse
len in onze beïnvloedingssfeer
vertoeven, wier toestand zonne
klaar aan voornoemde vervui
ling te wijten is, zal 'het' alle
maal wel niet zo'n vaart lopen
en kunnen we net als indertijd
Boudewijn de Groot zeggen of
zingen: 'Slaap zacht, meneer of
mevrouw de president....'
George Calon
Oud Vlissingen 28
Hoek
door Frank Gijsel
IJZENDIJKE - Op de banen
van boldersclub Molenzicht in
IJzendijke vond zaterdag het
open Nederlands kampioen
schap krulbollen plaats. On
danks de grote opkomst van
Vlaamse zijde, ging de overwin
ning toch naar het Nederlandse
peloton bestaande uit Fabian
Blaakman (IJzendijke), Rudi
van Lent (Sas van Gent) en An
dy de Schipper (Hoek). In de fi
nale wonnen ze met 9-1 van de
Belgen Rafi Dhaese, Firmin Mat-
thijs en Emmanuel van Hecke
uit Bassevelde.
Het eeuwenoude met een krul
rollen of werpen met de bol
naar de staak wordt in West-
Zeeuws-Vlaanderen nog beoe
fend door zes clubs. Opvallend
daarbij is dat de jeugd het wat
laat afweten. Vaak door onwe
tendheid, menen de echte lief
hebbers. De enthousiaste beoefe
naars Freddy Doens en Benny
Cauwels van de club Raak tegen
de Staak uit Oostburg - in IJzen
dijke, samen met Johny Fenijn
een peloton vormend - zijn er
vast van overtuigd dat hier best
wel wat aan te doen is. Ze be
treuren het gebrek aan animo,
maar volgens hen ligt het ook
wel aan de clubs zelf. „We zou
den meer in actie moeten ko
men, de handen ineen slaan en
reclame maken voor het krulbol
len. Er zijn genoeg mogelijkhe
den om bijvoorbeeld personeels
verenigingen en vriendenclubjes
een gezellig avondje aan te bie
den op de bolbanen. Allerlei ar
rangementen aanbieden moet
toch mogelijk zijn. Op die ma
nier leren de mensen de sport
kennen en misschien zijn er
toch wel bij die het als een leuke
hobby zien. Het is een boeiende
sport en goed voor de conditie."
Het grootste deel van de krulbol
lers, 75 mensen, uit West-Zeeuw-
s-Vlaanderen is lid van Raak te
gen de Staak in Oostburg. El
ders is het wat minder. In Eede
ging de club door sluiting van
een café onlangs ter ziele.
Er dreigen derhalve gevaren.
Cauwels: „Het zou jammer zijn
als de sport zou verdwijnen.
Door onze club is inmiddels een
website ontwikkeld en Mario
Wieme houdt zich bezig met het
vervaardigen van de krulbollen.
In geheel Nederland zijn ze ver
der niet meer te koop. Ook aan
stevige staken is bijna niet te ko
men. We moeten er voor zorgen
voldoende aan de weg te timme
ren. Dan kan het alleen maar be
ter gaan."
door Jan J.B. Kuipers
Afgelopen week is met een
symposium in Middelburg
de eerste Sint-Elisabethsvloed
herdacht. Die vond plaats op
19 november 1404. De novem
bermaand bracht in de loop
der eeuwen vaak grote ramp
spoed in Zeeland. Talrijke
stormvloeden teisterden in de
slachtmaand onze provincie.
De vloed van 1404 richtte scha
de aan op Walcheren en de Be-
velanden, maar trof vooral het
huidige Zeeuws-Vlaanderen,
destijds deel van het graaf
schap Vlaanderen. De in 1375
bij een eerdere overstroming ge
vormde Braakman of Zuudzee
werd in 1404 enorm verruimd,
zodat Biervliet op een eiland
kwam te liggen. Verschillende
dorpen verdwenen voor altijd
van de kaart. Dat lot trof ook
nijvere stadjes als Hughevliet
en het oude IJzendijke. Een
nieuw IJzendijke ontstond iets
zuidelijker, bij een in 1587
door de Spaanse bevelhebber
Parma aangelegde vesting.
Hughevliet
Het vissersplaatsje Hughevliet,
gelegen ten noordwesten van
Biervliet, is nooit hersticht.
Een herinnering eraan pronkt
op de Markt van Biervliet: het
in 1958 opgerichte standbeeld
van Willem Beukels, de legen
darische uitvinder van het ha
ringkaken. Willem leefde in de
veertiende eeuw. Niet alleen
omdat Hughevliet bij Biervliet
lag staat het beeld nu daar. Er
zijn namelijk twee Willem
Beukels uit dezelfde periode be
kend. De visser uit Hughevliet
én een belangrijke burger in
Biervliet zelf. Onzekerheid
troef dus. En ook het haring
kaken is niet echt door Willem
uitgevonden. Het was in de
twaalfde eeuw al in Denemar
ken bekend. Wel is het mo
gelijk, dat Beukels het in onze
streken heeft geïntroduceerd.
Een tweede Sint-Elisabeths-
vloed greep plaats in 1421. De
ze is vooral bekend door de te
loorgang van de Grote Waard
en het ontstaan van de Bies-
bosch. In Zeeland bracht deze
vloed betrekkelijk weinig scha
de, alleen op Noord-Beveland
De ellende van overstroming, litho uit De ondergang van Reimerswaal (1896) van de Bevelandse
jeugdschrijver J. Stamperius.
was de ontreddering groot. Het
was in de Middeleeuwen ge
bruikelijk om vloeden naar hei
ligen te noemen, wanneer zo'n
ramp samenviel met diens
naamdag. Het feest van
Sint-Elisabeth viel op 19 no
vember. Zij was een echt mid
deleeuwse heilige. Elisabeth
was landgravin van Thüringen,
maar trad na de dood van haar
echtgenoot toe tot de Derde Or
de van Sint-Franciscus. Ze
stierf in 1231 'onder de vervol
gingen en kwellingen van haar
schoonbroeder'. Van Sint-Elisa-
bethsdag is een oude weer
spreuk bekend die in verband
met de rampen van 1404 en
1421 behoorlijk sinister klinkt:
'Sint-Elisabeth doet verstaan,
hoe het de winter zal vergaan'.
Een andere beruchte vloed die
ook in Zeeland luid werd be
jammerd, viel op het feest van
Allerheiligen, 1 november
1570. Veertig jaar daarvoor ech
ter woedde een stormramp die
als geen ander de kaart van
Zeeland heeft gewijzigd. 'Sint
Felix quade saterdach' vond
plaats op 5 november 1530. De
ramp kreeg een 'nakomertje' in
november 1532, waarbij veel
herstelwerk is vernield. Door
deze twee vloeden gingen
Noord-Beveland tot 1598, Sint
Philipsland tot 1645, het land
van Borssele tot 1616 en de Bre
de Watering Beoosten Yerseke
grotendeels verloren. Hier ont
stond het huidige Verdronken
Land van Zuid-Beveland, een
van historie letterlijk door
drenkt gebied in het Nationaal
Park Oosterschelde. Ook
Zeeuwsch-Vlaanderen en alle
andere Zeeuwse eilanden lie
pen in tijdens één of beide vloe
den. Verder werden de
Zuid-Hollandse eilanden
zwaar getroffen.
Felix
In tegenstelling tot de bekend
heid van de Sint-Felixramp
staat de obscuriteit van de heili
ge aan wie de vloed haar naam
dankt. Er zijn veel heilig ver
klaarde martelaren en pausen
met de naam Felix bekend. De
Felix van 5 november werd sa
men met een zekere Eusebius
als martelaar vereerd. Hij zou
geleefd hebben in de eerste
eeuw na Christus.
Behalve november zijn er uiter
aard meer maanden met een
slechte reputatie ten aanzien
van storm en overstroming. Fe
bruari bijvoorbeeld: 1 februari
1953 staat nog diep in het col
lectieve geheugen gegrift.
Ook januari kan boos zijn: in
het jaar 1808 heerste op 14 en
15 januari watersnood in Zee
land. En de ramp van 26 janua
ri 1682 betekende het einde
voor het Zuid-Bevelandse
Valkenisse, nu Zeelands enige
verdronken dorp dat wettelijk
én - door de aanleg van twee
strekdammen - fysiek is be
schermd.
