Ontstaan van lijm is magisch
m mm
werk kan voor
eel geld makkelijker
Mijn auto begrijpt me niet
Schatkist lijdt
onder dure olie
27
'hemicus Kees Rijk neemt afscheid van Bison
Lagere groei afzet bedrijfsauto's
Randstad werkt samen met Arinso
Winst Adecco daalt licht
Groningen besteedt spoor aan
Familie stapt uit Rheinmetall
CN-RNC
profijt
donderdag 25 november 2004
aw Jeffrey Kutterink
GOES - Warrig ziet de 'lijmpro-
jsor' van Bison er allerminst
jl, VVel is hij nieuwsgierig
naar alles wat los en vast zit.
Veertig jaar lang deed Kees
jjjk onderzoek en 'plakte' de
jfksle dingen op en aan elkaar.
Veel soorten, zoals Montagekit
Bison Tix, ontstonden in
jijn' laboratorium. Vandaag
neemt hij afscheid. „Hoe meer
je je er in verdiept, hoe meer je
ontdekt dat je er weinig van
Wet"
Zijn labjas heeft Rijk een jaar
of vier geleden al aan de kap-
gehangen. Sindsdien legt
Zij met verve de tovenarij van
at lijmen uit. Aan iedereen die
oetmaar horen wil. En dat zijn
liet alleen de medewerkers van
gison, maar ook klanten die
ragen hebben omdat er bij-
Toorbeeld iets van de muur
komt kachelen.
.Lijm is magie. Iedereen ge-
innkt het, maar hoe het werkt?
mensen weten dat",
weekt de wandelende lijmen-
irdopedie raadselachtig. Veel
toverformules heeft Rijk zelf
roeten uitdokteren. De chemi
se basiskennis die daarvoor
jodigis, heeft hij zelf bijeen ge
brokkeld. Koud van de HBS
2 Goes, vertrok hij in 1960
aar Philips om vier jaar later
qn entree te maken bij Bison.
Osn bestaande lijmen te verbete
rd) en nieuwe te ontwikkelen,
roest een laboratorium wor-
in opgezet. „Ik was de eerste
lemmer."
Grondstoffen
Natuurlijk was er al kennis van
lijmen bij Bison in huis.'De be
lande Bisonkit bestond bijvoor-
jceeld al. „Om te begrijpen hoe
|;e het één op het ander ver-
lijmt, moet je veel kennis heb-
ben van grondstoffen. Pas dan
(hm je dingen verbeteren of
jiieuwe lijmsoorten ontwikke-
|ien." En dus reisde Kees Rijk
imgs leveranciers om meel
everde wetenschap van het lij
De wandelende lijmencyclopedie zegt niet te weten hoeveel soorten hechtmiddel hij heeft uitgevonden. foto Bison
men te weten te komen. „Mijn
eerste reis was naar Dupont in
het Engelse Hampsted." Even
droomt hij voor zich uit. „Ik
weet het nog goed. Ik was 22,
reisde met de trein naar Rotter
dam en stapte voor het eerst in
een vliegtuig en de ondergrond
se. Ik was toen nog niets ge
wend."
In drie dagen tijd spijkerden
chemici van Dupont Rijks ken
nis verder bij. Nieuwe produc
ten ontwikkelen valt niet mee.
„Je hebt zelf ideeën, je baas
heeft dat, maar ook de markt
vraagt om nieuwe lijmen. Dan
moet je niet het wiel opnieuw
proberen uit te vinden. Het con
tact met vakbroeders bij leve
ranciers en het brainstormen
met hen heb ik altijd als zeer
waardevol ervaren."
De reis naar Engeland was
slechts het begin. Vele landen,
waaronder India en Japan, zou
den volgen. Contacten met leve
ranciers van grondstoffen zijn
erg belangrijk, verzekert de
lijmprofessor. „Het maken van
lijm is een kwestie van men
gen", vertelt hij alsof het kin
derspel is.
Praten in formules is Rijk we
zensvreemd. ook al is hij chemi
cus. „Als je de basiseigenschap
pen van grondstoffen kent, dan
kun je je een idee vormen van
wat nodig is om de juiste lijm
te maken." Pas daarna begint
het werk in het laboratorium.
„Je maakt een aantal recepten
en mengt allerlei stoffen bij el
kaar", vertelt de lijmprofessor,
terwijl hij druk met zijn han
den zwaait. „Eerst een beetje
van dit, dan een beetje van dat.
Per recept verander je de ver
houding van de ingrediënten.
Op een trekbank meet je de
sterkte van de lijm."
Technische perfectie is nog
geen zekerheid voor (commer-
cieeljsucces. „Behalve dat het
goed moet lijmen, moet het be
taalbaar zijn. En als je een pot
je opendoet, moet de lijm er
niet uit komen dampen."
Gewapend met al die kennis,
werd Rijk vanaf 1990 verant
woordelijk voor kwaliteit (on
der andere iso en arbo) en toe
passing van lijmen. Hij reisde
langs distributeurs van Bison
in Turkije, Griekenland, Slove
nië, Polen, Tsjechië en Letland.
Om maar eens een willekeurige
greep te doen. „Niet alleen om
uit te leggen hoe lijm chemisch
in elkaar zit, maar ook om te
vertellen wanneer welke lijm
moet worden gebruikt."
De laatste vier jaar gaf Rijk als
manager Bison Informatie Cen
trum uitgebreide lijmadviezen
en training aan gebruikers van
Bison-lijmen. „Van contact
met klanten leer je veel. Want
het is onmogelijk om lijmen op
alle materialen onder alle om
standigheden te testen. Soms
leiden vragen of klachten tot
wijzigingen in de samenstelling
van producten."
Zijn wenkbrauwen fronsend:
„Hoe meer je je in lijm ver
diept, hoe meer je ontdekt dat
je er weinig van weet. De ver
scheidenheid van materialen is
in de tijd zo sterk gestegen, dat
lijmen iets heel complex is ge
worden. De ene soort rubber is
de andere niet. En soms denkt
iemand dat het rubber is, maar
dan gaat het om een kunststof.
Een andere samenstelling ver
eist weer een andere lijm."
Bescheiden
Veel van Rijks kennis is bij
Bison opgeslagen. „Maar dat is
lang niet alles. Dat kan ook
niet." De voor de hand liggen
de vraag hoeveel lijmen Rijk in
veertig jaar tijd heeft uitgevon
den. doet hem schuddebuiken.
„Ik heb werkelijk geen idee. Je
doet onderzoek in samenwer
king met veel andere mensen.
Ik heb het echt niet allemaal al
leen gedaan."
De directie van Bison vindt dat
valse bescheidenheid. Want die
meent dat Rijk in de afgelopen
veertig jaar een 'grote bijdrage
heeft geleverd aan de groei van
Bison International'; een be
drijf met inmiddels 220 mede
werkers.
Rijk blijft zichzelf. „Wat als ze
er niet meer uitkomen? Mijn de
vies is: blijf logisch redeneren.
Bedenk uit welke stoffen een
lijm bestaat en hoe die reage
ren onder bepaalde omstandig
heden. Door dat stap voor stap
te overdenken, vind je meestal
een oplossing."
BRUSSEL - Het aantal verkochte bedrijfswagens stijgt
nog steeds, maar minder snel dan in de eerste helft van
het jaar. Dat bleek gisteren uit cijfers van de brancheorga
nisatie van automobielfabrikanten ACEA. In West-Euro
pa (de oude Europese Unie plus IJsland, Noorwegen en
Zwitserland) zijn in oktober 3,8 procent meer busjes en
wagens tot 3,5 ton ingeschreven dan in dezelfde periode
vorig jaar.
Eerder lag het groeitempo nog op 8 procent. Bij de wa
gens boven de 3,5 ton steeg het aantal inschrijvingen
slechts met 0,4 procent. Van de zware trucks van meer
dan 16 ton werden er zelfs 1 procent minder verkocht in
oktober. ANP
ROTTERDAM - Uitzendbureau Randstad en personeels
organisatie Arinso gaan samenwerken. Nederlandse be
drijven kunnen in de toekomst hun personeelsbeleid en
loonuitbetaling uitbesteden bij beide dienstverleners. Dat
maakten ze gisteren bekend.
Het overnemen van het personeelsbeleid is de hoofdactivi
teit van Arinso, dat een notering heeft aan de Belgische ef
fectenbeurs. Randstad biedt deze dienst sinds kort aan.
Volgens Randstad kunnen ondernemingen op die manier
tot 70 procent besparen op hun personeelskosten. ANP
CHESEREX - Adecco, het grootste uitzendconcern ter we
reld, heeft in het derde kwartaal van dit jaar een daling
van de nettowinst geboekt van 2 procent tot 102 miljoen
euro. Dat meldde het Zwitsers-Franse bedrijf gisteren.
De winst bleef achter bij de prognoses van analisten.
De omzet nam toe met 5 procent tot 4.5 miljard euro.
Over de eerste negen maanden van dit jaar daalde de
winst met 11 procent tot 227 miljoen euro bij een omzet
groei van 4 procent tot 12.5 miljard euro. Adecco ver
wacht dat de omzet de rest van het jaar blijft groeien over
eenkomstig de marktontwikkeling en is 'voorzichtig opti
mistisch' over de vooruitzichten voor 2005. ANP
GRONINGEN - De provincie Groningen mag bepalen
welk vervoersbedrijf vanaf december 2005 het traject van
de stad Groningen naar het Duitse Leer mag exploiteren.
Groningen heeft van Landesverkehrsgesellschaft Nieder-
sachsen toestemming gekregen namens haar het Duitse
deel aan te besteden. Dat hebben de provincies Gronin
gen en Friesland gisteren bekendgemaakt. ANP
MANNHEIM - De familie Röchling verkoopt haar belang
van 42,1 procent in het Duitse concern Rheinmetall, een
producent van defensiematerieel en onderdelen voor de
auto-industrie. De aandelen worden geplaatst bij institu
tionele beleggers via de bank Goldman Sachs.
De familie liet gisteren via beheersmaatschappij Röchling
Industrie Verwaltung weten dat het in het belang van
Rheinmetall is een sterke en bredere aandeelhoudersbasis
te krijgen. Rheinmetall heeft 20.900 werknemers en boek
te vorig jaar een omzet van 4,25 miljard euro. DPA/ANP
crEric Pelzers
flARD - Sommige beroepen
leen echte slijtageslag voor
wrknemer. Maar er komen
ids meer vindingen op de
die zwaar werk verlich-
i. Deze ook weten te verko
ldat is nog vaak een ander
'au den Broek heeft in Boe
ten witgoedzaak. Dat bete-
dat hij werknemers in
est heeft die moeten sjouwen
Iwasmachines van om en na-
de honderd kilo. Trap op,
Geen werk dat je tot
pensioen volhoudt, weet
Noord-Brabantse onderne-
„Het was zelfs zo erg dat
van collega's afscheid moes-
nemen die het werk niet
konden of niet meer wil
doen", zegt Van den Broek,
zoek naar mogelijkheden die
werk minder zwaar zouden
jen, stuitte hij op diverse op
togen die echter in zijn ogen
inpraktisch waren. Samen
zijn broer, die een metaalbe-
hngsbedrijf heeft, ontwik-
hij de Stairmobil. Dat is
hulpmachine op basis van
invalidenwagentje waarmee
werknemer een wasmachine
jrap op en af kan vervoeren
al te veel fysieke inspan-
is de vinding niet,
geeft Van den Broek toe, maar
zieke werknemers kosten ook
geld. „De Stairmobil kost 6500
euro, exclusief btw. We probe
ren de kostprijs te verlagen,
maar een duur onderdeel als de
motorunit wordt maar door een
fabrikant gemaakt. Die heeft
net zijn prijs verhoogd en dat
hebben we niet eens doorbere
kend." Van den Broek denkt
voor volgend jaar in aanmer
king te komen voor de Farbo-re-
geling. Dat is een subsidierege
ling van de overheid die onder
nemers stimuleert te investeren
in gebruiksvriendelijke be
drijfsmiddelen.
Van den Broek heeft nu 28 Stair-
mobils verkocht, maar moet er
meer verkopen om uit de kosten
te komen. Daarom wil hij nu
ook ander beroepsgroepen
warm maken voor de Stairmo
bil, zoals installateurs die een
verwarmingsketel moeten ver
voeren en verhuizers.
Koffers
Ook de luchtvaartsector kent be
roepen met zwaar werk, vooral
als het gaat om bagageafhande
ling. Het Amerikaanse FMC Air-
portSystems bedacht een oplos
sing voor werknemers van lucht
havens die de bagage van reizi
gers verwerken: de Rampsnake.
Dat is een voertuigje met een uit-
schuifbare en draaibare lopende
band waarmee koffers overal in
een vliegtuig neergelegd kunnen
worden, zonder dat de werkne
mer er in het laadruim op zijn
knieën mee moet sjouwen. „Nu
trekt, duwt en tilt een werkne
mer vaak nog zelf dagelijks zes
tot tienduizend kilo aan bagage.
Daar haal je je pensioen niet
mee", zegt P. Pierroff van FMC
AirportSystems. „Met de Ramp
snake kan de werknemer hon
derd stuks bagage binnen acht
minuten in het laadruim stape
len." De handigheid van de
Rampsnake ten spijt, het bedrijf
heeft er nog niet een verkocht
aan luchthavens. „Het probleem
is dat het nog steeds slecht gaat
in de luchtvaartindustrie", weet
Pierroff. „Er wordt niet geïnves
teerd en dus koopt men ook nog
niet snel een vinding van
200.000 dollar." Volgens Pier
roff is de Rampsnake alleen ren
dabel voor grotere vliegvelden.
Echte slijtageberoepen zijn ook
terug te vinden in de wegen
bouw. Het is dan ook niet ver
wonderlijk dat bedrijven in die
sector zich bezighouden met de
ontwikkeling van apparaten die
zwaar werk verlichten. Zoals
een hydraulische bestratingsma
chine voor tegels van 90 kilo of
een eenvoudigere zuignap voor
stoeptegels van 9 kilo.
Een bedrijf dat dergelijke appa
ratuur importeert is Ahlmann
Nederland uit Ammerzoden.
Het stuit bij de vercommerciali-
Het werk bij de bagageafhandeling op luchthavens wordt een stuk minder zwaar met behulp van een
nieuwe uitvinding. Door de malaise in de luchtvaartsector heeft echter nog geen enkele luchthaven dat
apparaat aangeschaft. foto Robin Utrecht/ANP
sering van die producten nog op
problemen. „Een stratenmaker
wil nog steeds het liefst met zijn
knieën op de grond tegels leg
gen, dus die cultuuromslag moet
je zien te bereiken", zegt Fred
Franken van Ahlmann.
Voorschrijven
Ook zouden volgens Franken ge
meenten in het bestek moeten
voorschrijven dat alleen aanne
mers die gebruiksvriendelijke
apparatuur inzetten in aanmer
king komen voor een openbare
aanbesteding. „Want werken
met dit soort apparatuur is nog
altijd vijf tot tien procent duur
der dan werken op de traditione
le wijze. De investeringskosten
moeten toch terugverdiend wor
den door de aannemers die de
spullen kopen. Bovendien duren
de werkzaamheden ook tien pro
cent langer met dit soort appara
tuur." De Arbeidsinspectie
volgt het groeiend aantal moge
lijkheden die er zijn om zwaar
werk te verlichten en zo het ziek
teverzuim aan te pakken. Ze
ziet het als haar taak werkge
vers erop te wijzen. „Maar we
kunnen niemand verplichten dit
soort apparatuur aan te schaf
fen", aldus directeur J. Uijlen-
broek. GPD
oor biefstuk moet je in Midden-
tamster zijn, zegt men. Daar zit
lager die zijn eigen koeien houdt
^ies weet waar bij de beesten de
zitten. Om ergens heen te
een reden hebben. Bief-
'kzeg tegen de auto, ga naar Mid-
Wmster. Wat zegt u, zegt de auto.
knbeemster! De auto denkt dat ik
Drente zeg. Later wil hij me
Wijchen rijden als ik hem toch dui-
'gezegd heb dat ik naar Wouds-
En als ik hem uitscheld, denkt
Hik Denemarken bedoel.
s«n Mercedes met hersens. Als
bij een auto komt die voor
rijdt, remt hij zelf af, dat hoeft
niet meer te doen. Hij
schuwt voordat je met parkeren
euk in andermans auto gaat ram
men. Hij houdt de bandenspanning
voor je in de gaten. En hij praat met je.
Bas van Putten is de enige autojourna
list in Nederland die virtuoos piano
speelt en razend knappe romans
schrijft.
De vrolijke columnist van Autoweek
haalt me wel eens op voor een proefrit.
Hij had vorige week een Mercedes
E500T 4matic, meer dan driehonderd
pk, vier wielen aangedreven, warme be
wegende stoelen en automatische ver
snelling. En cruisecontrol die de auto
precies op de gewenste snelheid laat rij
den. Zelf gas geven hoeft niet meer.
Jammer dat je nog altijd moet sturen.
Het meest menselijke van al die tech
niek is de Linguatronic. Stemherken-
ning, de eerste Mercedes die Neder
lands verstaat en praat. Men kan tij
dens het rijden de auto opdrachten ge
ven. Om een muziekje te draaien bij
voorbeeld. Uitleg op de website van
Mercedes: „Door middel van de Lingua-
tronic-hendel activeert u het 'gehoor'
van de auto. Uw stem bestuurt Lingua
tronic met een aantal eenvoudige com
mando's, waarmee het audio/ video- en
het navigatiesysteem of verdere opties
als de telefoon of de CD-wisselaar be
diend worden. En dat allemaal zonder
uw handen van het stuur te nemen."
Prima autootje voor het geld dat-ie
kost, ruim het jaarsalaris van de minis
ter-president. We reden een route waar
een verkeersbord langs de weg beloof
de dat de auto over de kop zou slaan,
als we meer dan 30 kilometer per uur
zouden rijden. Maar met geen mogelijk
heid en ver boven de honderd kregen
we hem om. Ook de wielen denken elk
afzonderlijk mee.
Ik was ingestapt voor de Linguatronic.
Voordat het werkt moet de berijder
zijn stem laten horen. Hij moet vijftien
cijferreeksen uitspreken en wat op
drachten inspreken. Dan herkent de au
to voortaan de stem van zijn baas. On
derweg kan de baas de auto vragen ie
mand op te bellen. Of een route uit te
stippelen.
Bas van Putten, die ik vroeg naar de sla
ger in Middenbeemster te rijden deed
er een kwartier over om de routeplan
ner duidelijk te maken waar hij heen
wou. Om de haverklap vroeg de Merce
des: 'Wat zegt u?' Hij verstond zijn
baas niet goed. Of totaal verkeerd. Ook
als plaatsnaam en adres gespeld wer
den.
'Wilt u de plaatsnaam spellen?', vraagt
de auto. 'Ja', zegt de berijder die goed
op de zuiverte van de J en de A moet let
ten. 'Mij best' is geen goed antwoord.
Al na het spellen van de eerste letters
biedt de auto op een beeldschermpje
een keus uit namen die allemaal met
die eerste paar letters beginnen. Een
raar lijstje kan het zijn. Het stemher-
kenningssysteem verstaat zorgvuldig
uitgesproken klinkers en medeklinkers
niet altijd. Een V wordt makkelijk als
G herkend en OU wordt IE.
We gingen onwillekeurig steeds harder
tegen het dashboard schreeuwen alsof
we op visite waren bij een oude van
dagen met inferieur hoortoestel. De
auto bleef bij vlagen oost-indisch doof
voor onze voorstellen en verlangens.
En toen we hem ten einde raad diep be
ledigden zei de Mercedes E500T dat
dat in Denemarken ligt.
Wouter Kootwijk
door Hans Sonders
Het kwartje van Kok moet
nu ook maar eens terug,
riep onlangs een boze benzi
nepomphouder. De brandstof
prijzen waren recordhoog. In
Amerika deed een vat ruwe
olie ruim 55 dollar. Op een
vergadering van Europese mi
nisters werd geopperd de bur
ger te compenseren. Het voor
stel werd weggehoond, want
de schatkisten zouden er niet
beter van worden.
Bij hogere brandstofprijzen
wordt al snel gezegd dat de
staat er dik aan verdient. Die
int immers hoge accijnzen en
heffingen op benzine en die
sel. Daarnaast brengt ook het
aardgas flink wat meer op.
De prijs hiervan is immers ge
koppeld aan die van ruwe
olie.
Het ministerie van Financiën
ontkent dat de schatkist er
beter van wordt. Sterker nog,
ook de staat is de dupe van
de hoge olieprijs. Uitvoerig
leggen de ministeriële woord
voerders uit dat de negatieve
gevolgen voor de portemon
nee van de burger evenzo
geldt voor de schatkist. Men
erkent dat er hogere ontvang
sten zijn uit aardgasverko
pen en meer btw-inkomsten
dankzij de hogere brandstof
prijzen. De btw vormt im
mers een percentage van de
brandstofprijs. Hoe hoger de
prijs van een goed, hoe hoger
de btw hierover.
Maar het ministerie wijst er
op dat hier 'minder zichtbare
en negatieve effecten tegen
over staan als gevolg van een
ongunstige uitwerking op de
economische ontwikkeling'.
Het totale positieve effect
voor de rijksbegroting van
aan de ene kant meer inkom
sten, maar aan de andere
kant een mindere economi
sche ontwikkeling zou gering
zijn. Sterker nog: het Cen
traal Plan Bureau (CPB) legt
in de Macro Economische
Verkenning voor 2005 zelfs
de nadruk op de negatieve ge
volgen van hogere olieprijzen
voor het overheidsbudget.
Een hogere olieprijs levert de
staat meer inkomsten op uit
aardgasverkopen. Een vuist
regel van het CPB is dat voor
elke dollar hogere olieprijs
de inkomsten uit aardgas
voor de Nederlandse over
heid met 130 miljoen euro toe
nemen. Vast beleid is dat
ruim 40 procent hiervan gaat
naar het Fonds Economische
structuurversterking en de
rest naar verkleining van het
overheidstekort. Dat is één.
Maar met de meerinkomsten
op de geïnde btw op benzine
en diesel ligt het anders. Die
leiden per saldo niet tot hoge
re rijksinkomsten. Kern
woord is hier verdringing. De
burger kan een euro maar
eenmaal uitgeven. De hogere
uitgaven die de consument
doet aan motorbrandstoffen
- en daardoor ook aan hogere
btw-betalingen - kunnen im
mers niet aan iets anders wor
den besteed. De redenering is
dat de schatkist er dus niets
mee opschiet.
Op de hoogte van accijnzen
hebben hogere olieprijzen
geen effect. Accijnzen vor
men namelijk een vast be
drag per liter. Sterker nog:
als er al een effect is op de in
komsten van de staat dan is
dat negatief, zo laat Financi
ën weten. „Hogere brandstof
prijzen leiden immers tot min
der brandstof-consumptie en
dus tot minder inkomsten
voor de overheid uit accijn
zen."
En dat is nog niet alles. Te
genover het effect van hogere
aardgasbaten staat een nega
tief gevolg. Hogere olieprij
zen leiden tot hogere inflatie
en tot minder wereldhandel.
Dit gaat ten koste van de Ne
derlandse uitvoer.
Prijsstijgingen hebben ook
een negatief effect op de con
sumptie en zet bedrijfsinves
teringen onder druk.
Lagere heffingen op brand
stof - eventueel tijdelijk - zou
den dit laatste wellicht enigs
zins kunnen opheffen. In
EU-verband is besloten dit
niet te doen. Het kost meer
dan het oplevert, meldt Fi
nanciën. Het CPB conclu
deert dat een tien dollar hoge
re olieprijs leidt tot een
kwart procent lagere econo
mische groei. Op wat langere
termijn betekent een hogere
olieprijs zelfs minder fiscale
ontvangsten en hogere werk
loosheidsuitkeringen. GPD
