zc
Het zijn
vooral
meelopertjes
ien pilletje vol vitamen voor de zware jongens
En hoe zit het met
extreem-rechts?
29
Experiment
zaterdag 27 november 2004
Na de moord op Theo van Gogh is Nederland in de ban van
het moslimextremisme. De AIVD houdt 150 radicale mos
lims permanent in de gaten. Maar hoe zit het met ex-
treem-rechts? Terreur van de Nederlandse neonazi's en vreemde
lingenhaters is géén bedreiging, oordeelt de dienst. Intussen gaan
moskeeën in vlammen op. De rechts-radicaal: „Ik kan je verzeke
ren: onze acties zullen hard genoeg zijn."
Om elkaar te ontmoeten, moeten
ze altijd een beetje geheimzinnig
doen. Voor een partijdag verzamelen
de leden van de Nieuwe Nationale Par
tij (NNP) eerst op een vooraf afgespro
ken punt. Daarna pas rijden ze achter
de organisator aan naar een zaaltje.
Meestal is dat een Van der Valk-hotel,
want veel andere congrescentra en ho
tels zien hen liever gaan dan komen.
Dan valt het te hopen dat de antifas
cisten (afa's) geen lucht hebben gekre
gen van het treffen. In dat geval kun
nen de NNP'ers rekenen op een flinke
knokpartij.
De wekelijkse bijeenkomsten op
woensdagavond verlopen een stuk
minder hectisch. In een bruine kroeg
in Rotterdam-West, vlakbij de opval
lende Mevlana-moskee, praten de par
tijleden elkaar bij over de actualiteit,
denken ze na over mogelijke nieuwe
acties en gebruiken ze een gezamenlij
ke maaltijd. Liefst Hollandse pot. Van
avond: rode kool met draadjesvlees en
een flinke plas jus.
De partij heeft een eigen achterkamer
in de kroeg, met als voornaamste deco
ratie een grote Nederlandse vlag. Een
dik gordijn scheidt de ruimte af. Het
bewijs van hun gelijk zien ze om zich
heen. Het café staat midden in de mul
ticulturele chaos. Blanken willen vol
gens de nationalisten in grote delen
van Rotterdam niet meer wonen.
„Etnische zuivering", noemen ze het
zelf. Hun streven is helder en eendui
dig: Nederland moet terug naar een
monoculturele samenleving. „Hand in
hand terug naar eigen land", zegt par
tijleider Florens van der Kooi. „Dat
heeft niets te maken met superiori
teitsgevoelens. Het is heel natuurlijk
dat mensen de neiging hebben om bij
elkaar te kruipen zoals allochtonen
dat hier ook doen. Wij erkennen dat.
Wij zeggen juist tegen die Turk: ga lek
ker Turk zijn, maar niet hier. Neder
land is voor de Nederlanders." Van
der Kooi heft zijn glas: „Eigen volk!
„Eerst!" galmen de zeven anderen.
Dat ze niet de enigen zijn die er zo
over denken, bewijzen volgens partij
leider Van der Kooi de bezoekersaan
tallen van hun website. Die zijn sinds
de moord op Theo van Gogh vervijf
voudigd. „Wat dacht je van al die
stemmen op Geert Wilders?", zegt par
tijgenoot Jur van der Velden. „Dat
zijn geen proteststemmen. Die mensen
zijn het zat."
Moskeeën
Geweld tegen moskeeën keuren de
NNP-leden af. Zeggen ze, al halen ze
er tegelijkertijd hun schouders over
op. „Ik kan er niet mee zitten als een
moskee wordt aangestoken", zegt Van
der Velden. Florens' jongere broer
Ben noemt de aanslagen begrijpelijk.
Hij ziet ze als een motie van wantrou
wen tegen het huidige kabinetsbeleid.
„Dan is het op een gegeven moment
niet meer dan normaal."
Nee, ze weten niet wie de branden heb
ben gesticht. Baldadige jongeren die
uit de band schieten, oppert Florens
van der Kooi. „Veel jongeren worden
voor het blok gezet. Ze hebben wel
een mening, maar mogen er niet voor
Een bijeenkomst van de NNP (Nieuwe Nationale Partij) in de achterkamer van een kroeg in Rotterdam.
foto Harmen de Jong/GPD
uitkomen. Voor sommigen kan geweld
een uitlaatklep zijn." Willem Hart
van de antifacistische onderzoeks
groep Kafka zoekt de daders van de
brandstichtingen buiten de georgani
seerde verbanden. Volgens hem zijn
de bestaande rechtsradicale partijen
relatief onschuldig. Ook de Nieuwe
Nationale Partij is niet meteen een
club om je zorgen over te maken,
meent Hart.
Hart begrijpt wel dat iedereen zich
sinds de moord op Theo van Gogh
druk maakt om moslimfundamentalis
ten en aan extreem-rechts amper aan
dacht schenkt. Hij betwijfelt of rechts-
radicaal Nederland momenteel wel zo
gevaarlijk is. De versplintering en de
onderlinge haat en nijd werken niet
bepaald in hun voordeel. De categorie
harde neonazi's, die bereid én in staat
zijn om geweld te plegen, is klein. Vijf
tien a twintig mensen, schat Hart.
Hij acht de kans minimaal dat deze
harde kern tot geweld over zal gaan of
verantwoordelijk moet worden gehou
den voor de brandstichtingen van de
afgelopen tijd. Hij heeft er een opmer
kelijke verklaring voor. „De natio-
naal-socialisten liggen in een spagaat.
Omdat jodenhaat hun gemene deler
is, sympathiseren ze met radicaal-isla
mitische organisaties als Harnas. Bij
anti-Israël-demonstraties zie je behal
ve radicale moslims ook altijd vier of
vijf neonazi's meelopen. De Duitser
Michael Kriek, één van de belangrijk
ste neonazi's in Nederland, heeft zich
zelfs solidair verklaard met Volkert
van der G. en de verdachte van de
moord op Van Gogh. Pim Fortuyn
was immers homoseksueel, dus goed
dat hij dood was, en Van Gogh was
volgens Kriek een jood."
Het getal van vijftien a twintig hard
core neonazi's dat Hart noemt, komt
overeen met de omvang van de groep
die door de AIVD in de gaten wordt
gehouden. Hoewel de dienst in haar
laatste twee jaarverslagen verklaart
dat extreem-rechts geen bedreiging
vormt voor de Nederlandse rechtsor
de, wordt een groep van iets minder
dan twintig hardcore neonazi's gescha
duwd.
Een woordvoerder van de ATVD wil
niet zeggen waarom en hoe dat ge
beurt. De vergelijking met moslimradi
calen gaat volgens hem niet op. „Die
zijn veel conspiratiever, beramen plan
nen, zijn een doelgerichtere bewe
ging-"
Hitier
De 25-jarige Nico ('geen achternaam')
uit Utrecht is een nationaal-socialist
die zegt tot harde actie bereid te zijn.
Onder de naam Neobyte geeft hij op
internetfora met grote regelmaat blijk
van zijn ideologische achtergrond. Per
e-mail laat hij weten dat hij zichzelf
als aanhanger van Hitiers natio-
naal-socialisme en pleitbezorger van
een volledige etnische zuivering in Ne
derland beschouwt.
„Als wij merken dat de overheid niet
adequaat handelt, dan moeten ze niet
vreemd opkijken als de patriotten in
Nederland het heft in eigen handen ne
men."
In eerste instantie wordt volgens Nico
geprobeerd met folders, demonstra
ties en scholingsbijeenkomsten een re
volutie te ontketenen. Maar als dat
niet lukt 'zullen campagnes worden
bedacht die er een stuk minder vreed
zaam aan toe zullen gaan.' Om wat
voor campagnes het gaat en in welk
stadium die acties zijn, wil de Utrech
ter. die terloops laat weten een vuur
wapen te bezitten, niet kwijt. „Ik kan
je verzekeren dat ze hard genoeg zul
len zijn."
Volgens hem heeft hij tenminste veer
tig metgezellen, van wie hij sommigen
regelmatig ontmoet, maar zijn er hon
derden Nederlanders die er precies zo
over denken als hij. „Buiten dit aantal
om zijn er duizenden ongeorganiseer
de, racistische meelopers."
Daarmee doelt hij onder meer op een
groep waarvoor de AIVD geen bijzon
dere interesse heeft: de zogeheten
Lonsdale-jongeren. Volgens de dienst
vormen die geen gevaar en komen hun
denkbeelden in de meeste gevallen
niet veel verder dan vreemdelingen
haat.
Of er sprake is van een groeiende
groep rechtsradicale jongeren, weet
de AIVD-woordvoercler niet. „Mis
schien lopen jongeren al langer met
dit soort denkbeelden rond, maar dur
ven ze die in het huidige klimaat ook
te uiten."
Willem Hart van Kafka twijfelt er
niet aan dat het extreem- rechtse ge
dachtegoed in opmars is. Ook onder
zoeker Jaap van Donselaar, die voor
de Anne Frank Stichting al jarenlang
onderzoek doet naar de rechtsradicale
denkbeelden en vreemdelingenhaat,
meldt in een rapport dat in december
verschijnt, een duidelijk toenemende
populariteit van extreem-rechtse ideo
logieën onder jongeren. Tot de presen
tatie van zijn rapport wil Van Donse
laar zijn bevindingen niet toelichten.
„In de mate waarin het nu de kop op
steekt hebben we het niet eerder in Ne
derland gezien", zegt Hart. Volgens
hem zijn er enkele duizenden jonge
ren die er rechtsradicale ideeën op na
houden.
Dat die schatting wel eens heel reëel
zou kunnen zijn, blijkt bij een rond
gang over het internet. Zo telt de web
site holland-hardcore.com ruim twee
duizend geregistreerde bezoekers.
Vrijwel zonder uitzondering geven ze
op het forum uiting aan hun haat ten
opzichte van allochtonen. Sommigen
flirten nadrukkelijk met het natio-
naal-socialisme. Onder schuilnamen
als Übernationalist, Holland-Volland,
White Pride, XtreemRechtS en Geluk-
kigBlank wisselen ze harde grappen
en racistische anekdotes uit.
Hart betwijfelt of de overtuiging van
de Lonsdalers erg diep gaat. „Mijn in
druk is dat het heel oppervlakkig is.
Jongens en meisjes identificeren zich
met de gabbercultuur. Daar horen be
paalde omgangsvormen bij, een eigen
taalgebruik en dresscode. Vaak wordt
gezegd: ik heb een hekel aan Marokka
nen, maar deze Marokkaan is toeval
lig mijn beste vriend."
Platteland
Johan (16) uit Westland is zo'n Lons-
dale-jongere. Ook hij is actief op het
forum van holland-hardcore.com en
maakt met termen als Heil SS toespe
lingen op het nationaal-socialisme.
Gevraagd naar zijn diepere beweegre
denen, zegt hij vooral een hekel aan
Marokkanen te hebben. Daar blijft
het bij.
„Ik vind dit land vol, ja, en dan be
doel ik de buitenlanders. Je hoeft die
Marokkanen maar even aan te kijken
en je hebt ruzie. Dan heb je meteen de
hele familie achter je aan. Het zijn
achterlijke lui, hun cultuur slaat ner
gens op. Ze maken het land onveilig,
willen hun eigen scholen en moskee
ën. Dit land wordt gewoon niet be
ter." Het paradoxale is volgens Hart
dat vooral op het platteland een goede
voedingsbodem voor vreemdelingen
haat lijkt te bestaan. Juist in gebieden
waar relatief weinig allochtonen wo
nen. Volgens Hart is de onbekendheid
met allochtonen reden waarom anti-
buitenlanders-gevoelens daar zo flore
ren.
Lonsdale-jongeren zijn in vier regio's
nadrukkelijk aanwezig:, het gebied
rond Dokkum in Friesland, een grote
lap in Noord-Limburg en Zuid-
oost-Brabant, een krans rond Den
Haag en een gebied rond Aalsmeer.
Daarbuiten zijn kleinere concentra
ties te vinden.
Sommige jongeren verenigen zich in
vage clubs, zoals het Westfries Le
gioen en het Verenigd Nederlands
Arisch Broederschap (VNAB). De laat
ste groep, jongeren uit dorpen tussen
Verüo en Nijmegen, riep onlangs op
moskeeën te ontheiligen.
Brandstichting in de moskee van Hel
den vestigde twee weken geleden de
aandacht op Lonsdale-jongeren in
Noord-Limburg. Hoewel nog altijd
niet bewezen is wie achter de brand
zit, legden gemeente en journalisten
de link met deze groep. Die bestaat,
concludeerde de politie Limburg-
Noord vorig jaar, uit 110 jongeren.
Volgens een woordvoerder van de poli
tie blijkt uit haar onderzoek dat ideo
logie hij hen amper een rol speelt.
„Daar zijn ze, plat gezegd, te dom
voor. Het zijn vooral meelopertjes.
Misschien hebben er één of twee helde
re ideeën, maar dat is het dan ook."
Bij het Bouwens van der Boijecollege
in Panningen (gemeente Helden) we
ten ze er inmiddels alles van. In de da
gen na de brandstichting in de Helden-
se moskee werden ze bestormd door
media. Jongeren gehuld in Lonsda-
le-kleding verklaarden tegenover ca
meraploegen dat ze de actie volledig
steunden. Sectordirecteur Jan Schoe-
ren van het college concludeert achter
af dat het vooral leerlingen van ande
re scholen waren die op tv versche
nen. De groep Lonsdale-jongeren op
zijn school is volgens hem hooguit een
man of vijftien groot; de opmars van
rechtse denkbeelden onder jongeren
moet niet overdreven worden.
„Het heeft te maken met groepsdruk.
Als je ze hier op de kamer hebt zijn
het echt mennekes. Thuis bakken ze
nog cake met hun moeder, maar op
school doen ze stoer."
Marloes de Koning
en Jan Salden
eef criminelen beter te eten en ze wor-
Jden een beter mens. Dat is de gedach-
ichter een opzienbarend experiment,
laf begin volgend jaar krijgen misdadi-
15 in een Nederlandse gevangenis een pil
'vitamines, mineralen en vetzuren. Geke-
i wordt of de gedetineerden minder
Nsief worden.
tKte aanleiding voor het onderzoek zijn
'gen van CDA- Kamerlid Joop Atsma
^minister Jan-Hein Donner (Justitie).
Nawilde het oordeel van de minister we
aver het boek Honger naar geweld. Hier-
kgt vitaminegoeroe Gert Schuitemaker
Verband tussen voeding en geweldda-
Igedrag. De minister zegde toe te laten
koeken of deze bewering klopt. Donner
aderde deskundigen van de Dienst Justi
ce Inrichtingen om dat samen met de uni-
fsiteiten van Wageningen en Nijmegen
l(e zoeken.
Mtemaker baseert zijn bewering op een
Gekmakende studie van Bernard Gesch.
keOxfordse wetenschapper heeft goede
Staten geboekt in Engelse en Schotse
tongenissen met voedingssupplementen,
'uitbarstingen van geweld onder de ge
lgenen verminderden met een kwart.
„Enig nadeel van de proef is dat de bewa
kers dikker begonnen te worden, omdat ze
minder vaak in actie hoefden te komen",
grapte Gesch onlangs op een symposium in
Wageningen over dit onderwerp.
Professor Frans Kok van de Wageningse
leerstoel Humane Voeding is sceptisch.
„Dat is ook mijn plicht als onderzoeker",
zegt hij.
Om te beginnen hecht Kok weinig waarde
aan de opvattingen van Schuitemaker die
al jaren zweert bij rnegadoseringen vitami
nen en roept dat voeding en stemming niet
los van elkaar kunnen worden gezien.
„Krachtige bewijzen voor dit schemerge
bied ontbreken vooralsnog. In de weten
schappelijke literatuur wemelt het van de
studies naar ongezonde voeding en afwij
kend gedrag. Als je daar een methodologi
sche meetlat naast legt valt het gros door
de mand. Een heleboel studies zouden niet
eens gepubliceerd mogen worden en schep
pen alleen maar verwarring." Echter, het
onderzoek van Gesch - twee jaar geleden
gepubliceerd in het British Journal for Psy
chiatry - lijkt methodologisch wel in orde.
Toch wil Kok eerst een vooronderzoek in
één gevangenis voordat een grootscheeps
onderzoek volgt in alle twaalf Nederlandse
gevangenissen.
Engeland
Hij wijst op verschillen met Engeland. Zo is
in Nederland een minder duidelijke relatie
tussen slechte voeding en sociaal economi
sche status. „De onderklasse in Engeland -
het milieu waar de meeste criminelen van
daan komen - eet steeds ongezonder. Voor
Nederland weten we dat niet precies", al
dus Kok.
Daarom moet eerst worden nagegaan hoe
de werkelijke situatie is met betrekking tot
voeding van de delinquenten. Laten ze in
de cel hun groente staan of eten ze altijd
netjes hun bord leeg? „Als ze niet verkeerd
eten en hun voedingstoestand is goed dan
heeft het experiment weinig zin. Want dan
is er niet veel te verwachten van extra vita
mines, mineralen en vetzuren."
Bij groen licht zullen vierhonderd gedeti
neerden worden onderzocht. De ene helft
Bolletjesslikkers in de gevangenis in Zeist. Geef criminelen beter te eten en ze worden een
beter mens. Vanaf begin volgend jaar krijgen misdadigers in de Nederlandse gevangenis
een pil vol vitamines, mineralen en vetzuren. foto Niels Westra/GPD
krijgt een of twee pillen met vitaminen, mi
neralen en onverzadigde vetzuren (zoals in
vis). De dosis vitaminen en mineralen komt
overeen met één keer de dagelijkse aanbevo
len hoeveelheid, de hoeveelheid gezonde
vetzuren staat nog ter discussie. De andere
helft krijgt een neppil. Tijdens deze proef
weten gedetineerden, bewakers en onder
zoekers niet wie wat krijgt. Daarom moe
ten de pillen qua uiterlijk en smaak iden
tiek zijn. Bijkomend pi'obleem is natuurlijk
of de zware jongens de pillen daadwerke
lijk slikken. Dat wordt allemaal goed gecon
troleerd, volgens Kok. „Zelfs doorspoelen
door de wc wordt opgemerkt en er wordt
regelmatig in de buizen van het bed geke
ken of daar geen dingen verborgen zitten,
zoals binnengesmokkelde drugs of wa
pens."
Als extra zekerheid wil Kok graag een ver-
klikkerstof in de pil stoppen. Een kleine
hoeveelheid lithium. Dat is geen kwalijke
stof en via een bloedprik makkelijk te trace
ren. De Achilleshiel van het onderzoek is
evenwel meting van de uitwerking van de
vitaminepillen op het gedrag, meent Kok.
Wat zijn de ijkpunten voor de verandering
in antisociaal en agressief gedrag.
Psychologen van de Radbouduniversiteit
proberen daar een vinger achter te krijgen.
Ze vragen bewakers hoe vaak er incidenten
zijn, van welk type en hoe intens.
Peter de Jaeger
