PZC
Vlissingen heeft niets te verbergen
Deze keer werd
de slopershamer niet
van stal gehaald.
Vlissingen heeft een
nieuw oud stadhuis.
Met een glazen voorgevel,
zodat voortaan iedereen
kan zien wat er in
het regelcentrum van
de Scheldestad omgaat.
0113-315680
gap2c.nl
EiilsctieSpzc.nl
^js31.4460 AA Goes
Stntie-exploitatie:
E Midden-Zeeland: 0113-315520:
ÏÏlviaanderen: 0114-372770:
Jial: 020-4562500.
20 november 2004
r» gièHjtifey.'
- '•*- V.
Een stadhuis is van oudsher de ver
zinnebeelding van de macht van
de burgerij. Het is veel meer dan zo
maar een willekeurig gebouw waarin
ambtenaren werken, zegt emeritus
hoogleraar bestuurskunde Nico Nelis-
sen van de Radboud-Universiteit in
Nijmegen. Hij wijst naar de opkomst
van de steden in het Italië van de 13e
en 14e eeuw. De stadhuizen van die ste
den hadden allemaal een toren om te
laten zien dat de burgerij minstens net
zo machtig was als de geestelijkheid
met z'n kerken en adel met z'n kaste
len.
Vele eeuwen later heeft nog steeds zowat
elk stadhuis een toren. Het nieuwe
stadskantoor van Middelburg heeft er zelfs
vier, als een soort overtreffende trap en - al
of niet bewust - signaal naar de provinciebe
stuurders in het nabij gelegen Abdij com
plex.
Van oudsher worden gerenommeerde archi
tecten aangetrokken voor de bouw van stad
huizen. „Zowel vroeger als nu", aldus hoofd
docent architectuurgeschiedenis Otakar
Magel van de Technische Universiteit Delft.
Een stad„Daar wordt in de regel niet echt
op beknibbeld." Dat heeft ook alles te ma
ken met de verschillende functies van een
stadhuis: representatie, symbool, werkplek,
bestuurscentrum en balie.
Om met dat laatste te beginnen. Gemiddeld
komt een burger eens in de drie tot vier jaar
in stadhuis. Alleen als hij van doen heeft
met de sociale dienst komt hij vaker in het
gebouw. Hoewel mensen maar weinig in een
stadhuis komen is de baliefunctie wel be
langrijk, zegt architect Ben Westenburger
van het Zeeuwse architectenbureau Rothui
zen Van Doom 't Hooft. „Het is immers hun
balie, het is hun stadhuis."
De laatste jaren wordt steeds meer gekozen
voor één frontdesk, één centrale balie waar
iedereen met al zijn vragen terechtkan. Om
die reden vindt Westenburger het ook be
langrijk zoveel mogelijk medewerkers van
een gemeente in één gebouw te huisvesten.
„Dat is makkelijk voor de communicatie
met de klant."
Hij verwacht niet dat die baliefunctie ver
dwijnt als over een aantal jaren echt ieder
een online is en via internet met de gemeen
te kan communiceren. „Het persoonlijk con
tact blijft belangrijk." Hij weet uit ervaring
dat het bekijken thuis van bijvoorbeeld een
bouwplan via het computerscherm echt niet
zo makkelijk is. „Toelichting is vaak abso
luut nodig."
Transparantie
De raadzaal is het bestuurscentrum van de
gemeente. Sinds enkele decennia proberen
architecten de transparantie van het be-
stuur weer te geven door veel ramen in zulke
zalen te plaatsen. Zodat ook vanaf de buiten
kant gekeken kan worden hoe er bestuurd
wordt. Nelissen zegt dat zulke ramen nog
geen waarborg zijn voor echte transparan
tie. Het vele glas moet dan ook gezien wor
den als wederom een verzinnebeelding. De
ze keer niet van de macht maar van de open
heid die wordt beleden.
Bij het compleet gerenoveerde Vlissingse
stadhuis, met z'n glazen voorgevel, gaat die
transparantie nog iets verder. Hier wordt de
passant een kijkje in het complete stadhuis
gegeven. Wij hebben helemaal niets te ver
bergen, is de boodschap die op die manier
aan de inwoners van Vlissingen wordt uitge
dragen.
Ook op andere manieren wordt in Vlissingen
duidelijk gemaakt dat de ambtenaren er
voor de inwoners zijn. De open en hoge hal
zorgt ervoor dat ambtenaren die even koffie
halen of naar de wc gaan zien voor wie ze
werken, aldus Westenburger. „Die zien in de
hal hun opdrachtgevers lopen."
Ambtenaren die in de Middelburgse torens
werken hebben volgens hem veel minder dat
directe contact met de burgers. „Die zien al
leen bij binnenkomst en vertrek voor wie ze
werken."
Het stadhuis staat van oudsher midden in
een stad om de centrale positie van de bur
gerlijke macht te symboliseren, aldus Nelis
sen. Toen de gemeente Hulst jaren geleden
plannen had om aan de rand van de kern
een nieuw stadskantoor te bouwen haalde
de provincie alles uit de kast en overtuigde
het gemeentebestuur van de noodzaak om
met een andere, centralere oplossing te ko
men. Die missiedrang was verdwenen toen
de bestuurders van Schouwen-Duiveland en
Veere enige jaren terug besloten om aan de
rand van respectievelijk Zierikzee en Dom
burg nieuwe gemeentehuizen te bouwen. De
bestuurders van Schouwen-Duiveland voe
ren ter vergoelijking wel aan dat hun ge
meentehuis gevoelsmatig centraal ligt. Wie
echter even de moeite neemt om op een
kaart te kijken ziet dat dat argument zeer ge
zocht is. Het gemeentehuis van Veere is echt
een gebouw dat past bij een nieuwe heringe
deelde gemeente. Het staat aan de rand van
Domburg, 'een echte compromisplek', en is
ook geen echt opvallend gebouw. Westenbur
ger: „Een degelijk kantoor met, voor de be
zoekers, een mooie centrale hal."
Scharnier
Het bestuur van Middelburg heeft ook zeer
recent de centrale positie in de stad verlaten
en is uitgeweken naar de zuidoevers van het
Kanaal door Walcheren. Voor echte Middel
burgers is Zuid nog steeds een beetje het Si
berië van Middelburg. Dat gebied hoort vol
gens hen niet echt bij hun stad.
In de oorspronkelijke plannen zou het nieu
we stadskantoor als een scharnier het cen
trum en Middelburg-Zuid moeten verbinden
tot een eenheid. Door de plaatsverwisseling
van het stadskantoor met het eveneens nieu
we gebouw van het waterschap is die kans
verloren gegaan.
Jaren geleden heeft Westenburger nog eens
een plan bij de gemeente Middelburg inge
diend om schuin achter het oude stadhuis
een nieuw kantoor te bouwen en het binnen
plein, de helm, te overkappen zodat het be
stuur centraal in de stad kon blijven zitten.
Als gekeken wordt naar de symboliek en de
functie van een stadhuis vindt hij het nog
steeds jammer dat dat plan is verworpen en
dat het gemeentebestuur nu achter het wa
terschap op de tweede rang zit.
Westenburger ziet wel vaker dat gemeente
bestuurders bij nieuwbouw kiezen voor een
locatie aan de rand. Hij vindt zoiets niet al
leen slecht uit oogpunt van symboliek maar
ook in verband met de werkgelegenheid.
„Als die lijn gevolgd wordt verdwijnt de
werkgelegenheid uit de stad."
Sinds eind jaren tachtig, begin jaren negen
tig worden er weer stad- en gemeentehuizen
met uitstraling gebouwd. Nelissen en Magel
vinden die terugkeer naar een markant ge
bouw niet vreemd. Het stadhuis is immers
de plaats waar de koningin wordt ontvan
gen en waar getrouwd wordt. Mensen willen
volgens de emeritushoogleraar niet trouwen
in een gebouw dat lijkt op het kantoor waar
ze zelf werken. „Ze willen iets bijzonders.
Mensen willen trots kunnen zijn op hun
stad- of gemeentehuis."
Emile Calon
fMBus:.;
