Smerdiek vreest voor spookgebouwen
De werkvloer is een ideale relatiemarkt
De leegloop
van een kern
zaterdag 13 november 2004 27
Sint-Maartensdijk zit in zak en as. Trots als het dorp altijd is
geweest op zijn centrale functie op het eiland Tholen, treurt
het nu om de leegloop. Het gemeentehuis verhuist naar Tho-
len-stad en neemt het CWI met zich mee. De vmbo-school Mar-
kiezaat College volgt en ook middenstanders beginnen hun blik
naar het oosten te richten. De 'machtsstrijd' op Tholen lijkt be
slist, Tholen-stad heeft gewonnen. Maar nog niet zo heel lang ge
leden waren de rollen omgedraaid.
Het winkelaanbod is schraler geworden
foto's Willem Mieras
eveneens onzeker of de Rabobank in
Sint-Maartensdijk blijft Rini Mathijs-
sen, lid van het managementteam van
Rabobank Tholen: „We zitten erg
krap in het huidige pand. We zijn be
sprekingen aan het voeren met Rabo
bank Steenbergen over een eventuele
fusie. Maar of we dan ook weggaan
uit Sint-Maartensdijk, daar is nog
niets over bekend. Als de fusie door
gaat, dan is alles mogelijk."
Wim Brevet, voorzitter van midden
standsvereniging Smalstad en lid van
de de task force, ziet overigens geen
trend dat winkeliers Sint-Maartens
dijk massaal inruilen voor Tho
len-stad. ..Het winkelaanbod is wel
wat schraler geworden de laatste tijd.
Vooral het aantal kledingwinkels
neemt af. Maar je ziet dat middenstan
ders in alle kernen het moeilijk heb
ben, dat is niet alleen hier zo."
Discounters
Voor de middenstanders op en rond
de Markt speelt nog een ander pro
bleem. Discounters Lidl en Aldi zijn
in een strijd verwikkeld wie het eerst
een vergunning kan krijgen in het
dorp. De Lidl aast op het pand dat
Van Houte achterlaat, de Aldi heeft
zijn zinnen gezet op een vestiging aan
de Sportlaan, aan de rand van het in
dustrieterrein. De winkeliers staan
achter de Lidl, omdat een grote super
markt aan de Markt mogelijk nog wat
klanten voor hun winkels kan opleve
ren. Een Aldi aan de rand van het
dorp heeft misschien het effect dat nie
mand meer in het centrum komt. Al
helemaal als daar ook al geen gemeen
tehuis meer staat. De middenstands
vereniging heeft zelfs een rechtszaak
lopen tegen de gemeente om de ver
gunning aan de Aldi ongedaan te ma
ken.
Buurtwinkel Nagelkerke is zo'n zaak
die het voor een deel moet hebben van
klanten die even snel binnenwippen
voor een paar kleine boodschappen.
Zoals de scholieren van het Markie-
zaat College om de hoek. „Het is jam
mer als die school weggaat", vertelt
eigenaar J. Nagelkerke. „Al komen ze
vaak maar om iets kleins, zoals snoep.
En wat moet er allemaal voor in de
plaats komen? Ze kunnen wel huizen
bouwen, maar als er geen werkgele
genheid is, dan heeft dat geen zin."
Hij verzucht: „Alles vertrekt toch
naar Tholen. Op den duur zullen wij
hier ook wel weg moeten."
Freek Janssen
Het is ooit een mooi dorp geweest,
maar nu breken ze alles af", zegt
een mevrouw in buurtwinkel Nagel
kerke. Vanaf het eind van de jaren vijf
tig - de mevrouw moet het hebben
meegemaakt - kregen bedrijven die
zich in Sint-Maartensdijk wilden ves
tigen subsidie van de Rijksoverheid.
Niet het stadje Tholen, maar het arme
dorp Smerdiek werd aangewezen als
ontwikkelingskern. Dat hield in dat
bedrijven die zich in die plaats wilden
vestigen, goedkoper aan bouwgrond
konden komen.
Volgens gemeentearchivaris J. Zuur
deeg van Tholen kwam de intocht van
ondernemingen echter erg langzaam
op gang. Zilveruienverwerker Polder
man was in 1959 één van de eerste. In
de zomermaanden werkten daar meer
dan honderd mensen. Later volgde
nieuwbouw van textielbedrijven May-
fair en Elvina. Vanuit Rotterdam
kwam koeltechnisch bedrijf Goed
hart, dat veel banen met zich mee
bracht. Veel afgestudeerde jongens
van de lagere technische school (lts)
konden daar terecht. Voordien moes
ten zij hun heil zoeken op het vaste
land van West-Brabant.
Nu, veertig jaar later, is niet
Sint-Maartensdijk de ontwikkelings
kern, maar Tholen. De toekomstvisie
Bestemming Tholen windt er geen
doekjes om als het gaat om groei. Tho
len-stad moet van 7000 inwoners nu
naar 10.000 in 2025. Voor bedrijven
worden daar nieuwe industrieterrei
nen aangelegd.
Dat Sint-Maartensdijk te maken heeft
met leegloop, komt vooral doordat de
leefwereld van de eilanders groter is
geworden. Het dorp - eigenlijk een
smalstad - kreeg in 1959 (net als als
Goes, Terneuzen en Zierikzee) het
stempel ontwikkelingskern, omdat
het midden op het eiland ligt. Daar
komt bij dat Sint-Maartensdijk vol
gens het provinciebestuur meer indus-
trie-minded was dan Tholen-stad, dat
zich overigens zwaar gepasseerd voel
de. Vrouwenarbeid zou minder geac
cepteerd worden in Tholen, waar de
kerk een grotere invloed had, dan in
het rode Sint-Maartensdijk.
Bovendien stond Sint-Maartensdijk
in die tijd te springen om werkgelegen
heid. Door de mechanisatie van de
landbouw zaten veel mensen zonder
werk, terwijl in Tholen-stad de visse
rij nog altijd voor veel banen zorgde.
„In Sint-Maartensdijk was er schrij
nende armoede", weet gemeentearchi
varis Zuurdeeg. „In die tijd begon de
pendel richting de havens, veel arbei
ders gingen dagelijks op en neer naar
Rotterdam." De overheid was er veel
aan gelegen de arbeiders in hun eigen
omgeving te laten werken.
De regeling duurde een jaar of tien.
Zij sloeg het meest aan in Terneuzen,
waar Dow Chemical en Philips wer
den binnengehaald met overheidsubsi-
dies. Goes hield er de Apparaten- en
Ketel Fabriek (AKF) aan over. Zierik
zee was als ontwikkelingskern geen
succes, Sint-Maartensdijk profiteerde
slechts mondjesmaat; de meeste bedrij
ven die steun ontvingen, zijn weer
weg. Met uitzondering van Goedhart,
dat met 170 banen nog steeds een be
langrijke werkgever is. Sint-Maartens
dijk heeft dankzij de regeling wel nog
steeds een flink industrieterrein, na
dat van Tholen het grootste in de ge
meente.
Een andere opsteker voor het dorp
was het binnenhalen van het gemeen
tehuis bij de gemeentelijke herinde
ling van 1971. Daarmee was alweer
een slag gewonnen van Tholen-stad,
dat het gemeentehuis ook graag had
ingelijfd.
Het is met name het vertrek van dat
gemeentehuis dat de inwoners nu zor
gen baart. De gemeente laat een groot
monumentaal pand in het midden van
het dorp achter en neemt het Centrum
voorWerk en Inkomen (CWI) met-zich
mee. De directie van-het arbeidsbu
reau stelde de gemeente voor de keu
ze: óf het kreeg een plekje in het nieu
we gemeentehuis, óf het zou van het
eiland vertrekken. Hetzelfde gold
voor het Markiezaat College (vroeger
de lts). De school zag alleen nog maar
toekomst in Tholen-stad.
Sint-Maartensdijk vreest voor spook
gebouwen. De gemeente Tholen be
looft een impuls te geven aan
Sint-Maartensdijk (en het naburige
Scherpenisse), omdat er zoveel voor
zieningen weggaan uit de kernen.
Wethouder E. Goossen: „De op
brengst van de verkoop van het oude
gemeentehuis aan de Markt schatten
we op 1,8 miljoen euro. Het is niet ge
zegd dat dat geld naar de impuls voor
Sint-Maartensdijk en Scherpenisse
gaat, maar dat zou kunnen. Als je aan
bewoners vraagt wat ze met dat geld
zouden willen doen, krijg je antwoor
den als: 'Verdeel dat bedrag maar on
der de bevolking', anderen willen wel
een overdekt zwembad. We willen een
bureau inschakelen dat met de men
sen gaat praten en met betaalbare pro
jecten komt, die ook rendabel zijn.
Dat kan van alles zijn, zoals woning
bouw, recreatie, of de aanleg van een
bos."
Symboliek
De Taskforce Smerdiek/ Scherpenisse
is één van de partijen waarmee de ge
meente wil praten. De werkgroep be
staat uit inwoners van de twee dor
pen, onder wie de directeur van wo
ningbouwvereniging Castria Wonen
en de voorzitter van de middenstands
vereniging.
Ook Tom van Gurp is lid. Hij werkte
bij Polderman sinds de vestiging van
het bedrijf in 1959 en werkte zich op
tot algemeen directeur. Begin jaren
tachtig ging Polderman op de fl.es,
kort nadat het werd overgenomen
door een Italiaanse firma. De gemeen
te kocht het oude bedrijfspand op de
hoek van de Nijverheidsstraat en de
De Markt van Sint-Maartensdijk
Sportlaan op. Twintig jaar later staat
het er nog steeds, verlaten en bouwval
lig. Voor veel dorpsbewoners is het
een doorn in het oog, omdat ze er elke
keer langrijden als ze het dorp in- en
uitgaan. Van Gurp: „De symboliek
van het gebouw is wrang. Je ziet daar
de teloorgang, de leegloop van een
kern."
Ook hem baart het vertrek van het ge
meentehuis de meeste zorgen. „Zoiets
heeft natuurlijk een economisch ef
fect. Mensen uit de hele gemeente ko
men erop af en gaan dan ook nog even
naar de bakker of de slager.
De taskforce bekijkt de gemeentelijke
plannen voor de impuls Sint-Maar
tensdijk en Scherpemsse met enige
argwaan. Deze week liet de groep we
ten alleen mee te willen werken aan
het onderzoek, als de gemeente harde
garanties geeft over geld. Van Gurp:
„De gemeente heeft de mond vol van
de impuls, maar geld beschikbaar stel
len doet ze niet. Dan kun je er vergif
op innemen dat het ineens stil wordt
als het gemeentehuis straks weg is.
Dan zijn de ambtenaren hier verdwe
nen en kijkt niemand meer naar ons
om." Een aantal middenstanders
staat al op het punt te verhuizen naar
Tholen-stad. Meubelzaak Van Houte
zit te krap in het huidige pand en ver
huist over een tijdje naar het nieuwe
industrieterrein Welgelegen II in Tho
len. „We kunnen hier niet meer
groeien en er is te weinig parkeerruim
te", legt eigenaar Erik van Houte uit.
„Veel van onze klanten komen uit Ber
gen op Zoom en omstreken, dan is
Tholen-stad een stuk dichterbij. Bo
vendien kun je de laatste tijd moeilijk
vanuit Bergen naar hier komen, met
al die rotondes en die dubbele streep.
Van Houte is niet de enige met ver
huisplannen. Ook Elektro World Ver-
jaal verhuist mogelijk naar Welgele
gen II, om dezelfde redenen. Het is
De vmbo-school Markiezaat College vertrekt in 2006.
Halverwege volgend jaar wordt in Tholden-stad begonnen
met de nieuwbouw van de school. De nieuwe vestiging
komt naast het sportcentrum De Meulvliet aan de Zoek
weg.
Het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) krijgt een
plaats in het nieuwe gemeentehuis in Tholen.
Het gemeentehuis, nu nog gevestigd aan de Markt in
Sint-Maartensdijk, verhuist in 2007 naar de Luchtenburg-
seweg in Tholen.
Een paar bedrijven, zoals meubelzaak Van Houte (zeker)
en Elektro World Verjaal (waarschijnlijk) verruilen binnen
afzienbare tijd Sint-Maartensdijk voor het industrieter
rein Welgelegen II in Tholen-stad.
Hdgebeurt in nagenoeg elk bedrijf. Ge
dreven door erotiek1 u stverlief dhei d
•"carrièreplanning beginnen twee collega's
^seksuele relatie. Hoe ga je de dag erna
J- elkaar om en hoe reageren de collega's?
fwloge Willeke Bezemer: „Seks is
f^dal het begin van veel gehannes.Toch
S:rg procent van alle relaties op
-^een Fatal Attraction-verhaal,
een borrel op het werk, je drinkt drie
Wen wijn, je raakt aan de praat en daar-
iHr|PWonden van die knappe collega. Je
een glas wijn en duikt even later
IoodHi k°Pleerh°k in. De spanning
P oog op en ontlaadt zich in een tango
bplatÜu Wat n°g vaker voor komt - je
j77tna de borrel bij elkaar in bed.
gingen gebeuren. Niet alleen tussen
maaneerder nog bij mensen die
ODlin'k Z^n'^an met gescheiden of
Hottp!) ldige relatie uitgekeken", weet de
mse psychologe/seksuologe Wille
ke Bezemer. Ze geeft er adviezen en lezin
gen over bij banken, de politie, in ziekenhui
zen, fabrieken en universiteiten.
„Laten we eerlijk zijn: het kan geweldig
zijn. Mensen die op deze manier een liefde
voor een nacht beleven of aan een langere
romance beginnen fleuren vaak helemaal
op. Je leven krijgt weer schwung, de belang
stelling streelt je ego, je raakt verliefd en je
zelfvertrouwen groeit."
„Ze gaan zich beter verzorgen, gezonder le
ven en soms beter presteren op het werk.
Zie maar hoe die mannen in die commercial
van Hertog-ijs zich uitsloven voor die aan
trekkelijke nieuwe stagiaire."
De werkvloer is een ideale relatiemarkt. Be
zemer en collega-deskundigen zoals Ste-
faan Lievens van de universiteit in Gent,
gaan er van uit dat één op de drie mensen
verliefd is (geweest) op een collega en dat
ruim tien procent van het personeel een (ge
heime) seksuele relatie met elkaar heeft.
Mede daardoor is bijna veertig procent van
alle langdurige relaties in Nederland op of
via het werk begonnen. In de kantine, bij
een congres, bij een vergaderlunch of met
personeel van gelieerde bedrijven. Niet
vreemd, want de meeste uren van het dage
lijks bestaan beleef je met collega's en sinds
meer vrouwen buitenshuis werken, is de
kans op een werkromance alleen maar toe
genomen.
Niet alle werk-lust eindigt in een vaste rela
tie. Zeventig procent mislukt. Hetzij met
een de dag er na, hetzij na een aantal maan
den. Vaak omdat één van beide getrouwd
is, of omdat een romance tussen een chef en
een ondergeschikte zelden standhoudt.
Roddels
„Liefde en vriendschap op het werk kun
nen veel positieve energie geven", aldus Be
zemer. Maar: „Met de komst van emoties
op de werkvloer komen ook de risico's. Rod
dels verzieken de sfeer; collega's weten niet
hoe ze er mee om moeten gaan, zeker als
het nieuwe paar zich als kleffe tortelduifjes
gedraagt; anderen zijn jaloers omdat ze zelf
ook een oogje hadden op hem of haar."
„Als de een ook nog eens de chef van de an
dere is, wordt het helemaal moeilijk. Een
baas moet corrigeren, bonussen verdelen,
functioneringsgesprekken houden. Dat kan
niet als je met iemand naar bed bent ge
weest. Zelfs al doe je het nog zo eerlijk en
objectief, er zullen altijd collega's zijn die
vinden dat het liefje wordt voorgetrokken."
„Er ontstaat ook spanning op de werkvloer
omdat collega's bang zijn dat alles wat ze
zeggen 's avonds in bed wordt doorverteld
aan de baas. Of collega's komen in loyali
teitsconflict als ze voor de zoveelste keer te
gen de echtgenote van hun collega moeten
liegen dat Paul die avond moet ovenver
ken, ofschoon ze weten dat Paul met Nellie
van de postkamer in de koffer ligt. Trou
wens voor Nellie is het ook verwarrend
's Avonds heeft ze Paul tussen de lakens,
moet ze dan de volgende dag weer meneer
Janssen zeggen?"
Bij een verbroken seksuele relatie is bijna
altijd iemand de pineut. Niet alleen emotio
neel, maar ook qua werk. Er zijn maar wei
nig mensen die na een relatie weer als nor
male collega's door één deur kunnen. Het
grote negeren begint. Of nog erger, het ge
treiter en gepest. Vaak wordt de situatie on
houdbaar. niet in de laatste plaats voor de
directe collega's.
Contract
Bezemer en Lievens hebben er al eerder
voor gepleit dat bij een hiërarchische kan-
toorliefde de hoger geplaatste moet vertrek
ken. In de praktijk is het echter vaak de on
dergeschikte, meestal de vrouw, die eruit
vliegt, omdat de ander een grotere economi
sche waarde voor het bedrijf heeft. In Ame
rika moeten werkgeliefden zelfs een con
tract tekenen dat ze - als ze met ruzie uit el
kaar gaan - geen schadeclaims zullen neer
leggen bij de werkgever.
Bezemer: „Ik ben niet. tegen kantoorliefdes,
maar voor bazen zou het verboden moeten
worden. Hogere rechten, hogere plichten.
De paradox wil echter dat macht, geld en
status bazen vaak extra aantrekkelijk
maakt." Mocht het toch tot een relatie tus
sen een (getrouwde) baas en zijn secretares
se komen en ze gaan uiteindelijk zelfs
(her)trouvven. dan kan Bezemer zich voor
stellen dat één van beiden elders een baan
zoekt. „Er zijn maar weinig mensen die het
leuk vinden de hele dag met hun partner op
één werkvloer op te trekken."
„Het frappante is dat als de secretaresse
met de baas trouwt en weg gaat, ze vol arg
waan de nieuwe secretaresse zal volgen. Ze
weet namelijk uit eigen ervaring hoe ont
vankelijk haar man kan zijn voor de char
mes van zijn secretaresse."
Voormensen die tijdens een bedrijfsuitje of
een zakenreis een slippertje maken liggen,
de zaken volgens Bezemer heel anders.
„Het is allemaal heel menselijk, geen we-
reldzondc. Als beiden er plezier aan hebben
gehad, prima. Ik zou zeggen: zo snel moge
lijk mee stoppen en over tot de orde van de
dag."
Ron Buitenhuis
Scholieren in buurtwinkel Nagelkerke
