Emoties van invloed op verkeer
izk:_zizi
PZC
Casper Hobbes
Onderzoekster test proefpersonen op hun rijgedrag
'fff
HET KINDERPALEIS
puzzel
recept
Witlof 'au jus'
weer
Oproer
Heer Bommel en de Doorluchtigheid
zaterdag 6 november 2004
Dat alcohol, drugs of weinig slaap de rijvaardigheid ernstig onder
mijnen, is bekend. Maar hoe zit dat met emoties als woede, angst of
blijdschap? Het Nederlandse onderzoek 'Emoties in het verkeer'
moet daar antwoord op geven.
door Rudi Buis
Linksaf, klinkt de stem van
de rij-instructeur. De chauf
feur naast hem stuurt de don
kergroene testauto boordevol
camera's en computerappara
tuur de bocht om. De chauffeur
staat enkele minuten stil voor
een open brug. Is hij boos? Een
Advertentie
pf?üt
SCHMINK
Pottenmarkt 22. Middelburg. 0118-638351
fVlakbij Plein 1940)
beetje. Het duurt wel lang. Ei
genlijk heeft hij zin om straks,
als de rode lichten gedoofd zijn,
het gaspedaal eens flink in te
trappen.
Iedere bestuurder heeft tijdens
autoritten emoties. Woede om
die klungel die met een nood
gang passeert. Angst om die idi
oot die voor je gevoel met z'n
koplampen op je bumper zit. Of
verdriet na het krijgen van een
onprettige mededeling.
In hoeverre emoties invloed heb
ben op het rijgedrag, is amper
bekend. Dat alcohol en drugs in
het verkeer slecht zijn weten we
wel, maar schopt een boos ge
voel de rij taak ook in de war?
Het onderzoek 'Emoties in het
verkeer' moet daar antwoord op
geven.
„Emoties slokken enorm veel
aandacht op. Dat is altijd slecht
voor verkeersdeelname", zegt
Jolieke Mesken, die de studie
voor de Stichting Wetenschap
pelijk Onderzoek Verkeersvei
ligheid (SWOV) uitvoert.
Vragenlijsten
Mesken.is in januari 2001 met
het onderzoek begonnen. Proef
personen hebben eerst vragen
lijsten ingevuld. Zo wil de on
derzoekster achterhalen in wel
ke verkeerssituaties welke emo
ties opborrelen. Daarna zijn er
testen gedaan met rijsimula-
tors. Het onderzoek gaat nu de
laatste fase in: tijdens ritjes van
een uurtje over snelwegen, plat
telandsweggetjes en door ste
den worden proefpersonen op
Onderzoekster Jolieke Mesken in haar testauto. foto Cees Zorn/GPD
Ach, het was zo'n inspirerende, creatieve en
vrolijke week. Ik mocht in Middenmeer een
prachtig beeld, een Griffioen (half paard, half
leeuw) onthullen, samen met de weduwe van de
oprichter van de moedermavo, ter herinnering
aan haar man, Anton Remmers. Die heeft door
zijn initiatief het leven van duizenden vrouwen
rigoureus veranderd.
De moedermavo is later veranderd in het Twee
de Kans Onderwijs en allerlei andere vormen
van inhaalonderwijs, zoals het Regionaal Onder
wijs Centrum, en niet alleen voor vrouwen die
niet in staat waren in de over het algemeen daar
voor bestemde jaren scholing te volgen, maar
ook voor kinderen die bij het middelbaar onder
wijs om allerlei redenen buiten de boot vielen.
Dolf van der Veldt, een van liefdevolle herinne
ring vervulde oud-leerling van Remmers, redde
de Griffioen van een tot afbraak veroordeelde
school en sloeg het vijf jaar op. Vooral aan zijn
toegewijde inspanning is het te danken, dat er
een sokkel voor werd gemaakt en dit alles leidde
Horizontaai: 1. Soort meel; 7.
stortplaats; 8. verbond (It.); 10.
wisselgebruik (It.); 12. vallei; 13.
overmatige warmte; 16. bederf
werende verfstof; 18. japon; 20.
bijbelse figuur; 21. Griekse let
ter; 23. met weglating van titels
en waardigheden (Lat.); 26.
dieptemeter bij duikboten; 28.
kaartruitertje; 30. berg op
Mindanao; 32. boerderij; 34.
eertijds; 35. machinesmeerder.
Verticaal: 1. Verlaagde toon;
2. Hawaïaanse begroeting; 3.
heilige; 4. reeds; 5. beeldopna
meapparaat; 6. edelgrootacht-
baar; 7. prooi; 9. geen uitgezon
derd; 11. karaat; 14. tussen
voegsel; 15. ingrediënt bij
Indonesische gerechten; 17. vis;
19. ijzeren mondstuk; 21. dok
ter; 22. dierenverhaal; 24. gra
denschaal; 25. teugel; 27.
muzieknoot; 29. atmosfeerover-
druk; 31. kleine metalen staaf;
33. vogelproduct; 34. voorzet
sel.
^13~~ 1415
Të 17 mmm
10 11 12 13
Horizontaal:
1. Tuinkruid, insect; 2. zangstuk, gestold
vleesnat, strafwerktuig; 3. vochtig, soort
mand; 4. snijwond, uitroep tegen een
hond, privilege; 5. andere lezing, spre
kerstribune; 6. dokter, slecht fruit,
inwendig orgaan; 7. liefhebber, bezig; 8.
vlaskam, denkbeeld, voedsel; 9. jonge
ling, deelteken.
Verticaal:
1. Ritmische beweging, kanaal; 2. land
in Azië, strijdmacht; 3. inhoudsmaat,
plakband; 4. draagbalk, vuurwapen; 5.
azijn, welpenleidster; 6. edelgas, harig;
7. zuigbuisje, regelmaat; 8. meertje,
scheepsexploitant; 9. muze van het min
nedicht, gespitste mond; 10. zijdelingse
blik, vetstof; 11. honingdrank, familielid;
12. reukwater, levenslucht; 13. aarde,
vergiffenis.
De letters van naam en woonplaats
van deze man, vormen in een andere
volgorde de naam van zijn beroep.
Wat doet hij voor de kost?
Oplossing van gisteren:
Zweeds raadsel:
-p-r-l-n-
catalogus
-cyfer-ra
veger-esp
-melasse-
var-rok-h
-k-defile
leges-muf
-ryk-ooit
VITRINE
Cryptogram:
Horizontaal:
3. Torpedo; 6. ietwat; 8. slim; 10.
repel; 12. afzet; 13. turven.
Verticaal:
1. Houw. 2. spits, 4. demi; 5. gierput;
7. topper; 9. mot; 11. lade.
Zoekwoord:
Futuristisch .iFS N
Hij liep het vertrek nog even in, om de omgevallen robot te
bekijken. Maar op dat moment hoorde hij zware voetstap
pen achter zich en toen hij verschrikt omkeek, zag hij Bul
Super naderen.
„Zo, daar heb ik je dan", gromde de schurk. „Je hebt de
zaak hier mooi plat gelegd, dat moet ik zeggen. Maar nu ga
je mij die vvielstopper geven, iepekriet! Dat ding is meer
waard dan een toermalijn of een doorluchtigheid. Ik ga
daar Superzaken mee doen. Geef op!" Daar dacht Tom
Poes echter niet aan en hij zette het op een lopen, zonder te
weten hoe hij uit het paleis moest raken. Want hij dacht na
tuurlijk, dat de uitgang nog steeds afgesloten was, net als
IK 9TA ACHTER MUN MENINC
OVER NAT COEP15/ IK WEICER
MUN RRINCIRE5 OP TE CEVEN/
In verouderde kookboeken zult u het nog
aantreffen: 'het bruin van de jus'. Dat
werd vroeger gebruikt voor onder andere
witlof en bleekselderij 'au jus'. Vandaag
gebruiken we er sterk geconcentreerde
bouillon voor. Het is onder de naam fond
in potten en blikken in speciaalzaken en
in de betere supermarkten verkrijgbaar.
Voor 3-4 hoofdgerechten
1 kg kleine (stevige gesloten) witlof
struikjes, 12-16 stuks; zout; 2 1/2 dl
gevogeltefond, uit potje; 4 zwarte pe
perkorrels, licht gekneusd; 1 1/2 dl
droge witte wijn of droge sherry (fi-
no); 1 mespunt kerriepoeder (Ma
dras); 1 stukje foelie; 1 laurierblad,
verkruimeld; 4 eetl. droog kruim van
witbrood; 2 eetl. fijngeraspte oude
Goudse of Parmezaanse kaas; ca. 35
gram boter.
Snijd van de onderzijde van de struikjes
dunne schijfjes af en hol de struikjes daar
na zoveel mogelijk uit. Spoel de struikjes
enkele malen in ruim koud water. Laat ze
daarna uitlekken. Zet de struikjes op met
een flinke bodem kokend water waaraan
wat zout is toegevoegd. Kook de groente
in 10 -12 minuten net niet helemaal gaar.
Ze moet nog een zekere knapperigheid
behouden.
Laat de struikjes in een vergiet uitlekken
en knijp er, nadat ze zijn afgekoeld, nog
zoveel mogelijk vocht uit.
Breng in een pannetje fond en wijn of
sherry aan de kook. Voeg foelie, laurier
blad, zout, peperkorrels en kerriepoeder
toe. Roer alles krachtig door. Laat alles zo
lang zachtjes koken tot door het indam
pen niet veel meer dan 2 1/2 deciliter is
overgebleven.
Bestrijk bodem en wand van een ovenvas-
Zeeland: Rustig weer
hartapparatuur aangesloten en
met camera's gevolgd. Doel is
om te kijken of bestuurders
door emoties zoals nervositeit
of boosheid de risico's in het ver
keer anders inschatten.
Veel bestuurders weten niet dat
door emoties hun inschatting
van de verkeersgevaren veran
dert, stelt Mesken. Ze wil met
haar onderzoek promoveren
aan de Rijksuniversiteit Gronin
gen. „Als je van je baas op je
kop hebt gehad en je stapt in de
auto, dan ben je misschien ver
drietig of boos. Wellicht heb je
dan de neiging om hard te gaan
rijden."
Uit eerder onderzoek komt naar
voren dat personen gemiddeld
één emotie per halfuur hebben
als ze zich verplaatsen per auto,
fiets, motor of gewoon te voet.
De meeste emoties zijn positief,
zoals blijdschap: op werkdagen
ligt het percentage positieve
emoties iets lager (60 procent)
dan in het weekeinde (70 pro
cent). Mesken presenteert de de
finitieve onderzoeksresultaten
voor de zomer van 2005. Een
wettelijke norm voor emoties
als blijdschap of boosheid in
het verkeer zal er echter nooit
komen. GPD
De herfst van dit jaar grossiert Door: Reinier van den
in onopvallend en rustig weer.
Stormen blijven uit, en tot vroege vorst komt het evenmin.
Vandaag trekt een zwak front heel langzaam over onzeomg
naar het zuiden. Het veroorzaakt een grijs weerbeeld met\?
bewolking. Bovendien kan er wat lichte regen of motregem
len. De zon krijgen we waarschijnlijk niet te zien. De windw
vanuit het westen en is matig, aan open water soms vrij kra:
De temperatuur is nog altijd vrij normaal voor de tijd vanhs
jaar met een maximum van 12 graden. Komende nacht treh
de restanten van het front heel langzaam weg naar België
Toch laten opklaringen nog op zich wachten. Wordt het met
name in de noordoosthoek van Nederland koud met vorste
de grond, in onze regio komt het kwik niet lager dan een gr
of 8 of 9. Morgen ziet er iets beter uit. Drogere lucht vanuiti
noorden breidt zich tot over de Zeeuwse eilanden uit. Van-
tijd komt de zon te voorschijn
en met een zwakke of net
matige noordoostelijke wind
wordt het in de middag
wederom 12 graden. Vanaf
maandag proberen nieuwe
fronten in verzwakte staat
door te dringen tot over onze
omgeving. Dat brengt bewol
king met zich mee waaruit
misschien ook weer wat
regen kan vallen. Toch kan
het met name na maandag
soms ook even verrassend
opklaren.
De wind houdt zich op de
vlakte zodat het rustige karak
ter van de herfst gewaarborgd
blijft. De temperatuur levert
net iets in en gaat terug naar
10 graden overdag.
Lichte regen
-■* tF
yandajg
Minimumtemperatuur voor de komemfc r*|t j
Vooruitzichten
zondag
maandag
dinsdag
woensdag
weer
max.
12°
10°
10°
10°
min.
9°
6°
5°
6°
wind
NO 3
Z 3
NO 3
NO 4
Zon
Ovandai]
°P 7-41]
01
Maan
A vi
9 2
Nautisch bericht
Matige tot vrij krachtige westenwind. Matig zicht.
Kustwater 13 graden.
Waterstanden
dokter Vunderik en professor Sickbock, die aan het einde
van de gang gekomen waren.
„De valdeur is gesloten door het uitvallen van de machi
nes", zei de laatste nerveus. „En Oolcool heeft de sleutel
van het noodluik. Ik zal de muur moeten oplossen."
Zo sprekende rukte hij een toestel van de wand en drukte
op een knop, waardoor het begon te spuiten.
„Hiermede kan ik mijn mooie verharde plastic ontbinden",
zei de geleerde op matte toon. „Het is alleen jammer, dat al
les oplost, wanneer men eenmaal begonnen is. De ontbin
ding der grote moleculen veroorzaakt een kettingreactie,
mijn waarde. Het is allemaal erg tragisch."
door Bill Watterson
zaterdag
X
O
O
(Q
water
Laag wate
6 november
uur
cm
uur
cm
uur
cm
u
Vlissingen
8.05
119
20.54
125
1.50
92
15!
Terneuzen
8.25
139
21.26
144
1.55
100
152
Cadzand
7.40
112
20.40
119
2.06
84
144
Roompot Buiten
8.26
94
21.26
105
2.34
72
152
Roompot Binnen
8.55
91
22.06
97
2.44
71
153
Zierikzee
8.55
99
22.00
111
3.05
80
15
Krammersl. West
9.16
115
22.00
120
2.44
83
15
Hansweert
8.42
150
21.29
157
2.05
113
15
Stavenisse/Yers.
9.05
109
21.55
113
2.55
82
154
zondag
Hoog
water
Laag
at«
7 november
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
9.36
118
22.30
147
3.40
98
15'
Terneuzen
9.50
137
22.35
164
4.07
101
161
Cadzand
9.05
111
22.10
140
3.25
92
153
Roompot Buiten
9.35
93
22.35
122
3.45
76
152
Roompot Binnen
10.36
88
23.26
109
4.05
70
153
Zierikzee
10.30
97
23.30
127
4.30
85
171
Krammersl. West
10.30
108
23.23
129
4.36
80
171
Hansweert
10.05
145
23.00
175
4.16
109
159
Stavenisse/Yers.
10.35
103
23.24
125
4.14
79
171
maandag
Hoog
water
Laag wat»
8 november
uur
cm
uur
cm
uur
cm
UI
Vlissingen
10.49
144
23.26
181
4.46
115
17.1
Terneuzen
11.10
163
23.46
201
5.06
121
171
Cadzand
10.30
137
23.05
174
4.26
108
153
172
Roompot Buiten
11.06
111
23.36
147
4.56
85
Roompot Binnen
11.46
100
5.24
77
175
Zierikzee
11.58
115
5.45
95
181
Krammersl. West
12.00
122
5.45
91
189
Hansweert
11.29
172
5.26
130
17.9
Stavenisse/Yers.
12.00
118
5.35
89
181
Europa: Twintigers
Hans Belterman
te schaal met boter. Leg de witlofstruikjes
dicht naast elkaar in de schaal en schenk
het concentraat (de verrijkte 'jus') er door
een zeefje over.
Schep in een kommetje broodkruim en
geraspte kaas luchtig door elkaar. Strooi
het over de witlofstruikjes en leg er hier
en daar een flintertje boter op.
Plaats de schaal op het rooster dat in het
midden van de tot 200° C. voorverwarm
de oven is geplaatst. Laat er in 20 - 24 mi
nuten een fraai goudbruin korstje op bak
ken.
Presentatie: dien het gerecht in de oven
schaal op. Verdeel de witlofstruikjes aan
tafel over voorverwarmde borden. Schep
er 1 - 2 eetlepels van de 'jus' naast. Geef
er een gerecht met varkensvlees en ge
kookte aardappelen of aardappelpuree
bij.
Langs de stranden van de Middellandse Zee wordt hetWS
steeds overal 20 graden. Op de meeste plaatsen schijnt®
en is het droog. Vandaag valt er een enkele bui in de Mr
langs de Costa Blanca, in de zuidelijke helft van Italië,or
en langs de zuidwestkust van Turkije. Op de Britse eiland*
Frankrijk en in de Alpen wordt het 10 tot 15 graden. Bijee
dalende vorstgrens valt aan de noordkant van de Alpen®
de 1000 meter een enkele sneeuwbui. In Duitsland, in Po*®
in Scandinavië blijft het kwik soms ruim onder de 10 gra®
ken. Met name in Finland, Duitsland en Polen vallen talnj«-
buien, soms met hagel en in Fins Lapland met sneeuw-
Marjan Berk
tot de onthulling op donderdag 28 oktober. „Res
pect en toewijding", zegt Dolf, „daar stond An
ton Remmers voor, en nu staat dat beeld als blij
vende hommage aan deze bijzondere mens hier
op de plek waar het allemaal begon."
In Goes keek ik verbaasd naar de volle theater
zaal van het schitterende nieuwe theater 'De My
the, genoemd naar een van de programma's van
Freek de Jonge, die vorig jaar het theater open
de. Gut, wat had de oude Berk een volk op de
been gekregen! Een anonieme fan gooide een
doos heerlijke bonbons op het podium, en dan
ben je wel in de stemming je best te doen! Boven
dien waren de Zeeuwse oesters, mij voor de voor
stelling geoffreerd door lieve vrienden, heel in
spirerend. Ik ging mij, terecht of onterecht, een
oude vedette voelen. De volgende dag voer ik in
Rijnsaterwoude (what's in a name?) met het pon
tje over naar het gemeentehuis, waar de biblio
thecaressen van de bibliobus een middagje had
den belegd voor de kleuters. Die mochten hier
kennis maken met het logeerkoffertje, een vro
lijk Jip- en Jannekekoffertje gevuld met lees
voer voor de jongsten. Wanneer je als tante of
grootouder kleintjes te logeren krijgt, is het erg
prettig adequaat leesvoer onder handbereik te
hebben, want anders zit je toch als logeeroma
nogal met je mond vol tanden. En los van de bre
de boekenkeus zat er een busje bellenblaas bij.
Kijk, dat is slim. Toverbellenblazen. Een fascine
rende bezigheid voor het geval de boeken uitgele
zen zijn. De bibliobus rijdt van Texel tot Rotter
dam en terug. De clientèle hangt de plastic tas
met uitgelezen boeken en een lijstje leeswensen
aan de deurknop en de bibliobusdames zorgen
voor de voeding van de geest in een gebied waar
de bibliotheek niet onder handbereik is.
En dan, vervuld van tevredenheid over al die
mensen van goeden wille, verspreid over het
land, hoor ik tot mijn diepe ontzetting dat Theo
van Gogh is doodgeschoten, Eerst moest ik onbe
daarlijk janken, en vervolgens brak er een vloe
kende woede in mij los. Natuurlijk was Theo
vaak heftig, tegen de schreef en af en toe er over
heen, bezig in het publieke domein. Maar daar
staan wij in Holland toch om bekend? Wij zijn
toch een van oudsher tolerant land. Of moet ik
nu in de verleden tijd gaan schrijven? Wat is dat
voor een verworden maatschappij, waar je
wordt afgeschoten en/of doodgestoken als je je
bek opentrekt? En los van alles, realiseert de da
der zich wel hoe hij zijn eigen nest bevuilt? Al
die goed functionerende geïntegreerde nieuwe
Nederlanders die hier niets mee te maken willen
hebben lopen door deze daad kans over één kam
te worden geschoren met het gajes, dat dit soort
dingen beraamt en uitvoert.
Eén ding: in de gee,st van Theo laten wij ons
nooit en te nimmer de mond snoeren. De echo
van de woorden van verzetsheld Henk van Rand
wijk resoneert in ons hoofd: '....dan dooft het
licht'.
Toonder Studio's
IK HOEF MIJN ?mC\?£5 NIET OP TE 6EVEN,
WANT PIE mm TOCH NIK5 TE MAKEN MET
WAT EP MET MIJ ÓEfJEUPT.
