PZC
De Westerschelde
blijft een open zenuw
2L
23 Portret: een muzikale ondernemer
24 Vissers Stellendam in het nauw
25 De Berlijnse Muur is verdwenen
R,,landBVSi
erdag 6 november 2004
foto Ronald den Dekker
De Staten van Zeeland vellen vrijdag een oordeel over de
Ontwikkelingsschets 2010 voor het Schelde-estuarium.
De Nederlands-Vlaamse ambtelijke projectorganisatie
Proses heeft in die schets een pakket van maatregelen
gepresenteerd voor de veiligheid, de
toegankelijkheid en de natuurlijkheid
in het gebied. De vrees bestaat
dat Zeeland er alleen maar
de lasten van zal ondervinden.
zeereservaat
Vlakte van de Raan
gen
BELGIË
Vlissingen
Breskens
Zeeuws-
Zuid-
Beveland
/HONTE
tpf.
,4- s
ondiepte in vaargeul (drempel)
natuurontwikkelingsgebied
Vlaanderen
Ellewoutsdijk
eQSr
E L D t
Hansweert
Kruiningen
I
Perkpolder
fhse
Ider
VERDRONKEN
LAND VAN
SAEFTINGE
'ertjanMinderhoud, landbouwer in de Everinge-
Jpolder onder Oudelande, wil duidelijkheid. Zijn
«derstaat niet op het lijstje van gebieden waar in
'kader van de Ontwikkelingsschets 2010 Schel-
|tliarium natuurprojecten moeten worden uitge-
töd. Maar hij is er niet gerust op. Hij wil de garan-
dat zijn polder ook in de toekomst buiten schot
ft. Met een van emotie steeds schriller klinkende
verwoordde Minderhoud (39) vorijgë maand in
land op de informatie- en inspraakbijeenkomst
0 de Scheldeschets de ongerustheid die in de
kjwselandbouw heerst. De Everingepolder werd
1996 bi] de discussie over natuurherstelprojecten
Drde tweede verdieping van de Westerschelde al
roogelijk te ontpolderen gebied genoemd. Dat
gmet door, maar sindsdien duikt de polder steeds
■Top in plannen voor natuurontwikkeling. „We le-
al acht jaar in onzekerheid", riep hij uit. „Dat is
donmenselijk. Ik slaap er gewoon niet van."
|erafbegrijpt Minderhoud wel dat de garanties
Rilland eiste, niet konden worden gegeven,
«zwaren werden aangehoord door ambtenaren,
'kun je niets mee. De duidelijkheid moet uitein-
jkvan de politiek komen." Minderhoud heeft zijn
bouwbedrijf op grond waar ook zijn vader en
bader hebben gewerkt. Dat schept een band,
eis voor hem niet allesbepalend. „Veel belang-
015 dat het vrij hoog gelegen, lichte grond is. Ik
'erbijvoorbeeld witlof en winterwortelen op ver-
Wen ^at soort gewassen heb je vandaag de dag
|om als akkerbouwer het hoofd boven water te
Ik voel er daarom niets voor om te verkassen
re® gebied met veel zwaardere klei. Nog afge-
jan de vraag of je ergens anders grond voor een
'P bele prijs kunt kopen. Nee, ik wil hier blijven,
ook duidelijkheid over de toekomst
'Veringepolder. Ik zie niet in waarom er een
a van moet worden gemaakt, maar als an-
er anders over denken: zeg het dan maar. Dan
'tenminste iets om tegen te vechten."
^^waarschijnlijk dat Gertjan Minderhoud
ere boeren in polders aan de Westerschelde in
derdaad kunnen gaan vechten. De door Proses opge
stelde ontwikkelingsschets beoogt een evenwicht te
bevatten tussen verbetering van de veiligheid, verbe
tering van de natuurlijkheid en aanpassing van de
vaargeul. De veiligheid lijkt - in elk geval voor Zee
land - niet in het geding. Tegen de voorgestelde verla
ging van tien drempels in de Westerschelde (zodanig
dat schepen die 13,10 meter diep steken Antwerpen
ongeacht de hoogte van het getij kunnen bereiken)
maken provincie, gemeenten en waterschappen welis
waar bezwaar, maar het is wel duidelijk dat Vlaande
ren met minder geen genoegen neemt.
Op het gebied van de natuurlijkheid blijft de Schelde-
schets achter. Er worden veel minder natuurmaatre-
gelen voorgesteld dan eerder noozakelijk werd ge
acht in een in opdracht van Proses door Nederlandse
en Vlaamse deskundigen uitgevoerd onderzoek. Die
deskundigen pleitten voor grootschalige ontpolderin-
gen in Zeeuws-Vlaanderen (Braakman-, Paulina- en
Thomaspolder bij Terneuzen, rond het Zwin en rond
het Land van Saeftinge; samen ruim 3000 ha) of - als
tweede keus - een lappendeken van kleinere, ook op
Zuid-Beveland. In plaats daarvan is Proses gekomen
met een wat de organisatie zelf een basispakket
noemt, dat nog moet worden aangevuld: aanwijzing
van de Vlakte van de Raan tot zeereservaat, uitbrei
ding van het Zwin, verbeteren van de waterkwaliteit
in de Braakmankreek en gecontroleerd getij toelaten
in de Bathsepolder en de Hedwigepolder. Natuurbe
schermers hebben dit basispakket als volstrekt onvol
doende weggehoond. Boeren laten zich er niet door in
slaap sussen. Wanneer het basispakket wordt aange
vuld, zal dat stellig ten koste gaan van veel meer land
bouwgrond, zo luidt de vrees.
Stortstrategie
Behalve op het onderdeel natuurherstel valt nog wat
af te dingen op de Scheldeschets. Proses gaat ervan
uit dat het karakter van de Westerschelde ook na een
nieuwe verdieping kan worden behouden door een
verbeterde stortstrategie voor de baggerspecie. Die
houdt in dat opgebaggerd zand om de vaargeul op
diepte te houden, niet langer wordt gestort op min of
meer vaste plekken in nevengeulen, maar verspreid
in hoofdgeulen. Dit zou moeten bijdragen aan het dy
namische proces van een steeds wisselend onderwa-
terlandschap van geulen en platen. Punt is alleen dat
deze manier van werken nog niet in de praktijk is ge
toetst. Wel is een proef gaande met een door onafhan
kelijke deskundigen kansrijk geacht alternatief stort-
plan op de punten van platen, waardoor meer ondiep
water ontstaat - een milieutype dat mede als gevolg
van eerder uitgevoerde verdiepingen schaars is gewor
den in de Westerschelde. Ook hiervoor geldt dat de
effecten op langere termijn onduidelijk zijn.
De toenmalige Nederlandse en Vlaamse bewindslie
den Netelenbos en Stevaert hebben in maart 2002 de
aanzet gegeven voor de ontwikkelingsschets. Het is
de bedoeling dat hun opvolgers er begin volgende
maand een beslissing over nemen. Dit strakke tijd
schema heeft het werk van Proses onder druk gezet.
Netelenbos en Stevaert spraken ook af dat gewerkt
zou worden aan een breed draagvlak voor de Schelde
schets. Daartoe is een Overleg Adviserende Partijen
(OAP) opgericht met Nederlandse en Vlaamse verte
genwoordigers van overheden en belangen
organisaties, die Proses achter gesloten deuren van
advies dient. Aanvankelijk werd gevreesd dat de be
stuurders in de Vlaamse OAP-delegatie (twee provin
ciegouverneurs en de burgemeester en de havensche
pen van Antwerpen) de Zeeuwse bestuurders (gedepu
teerde Thijs Kramer, de Vlissingse wethouder Lenie
Poppe-de Looff en dijkgraaf Wybe de Graaf van wa
terschap Zeeuws-Vlaanderen) volkomen zou onder
sneeuwen. Achteraf moet worden geconstateerd dat
ze de rug redelijk recht hebben gehouden. De Zeeuw
se OAP-leden hebben zich in elk geval niet op voor
hand bij de ontwikkelingsschets neergelegd.
De verwachting is dat de gemeenten aan de Wester
schelde, Provinciale Staten, de waterschappen en na-
tuur- en landbouworganisaties een ferm neen zullen
laten horen tegen de Scheldeschets. De vraag is of het
veel uithaalt. Minister-president Balkenende en mi
nister Peijs van Verkeer en Waterstaat hebben al la
ten doorschemeren dat waarschijnlijk wel zal worden
voldaan aan de Vlaamse verlangens naar een diepere
vaargeul. Bovendien heeft het dagelijks provinciebe
stuur laten blijken dat het neen mag worden verstaan
als een neen, tenzij... als er voor de toegankelijkheid
van Zeeland nog wat aan zit. Er ligt nog wel een ver
langlijstje met verbeteringen aan de weg- en railinfra
structuur. Het is alleen de vraag wat Gertjan Minder
houd en zijn collega's daar aan hebben.
De vaarweg naar Antwerpen is voor Vlaanderen een
open zenuw. Al op de basisschool krijgen Vlaamse
kinderen het grote onrecht ingeprent dat de Noorde
lijke Nederlanden Antwerpen hebben aangedaan.
Twee eeuwen lang (van 1585 tot 1795) hielden ze de
Schelde gesloten, waardoor Antwerpen een kwijnend
bestaan leidde. In dezelfde periode kwamen handels
steden in de Noordelijke Nederlanden tot grote bloei.
„Machtsmisbruik en kleinzieligheid", oordeelde de
Nederlandse oud-hoogleraar geschiedenis Cees Wels
bijna vijf jaar geleden in Kallo voor een zaal vol Ne
derlanders en Vlamingen. De Nederlanders keken zui
nig; de Vlamingen sloegen zich van pret op de knieën.
Nu hoor je het eens van een ander.
Verdrag
Van die kleinzielige benadering is volgens Vlaande
ren ook sprake bij de manier waarop Nederland het
scheidingsverdrag van 1839 uitlegt. Vlaanderen, dat
stelselmatig verwijst naar dit verdrag wanneer de
Schelde aan de orde is, leest erin dat de vaargeul
voortdurend moet worden aangepast aan de voort
schrijdende eisen van de scheepvaart. Dat zou in over
eenstemming zijn met het doel van het verdrag, name
lijk de bevordering van vrije handel en scheepvaart.
Nederland erkent dat in het verdrag staat dat de vaar
geul moet worden onderhouden, maar beweert dat
nergens staat dat de toegang tot Antwerpen eindeloos
geschikt moet worden gemaakt voor steeds grotere
schepen.
Beide stellingnamen leverden afgelopen voorjaar een
boeiend staaltje van juridische haarkloverij op tij
dens een studiedag in Antwerpen over knelpunten in
het Schelderecht. Van Nederlandse zijde werd be
toogd dat de aanspraken van Vlaanderen op steeds
weer nieuwe verdiepingen - als ze verdragsrechtelijk
al hout snijden - moeten worden bezien in het licht
van de deelname van Nederland en België aan de Eu
ropese Unie. De EU beoogt mede natuur en milieu te
beschermen. In het kader daarvan zijn onder meer de
Habitat- en de Vogel richtlijn uitgevaardigd. Naar de
mening van Nederland stijgt de regelgeving van de
EU uit boven de aanspraken die op basis van het
scheidingsverdrag kunnen worden gemaakt. Vlaande
ren ontkent dit.
list
Voor het geval deze opvatting evenwel geen stand
houdt, hebben Vlaamse deskundigen op het gebied
van het volkenrecht een list verzonnen. Het schei
dingsverdrag is niet alleen getekend door Nederland
en België, maar ook door Groot-Brittannië, Frank
rijk, Pruisen, Oostenrijk en Rusland. De eerste vier,
waarbij voor Pruisen inmiddels Duitsland moet wor
den gelezen, zijn eveneens lid van de Europese Unie,
zodat voor deze landen ook geldt dat de EU-regels bo
ven het scheidingsverdrag uit gaan. Maar, zo betoog
de een Vlaamse hoogleraar volkenrecht, Rusland is
geen EU-lid en kan dus de naleving van de bepalin
gen in het scheidingsverdrag afdwingen.
En heeft Nederland, zo werd namens Vlaanderen ver
der naar voren gebracht, met het laten uitvoeren van
de twee vorige verdiepingen niet toegegeven dat te
recht aanspraken worden gemaakt op aanpassing
van de vaargeul. Nee hoor, liet een Nederlandse jurist
weten, dat hebben we gewoon uit goed nabuurschap
gedaan. Spot en ongeloof waren zijn deel.
Het komt erop neer dat Nederland en Vlaanderen el
kaar met de Schelde-kwestie langdurig in de houd
greep hebben. In Antwerpen klinkt van tijd tot tijd
de roep nu eens definitief af te rekenen met die dwar
se 'Ollanders en de zaak aan het Europees Hof voor te
leggen. Geen van beide landen heeft er tot nu toe
voor gevoeld die stap daadwerkelijk te zetten.
Je kunt nu eenmaal beter zeggen dat je gelijk hebt,
dan dat je ongelijk krijgt.
Ben Jansen
