>zc
Niets moet, alles mag
W9
i JT et dank aan de zo
V /I verschillende bair-
I ros (wijken) is Lis-
L w JL.sabon een stad
lor iedereen. Hou je van slente-
in door kronkelstegen en trap
raatjes die soms ineens ophou-
=n, dan zit je goed in Alfama.
lil je op zoek naar een restau-
int met de melancholieke klan-
>n van de fado. dan moet je
iar Bairro Alto. Gaat je voor-
iur uit naar chique of design-
inkeltjes, dan is Chiado jouw
ijk. Of kom je speciaal voor de
pisch Portugese bouwstijl,
in kun je in Belém goed te-
cht. En dan zijn er natuurlijk
Dg de talloze zandstranden en
avens in de directe omgeving
aar het goed toeven is.
Reis in 5 clicks
4aanraket
Blijdorp aast op reuzenpanda-paar
zaterdag 30 oktober 2004
I
Ben je voor het eerst in
Parijs, dan moetje op zijn
minst naar de Eiffeltoren
n mag je de Mona Lisa niet
missen. Ook in Londen,
Athene en Rome heb je
'musts'. Maar juist het
'niets moeten' maakt een
bezoek aan Lissabon zo
prettig.
Het Zeevaardersmonument herinnert aan het glorieuze verleden van Portugal.
De toren van Belém aan de Taag.
jor JAN VLOET
(divers is Lissabon. De kleurrij-
stad aan de Taag is gebouwd
en rondom maar liefst zeven-
n heuvels en heeft voor ieder-
n wel iets te bieden. De inwo-
rs (de Lisboes) zijn hartelijk,
ker niet opdringerig, en altijd
reid de toerist iets uit te leg-
n. Je voelt je dan ook snel op
gemakt in deze mediterrane
ofdstad met zijn uitbundig
oeiende roze en witte olean-
rs, de mimosa en de weelderi-
ibougainvilleas.
fje nou Lissabon nadert van-
t de lucht, de zee of met de au-
i; altijd word je ontvangen met
open armen van 'Christo rei',
it imposante 28 meter hoge
eld dat op een sokkel staat
n 82 meter lijkt een soort wa-
r over de bruisende stad. Met
n beetje fantasie zie je deze
orme Christusfiguur glimla-
len over de vreemde mengel-
oes van Europese, Afrikaanse
i Oosterse cultuurelementen
e kenmerkend is voor de Por-
gese hoofdstad,
iem nou de wijk Alfama. Wie
langs de witgekalkte smalle
lisjes loopt, in de wirwar van
raatjes, kan de oorspronkelijk
oorse invloeden, met de ken-
erkende binnenplaatsjes, niet
itgaan. Tussen het wapperend
isgoed, de smeedijzeren bal
ms en de overal opduikende
luwwitte tegeltableaus, heb
altijd een schitterend uitzicht
er de rode daken met op de
htergrond de blauwgrijze
iag. Verdwalen is er onmoge-
k. Zolang je maar naar bene-
n slentert kom je telkens bij
de rivier. In deze wijk zijn ook
nog veel oude bouwwerken uit
de zestiende eeuw te vinden.
Doordat alle panden zo dicht op
elkaar staan, is veel gespaard ge
bleven tijdens de grote aardbe
ving van 1755. Die aardbeving
veroorzaakte een breuklijn
door de hele stad. Bij ieder
bouwwerk dat je bezoekt, hoor
of lees je wel iets over het ver
woestende natuurgeweld dat
destijds het leven kostte aan
tienduizenden Lisboes. De kaar
sen die toen in alle kerken
brandden vanwege de dag van
Allerheiligen, vielen door de
schok om en veroorzaakten
overal grote branden. De bene
denstad (Baixa) en de haven wer
den destijds overspoeld door
enorme vloedgolven. Honder
den kerken, paleizen en openba
re gebouwen werden in puin ge
legd, evenals tienduizenderrhüi:
zen. Dus als een gids in Lissabon
iets uitlegt bij een van de vele
oude gebouwen, valt altijd wel
het woord aardbeving.
Stappen en shoppen
Het oude uitgaanshart van Lissa
bon is de Bairro Alto (hoge
wijk). Dit stadsdeel is oorspron
kelijk in de zestiende eeuw op
gezet voor de rijkere Lisboes. Ik
geef toe, het is een heetje steil
om er naar toe te lopen maar
voor de Portugezen is het kenne
lijk veel te steil. Want sinds het
begin van deze eeuw kun je van
uit de Baixa (het lage gedeelte)
met de inmiddels beroemde lift,
de Elevador de Santa Justa, naar
de Bairro Alto. Misschien nog
leuker is het om met een van de
drie overgebleven kabeltrams
naar het hoger gelegen stads
deel te gaan. Ze zijn al meer dan
honderd jaar oud en vormen
een karakteristiek vervoermid
del in de stad.
In Bairro Alto wemelt het van
de restaurants en barretjes, zo
wel duur als goedkoop. Met na
me in de weekeinden is het er
een gekrioel van mensen die,
omdat het van mei tot begin no
vember altijd goed weer is, vaak
buiten zitten. In de wijk kun je
ook exclusief shoppen. Het aan
bod varieert van de meest extra
vagante schoenwinkels en hip
pe sieradenshops tot designmeu
bels en lampen.
Ook het stadsdeel Chiado leent
zich prima voor liefhebbers van
warenhuizen en exclusief shop
pen. Deze wijk heeft altijd een
Overal fado, zelfs op tegeltableaus.
Portugal is een visland bij uitstek.
Foto's WEGENER
grote aantrekkingskracht ge
had op schrijvers en kunste
naars. Daarom staat het nog
steeds bekend als het centrum
van het intellectuele en culture
le leven. Stille getuigen daarvan
zijn de standbeelden van Portu
gese schrijvers.
Heel Lissabon is trouwens verge
ven van de meest mooie en gro
te bronzen beelden die verwij
zen naar de invloed die de uitge
beelde personen ooit hebben ge
had op de stad. Of het nou de be
kende schrijver Luis de Camoes
is die de Portugese ontdekkings
reizen in dichtvorm opschreef,
of markies De Pombal die voor
een groot deel verantwoordelijk
was voor de wederopbouw van
het centrum na de aardbeving.
Er zijn nog meer kerken dan
standbeelden in Lissabon. Op ie
dere straathoek is er wel een te
vinden die het bezichtigen
waard is. Maar de kroon spant
nog altijd het Mosteiro dos Jeró-
nimos in het stadsdeel Belém.
Dit klooster heeft weinig te lij
den gehad van de aardbeving
omdat het breekpunt in de ze
ven kilometer verderop gelegen
binnenstad lag. Als er een hoog
tepunt moet zijn van een be
zoek aan Lissabon is het wel dit
prachtige witgrijze klooster,
waarvan de bouw in 1502 be
gon. Het imposante bouwwerk
met zijn rijk versierde klooster
gangen is opgenomen op de we-
relderfgoedlijst van de Unesco
en ademt nog steeds de karakte
ristieke sfeer van weleer. Het
klooster is gebouwd in een ty-
Weemoedig
verlangen
ip!
fitJ 1* l
Lissabon is qua klimaat het hele jaar door te
bezoeken. Diverse luchtvaartmaatschappij
en verzorgen dagelijkse lijn- en charter
vluchten naar Lissabon, terwijl tal van
touroperators korte stedentrips
aanbieden.
In Lissabon kun je niet heen om de
fado. Het woord laat zich nauwe
lijks vertalen, maar betekent zo
veel als een weemoedig verlangen
naar iets dat voorbij of onbereik
baar is. Inmiddels is er een groot com
mercieel circuit gebouwd om de fadomu-
ziek in Lissabon. Vaak moeten forse prijzen
betaald worden in restaurants en barretjes om
ook maar één live-klank te kunnen opvangen. Laat
in de avond is het nog mogelijk om in de kleinste kroegen van Alfama
en Bairro Alto getuige te zijn van spontane fado-sessies, zoals in het kleine restau
rant Baiuca.
Wat betreft eten en drinken: Portugal is een echt visland. De populairste gerech
ten zijn variaties met stokvis en sardientjes. De nagerechten zijn zeer zoet. Een be
roemd 'tussendoortje' zijn de pastels, hartige gebakjes gevuld met ei en kaas. Te
koop voor 75 eurocent en goed te combineren met koffie. Beste adres: café Pas
tels de Belém, in de gelijknamige wijk. Neem ook eens in een bar een glas Ginja,
de plaatselijke kersenlikeur. De kwaliteit kan erg verschillen en de prijs ook, die
varieert van een halve tot een hele euro.
Algemene informatie: Portugees Verkeersbureau, Haagse Bluf 63, 2511 CP Den
Haag, tel. 0900-76 78 84 25, www.portuqalinsite.com.
pisch Portugese bouwstijl: de
estilo manuelino (manuelstijl).
Deze decoratiestijl is tot ontwik
keling gekomen tijdens het be
wind van koning Manuel I
(1495-1521) en kenmerkt zich
door uitbundige versieringen
met als grootste inspiratiebron
de zee en de ontdekkingsreizen.
Naar het strand
Maar Lissabon is meer dan al
leen stad. De vele stranden en
haventjes aan de Taag en de At
lantische Oceaan vormen een
prima rustpunt voor de toerist.
Het is het gemakkelijkst om de
trein te nemen voor een bezoek
aan de kuststrook ten westen
van Lissabon. Elke twintig minu
ten vertrekt er een vanuit het
centrum naar de zogenoemde
Portugese rivièra met plaatsjes
als Oeiras, Estoril en Cascais.
Ook daar heerst een zacht en
aangenaam klimaat met veel
zon tot ver in de herfst. Wie
meer geeft om natuur kan niet
om Sintra heen. Dit paradijselij
ke oord op twintig kilometer af
stand van Lissabon werd al in de
vijftiende eeuw ontdekt door de
adel van heel Europa. Het kli
maat is er aangenaam koel.
Daarom zijn er in de loop van de
eeuwen talloze paleizen, land
huizen en parken aangelegd
voor de adel van Europa en zelfs
India.
Ten zuiden van Lissabon, vlak
bij de monding van de rivier de
Sado, ligt de havenstad Setübal.
Sinds een paar jaar is er een
nieuwe toeristische attractie, de
dolfijnen. Een groep van zo'n
dertig tuimelaars (zes families)
heeft de Sado uitgekozen tot
leefgebied omdat er veel vis zit.
Met een snel bootje zijn ze te
gen betaling op te sporen. Er
zijn diverse bedrijfjes aan de ka
de die dolfijnentochten organi
seren. In ons geval duurt het an
derhalf uur voordat we ze in het
zicht krijgen. Zelfs de ervaren
schipper is ze een aantal keren
voorbij gevaren omdat ze soms
diep duiken en wel een kwar
tier onder water blijven. Maar
het wachten wordt ruimschoots
beloond. In de verte zien we de
zwarte rugvinnen en staalgrijze
ruggen. Eenmaal dichterbij wor
den we omringd door de overal
opduikende en spuitende zoog
dieren met hun korte stompe
snuiten. Alle passagiers aan
boord wijzen en zijn enthou
siast over dit fantastische
schouwspel.
Helaas komen, net als elders in
de wereld, ook op de Sado men
sen en dolfijnen in eikaars vaar
water. Niet alleen vanwege de
visserij maar vooral door de vele
waterscooters die de kust onvei
lig maken. Misschien klinkt
over enkele jaren wel ergens in
een café in Lissabon een trieste
fado over het verlangen naar de
tijd dat dolfijnen nog graag de
Portugese kusten bezochten...
Nieuw webreisbureau
vooral naar de zon
Het half oktober geopende webreisbureau Sun-
market.nl specialiseert zich in voordelige, snel
te boeken pakketreizen naar de zon. Sunmar-
ket presenteert zich als een intemettouropera-
tor met de adviesfunctie van een reisbureau.
Er wordt met bekende Nederlandse reisorgani
saties samengewerkt. De nieuwe reisaanbieder
verkoopt vliegvakanties naar zowel Europese
als intercontinentale bestemmingen. Later
wordt het aanbod uitgebreid met sneeuwva-
kanties, stedentrips, cruises, losse vliegtickets,
hotelboekingen, auto- en busvakanties en eve-
nementsreizen. Ook zijn er plannen om op ter
mijn 'intemetachtige stenen webwinkels' te
openen. De organisatie is aangesloten bij de
ANVR, het Calamiteitenfonds en de Stichting
Garantiefonds Reisgelden.
Brabantse natuur
verkennen op cd-rom
De VW in Zuidoost-Brabant heeft een cd-rom
gemaakt voor wandelaars, fietsers en ruiters.
Deze digitale gids beschrijft achttien natuurge
bieden in de regio en geeft een overzicht van
alle (bewegwijzerde) wandel-, fiets-, mountain
bike- en ruiterroutes. Wandelaars vinden op de
cd-rom per natuurgebied maximaal drie rou
tes, inclusief informatie over het aantal kilome
ters, startpunten, picknickplaatsen, horeca en
achtergrond informatie over wat er onderweg
te zien is. Ook de busverbindingen en NS-sta-
tions worden op de Padvinder aangegeven. Fiet
sers en ruiters kunnen met behulp van het
schijfje hun eigen route samenstellen. Voor
mountainbikers staan op de cd-rom diverse be
wegwijzerde routes. De Padvinder is voor 7,50
euro te koop bij alle VW-kantoren in Zuid
oost-Brabant en via www.vweindhoven.nl.
Korte vakanties
in de Lorraine
Hoteliers in de Lorraine (Noord-Frankrijk) heb
ben voor deze herfst en winter tientallen arran
gementen samengesteld met voldoende ingre
diënten voor een korte vakantie. Speerpunten
zijn ontspannen en culinair genieten. De ac
commodaties lopen uiteen van een eenvoudig
hotel tot een kasteel. De arrangementen staan
beschreven in de brochure 'Even weg naar Lor
raine', verkrijgbaar bij Comité Régional du
Tourisme de Lorraine, tel. 0033 - 383 80 01 80,
crt@crt-lorraine.fr.
Steeds meer Nederlanders maken hun droom
waar en verhuizen naar het buitenland. Soms
om daar een hotel of bed breakfast te begin
nen. Als gast is het best een beetje vreemd om
na een lange reis gewoon Nederlands te kun
nen spreken. Daardoor maak je echter wel snel
ler contact, 's Morgens word je direct ingeücht
over de mooiste routes naar de beste beziens
waardigheden en dit keer verdwaal je eens een
keer niet omdat je links verstond waar het
rechts had moeten zijn. Voor je het weet zijn
de kinderen met elkaar aan het spelen en 's
avonds eet je in goede restaurants, wantje gast
heer verblijft al langer in deze contreien en
weet dus feilloos de beste plekjes te vinden.
Kortom, gewoon een keertje doen. We selec
teerden alvast vijf leuke adressen.
Italië: www.imaqnoni.com en www.il-tulipa-
no.it: Frankrijk: www.moulinducoupied.com;
Spanje: www.villapico.com en Canada:
www.yellowpointbb.com.
ronden is duur, maar als je net
doet alsof het Engelse pond een
euro is heb je daar minder last
fvan. En verder kun je natuurlijk
p sublieme wijze wraak nemen voor die
)ge prijzen door zoveel mogelijk tijd in
lusea door te brengen. In veel gevallen
Dst dat niets. Je hoeft geen cent toegang
betalen en je kunt rustig nog eens te-
igkomen, want er staat niemand bij de
'ur die je fronsend aankijkt en 'bent u
ier nu alwéér?' zegt.
avendien pakken de Britten het niet
inderachtig aan met hun musea. Ze
chten ze over het algemeen zo in dat er
leer te bekijken valt dan je menselijker-
ijs in één bezoek kunt zien. En als je
ïn tijdje later terugkomt hebben ze de
oei weer helemaal omgegooid, waar-
Dor je toch het gevoel hebt datje iets
ieuws meemaakt.
)ms zijn er naast de vaste collectie apar-
tijdelijke tentoonstellingen waar je
el voor moet betalen. Maar dan heb je
imiddels al zoveel entreegeld uitge
hard datje daar niet moeilijk over
loet doen.
t passen niet allemaal in een weekend
dus eigenlijk was ik van plan om de V
A over te slaan. Als je een man of
Door DIRK MULDER
vrouw van de wereld bent heb je het na
tuurlijk nooit over The Victoria Albert
Museum, maar over 'de Vie en Ee\
Die ochtend ging ik voor een boodschap
je naar warenhuis Harvey Nichols ('Har
vey Nicks' voor ingewijden). Na afloop
wilde ik op Knightsbridge de Under
ground ('Tube') nemen. Door een pech-
trein op de Piccadilly Line moest ik uit
wijken naar een ander station, South
Kensington ('South Ken' voor de ken
ner).
Na zo'n tien minuten wandelen lonkten
aan mijn rechterhand de vertrouwde toe
gangsdeuren van de V A. Naar Queen
Victoria is een druk treinstation ver
noemd. Haar echtgenoot Albert heeft
zijn eigen concerthal met pal daarvoor
een wel buitengewoon uitbundig monu
ment, versierd met oogverblindend veel
bladgoud. Omgeven door dramatische
beeldengroepen torent hij hoog boven
ons uit. Albert zit in een stoel onder een
puntig afdakje. Het geheel in ogen
schouw nemend wordt al snel duidelijk
waarom de Londenaren dit trotse ge
denkteken ook wel De Eerste Britse
Maanraket noemen.
Dat Victoria en Albert behalve hun eigen
dingetjes ook nog samen een museum
hebben, gun ik ze van harte. Wat me
minder beviel was dat de tijd begon te
dringen.
Ik was net klaar met het bekijken van de
collectie Aziatische kunst en ik had nog
vijf verdiepingen vol plannen. Mijn
trein, de Eurostar, vertrok om 16.39 uur
van station Waterloo. Wilde ik daar voor
het sluiten van de incheckbalie arrive
ren, dan moest ik nu toch echt haast ma
ken. Gelukkig werkte de Underground
voorbeeldig mee en het lukte. Licht hij
gend kwam ik bij de douane. De me
vrouw in het glazen hokje bekeek mijn
paspoort. 'Was u hier nu alwéér?' vroeg
ze niet onvriendelijk.
De komende jaren zijn steeds meer dieren
in Diergaarde Blijdorp in Rotterdam 'achter
glas en onder water' te zien, dit onder meer
wegens het succes van het Oceanium. Er ko
men nieuwe verblijven voor krokodillen,
nijlpaarden en ijsberen waarbij via grote
ruiten de dieren in hun natuurlijke omge
ving onder water kunnen worden bekeken.
Maar wellicht het meest spectaculair is de
komst van een reuzenpanda-paar. Het stel
moet de nieuwe bewoners worden van het
huidige roofdierenverblijf. Sinds bijna een
jaar wordt er achter de schermen met de
Chinese autoriteiten onderhandeld over
een reuzenpanda-stel. Op dit moment zijn
er in Europa twee panda-paren, in de dieren
tuinen van Wenen en Berlijn.
Diergaarde Blijdorp investeert de komende
jaren vele tientallen miljoenen euro's in ver
nieuwingen en verbeteringen van de dieren
tuin. Dat begint al bij de bouw van een
nieuw tijgerverblijf, waarmee reeds is be
gonnen, en loopt tot en met de herbouw
van de historische uitkijktoren bij de Ri-
vièrahal. Een van de grote projecten in de
komende jaren is de bouw van een nieuwe
grote kas als onderkomen voor de nijlkroko-
dillen en nijlpaarden. Het project maakt
deel uit van de herinrichting van de Affi-
ka-biotoop met onder meer een geheel nieu
we savanne waar ook de giraffen een nieuw
verblijf krijgen. De krokodillen- en nijlpaar-
denkas wordt spectaculair, belooft dieren
tuindirecteur Ton Dorresteijn. Het onderwa
terbeeld van 'dansende nijlpaarden' leidt,
belooft hij, tot een compleet andere kijk op
deze logge reuzen.
In het Affika-continent wordt komend voor
jaar al het eerste grote project opgeleverd:
het nieuwe tijgerverblijf. Hiervoor wordt
het oude ijsberen- en zeehondenverblijf
compleet verbouwd. Ook dit deel krijgt een
glazen tunnel van waaruit de tijgers van
een geheel andere kant worden bekeken.
Volgend jaar komen er ook een nieuwe
speeltuin, een nieuw restaurant en een gro
te weidevogelvolière, alle in Afrikaanse
sfeer. Daarna wordt een begin gemaakt met
het 'inpakken' van het spoorviaduct van de
hogesnelheidslijn. Aan de Oceaniumkant
van de tuin zal de betonnen spoorbak op pa
len aan het oog worden ontrokken door een
moerasgebied met snel groeiende planten.
Door het gebied komen verlaagde wandel
paden met. uiteraard, slootkanten van glas.
Als Blijdorp in 2007 honderdvijftig jaar be
staat moet de savanne worden gecomple
teerd met een savannehuis als onderkomen
voor giraffen, neushoornvogels, Mhorr-ga-
zellen en diverse reptielen. In dezelfde pe
riode staat de restauratie en herinrichting
van de Rivièrahal op het programma.
Tegenover het Oceanium komt een nieuwe
ijsberenverblijf. Het 'zwembad' van de be
ren krijgt grote glazen wanden. Aanslui
tend komt een toendralandschap waar pool
vossen, sneeuwuilen en lemmingen de be
woners worden. Na 2007 hoopt Blijdorp te
kunnen beginnen met de herbouw van de
uitkijktoren bij de Rivièrahal. Na 2010 res
ten de aanleg van een Andes- en Rocky
Mountains-gebied een nieuw verblijf voor
de orang oetans, afronding van de savanne,
de aanleg van het Australië-deel en het af
maken van het Europa-continent.
ALEXANDER BAKKER
