als een rietje
Veel ouderen zijn bang voor het beeldscherm
PZC
RUDEN RIEMENS
zaterdag 30 oktober 2004
O G
Ouderen zijn overal in de samen
leving actief, alleen achter de
computer zijn zij veel minder te vin
den dan jongeren. Ze zijn niet met
het apparaat opgegroeid, en hebben
vaak angst om zich erin te verdie
pen. Maar: „De maatschappij
dwingt ouderen domweg uit kosten
overwegingen mee te doen, of ze nu
willen of niet."
De prijs van de kogelbiefstuk kent geen
geheim meer voor Elly Torenvlied (59),
dat is zeker. Sinds kort kan ze met de com
puter zoiets alledaags doen als het vergelij
ken van de aanbiedingen bij Konmar, Al-
bert Heijn en Makro. „Zo kun je het alle
maal op je gemak bekijken. Beter dan dat je
alle winkels zelf langs moet. Er gaat echt
een wereld voor je open."
Natuurlijk is dat niet haar enige reden om
zich te bekwamen op de computer. „Je moet
ook bijblijven. Tegenwoordig zeggen ze op
een verjaardag: 'Ik stuur je wel een foto.'
Dan bedoelen ze geen foto, maar zo'n bes
tandje dat je open moet maken, waarna je
dan op je scherm een foto ziet. Als je die din
gen niet meer kunt, tel je niet meer mee."
Dus zit ze deze vrijdagmiddag in buurtcen
trum De Naald in een groepje dat met die
onaardige term 'digibeten' wordt aange
duid. Vandaag staat les 6 op het program
ma: Outlook en e-mail. De cursus, in Scheve-
ningen, is een initiatief van SeniorWeb, dat
'iedereen die niet met de computer is groot
gebracht de vele mogelijkheden wil laten er
varen'.
Elly is op vrijwel alle gebieden in de samen
leving jong, met die ene uitzondering: de
deelname aan de informatiesamenleving. In
dit groepje is de heer Damen (76) de oudste
- sinds die mevrouw van 83, die nog nooit
van een muis had gehoord, is afgehaakt. Da-
men: „Van mijn leeftijd doet niemand dit; in
mijn kennissenkring ben ik de enige. Ik had
een computer voor mijn kleinkind gekocht
en toen ben ik er zelf maar op begonnen.
Het is best ingewikkeld, maar het gaat
goed."
Damen is ook volgens de laatste cijfers een
van de weinigen uit zijn leeftijdscategorie
die zich bekwaamt achter het beeldscherm.
Het rapport Surfende Senioren van het So
ciaal- en Cultureel Planbureau, SeniorWeb
en Fontys Hogescholen, luidde onlangs de
noodklok. Waar negentig procent van de
12- tot 17-jarigen zijn weg kan vinden in
het doolhof van de informatiesamenleving,
is dat niet meer dan 31 procent van de 65-
tot 74-jarigen. Bij mensen ouder dan 75 is
dat nog maar 14 procent.
Gebrek aan belangstelling, meldt het rap
port als reden, naast zich te oud voelen of
geen geschikte computer in huis hebben.
'Het merendeel van de ouderen ziet geen en
kel nut in internet en vindt het ook te inge
wikkeld om te gebruiken. Ook spelen beper
kingen als vergeetachtigheid of slechte ogen
een rol, net als het onpersoonlijke aspect
van internet, het beeldschermstaren en een
mogelijke verslaving.'
„Het probleem is dat de mensen denken dat
het niet hoeft", zegt Jan van Hal (66) van Se
niorWeb. „Het tegendeel is zo onderhand
waar. Bij banken zie je dat overal filialen
worden gesloten. De spoorwegen doen het
zelfde. Bij de schouwburg kun je je kaartje
straks alleen nog maar met een computer re
serveren. Vliegtickets bestaan binnenkort
ook niet meer", aldus Van Hal.
Kloof
Willen is één, kunnen is twee, is zo ongeveer
de conclusie van hoogleraar toegepaste com
municatiewetenschap aan de Universiteit
van Twente, Jan van Dijk Hij is auteur van
het onderzoek De digitale kloof wordt die
per. De belangrijkste bevinding uit zijn rap
port is dat die kloof niet alleen gaapt waar
het gaat om het bezit van apparatuur. Vol
gens hem is er vooral een verschil in de ken
nis om er mee te kunnen werken. „Op afzien
bare termijn zal de overgrote meerderheid
van de Nederlandse bevolking een compu
ter- en internetverbinding hebben. Dat bete
kent niet dat de digitale kloof gedicht is. De
kloof zal er een worden tussen mensen die
technologie en informatie kunnen inzetten
voor het verbeteren van de eigen positie en
mensen die dat niet kunnen."
Kortweg: het hebben van een computer is
niet genoeg, het bezit van de vaardigheden
is zeker zo belangrijk. Van Dijk wijst in dat
verband niet alleen op de ouderen. Ook
vrouwen, lager opgeleiden en mensen met
een laag inkomen hebben minder computers
en minder vaardigheden.
Van Dijk noemt een reeks voorbeelden van
zaken waar mensen zonder digitale kennis
tegenaan kunnen lopen. „Wie tegenwoordig
nog aan het elektronisch betalingsverkeer
deel wil nemen, moet eenvoudigweg een pin
pas bezitten. In de nabije toekomst gaat het
zelfde gebeuren met de zorgpas in de ge
zondheidszorg, een identiteitskaart in de so
ciale zekerheid en een burgerservicekaart
voor overheidsdiensten. Op internet zijn de
kortste wachtlijsten te vinden."
Het ergste vindt Van Dijk misschien wel dat
er ook verschillen zijn in deelname aan de
Een lesje internet voor ouderen
politieke besluitvorming. „Hier zouden de
mogelijkheden volledig gelijk moeten zijn.
Een hulpmiddel als de elektronische stem
wijzer werd bij de verkiezingen door meer
dan twee miljoen mensen geraadpleegd,
maar dit waren wel voor het overgrote deel
hoger opgeleiden."
Cursussen
De hoogste tijd om aan de slag te gaan, con
stateren beide onderzoeken. SeniorWeb pro
beert het te ondervangen door ouderen cur
sussen aan te bieden. Voor de goede orde:
SeniorWeb is lang niet de enige, er zijn tal
van instellingen die zich voor dit doel inzet
ten.
Landelijk is SeniorWeb inmiddels gegroeid
naar 36.000 leden, en die groei verloopt ex
plosief, vertelt woordvoerder Daniël de Le-
vita op het hoofdkantoor in Utrecht. „Ons
streven is met vijftienduizend leden per jaar
te groeien. Via plaatselijke afdelingen over
al in het land bieden we die cursussen aan,
maar we zorgen ook voor een vervolg."
Dat gebeurt bijvoorbeeld via de eigen websi
te, de inzet van zestienhonderd vrijwilli
gers, „maar ook door pc-hulp aan huis, een
ledenblad en groepen waarbinnen leden
foto Harry Verkuylen/GPD
met elkaar kunnen communiceren over hob
by's als digitaal fotograferen, koken of tui
nieren."
Ondanks het gestaag groeiende ledental
moet SeniorWeb het dit jaar voor het eerst
zonder subsidie van de overheid stellen. De
Levita: „Mede omdat we aan zagen komen
dat de subsidie gestopt zou worden, is het
toch gelukt om ons dienstenpakket te blij
ven aanbieden tegen een lage prijs. Dat
neemt natuurlijk niet weg dat we met subsi
die misschien wel veel meer hadden kunnen
bereiken."
„Als je hoort wat er steeds wordt geroepen,
ook door de overheid, over de groeiende dij
tale kloof in Nederland en dat daar nu ed
iets aan gedaan moet worden, dan is het a
zijn zachtst gezegd merkwaardig dat hier
geen geld meer voor is. Dat snap ik niet hei
maal van de overheid."
Volgens De Levita trekt SeniorWeb metei
ge regelmaat in Den Haag aan de bel. „Ni
tuurlijk begrijpen wij ook wel dat dit met
het geëigende moment is om te proberen
subsidie los te peuteren. Aan de andere
kant: we zien bijvoorbeeld wel dat er enol
me bedragen worden uitgetrokken voor!»
aanleggen van breedbandverbindingen
„Het is misschien wel handig als er straks
ook mensen zijn die weten hoe die techno]
gie werkt. Op zich zijn die investeringenp
ma natuurlijk. Het zou toch mooi zijn alsi
maar één procent van al dat geld werd ge
stopt in opleidingen aan mensen die er nu
niet mee om kunnen gaan."
Snel
Breedband. Het woord is gevallen. Hetrü]
port van Van Dijk noemt deze nog moderi
re computerverbinding als een van de v(
beelden waaruit blijkt dat een eenma;
gedane achterstand vrijwel niet meer ii
lopen is. Jan van Hal is het er van harte b
eens. „Het gaat ook zo snel allemaal. Vew
ouderen hebben angst voor technologie. Z
denken dat ze het niet kunnen bijbenen. M
schien is die angst ongefundeerd, maar at
die nieuwe ontwikkelingen maken het en
niet eenvoudiger op."
Wat hem betreft moet er daarom ook heej,
wat veranderen. Niet alleen de gebruiker^
moet zich beter wapenen, ook de leveran^
cier zou wel eens mogen zorgen voor eenvfl
diger apparatuur. Hij lacht luid als de map
gers van Philips ter sprake komen, dieallf
lei draadloze apparaten mee naar huis kre
gen. J
„Het lukte ze niet om ze goed aan te sluita
Het-is niet voor niets dat ze daar nu oven,
stappen op sense and simplicity nuttig en
simpel. Eenvoudiger videocamera's en
dvd-spelers, eenvoudiger computers, wan!
daar is ook nog heel wat winst te halen."
Toch, hoe simpel de computer ook magwfi
den, en hoe vaardig bijvoorbeeld Elly Tprp
vlied er mee kan omgaan - dat wil niet zeg
gen dat ze ook alles zal doen wat kan.
heb pas gekeken voor een hotel in Brussel-
Lekker makkelijk. Bij een reisbureau gaat
het toch allemaal een beetje te snel. Hetef
hotel heeft een zwembad, het andere eentji
nisbaan, en zo kun je eerst rustig kijken,*
je precies wil hebben. Maar betalen viade
computer? Nee, dat zal ik niet doen. Nqoi|
Luuk Kortcfea
