Teringzooitje in het Boerhaave
Uitbreiding hielprik bepleit
PZC
PZC
En hoe zit het
dan met die bril?
Tentoonstelling over infectieziekten voor mensen met een sterke maag
Slapende vrijster
Vaccin tegen malaria
Incontinentie overdraagbaar
Botox helpt na borstamputatie
Straling wordt vaak onderschat
25 oktober 1954
Nieuwe vrienden maken
met behulp van multomap
jjjSjSgl
Spa
maandag 25 oktober 2004
door Ad van Kaam
LEIDEN - Zweren, puisten,
druipers, vijgwratten, zwarte
blaasjes, aangevreten gezichten
en verminkte lichaamsdelen.
Wie eens aan den lijve wil onder
vinden wat infectieziekten zoal
bij de mens kunnen aanrichten,
kan terecht in Boerhaave, het
Rijksmuseum voor de Geschiede
nis van de Natuurwetenschap
pen en van de Geneeskunde.
Opgepast! Bezoekers met tere
zieltjes of met een zwakke maag
kunnen de tentoonstellingsruim
te van de tentoonstelling Tering
zooi in het Leidse Museum Boer
haave de komende maanden be
ter mijden - en wel als de spreek
woordelijke pest. Want de uiter
lijke kenmerken van een aantal
van die ziektebeelden als bij
voorbeeld syfilis zijn niet be
paald een lust voor het oog. Eer
der confronterend te noemen.
Soms zelfs ronduit smerig om te
zien.
De weinig vleiende titel Tering
zooi is een directe verwijzing
naar de typisch Nederlandse ge
woonte om ziekten te gebruiken
als verwensing. „Krijg toch de
cholera, tyfuslijer", is een
krachtterm die menig parkeer
wachter in de grote stad naar
hët hoofd krijgt geslingerd.
Waarbij de gebruiker overigens
nauwelijks nog beseft waar hij
het over heeft.
Cholera, de pest, tering en tyfus
zijn ziekten die vroeger welis
waar hele stammen, steden en
koninkrijken uitroeiden, maar
die in de huidige westerse we
reld hun betekenis vrijwel heb
ben verloren. De moderne ge
neeskunde heeft er een afdoen
de antwoord op gevonden.
Schrikbeelden
Dat geldt niet voor alle infectie
ziekten. Aids en SARS bijvoor
beeld zijn schrikbeelden die van
daag de dag dood en verderf
zaaien zoals de Zwarte Dood
(pest), de pokken of de Spaanse
Griep dat destijds deden. Die
ldatste ziekte alleen al eiste ove
rigens maar liefst 50 miljoen
slachtoffers, en nog niet eens zo
Wasmodellen van een lepra- en syfilispatiënt
gek lang geleden - aan het eind
van de Eerste Wereldoorlog.
Volgens sommige wetenschap
pers is het slechts een kwestie
van tijd of door een verbinding
tussen een simpele influenza en
de vogelgriep breekt er een ver
woestende epidemie uit die aan
misschien wel 100 miljoen men
sen het leven zal kosten eer er
een medicijn is gevonden. Kort
om: overdraagbare infectieziek
ten zijn van alle tijden en ze
dwingen de medische weten
schap tot het vinden van vac
cins voor steeds nieuwe virus-
Dat is wat Boerhaave met zijn
tentoonstelling wil duidelijk ma
ken. Dit gebeurt op tamelijk in
dringende en soms dus ook op
confronterende wijze en veelal
aan de hand van preparaten en
zogenaamde wasmodellen en
moulages.
Vers lijk
Omdat het vanwege het snelle
ziekteproces en het besmettings
gevaar niet altijd mogelijk was
om een vers lijk te gebruiken,
ontwikkelde het St. Louis zie
kenhuis in Parijs aan het eind
van de negentiende eeuw was
modellen. Deze afgietsels van
(echte) gezichten en ledematen
gebruikten universiteiten als
leermodellen voor aankomende
artsen en specialisten. Ze dien
den tevens als afschrikwekken
de voorbeelden voor het grote
publiek.
Juist in die tijd grepen geslachts
ziekten genadeloos om zich
heen. Het zijn met name de was
modellen van de verschillende
stadia van syfilis die er op de ex
positie flink 'inhakken'. Het is
even slikken als je oog in oog
komt met een vagina vol vijg
wratten of een aan alle kanten
foto's GPD
etterende penis. Het Pathoplas-
tisch Instituut in de Duitse stad
Dresden verfijnde rond 1900 de
Franse moulagetechnieken. Am
bachtslieden maakten ware
kunststukjes van de gezichten
als maanlandschappen waar-'
mee leprozen jaren rondliepen
voordat het trage ziekteproces
van de melaatsheid hen uiteinde
lijk aan de rand van het graf
bracht.
Realistisch
„Ze zijn inderdaad realistisch",
zegt Ad Maas, één van de samen
stellers van de tentoonstelling
als hij doorkijkt tussen de gla
zen, transparante opstelling in
het voormalige Caeciliagasthuis
waar in de zestiende eeuw nog
enige pestlijders verpleegd wer
den.
„Ze waren oorspronkelijk be
stemd voor het onderwijs. Dan
schiet het niet op om te verdoe
zelen. We hebben even overwo
gen om doeken te hangen rond
de meest enge moulages, met
kijkgaten. Omdat we het pu
bliek niet willen shockeren. Na
ampel beraad hebben we dat
toch maar niet gedaan. Het is
per slot van rekening weten
schappelijk verantwoord. Boven
dien, je hoeft hier niet te komen.
Laten we wel wezen: van dicht
bij vallen ze best mee. Eigenlijk
zijn ze heel mooi en kunstzinnig
gemaakt."
Toorn
De tentoonstelling is opgesplitst
in twee delen: de infectieziekten
van het verleden en die van het
heden. Daar tussendoor vertelt
de expositie het verhaal van de
oorsprong van de overdraagba
re infecties (veelal Azië), de snel
heid waannee deze ziektes hun
slachtoffers eisten, wie de groot
ste moordenaars waren (de pok
ken) en welke wetenschappers
de sleutel vonden voor wat de
mensen eerst en vooral zagen
als 'de toorn van god'. Toen men
nog dacht dat je lepra kreeg als
je geslachtsgemeenschap had
met een menstruerende vrouw.
Of dat excessieve drinkgelagen
en bandeloos gedrag de midde
len waren om te ontsnappen aan
de pest. Voor welke ziekte, zo
meende men in de Middeleeu
wen, de joden verantwoordelijk
waren. Zij zouden het water heb
ben vergiftigd. De pogroms die
volgden op de eerste pestgolf
werden in omvang slechts over
troffen door de holocaust 500
jaar later. GPD
Teringzooi, infectieziekten op
zicht - tot en met 10 april 2005.
Museum Boerhaave, Lange St.
Agnietenstraat 10 Leiden. Ope
ningstijden: di t/m za 10-17 uur,
zondag 12-17 uur.
P
SYDNEY - Een psychiatrische behandeling heeftea; iici
stralische vrouw verlost van een zeer vreemde kwa-i
slaapwandelend verliet zij 's nachts haar huis om va
gens met wildvreemden seks te hebben. De volgendëi
gen herinnerde zij zich hier niets van. Haar manonti
de nachtelijke escapades van zijn vrouw toen hijeeci E>
wakker werd, zijn vrouw naast zich in bed misteea!
ging zoeken. P. Buchanan (Woolcock Institute of Ma
Research, Sydney) meldde deze vreemde vorm vanè f,
wandelen tijdens een congres in Sydney over slaapl J|
nissen. GPD
BARCELONA - De strijd tegen malaria, een ziekten
aan wereldwijd jaarlijks ruim een miljoen menseno^
den, is weer een stapje gevorderd. Een experimented Oef
cin tegen malaria blijkt de kans op infectie met desa
riaparasiet met 30 procent te verminderen. De kam |01
ernstige vorm van de ziekte te krijgen neemt na va«
tie zelfs af met 60 procent. Dit meldt P. Alonso (Centi
Salut Internacional, Barcelona) in het medisch tijdsei
The Lancet op grond van een test van het vaccine o
ruim 2000 kinderen (1-4 jaar) in Mozambique. GPD
BERGEN - Vrouwen wier moeder of oudere zus lastl
van urine-incontinentie, hebben 30 tot 60 procent
kans zelf ook incontinent te worden dan vrouwenbt u
incontinentie niet in de familie voorkomt. Y. Hars
(universiteit Bergen, Noorwegen) concludeert dat un
analyse van gezondheidsgegevens van ruim 14.1
se vrouwen van diverse generaties. GPD
ARKANSAS - Het bekende antirimpelmiddelSotoi
goede diensten bewijzen na een borstamputatie (w
kanker). Bij de daarop volgende borstreconstructie
den huid en borstspierweefsel langzaam opgerektm
ballon. Het spierverslappende Botox (botuline ios
kan in dat stadium van de behandeling willekeurig!
mentrekkingen (spasmen) van de borstspier voort?
en daarmee de behandeling minder pijnlijk maken
Dit schrijft R. Laayeeque (University of Arkansas.! N
Rock) in het vakblad Annals of Surgery op grond van
onderzoek bij 48 patiënten. Door het gebruik van!
kon het weefsel sneller worden opgerekt en haddea
vrouwen desondanks minder pijnstillers nodig. GPD
l
PIS A - Zowel patiënten als artsen onderschatten va
hoeveelheid straling waaraan de patiënt tijdens
vormend) medisch onderzoek wordt blootgesteld. Dei i
strekte (schriftelijke) informatie aan de patiëntk
soms ook niet, de risico's op effecten op de langeta
(kanker) worden vaak verdoezeld, te rooskleurig va
steld of in termen beschreven die de patiënt amps
duidelijk maken. Dit stelt E. Picano (Consiglio Naza
della Richerge, Pisa) in het medisch tijdschrift British
dical Journal. Picano baseert zich hierbij, naar eigen
gen, op 25 jaar ervaring. GPD
door Marieke van Schie
Morgen ga ik met vakan
tie, ik besluit mijn post
nog even kritisch door te ne
men, en de brieven te selecte
ren die geen uitstel dulden.
In de eerste brief wordt infor
matie gevraagd over een jon
ge man, die een huis gekocht
heeft. In de vragenlijst heeft
hij vermeld, dat hij in zijn
jeugd bronchitis heeft gehad.
De medisch adviseur van de
hypotheekverstrekker vraagt
nadere informatie: gebruikt
hij nog inhalatiemedicatie?
Hoe is zijn longfunctie? Heb
ik hem recent nog gezien? Ik
zoek zijn gegevens op, trek
zijn dossier van de vorige
huisarts uit de kast en kan
niets terug vinden. Ik bel hem
op.
„Met Teun."
„Het spijt me dat ik stoor. Ik
moet informatie over u ver
strekken, maar kan niets te
rug vinden in uw dossier."
Teun is allervriendelijkst,
ook hij vindt het erg verve
lend, dat ik lastig gevallen
word met deze toestand.
„Er is niets meer met me aan
de hand, tot mijn twaalfde
jaar had ik last van astma,
maar sinds ik aan zee woon is
alles verdwenen als sneeuw
voorde zon!"
Ik beloof hem de informatie
per omgaande op te sturen.
Zijn financiële situatie hangt
ervan af. Wie realiseert zich
nou, dat de huisarts een rol
speelt in zo'n verhaal?
Dan is er een brief met de
vraag om informatie over Ka-
rel, een jonge man die aange
reden is door een brommer.
Hij heeft zich de volgende
dag gemeld met wat builen en
schaafwonden, had ook een
verzwikte voet. Ik heb het al
lemaal opgetekend, lees mijn
aantekeningen nog eens door.
De advocaat vraagt in zijn
brief: 'Waarmee heeft mijn
cliënt zich gemeld? Heeft hij
zicht op blijvend letsel? Hoe
lang is hij arbeidsongeschikt?
Heeft u brieven van behande
lend specialisten?' Ik beant
woord alle vragen zorgvuldig.
De volgende brief. Een pa
tiënt met ondergewicht, ze is
op hoge leeftijd. Omdat ze
wat extra versterking nodig
heeft heb ik pakjes met eiwit
rijke voeding aangevraagd.
Ook hier vraagt de adviseur
waarom dit nodig is. Dit for
mulier vul ik eveneens in.
Een advocaat is al maanden
bezig om een cliënt te steunen
in haar strijd tegen de drei
gende uitzetting uit de WAO.
Hij vraagt het hele medisch
dossier op. Twintig kantjes
kopiëren we, en de vragen
tracht ik zo goed als het gaat
te beantwoorden.
„Is dit nou echt mijn werk?",
denk ik terwijl de uren voor
bij vliegen. Het zijn haast
Amerikaanse toestanden, ik
zou als iemand op het spreek
uur komt alles tot in de fines
ses moeten noteren om deze
vragen te kunnen beantwoor
den. Het gaat vaak niet om ge
nezen, maar om het registre
ren van onrecht, of letsel, om
een uitkering aan te kunnen
wagen. Ik weet de oplossing
niet, maar dat het anders zal
moeten staat voor mij vast.
Op de gang ontwaar ik twee
buitenlandse mannen. De een
tolkt de ander. Er is een fami
lietwist geweest, hij heeft bui
len op zijn hoofd, een piep
klein wondje aan de lip en
een kapotte bril „Kunt u de
papieren van de politie invul
len?" Ik vraag wat er gebeurd
is: hij is in scheiding, wilde
zijn kind meenemen, maar de
broer van zijn vrouw verde
digde de familie-eer. Ik onder
zoek zijn kwetsuren, noteer
alles op het registratieformu
lier, maak een kopie om te be
waren en overhandig de spul
len. „En zijn bril?", vraagt
zijn vriend. Daar kan ik niets
mee, dat is niet medisch.
„Dan ga ik naar mijn advo
caat", zegt hij als ze vertrek
ken.
Marieke van Schie is huisarts
door Henk Hellema
GRONINGEN - In het Acade
misch Ziekenhuis Groningen
wordt een nieuwe techniek toe
gepast die uitermate geschikt
blijkt om bij pasgeborenen, via
het hielprikje, de erfelijke vet-
stofwisselingsziekte MCADD op
te sporen.
MCADD staat voor een erfelijke
ziekte waarbij de vetstofwisse
ling is gestoord. De aandoening
komt voor bij 1 op de 12.000 pas
geborenen. Elk jaar komen er
zo'n zestien nieuwe patiëntjes
met MCADD bij. De aandoe
ning is lastig te herkennen en
kan zeer ernstig verlopen. Naar
schatting overlijden jaarlijks in
ons land één tot twee kinderen
aan de ziekte. „Problemen tre
den op, wanneer een baby voor
zijn energie te veel een beroep
op de brandstof glucose moet
doen", legt projectleider en kin
derarts dr Peter Smit uit.
„Wanneer de glucose begint op
te ï'aken, wil het lichaam over
stappen op de verbranding van
vetten. Maar door een slecht
werkend enzym kan dat bij ba
by's met MCADD vrijwel niet.
Het gevolg is dat de baby van
glucose blijft verstoken, waar
door de hoeveelheid in het bloed
te veel daalt, Een te lage glucose-
spiegel treft vooral de hersenen:
de baby kan versuft raken en
eventueel blijvend hersenletsel
oplopen. Vooral wanneer baby's
van zo'n zes voedingen per et
maal overgaan op minder voe
dingen met een vrij lange nacht
pauze, kunnen problemen op
treden. Zo tegen de leeftijd van
een half jaar. Maar we hebben
MCADD kan in een bevolkingsonderzoek worden opgespoord
ook jongere patiëntjes gezien."
Klachten kunnen verergeren,
wanneer een baby ook nog eens
een infectie onder de leden
heeft, koortsig is of diarree
heeft. In zijn onderzoek naar
het natuurlijke verloop van de
erfelijke vetstofwisseling vond
arts-onderzoeker Terry Derks
minder MCADD-kinderen dan
hij op grond van cijfers had ver
wacht. „Bij een deel van deze
kinderen wordt kennelijk nog
niet de goede diagnose gesteld.
Zoals wiegendood."
MCADD is zeer geschikt om via
een bevolkingsonderzoek op te
sporen, zegt Smit. „Het voldoet
aan alle vereiste criteria: het is
een ernstige aandoening, komt
betrekkelijk vaak voor, is goed
op te sporen en is met een aange
past dieet van extra koolhydra
ten en weinig vetten goed te be
handelen.
Sinds vorig jaar loopt er in de
door Claudia Sondervan
GOES - Mensen met een handi
cap zitten gauw op een eilandje.
Voor mensen met een verstande
lijke handicap is dat eilandje
vaak wel heel klein. Om juist
die kwetsbare mensen aan een
sociaal netwerk te helpen ont
wikkelde de Federatie van
Ouderverenigingen een stappen
plan voor hun ouders of verdere
familie. Een vriendenkring uit
een multomap.
Het lijkt een te theoretische oe
fening om echte contacten met
echte mensen te organisaeren
rondom je gehandicapte kind,
broer of zus: een stappenplan
met tien werkopdrachten in een
multomap. Maar het werkt, be
zweert de FvO en getuigen ook
de proefpersonen die de map
hebben uitgeprobeerd. Hun ge
tuigenissen zitten tussen de tab
bladen om de gebruiker moed
in te spreken.
Het vergt moed, stelt de inlei
dende tekst, om vrienden, ken
nissen en vage bekenden aan te
spreken en te betrekken bij het
leven van je kind of familielid.
De map is zware kost voor verle
gen types.
Meer mensen binnen het eigen
kringetje halen is echter nodig,
vindt de FvO. Om de gehan
dicapte een zo rijk mogelijk
leven te bieden met niet enkel
betaalde beroepskrachten om
zich heen. En niet in het minst
om als verzolgende even een
taak uit handen te kunnen ge
ven.
De map laat de gebruiker eerst
het bestaande netwerk beschrij
ven. samen met de gehandicap
te, en bepalen wat er beter kan
of wat er aan schort. Stap voor
stap wordt gewezen op andere
mogelijkheden om mensen te be
naderen en komen er tips om
SCHIPBREUK - Yersekenaren
J. Verschuren, zijn zestienjari
ge zoon en knecht S. Steketee
zijn in een hevige storm op het
nippertje aan de dood ont
snapt. Ze verloren hun schip,
maar werden gered door schip
per W. D'hooge van de Yerseke
188.
Verschurens schip, de Yerseke
64. voer in een konvooi van
vijf schepen maar D'hooge
was de enige die de schipbreuk
van zijn collega opmerkte.
RODE DUIVELS - Nederland
heeft een voetbalinterland te
gen België tot een redelijk
goed einde gebracht: Oranje
verloor weliswaar, i
de eervolst denkbare rijd
4-3. Dat was meer danw,
vooraf in Nederland werd i
hoopt. Gedurende de
strijd stonden de RodeDró i
aanvankelijk met 3-0 voor.
VERPLEEGSTERS - Op
jaarvergadering van degewi i
kundige vereniging tol bert i
dering van het ziekenhuis
zen waren deze week zod
ke geluiden te horen. En
den te veel mensen op mi
liggen, ons land zou duin
verpleegsters te weinig k
ben, en te weinig operatki
foto Do Visser/GPD
vier noordelijke provincies een
onderzoek naar de haalbaarheid
en kosteneffectiviteit van een
screening op MCADD. „We ge
bruiken hiervoor het bloed dat
bij pasgeborenen toch al voor
andere erfelijke afwijkingen uit
het hieltje wordt geprikt.
Uit het onderzoek kan nu al wor
den geconcludeerd, dat de me
thode zeer nauwkeurig is, zegt
Smit. „We vinden nauwelijks
verkeerde uitslagen." GPD
die geïnteresseerd en betrokken
te krijgen.
Het werkt, garandeert de FvO.
En werkt het de eerste keer nog
niet, dan werkt het bij een twee
de poging. Eventueel is het stap
penplan in cursusverband te vol
gen. Volharding en durf zijn on
ontbeerlijk voor succes met de
map. Maar die kwaliteiten heb
ben families van verstandelijk
gehandicapten door de zorg
voor hun dierbare toch al op
scherp staan, vindt de FvO.
Natuurlijk, een netwerk! Van A
naar Beter in 10 stappen. Prijs
20 eurouitgegeven door de Fe
deratie van Ouderverenigingen,
Postbus 85276, 3508 AG Utrecht
(www.fvo.nl).
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax:(0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Lezersredacteur: A. J. Snel
Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel (0113)315660
Fax: (0113)315669
E-mail: lezersredacteur @pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009^
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax:(0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachlweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (01111454651
Fax: (01111454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17 00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17,00 uur
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden:
zaterdags tot 12.00 uur
Abonnementen:
0800-0231231
autom afschrijving accepts
per maand: 19,95 n.v.t
per kwartaal: 58.00 60,1
per jaar €222.50 226/
Voor toezending per post geldt een
toeslag.
E-mail' lezersservice@pzc,nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand*®*
einde van de betaalperiode
PZC. t.a.v. lezersservice.
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk
maandag t'm vrijdag: f 1,25
zaterdag: 1,75
Alle bedragen zijn inclusief 6% Bi»
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-ordeis wordenir^
overeenkomstig de Algemene
Voorwaarden van Wegener NV en*?
de Regelen voor het Advertentie*5"'
Overlijdensadvertentie»:
maandag t/m vrijdag;
tijdens kantooruren
zondag van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0113) 315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertentie»:
Tel: (0113)315540
Fax (0113)315549
Rubrieksadvertenties (klointjest
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax:(0114)372771 ,J
Business to Busïness/Onroer»
Tel' (076)5312277
Fax:(076)5312274
Internet: www.pzc.nl/adverteW
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van „ei v»eyc,«..
aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt
(abonnementen/administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante (!«-__
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons rorgvuü?g-
do derden. Als u op deze informatie geen |iri|S stelt dan kunt u dit schnftelijk mew"
zersservice, Postbus 31 4460 AA Goes
Behoort tot 'ïi: WGGGNGR
Df: matolog Kijfttk' BfftSlou
ferme*
