Aantal bioboeren daalt licht
Land-rovers verstoren kraamkamergeluk
Ziekte generaal van
cruciaal belang bij
inundatie Walcheren
23
ONDERWEG
dinsdag 19 oktober 2004
Achteruit in plaats van
vooruit. Het zit de ij ve
raars voor biologische land
bouw in Zeeland niet mee.
Na een langzaam maar ge
stage stijging van het aantal
biologische bedrijven - van
29 in 1998 tot 50 begin 2004
- is er dit jaar sprake van
een lichte daling naar 46 be
drijven. Het aantal hectares
dat biologisch bewerkt
wordt - zonder chemische
bestrijdingsmiddelen en
kunstmest - is wel flink om
hoog gegaan, van 500 naar
ruim 1000 hectare.
De provincie timmert al en
kele jaren flink aan de weg
om de biologische landbouw in
Zeeland te bevorderen. Vier jaar
geleden werd een Plan van Aan
pak opgesteld, met als belangrij
ke doelstelling: in 2006 zijn er
driehonderd bedrijven met bio
logische landbouw, over een op
pervlakte van 9.000 hectare en
een verdere groei naar vijfhon
derd bedrijven in 2010.
De doelstelling was gegrond op
het feit dat Zeeland flink wat in
te halen had. Samen met Lim
burg was de provincie wat biolo
gische landbouw betreft rode
lantaarndrager. Het zit er dik in
dat de voornemens niet gehaald
worden. Nu staat Zeeland een
zaam op de laatste plaats van de
provincies. Het lijkt erop dat de
Zeeuwse boeren koste wat kost
willen vasthouden aan de tradi
tionele, gangbare agrarische be
drijfsvoering.
Eerstverantwoordelijk gedepu
teerde Toine Poppelaars is 'wel
een beetje teleurgesteld' over de
ontwikkelingen. „Als we van
het totale landbouwareaal de
tien procent biologische land
bouw in 2010 willen halen, dan
blijven we ver achter. Maar uit
teleurstelling kun je ook de
kracht putten nog voortvaren
der- door te gaan." De gedepu
teerde wil dan ook niks weten
van het woord 'mislukking'.
Hij put moed uit een recent be
zoek aan een landbouwer op
Noord-Beveland die op de biolo
gische toer is gegaan. „Ik ver
wachtte een mineurstemming.
De man was echter heel optimis
tisch. Hij zag juist veel toe
komstmogelijkheden. Dat sterkt
me in de opvatting dat we extra
Het ziet ernaar uit dat het voornemen om in 2006 driehonderd biologische boeren in Zeeland te hebben, niet wordt gehaald. Er zijn er nu
nog maar 46. archieffoto Dirk-Jan Gjeltema
impulsen moeten blijven geven
aan de biologische landbouw,
ook komende jaren. Die inspan
ning beschouw ik zeker niet als
water naar de zee dragen."
Poppelaars wijst erop dat het
omschakelen op een biologische
bedrijfsvoering geen eenvoudige
stap is; er komt veel voor kijken
en er is doorzettingsvermogen
voor nodig. Er moet ook in het
hoofd als het ware..een-kftop wor
den omgezet. Hij onderstreept
dat de vernieuwing die nodig is
voor de héle Nederlandse land
bouwsector eigenlijk begint bij
de biologische landbouw. Die
vervult een soort voortrekkers
rol.
„Ik merk dat een biologische
boer met heel andere ogen naar
zijn bedrijfsvoering kijkt dan
een gangbare. Hij heeft een voor
beeld- en opjaagfunctie voor de
hele sector. Bij omschakeling is
een boer gedwongen om in enke
le jaren vernieuwend bezig te
zijn. Dat is heel anders dan wan
neer je een gangbaar bedrijf
overneemt en je het werk doet
net als je vader of grootvader",
betoogt Poppelaars. „Biologi
sche boeren kijken anders naar
waarmee ze bezig zijn. Ze ge
bruiken andere teeltwijzen, an
dere machines, en dergelijke."
Belangrijk uitgangspunt bij de
biologische landbouw is dat er
niet meer geteeld wordt dan de
markt - ofwel de consument -
nodig heeft. Geen overschotten
kweken dus. Het feit dat de
markt niet supersnel groeit (me
de doordat biologische produc
ten nog altijd wat duurder zijn
dan gangbare) is van invloed op
de belangstelling van boeren om
over te schakelen. Poppelaars
vindt een goede keten van pro
ducent naar consument erg be
langrijk en hij tekent erbij aan
dat de afzetmarkt niet beperkt
moet blijven tot alleen Zeeland.
„We moeten ook naar andere
provincies en Vlaanderen kij
ken."
De gedeputeerde constateert
dat de biologische boeren - en
zij die een overstap overwegen -
een steun in de rug kunnen ge
bruiken in de vorm van wat hij
noemt 'een aanjager'. Iemand
die de ondernemers een handje
helpt bij het vergroten van de
afzetmogelijkheden en het opzet
ten van een geoliede keten. Pop
pelaars: „Een echte aanjager,
geen bureaufiguur, maar ie
mand die bij de mensen aan de
keukentafel gaat zitten om over
de problemen én oplossingen te
praten." Hij vindt dat komend
jaar zo'n aanjager beschikbaar
moet zijn.
Boerderijenroute
Daarbij weet de gedeputeerde
zich gesteund door Statenlid
Fons Luijben van de Socialis
tische Partij. Die kwam er tij
dens een boerderijenroute door
Zeeuws-Vlaanderen achter dat
de aandacht voor biologische
landbouw aan de magere kant
is. Ten onrechte, meent hij. „Het
kan een belangwekkende bijdra
ge leveren aan economie én eco
logie."
Luijben noemt de biologische
landbouw een kraamkamer
voor vernieuwing, in Zeeland
ook nog eens goed voor tenmin
ste 1800 arbeidsplaatsen.
Hij stelt dat de overheid een
voorbeeld kan geven. „Alle kan
tines bij de provinciale, gemeen
telijke, semi-overheids en gesub
sidieerde instellingen zouden de
helft van het aanbod aan pro
ducten uit biologische moeten
laten bestaan." Luijben ziet dat
als een logische ondersteuning
voor de biologische landbouw,
die volgens hem de enige sector
in de landbouw is, die geen (pro
ductiekosten afwentelt op de
samenleving.
Rinus Antonisse
Op 4 september 1944 krijgt
de Britse 11de pantserdivi
sie tot verrassing Antwerpen
met onbeschadigde havens in
handen. Met het oog op het
stormseizoen is het kunnen ge
bruiken van de havens voor de
geallieerden van levensbelang.
De toegang wordt echter belem
merd door de sterke Duitse aan
wezigheid in de Westerschelde-
monding. Daar moet snel wat
aan gedaan worden, wil de op
mars van de bevrijders niet ern
stig vertraagd worden.
In Zeeuws-Vlaanderen worden
de Duitsers op gangbare wijze
verdreven. Het oostelijk deel
kan betrekkelijk vlot en zonder
veel bloedvergieten en schade
worden bevrijd. In het westen
ligt dat anders. De Duitsers bie
den in de Festung Schelde-Süd
heftige tegenstand.
Beschietingen, bombardemen
ten en gevechten zijn aan de or
de van de dag. Gevolg: veel
slachtoffers onder zowel militai
ren als burgers, stadjes en dor
pen worden in puin geschoten.
Pas op 1 november is
West-Zeeuws-Vlaanderen ge
heel bevrijd (Sluis is de laatste
plaats). Dan is aan de andere
kant van de Westerschelde de
strijd om Walcheren nog volop
aan de gang. Voor de bevrijding
ervan kiezen de geallieerden
met operatie Infatuate een onge
bruikelijke aanpak.
In zijn bijdrage aan Zeeland-
boek 8 doet amateur-historicus
en oud-huisarts Ad van Dijk
daarvan verslag. Voor de verove
ring van Walcheren is het 1ste
Canadese legerkorps onder lei
ding van generaal Harry Crerar
verantwoordelijk. Zijn plaats
vervanger, generaal Guy Si-
monds, lanceert een gedurfd
plan: door bombardementen op
de zeeweringen het eiland onder
water zetten en alles wat nog bo
ven water uitsteekt systema
tisch plat bombarderen.
Crerar twijfelt, maar als hij met
bloedarmoede en darmklachten
in het ziekenhuis belandt, ziet
opvolger Simonds kans zijn
plan door te drukken. Zou de ge
schiedenis zonder de ziekte van
Crerar anders zijn verlopen?
Van Dijk stelt de vraag, maar
moet het antwoord schuldig blij
ven. Simonds krijgt immers zijn
zin, daarbij gesteund door de
Britse admiraal Bertram Ram
say (die commandotroepen toe
zegt voor een landing bij West-
kapelle).
Zo worden tussen 3 en 17 okto
ber verschillende bombardemen
ten uitgevoerd op de zeewerin
gen en loopt Walcheren door
vier bressen onder water. Van
Dijk legt uit dat de RAF snel
leert hoe de dijken het beste ka
pot gegooid kunnen worden.
Door de inundatie wordt het ei
land in vier geïsoleerde stukken
verdeeld. De Duitsers missen on
derlinge verbindingen en ontbe
ren amfibische voertuigen. Hulp
van een regiment Fall-
schirm-jager vanuit West-Bra
bant komt niet opdagen. „Die
misten gelukkig de boot", meldt
Van Dijk cryptisch. Op 8 novem
ber is Walcheren veroverd.
„Ik vrees, dat wanneer Walche
ren zonder inundatie veroverd
had moeten worden er grote
overeenkomst zou zijn geweest
met de wekenlange strijd in
West-Zeeuws-Vlaanderen, of de
taaie weerstand van de Duitse
troepen bij de Sloedam, waarbij
de geallieerde opmars naar Mid
delburg een week lang tegenge
houden kon worden."
Van Dijk vermoedt dat zonder
inundatie alle dorpskernen plat
geschoten zouden zijn en hetzelf
de geldt voor Middelburg en
Veere, met zeer veel burger
slachtoffers. Van Dijk: „Westka-
pelle en Domburg waren wel
licht gespaard gebleven. Het is
maar waar je voor kiest. Dat
heeft dus Guy Simonds voor ons
gedaan." Over die generaal
merkt Van Dijk wat kribbig op
dat van hem na operatie Infatua-
de nooit meer iets is vernomen.
„Hij van ons ook niet, trou
wens."
Het verhaal over de strijd om
Walcheren is één van de vijftien
artikelen in Zeelandboek 8. Die
lopen, als gebruikelijk, wat on
derwerp betreft nogal uiteen.
Cultuur, zeecultures, architec
tuur, de Zeeuwse dialecten, het
Zeeuws imago, radioactief afval
- een bont palet, meer en minder
aardige onderwerpen, met een
forse knipoog naar de actuali
teit.
Rinus Antonisse
Zeelandboek 8. Samenstelling
Kees Bos. Uitgave Stichting Zee
landboek, Middelburg.
LANGS DE BOORDEN VAN DE SCHELDE
Tweede etappe:
Cletemspolder
tot Hoofdplaat
Om schepen te spotten, van
de zeewind te genieten en
de vuurtoren bij Het Kille-
tje te bewonderen, blijft
het ook deze tweede etappe
mooi om langs het strand
te lopen. En vanwege de vo
gels en de planten. De gro
te sterns hebben het moei
lijk op de Hooge Platen.
Toch blijven de zandplaten
in de Westerschelde tussen
Breskens en Hoofdplaat
een belangrijke vogelver
blijfplaats. In de Inlaag
van Hoofdplaat groeit de
zeldzame groenknolorchis.
Het Voorland Nummer Een
mag niet het vogelparadijs
zijn dat werd gehoopt, het
blijft een paradijsje voor
zoutminnende planten. Na
tuurliefhebbers komen ook
steeds meer aan hun trek
ken in de Cletemspolder,
die eind jaren negentig is
ingericht voor recreanten.
De grote ratelaar en het
duizendguldenkruid zijn er
al gesignaleerd.
Het vogeleiland van Voor
land Nummer Een is geen
broedparadijs voor kleine
sterns, plevieren en steltlopers.
De hoop van veel natuurbe
schermers en -liefhebbers is de
bodem ingeslagen door vliegen
de 'land-rovers' als kraaien, ek
sters en een enkele ransuil. Die
v.'ippen tijdens het broedsei-
zoen graag de dijk over om een
kuiken of een ei te verschalken.
Sommige kraaien schrikken er
zelfs niet voor terug om in het
voorjaar naar de Hooge Platen
in de Westerschelde te vliegen.
Grote sterns en Jan van Genten
zien er met hun enorme snavels
uit of ze een kraai of ekster zo
te grazen nemen om als vooraf
je of bijgerecht te dienen.
„Maar blijkbaar zijn kraaien
een stuk slimmer en brutaler.
Want ik heb ze de laatste jaren
regelmatig een ei buit zien ma
ken op de zandplaten", zegt
René Beijersbergen, districts
hoofd van stichting Het Zeeuw
se Landschap.
Roofvogels zijn overigens niet
de grootste bedreiging van de
sternenkolonie op de Platen. De
grote zandbank verliest aan be
tekenis als kraamkamer voor
veel vogels. Toenemende
stroomsnelheden, veroorzaakt
door verdieping van de Wester
schelde, zorgen voor steeds ver
dere afkalving van de platen.
De achteruitgang van de vis- en
kokkelstand door continue bag-
gerwerkzaamheden werkt ook
niet mee. Natuurbeschermer Be
ijersbergen weet precies waar
de schoen wringt. „Economie,
veiligheid en natuur worden al
tijd als een drieëenheid opge
voerd als de belangen van de
Westerschelde ter sprake ko
men. Maar de natuur is telkens
het kind van de rekening. De
economische belangen van de
groei van de havens, die van
Antwerpen voorop, en de veilig
René Beijersbergen van Het Zeeuwse Landschap bij de Schelde: „De economische belangen en de vei
ligheid van de zeeweringen gaan altijd voor." foto Peter Nicolai
heid van de zeeweringen gaan
altijd voor. Niemand lijkt er
mee te zitten dat de toename
van de stroomsnelheid de kans
op afkalving van grote oeverge
deelten vergroot. Met de komst
van grotere schepen die steeds
sneller varen, neemt de veilig
heid ook zeker niet toe."
Maar gelukkig gebeurt er ook
wel eens iets goeds. Het Voor
land bij Nummer Een mag dan
niet zijn uitgegroeid tot eldora
do voor broedende dwergsterns,
het is toch een leuk stukje 'nieu
we natuur'.
Tien jaar terug is de oude in-
laagdijk bij Nummer Een gepro
moveerd tot zeewering van
Deltasterkte. De oude voor-
berm werd niet opgedoekt,
maar bleef in gebruik als onder-
houdsstrook en eerste golfbre
ker. De verharding die er voor
nodig was, is een prachtig rij
wiel- en wandelpad. Fietsende
en wandelende recreanten heb
ben er ook echt wat te zoeken,
omdat er veel te genieten valt
aan de Westerschelde-oever tus
sen Hoofdplaat en Breskens.
Het oude inlagengebied tussen
voorberm en Deltadijk is een de
cennium terug opgevuld met
grond, die op sommige gedeel
ten werd afgegraven om vochti
ge plaatsen te creëren. In dat
plas-drasland moest een keur
aan schorreplanten tot wasdom
komen en dat is wonderwel ge
lukt. Zoutmelde, zeealsem en
schorrekruid hebben een plek
gevonden. En dé Zeeuwse zilte
plant - de lamsoor of, op zijn
zondags, zeeaster - tiert welig.
„Normaal is de plantenrijkdom
nog wat groter, omdat er runde
ren en schapen op het Voorland
grazen. Dit jaar bleven de bees
ten weg, omdat het waterschap
werkzaamheden aan de Delta-
dijk had gepland. De verstevi
ging van die dijk is echter door
geschoven naar volgend jaar."
De plantengroei, het vee voor de
dijk, de fouragerende vogels, de
zoete veedrinkput en de zilte
drasgebiedjes maken het Voor
land de moeite waard. En Be
ijersbergen geeft toe dat ook het
zicht op de Westerschelde een
extra attractie is. Hij is zelf niet
zo dol op de skyline met de kern
centrale van Borssele, fabrieken
in het Sloegebied, de apenrotsen
van de Bressiaanse Port Scaldis-
flats en de bijna constant aanwe
zige baggerschepen. Maar hij
snapt dat de levendigheid op de
Schelde aantrekkelijk is voor
grote groepen wandelaars en
fietsers.
Monice Devoogd en Daniel Lu-
ca uit het West-Vlaamse Tor
hout zijn diep onder de indruk
van het landschapsschoon. Het
echtpaar viert die dag zijn 41ste
huwelijksdag. „We wisten niet
dat het hier zo schoon is. Wat is
dat voor koepel aan de over
kant? De kerncentrale? Hè, die
hebben ze in Nederland toch
niet?"
René Hoonhorst
Stichting Het Zeeuwse Land
schap (HZL) houdt morgen
een excursie door het Verdron
ken Land van Saeftinghe. De
wandeling door het grote schor
ren- en slikkengebied duurt on
geveer drie uur. De tocht is niet
geschikt voor hartpatiënten,
minder validen en kinderen on
der de tien jaar.
Vertrek om 13.30 uur vanaf het
bezoekerscentrum aan de Em-
maweg 4 in Nieuw-Namen
(0114-633110). Kosten €5,-, kin
deren van 10-16 €2,50, dona
teurs HZL gratis.
In de Meeuwenduinen bij Wes-
tenschouwen wordt morgen een
excursie gehouden. Vertrek om
13.30 uur bij de uitkijktoren
aan het eind van de A. v.d. Weij-
deweg. Kosten €2,-. Aanmelden
via VW: 0900-2020233.
In de boswachterij Westen-
schouwen is er morgen en over
morgen de excursie reeën speu
ren. Vertrek om 17.30 uur bij de
excursieschuur van Staatsbos
beheer te Westenschouwen.
Aanmelden via VW:
0900-2020233. Kosten €2,-
Op landgoed Ter Hooge bij Mid
delburg kan morgen worden ge
wandeld onder leiding van Het
Zeeuwse Landschap. De excur
sie duurt ongeveer 1,5 uur. Ver
trek om 14.00 uur vanaf de par
keerplaats aan de Breeweg, te
genover kaasboerderij Pitte-
perk. Kosten €1,-, donateurs
HZL gratis.
Het Zeeuwse Landschap heeft
voor zaterdag een excursie door
het Zwin georganiseerd. Om
11.00 uur begint de wandeling
door het duingebied met schor
ren en stranden. Deze duurt
zo'n 2,5 uur. Vertrek vanaf het
bezoekerscentrum aan de G.
van Hoekestraat 2 in Retranche-
ment (0117-392221). Kosten
€3,50, kinderen €2,-, donateurs
HZL gratis.
In de boswachterij Westen-
schouwen wordt zaterdag een
paddestoelenexcursie gehou
den. Vertrek om 13.30 uur bij
de excursieschuur van Staats
bosbeheer aan de Kraaijenstein-
weg 140. Aanmelden via:
0900-2020233. Kosten €2,-.
Natuurbeschermingsvereni-
ging't Duumpje houdt zaterdag
middag een herfstwandeltocht
Vertrek om 14.00 uur vanaf de
Roeselaerestraat bij de kerking-
nag te Sint Kruis. Informatie
via 0117-301835.
Zaterdagmiddag wordt onder
leiding van Het Zeeuwse Land
schap een excursie gehouden
door het voormalige waterwin
gebied Oranjezon. Vertrek om
14.00 uur bij het informatie
bord bij de entree van het ge
bied, Koningin Emma weg 22,
Vrouwenpolder. Kosten €1,-, do
nateurs HZL gratis.
HZL houdt zaterdag een excur
sie door de Slikken van de
Heen. Vertrek om 13.30 uur bij
het informatiebord langs de pa
rallelweg op de Philipsdam aan
de noordkant van Sint Philips-
land. Kosten €2,-. kinderen
€1,-, donateurs HZL gratis.
Zondag is in Plan Tureluur op
Schouwen de excursie Tureglu-
ren. Vertrek om 13.30 uur bij de
boerderij aan het eind van de
Prunjeweg bij Serooskerke.
Aanmelden via VW:
0900-2020233. Kosten €2,-.
De Steltkluut heeft voor zondag
een paddestoelenexcursie in het
Axelse bos georganiseerd. Ver
trek om 13.30 üur bij de water
toren van Axel.
In boswachterij Westenschou
wen wordt volgende week dins
dag een excursie gehouden. Ver
trek om 13.30 uur bij de excur
sieschuur. Aanmelden bij VW:
0900-2020233. Kosten €2,-
