Het Fries is gedoemd te sterven
PZC
i
LaBan
(L
Casper Hobbes
0
Over vijftig jaar zou hooguit een op de vijf Friezen nog taal beheersen
GRATIS
Uitgepraat
puzzel
10
16
21
24
1
31
recept
Bleekselderij met kip in roomsaus
weer
at
O
Heer Bommel en de Doorluchtigheid Toonder Studio's
donderdag 30 september 2004
van onze redactie binnenland
Het Fries is bezig zijn positie
als tweede officiële taal van
Nederland naast het Neder
lands te verliezen. Over vijftig
jaar zal nog maar één op de vijf
Friezen het Fries beheersen, con
cluderen taaisocioloog Piter van
der Plank en Jelle Breuker,
oud-taalambtenaar bij de pro
vincie Friesland.
„De dood wenkt het Fries, lang
zaam maar wel zeker", aldus
Breuker.
Als het zo doorgaat, dan spreekt
over vijftig jaar volgens hem
nog hooguit een op de vijf Frie
zen nog Fries. Nu is dat nog
bijna de helft.
Mede schuldig daaraan zijn vol
gens Breuker provinciale en ge
meentelijke bestuurders, die de
afgelopen twintig jaar politiek
correcte, te rooskleurige woor
den hebben gesproken. Terwijl
van de provinciale taaiambities
Advertentie
Make up weken
de nieuwste najaarslook bij u
aangebracht
en
15% korting op alle make-up
PARFUMERIE-
Trefpunt der wereldmerken
MIDDELBURG
Lange Geere 24 SegeersstraatIO
0118-634184 0118-613401
uit de jaren tachtig, zoals twee
talig basisonderwijs en het ge
bruik van het Fries in het offi
ciële verkeer, niks terecht is ge
komen.
Teloorgang
Onderzoekers en beleidsmakers
hebben te weinig oog voor de
weinig rooskleurige positie van
het Fries, aldus Breuker en Van
der Plank. Ze hekelen de wijze
waarop onderzoekers, inclusief
die van de 'Fryske Akademy',
ambtenaren en (provinciaal) be
stuurders de gestage teloorgang
van de Friese taal ontkennen.
Van der Plank sluit niet uit dat
de verantwoordelijk gedeputeer
de niet beter weet en daardoor
ook niet ingrijpt. Die krijgt cij
fers en conclusies voorgescho
teld door ambtelijke beleidsadvi-
seurs en (gesubsidieerde) weten
schappelijke onderzoekers die
er ook zelf baat bij hebben dat
de situatie rooskleuriger wordt
voorgesteld dan de werkelijk
heid Ze ontlenen er geheel of
deels hun bestaan aan.
Onderzoek
Breuker wil een onafhankelijk
diepteonderzoek naar hoe de be
volking zelf tegenover het Fries
staat en wat zij er voor over
heeft.
Het zou hem niet verbazen wan
neer het onderzoek zou uitwij
zen dat het Fries als tweede
rijkstaal zijn tijd heeft gehad.
„Misschien moet je gewoon toe
geven dat het Fries langzamer
hand niet veel meer voorstelt en
eigenlijk niet meer is dan een
dialect. Spijtig, maar dat is dan
wel de werkelijkheid." GPD
De Friese taal bevindt zich in zwaar weer.
'She reads your mind
Because she wrote it.'
Mijn moeder is een dominante ruiter op het
schaakbord van de conversatie. Ze berijdt
stokpaarden die om de zoveel tijd worden ver
verst. Stevig in het zadel van haar overtuiging of
bezieling stelt ze haar eigen spelregels en maakt
gebruik van mijn zwarte en haar witte vlakken
of omgekeerd, alsof het hele speelveld haar toe
behoort. Als zo'n stokpaard eindelijk gestald
wordt, is dat louter en alleen omdat een nieuw
exemplaar staat te trappelen.
Afscheid nemen doet ze niet. In haar stallen
klinkt het gesnuif van hartstochtelijk beleden
meningen, inzichten en ergernissen. Ze houdt
van haar kampioenen. Mocht iemand tijdens een
gesprek een van haar dieren noemen, laat ze het
onmiddellijk opdraven.
Meindert Inderwisch
Als kind ontwikkelde ik een allergie ten aanzien
van herhalingen in de uitwisseling van informa
tie. Aan mijn moeders rokken hangend, hoorde
ik sommige verhalen bijkans dertig keer per
dag. De klanten van haar salon waren er blij
mee, de naasten iets minder.
Mijn moeder die zo oorspronkelijk kan filosofe
ren, heeft haar denkgoed vastgelegd in wetmati
ge opeenvolgingen. Zelden dat ik nog van ge
dachten met haar kan wisselen over wat voor
mij nieuw is. Ze luistert twee seconden, neemt
een tussengesprek aan op haar telefoon of be
gint over iets geheel anders te praten.
Onlangs op het strand, vroeg ik het haar: 'Wat
maakt dat je niet over het hier en nu wilt spre
ken?' Ze antwoordde dat ze dacht te weten wat
ik wilde zeggen en mij de tijd wilde besparen die
haar bevestiging daarvan in beslag zou nemen.
Terwijl ik mij door de zee liet troosten en ver
weg zwom van de waterkant, dacht ik 'we zijn
uitgepraat, mijn moeder en ik. We kennen el
kaar langer dan de meeste getrouwde mensen en
onze piek is voorbij gegaan, zonder dat ik het be
sefte.'
Dat voorlopige inzicht maakte me kalm. Het ske
let van een illusie kan de geest zo geselen en nu
was het stil.
Deze week, op de snelweg tussen Amsterdam en
Den Haag, had ik veel aan mijn hoofd. Zojuist
een cliënt bezocht die in een ellendig gevecht is
vernikkeld met zijn alcoholverslaving en iedere
dag moet trachten weg te blijven bij de verdo
ving die de desintegratie van zijn gezin enkele
verdwaasde uren draagbaar maakt. Daarna, in
de auto zijn zoon gesproken via mijn mobiele te
lefoon. Het kind kan geen kant meer uit. In de
aanhoudende regen en mechanisch slaafse file,
zag ik een tankstation opdoemen. Tijd voor die
sel, een broodje, buitenlucht.
De enige beschikbare pomp was er een met pin
automaat. Nadat ik alle beschreven handelingen
had verricht en de laatste druppels brandstof in
mijn tank had gedeponeerd, kwam ik tot de ont
dekking dat ik, in plaats van diesel, gewone ben
zine had gebruikt. Niet meer starten. Een uur
wachten op een speciale wagen van de ANWB
om mijn voertuig leeg te laten pompen. De mon
teur zag het somber in: 'Dit type Mercedes heeft
een aparte tank. Vaak moeten ze die losmaken
bij de dealer om hem te kunnen legen.'
Maar hij kreeg het voor elkaar, deze oranje held.
Op de terugweg belde ik mijn moeder die lief,
lang en zorgzaam naar mijn verhaal luisterde.
Horizontaal:
1. Strofisch gedicht met tel
kens terugkerende slotregel; 9.
gebraad; 10. maal; 11. boom;
12. ieder; 14. muzieknoot; 15.
slinger, 17. kolenemmer; 19.
vordering; 21. tijdperk; 22.
rivier in Oostenrijk; 23. groen
te; 25. fijn; 27. koosnaam voor
moeder; 30. bijwoord; 32.
open plek in een bos; 33. oos
terlengte; 34. dichtbij; 36. kapi
tein; 38. van kalkdelen ont
doen.
Verticaal:
1. Smal stilstaand water; 2.
godin van de dageraad; 3.
Frans voegwoord; 4. slank; 5.
persoonlijk vnw.; 6. symbool
cerium; 7. bezinksel; 8. aan
gene zijde; 13. bevel aan een
hond; 15. stokstijf; 16. interest;
18. mager; 20. dochter van
Cadmus; 23. kortschrift; 24.
god (Lat.); 26. mislukken; 28.
guitig; 29. groente; 31. gema
lin van Aegir; 33. lofdicht; 35.
bruto; 37. klein kind.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
11
'2
13
15
17
18
2^
22
23
25
26
27
28
29
3D
33
34
35
36
37
38
JP40
Op elke regel twee woorden
invullen. Twee of meer eindlet
ters van het eerste woord zijn
meteen de beginletters van het
tweede woord.
Horizontaai:
5. Dat dier heeft een pantoffel
in zijn bek (4); Dansfeest voor
vogels? (8);
6. Punt waar de raceauto's
terugkeren (4); De informant
schenkt een fooi (8);
7. In de lucht laten vliegen
met ballonnnen (8); Van een
wijsgeer krijgt zij de wind van
voren (4);
8. Student volgens de letter
(4); Opgeschroefd achteraan
de bar (7).
Verticaal:
1. Dit niveau bevindt zich net onder een conferentie (6); Een kanjer van een wed
strijd (6);
2. Mondjesmaat? (6); Vogel die opschept voor het eten (8),
3. De schande heeft geen verleden (5); Men zal er zeker niet van opkijken (8);
4. Van lusteloosheid wijd geopend zijn (5); Het vastzetten van geld (7).
Begin bij vakje 1. Bij
elk volgend cijfer
begint een nieuw
woord. De laatste
letter van een
woord is telkens de
eerste letter van het
volgende woord. Bij
goede invulling, is
in de licht gekleurde
vakjes een woord te
lezen.
1. September (afk.); 2. sabelkwast; 3. ode; 4. pronkkastje;
5. exclusief (afk.).
Oplossingen van gisteren:
Citaat:
Groei, clip, rente, stroom, Ravel, koud, rasp. Kees, raad, kalm, krant, raster,
katern, panter. De oplossing is een Chinees spreekwoord: "Wat in oren wordt
gefluisterd, is duizend mijl te horen."
Cryptogram:
Horizontaal: 1. Agamie; 7. alles; 8. toast; 9. pakje; 10. raar; 11. trance; 12.
evenzo.
Verticaal: 2. Geste; 3. Malaga; 4. echter; 5. raap; 6. blokkade; 10. Reno; 11. toe.
Toevoegen: Voortgaan
Kraak de Code: 0-4-0-3-1-5
Heer Bommel liep in een slecht humeur naar huis terug.
„Misselijk", sprak hij tot zichzelf. „Canteclaer en alleman
trekken gemene lijnen met die buitenlanders! Karakter
loos, dat noem ik het! Ach, een heer is altijd eenzaam in
zijn strijd..."
Met deze gedachte opende hij zijn voordeur en trad de hal
binnen. Tot zijn verrassing trof hij daar de commissaris van
politie aan, die met Joost in gesprek was.
„De heer Bas heeft op u gewacht, met uw goedvinden", ver
klaarde de bediende.
„Dat komt goed uit!" riep heer Ollie uit. „Ik wens eenzaam
en alleen een klacht in te dienen tegen..."
„Ik zou het niet doen", zei de politiechef niet onvriendelijk.
Hans Belterman
Ouderwets gerecht met een voor de
Chinese keuken kenmerkende berei
dingswijze: het onder voortdurend roeren
en omscheppen bakken van ingrediënten
in een wok. En het is juist die holle of zo
men wil bolle pan waardoor je een derge
lijk gerecht binnen vrij korte tijd op tafel
kunt brengen.
Hoofdgerecht voor 3 - 4 personen:
Een flinke struik bleekselderij,
schoongemaakt ca. 500 gram; zout;
2 borstfilets van kip, samen ca. 300
gram, in smalle reepjes gesneden; 2
tl. maïzena; 1 tl. kerriepoeder, scher
pe soort - Madras); 1 mespunt citroen
peper uit de molen (Silvo); 2 el. (zon-
nebloem)olie; 1/2 dl sherry (fino); 1 dl
(kook)room; 1 el. fijngehakte
(blad)peterselie; 1 tomaat, ontveld,
vruchtvlees in blokjes gesneden.
Snijd de bleekselderij in boogjes en zet ze
op in kokend water met zout. Laat de
boogjes niet veel langer dan 8 minuten
zachtjes koken en laat ze daarna uitlekken
en afkoelen.
Vang het kookvocht op, zeef het en meet
precies 2 dl af. Maak het kippenvlees
droog met keukenpapier. Schep in een
kom maïzena, kerriepoeder en mespunt
jes witte peper en zout luchtig door el
kaar. Voeg sherry toe en blijf zolang roe
ren tot een volkomen glad mengsel is ver
kregen. Schep het kippenvlees erdoor en
laat alles 10 minuten staan. Schep daarna
alles opnieuw goed door. Verhit de olie in
een wok. Voeg het kippenvlees toe en
Zeeland: Saai?
Net als vorig jaar rond deze tijd, is Door: Grieta Spannenburg
het ook ditmaal tamelijk kalm en
enigszins saai herfstweer. Het is een weertype dat wel vaker
voorkomt in september en oktober. Hogedrukgebieden boven
Europa houden storingen nog grotendeels tegen, maar af en
toe komt er toch een schampschot door. Het is eigenlijk afwach
ten totdat lagedrukgebieden vanaf de oceaan de hogedruk door
breken en we in een wisselvallig weerbeeld terecht komen. De
komende dagen is het in weertermen 'licht wisselvallig'. Dat is
een enigszins vage typering die het gevolg is van de nu en dan
doorkomende, en veelal zwakke, storingen. Zoals ook vandaag.
Wolkenvelden en een paar opklaringen wisselen elkaar af en
vooral vanochtend en het eerste deel van de middag valt er af en
toe wat regen. Bij weinig wind variëren de maxima rond 18 gra
den. Morgen bevinden we ons tussen 2 storingen in. De kans op
neerslag is klein en in de lucht zien we een mix van wolken en
zon. De binnengestroomde
lucht is een fractie frisser
dan vandaag, maar met het
gezicht in de zon voelt men
nog de najaarskracht van de
koperen ploert. Gedurende
het weekeinde zal er vrij wei
nig in het rustige herfstweer
veranderen. Een enkele bui
is mogelijk, maar de meeste
neerslag lijkt op de Britse
eilanden terecht te komen.
De condities zijn prima voor
een aangename wandeling
op het strand of op de dijken.
De wind volhardt uit zuidwes
telijke richting en de binnen
stromende lucht is niet koud.
De maximumtemperaturen
zullen dagelijks rond een
graad of 17 uitkomen.
Enige regen
17°
tH.21- i
dug S
Minimumtemperatuur voor de komend» natjt
Vooruitzichten
weer
vrijdag
zaterdag
£b
zondag
maandag
max.
17°
17°
17°
16°
min.
12°
10°
10°
10°
wind
NW 3
ZW 3
ZW 4
ZW 4
Zon
Maan
vandaag
op 7.43
onder 19.23
vandaag
op 19.58
onder 9.46
Nautisch bericht
Het zicht is matig tot goed. De zuidelijke wind is matig, 3 tot
4 Beaufort, en het kustwater is ongeveer 16 graden.
Waterstanden
„Ik raad u aan geen klachten in te dienen over vrijheidsbe
roving en zo. De zaak is erg teer, meneer Bommel. U zou be
ter kunnen proberen om vrede met die vreemdelingen te
sluiten. Het is natuurlijk maar een raad, maar aan de ande
re kant is het ook gemakkelijker voor mij. Bespaart me heel
wat narigheid. U wilt toch niet egoïstisch wezen?" Heer Ol
lie stond als door de donder getroffen en opstandige gedach
ten bestormden zijn brein.
„Ik wist wel, dat ik op u kon rekenen", hernam de beambte,
terwijl hij zijn stroef gelaat tot een glimlach verwrong.
„Ten slotte doet die Aarts-Coolemoon toch geen kwaad,
nietwaar? Hij gaat zelfs veel goed doen voor de gemeente,
heb ik me laten vertellen. Dat wou ik u maar even zeggen."
donderdag
Hoog water
Laag water
30 september
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
3.51
259
16.05
257
10.10
178
22.38
217
Terneuzen
4.09
280
16.23
280
10.36
190
23.06
227
Cadzand
3.23
254
15.36
251
9.46
174
22.11
213
Roompot Buiten
3.41
198
15.59
194
9.55
113
22.19
152
Roompot Binnen
5.26
158
17.36
155
11.25
95
23.44
131
Zierikzee
5.48
186
17.55
180
11.25
114
Krammersl. West
6.03
200
18.16
188
11.25
116
23.49
154
Hansweert
4.49
287
16.57
283
11.03
205
23.30
241
Stavenisse/Yers.
5.46
189
17.56
182
11.30
113
23.56
150
vrijdag
Hoog water
Laag water
1 oktober
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
4.27
252
16.41
256
10.46
177
23.16
203
Terneuzen
4.46
274
16.59
280
11.16
187
23.38
213
Cadzand
4.00
247
16.15
252
10.20
174
22.45
199
Roompot Buiten
4.20
193
16.37
196
10.25
116
23.00
144
Roompot Binnen
6.00
152
18.16
155
11.54
97
-
Zierikzee
6.18
179
18.25
180
0.00
153
12.00
117
Krammersl. West
6.39
189
18.52
186
12.00
118
-
Hansweert
5.20
281
17.31
284
11.37
203
Stavenisse/Yers.
6.20
181
18.26
183
12.00
115
door Bill Watterson
L lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
O
zonnig
matige sneeuw
Koufront
licht bewolkt
zware sneeuw
-
WarmtelronI
matige regen
zwaar bewolkt
1030
Samengesteld front
miÊÊL
zware regen
Isobaar
laat alles, onder voortdurend roeren en
omscheppen, 5 minuten zachtjes bakken
of zolang tot het kippenvlees een licht
goudbruine kleur heeft gekregen. Schep
de bleekselderij erdoor en voeg het ge
zeefde kookvocht van de bleekselderij
toe. Roer alles krachtig door en wacht tot
alles aan de kook is gekomen. Roer de
room er door. Temper de warmtebron.
Laat alles zolang zachtjes sudderen tot
een lichtgebonden saus is verkregen.
Presentatie:
Doe het gerecht over in een voorverwarm
de schaal. Strooi er peterselie en tomaten-
blokjes over. Schep het gerecht aan tafel
nog eenmaal om en verdeel het daarna
over voorverwarmde borden. Geef er
droog gekookte rijst apart bij.
Het blijft rustig op de Europese weerkaart als we kijken naar
de wind. In sommige gebieden is het wel regenachtig. Zo valt
er vandaag in Schotland en Engeland geregeld regen. Ierland
krijgt een paar opklaringen afgewisseld door een enkele bui.
Ook Polen heeft veel wolken en regen. De temperatuur komtm
al deze landen tussen 12 en 16 graden uit, maar in het zuidoos
ten van Engeland wordt 18 graden bereikt. Boven Scandinavië
zorgt een hogedrukgebied voor opklaringen Alleen in Finland's
het bewolkter. De temperatuur stijgt naar waarden van 8 gradei
in Noord-Finland tot 15 graden in Denemarken. Frankrijk krijgt
zonnige perioden en temperaturen tussen 17 en 23 graden. Het
zuiden is warmer.
Europa: Vrij rustig
