Een buddy is van grote waarde PZC J Gevraagd: een chirurg met veel ervaring Immuun dankzij een portie gemodificeerde aardappelen PZC SIMP Vriendschapsband met enige afstand Muizen als topsporters spreekuur Magneet van plastic Hitte veroorzaakte massasterfte Bevingen makkelijk te voorspellen 6 september 1954 (raföNStaK S'V"-77' maandag 6 september 2004 door Lo van der Wal Buddy's zijn er niet alleen voor mensen met aids. Ze ondersteunen ook zieken met een chronische of ernstige aan doening. „Een goed werkend fe- Het kostte nog heel wat moeite om een geschikte donor te vin den voor Connie (43). Met het oog op haar leukemie moest ze een beenmergtransplantatie on dergaan. Telkens wanneer het erop leek dat een donor was ge vonden veerde ze op, maar wan neer die donor bij nader inzien toch niet geschikt was, had te leurstelling de overhand. „Je kunt nu eenmaal geen Dafje in een Mercedes stoppen", om schrijft ze haar problemen van toen. Vooral in die zware perio de had ze veel aan Ada Bongen- aar (55), haar buddy. „Dan nam ze me bij mijn arm cn zei: 'Kom op, we gaan ervoor'." Connie is blij met Ada Bongen- aar. die haar nu zo'n anderhalf jaar één keer in de week be zoekt. Samen gaan ze naar de stad, de supermarkt, het tuin centrum en doen ze leuke din gen. Tenminste dat stond Con nie voor ogen, want door haar operatie, die uiteindelijk in de cember door kon gaan, kwam er van dat samen-leuke-din- gen-doen veel minder terecht dan ze had gehoopt. Connie kan ook een beroep doen op familieleden. „Maar voor hen is het vaak heel moei lijk positief om te gaan met mijn ziekte. Ze staan te dicht- bij." Connie is een optimist. Iemand van de blik vooruit en de schou ders eronder. Dat herkent ze ook in haar buddy. ..Toen ik in het ziekenhuis lag keek ik echt naar haar uit. Ik had allerlei problemen en zij kon me daar uit halen. 'Kom op. doorgaan, het komt allemaal goed'. Zo praatte ze tegen me. Als ze op bezoek kwam nam ze altijd een krantje mee of een Libelle en ook stuurde ze me kaartjes met hele verhalen erop." Ada Bongenaar, die al langer dan vijf jaar buddy is en inmid dels toe is aan haar vijfde 'maat je' ('Dat klinkt wat minder af standelijk dan client') is ook blij met Connie. Toen ze stopte als doktersassistente zocht ze iets anders. Van het buddypro ject had ze nog nooit gehoord maar toen ze een advertentie zag waarin vrijwilligers werden gevraagd was ze gelijk enthou siast. Met Connie, maar ook met de andere 'maatjes' die ze heeft ge had, onderhoudt ze een 'vriend schapsband met een stukje af stand erin', zoals ze zelf zegt. Ada Bongenaar: „Het contact is in principe tijdelijk. Daar stel je je op in. Of je bouwt af omdat het goed gaat met je 'maatje' of het contact stopt omdat je 'maatje' overlijdt. Ook op dat laatste kun je je instellen. Soms is iemand zo ziek dat het een op luchting is dat hij overlijdt." Praten over ziek zijn of juist niet over ziek zijn, uitgaan, mee gaan naar het ziekenhuis of zo maar wat keuvelen op de bank. Volgens Bongenaar doe je als buddy 'wat zich aandient, wat ontstaat'. „Verder speel je in op een situatie. Als je 'maatje' naar het ziekenhuis moet, ga je mee, je gaat op bezoek en je belt tus sendoor. Connie's operatie was voor ons allebei ëen pittige pe riode." De insteek van Bongenaar is dat ze zelf ook wat moet hebben aan haar buddyschap. Het moet tweerichtingsverkeer zijn. Als de wekelijkse bezoeken uitmon den in een sleur, als er weinig nieuwe belevingen zijn, heeft ze moeite inhoud te geven aan het contact, om het fris te houden. Bij Connie heeft ze daar geen last van. Ada: „Het is heel leer zaam om te zien hoe zij zich over teleurstellingen kan heen- zetten. Ik heb er vaak versteld van gestaan." Onbegrip Marco (32) maakt een krachtige indruk. Dat hij een chronische hepatitis B (een ernstige lever ontsteking) heeft, is hem niet aan te zien. Af en toe frustreert hem dat. Hij voelt zich niet se door Paul van Dijk, huisarts Ik verbaas me erover dat mensen zich zomaar door iedereen laten opereren. Men sen vinden tegenwoordig dat zij in de gezondheidszorg recht hebben geïnformeerd te worden over van alles en nog wat. Maar als iemand geope reerd wordt weet men vaak niet eens wie de chirurg is. Het komt herhaaldelijk voor dat een patiënt op mijn spreekuur vertelt: 'Ik zou geo pereerd worden door dokter Jansen, maar na de operatie bleek dat ik Pieterse had als chirurg.' Alsof operaties worden uitge voerd door robots en alsof chirurgen altijd en overal in wisselbaar zijn voor elkaar. Chirurgen moeten, net als an dere ambachtslieden, een be paalde ingreep of techniek ge woon leren. En een chirurg die een opera tie voor de eerste keer doet, heeft een grotere kans dat hij/zij de operatie niet opti maal uitvoert, dan een erva ren collega Leercurve Dit heet in vakjargon een leercurve. Naarmate een chi rurg een operatie vaker heeft gedaan, verloopt de ingreep succesvoller. Dit succes wordt uitgedrukt in twee pa rameters: de morbiditeit en de mortaliteit De morbidi teit is het aantal complicaties na een ingreep. De mortali teit is het aantal mensen dat overlijdt ten gevolge van een ingreep. Deze week berichtte Medisch Contact over een groot En gels onderzoek. De weten schappers bekeken de opera tieresultaten van ruim 18.000 door hartchirurgen uitgevoer de ingrepen. Uit de studie blijkt dat de leercurve bij hartchirurgen nog steeds verbetert nadat hun opleiding is afgerond. De mortaliteit onder patiën ten daalt gedurende de eerste vier jaar waarin de chirurgen zelfstandig opereren van 2,3 naar 1,0 procent. Dat betekent dat een patiënt die onder het mes gaat bij een chirurg die sinds een jaar deze ingreep zelfstandig uit voert, meer dan tweemaal zo veel kans heeft daarbij te overlijden dan iemand die ge opereerd wordt door een chi rurg met vier jaar ervaring. Deze cijfers zijn uiteraard voor elk type operatie an ders. Niet alleen voor individuele chirurgen zijn er dit soort cij fers, ook voor ziekenhuizen. Het is namelijk niet alleen be langrijk dat de chirurg ver trouwd is met een bepaald type operatie, ook de erva ring van de kliniek waar de ingreep wordt uitgevoerd is bepalend voor het succes en de risico's. Ervaring Zo was lange tijd het aantal abortussen dat veroorzaakt wordt door ingrepen bij pre-natale diagnostiek het laagst in ziekenhuizen waar men deze technieken het langst toepaste. Hoe moet je hier nou als pa tiënt een weg in kiezen? Dat is niet eenvoudig. Ook voor de huisarts is meestal niet te overzien wie goed is en wie niet. Als ik zelf geopereerd zou moeten worden, zou ik in elk geval op zoek gaan naar een chirurg die veel ervaring heeft met de betreffende in greep. Ik zou er ook zeker van wil len zijn dat de door mij geko zen chirurg de operatie ook uitvoert. Mocht mijn ingreep een rela tief zeldzame operatie betref fen dan zou ik op zoek gaan naar een ziekenhuis waar veel ervaring is op dit ge bied. GPD Marco en zijn buddy Janny: ..ik ben erachter gekomen dat je met zoiets simpels als 'er zijn' iemand heel gelukkig kunt maken... foto Sacha Wunderink/GPD rieus genomen als mensen die hij tegenkomt in de stad hem complimenteren dat hij er zo goed uitziet. Marco: „Ze weten niet dat ik een barstende kop pijn heb en sta te tollen op mijn benen, ook al heb ik vlak daar voor een paar uur op bed gele gen. Langer dan vijfhonderd me ter achter elkaar lopen gaat trouwens niet. Dan moet ik uit rusten op een bankje." Door zijn ziekte heeft Marco last van extreme vermoeidheid. Een gevoel dat 'iemand het ven tiel eruit heeft getrokken en ik helemaal leeg loop', bekruipt hem dan. Maar ook zijn karak ter is veranderd. „Ik was altijd een vrolijke, spontane jongen, ik ben nu vaak een sombere be jaarde met depressies. Ik kan nergens meer echt van genie ten." Marco heeft nu ongeveer een jaar een buddy, die hem een dag deel per week bezoekt. Samen drinken ze koffie, eten ze een broodje in de stad of praten wat op een terrasje. „Ik heb niet veel vrienden. Kan mezelf pri ma vermaken, maar als je werk wegvalt en je vroegere collega's mets meer van zich laten horen, wordt het wel erg stil om je heen. Het prettige met Janny is dat ik niet steeds iets hoef uit te leggen of me hoef te veront schuldigen. En als ik mc rot voel kan ik dat gewoon zeg gen." Buddy Janny Vriesema (41) en hij zijn niet zomaar maatjes. „We zijn dikke maatjes", ver woordt Vriesema hun onderlin ge band. Marco: „Toen Janny voor de eerste keer voor de deur stond, klikte het meteen, Net of ik haar al twee jaar kende. Ik zie haar dan ook als een vrien din." Dat gevoel is wederzijds. Hoe wel het buddyschap in principe tijdelijk is, staat voor Vriesema vast dat ze contact zullen blij ven houden. Marco is haar eerste 'maatje'. Ze heeft een administratieve baan, maar het zorgen voor ie mand 'woekerde' altijd al in haar. Ze kwam met de buddyor ganisatie in aanraking door de ziekte van haar broer, die twee vrijwillige maatjes had. „Daar door weet ik wat buddy's voor iemand kunnen betekenen." Toen ze de advertentie zag waarin vrijwilligers werden ge vraagd, hoefde ze dan ook niet lang na te denken. In het contact met Marco 'geeft' ze niet alleen, ze krijgt ook wat door Henk Helledoorn Wereldwijd doen onderzoe kers verwoede pogingen om eetbare vaccins in planten te produceren. Goedkoop, be stand tegen hitte en ze hoeven niet, door geschoold personeel, te worden ingespoten. Een uit komst voor mensen in ontwikke lingslanden. Of voor kwekers van vis. „Een vaccin in visvoer zou voor viskwekers ideaal zijn," zegt dr. Dion Florack van Plant Research International in Wageningen. Het is natuurlijk een prachtig idee. Stop een vaccin tegen een bacterie of virus in een eetbare plant, geef mensen of dieren daarvan de knollen of vruchten te eten en ze worden immuun te gen de betreffende ziektever wekker. Het lijkt allemaal zo simpel, maar de werkelijkheid is weerbarstig. Al meer dan tien jaar houden onderzoekers, onder wie de Amerikaan Charles Arntzen, zich met dit onderzoek bezig. Vijf jaar geleden vierde Arntzen een bescheiden succesje met ge netisch veranderde aardappe len, die hij een vaccin tegen een virus had laten maken. Na het consumeren van een hoeveel heid rauwe aardappelen bleken 19 van de 20 proefpersonen een afweerreactie tegen het virus te hebben ontwikkeld. De techniek bleek te werken, maar was de afweerreactie vol doende om tegen het virus be schermd te zijn? Bovendien: rau we aardappelen lijken niet het meest geschikt om een vaccin aan te bieden. Koken van aard appelen maakt dit vaccin echter kapot. Bananen Arntzen heeft het vervolgens met bananen geprobeerd, maar zijn tegenwoordige onderzoek verricht hij met tomaten. Mo menteel is hij bezig met de ont wikkeling van vaccins tegen on der meer cholera en hepatitis B. Resultaten in patiënten laten nog op zich wachten. Een vaccin bestaat in veel geval len uit een eiwit van een bacte rie of virus. Om planten dit ei wit te laten maken moet eerst de erfelijke code voor dit eiwit in het erfelijke materiaal, het DNA. van de plantencellen wor- Aardappelen als medicijn? den gebracht. Dat is geen pro bleem Het gebeurt met de hulp van een speciale grondbacterie, die van nature erfelijk materi aal in planten overbrengt. Onderzoek naar plantenvaccins wordt in ons land alleen in Wa geningen gedaan. Bij Plant Re search International, onderdeel van Wageningen Universiteit en Research Centre, werkt dr. Dion Florack aan vaccins uit aardappelen. „Een vaccin uit eetbare planten heeft voordelen. Het is goed koop te produceren, hoeft niet in de koelkast te worden be waard, hoeft niet via een sterie le naald te worden ingespoten en is veilig." In Wageningen richt men zich niet op de ontwikkeling van menselijke vaccins, maar op die voor dieren, meer speciaal voor vissen. Met geld van de Europe se Unie werkt Florack samen met onderzoekers uit Denemar ken, Noorwegen, Schotland. Tsjechie en Wageningen bij de ontwikkeling van een vaccin te gen virusziekten in forel, zalm en karper. „Vissen die in grote getale wor den gekweekt, worden gevacci neerd tegen verschillende infec tieziekten. Momenteel gebeurt dat nog via injecties. De stress die dat veroorzaakt, is voor veel vissen fataal. Toediening van een vaccin via het voer zou ide aal zijn We werken daar hard aan. Het bewijs dat vaccinatie op deze manier de vissen ook daadwerkelijk tegen de virus ziekten beschermt, moet echter nog worden geleverd." Addertjes Op zich is een vaccin uit plan ten heel aantrekkelijk, zegt ook di'. Wim Boersma, die bij het In stituut voor Diergeneeskunde van de Wageningen Universi teit in Lelystad de onderzoeks groep Infectiebiologie leidt. Er zitten addertjes onder het gras. Als grootste probleem noemt hij het feit, dat er nog betrekkelijk weinig bekend is over de ma nier waarop afweercellen in de terug. Marco: „Daardoor is het niet oppervlakkig." Janny Vrie sema: „In het begin had ik me voorgenomen om goed de gren zen aan te geven van wat voor mij privé is en daarin ook eer lijk te zijn, maar dat hoefde niet eens. Dat gebeurde automa tisch". Marco is enthousiast over het buddy schap. Tegen iedereen die het horen wil draagt hij het uit. „Ik ben erachter gekomen dat je met zoiets simpels als 'er zijn' iemand heel gelukkig kunt ma ken. Als ik ooit genees of meer energie krijg wil ik zelf ook bud dy worden". Omwille van de privacy worden Connie en Marco alleen met hun voornaam vermeld. Connie is onlangs onverwacht overle den. WASHINGTON - Wetenschappers uit Califomië masf ten transgene marathonmuizen, waarbij zij een gen vera derden, waardoor ze meer langzame spiervezels krijl dan normale muizen. De muizen kunnen daardoor niet| leen langer lopen, ze bleken ook nog eens minder snel te worden ook al kregen ze een'fastfood' dieet voorgeseif teld. Het veranderde gen schakelt een heel scala ger,*v, aan- en uit die het fysiek van het lichaam bepalen. Desdf letspieren zijn opgebouwd uit snelle en langzame spienL zeis. De langzame bevatten veel meer mitochondriën (jju de snelle witte spiervezels waardoor ze beter vet kunil; verbranden. Hierdoor hebben de langzame spierve* ook veel meer uithoudingsvermogen dan de witte snel vezels die vooral suikers verbranden. Wetenschapper Ronald Evans van het Howard Hughs lür dical Institute hoopte dat de transgene muizen meerv|T zouden verbranden. Dat de muizen ook gelijk het lijf zo den krijgen van een duursporter had hij nooit gec GPD LONDEN - Wetenschappers van de universiteit van Du ham in Engeland hebben voor het eerst een plastic mj neet ontwikkeld die werkt bij kamertemperatuur. De pla tic magneet was sterk genoeg om ijzervijlsel aan te tra ken, wat het meest elementaire bewijs is voor magneli me. Het magnetische plastic bestaat uit polymeren, d zijn gemaakt van twee verschillende stoffen, een metaa achtige geleidend materiaal, en een stof die vrije radic len kan vormen. In eerste instantie vertoonde het niem plastic weinig tekenen van magnetisme. Na drie maandi hadden de onderzoekers de moed bijna opgegeven, enwj den alleen nog één laatste test doen. Dit was een gelukt ge beslissing, want het bleek dat het plastic in dieè maanden tijd magnetische eigenschappen had ontwil keld. GPD DEN HAAG - De massasterfte na de inslag van een groi hemellichaam, 65 miljoen jaar geleden, op de plaatsvj de Chicxulub-inslagkrater was enorm, maar niet totai Hoe kon het dat sommige plant- en diergroepen overlet den en andere niet? Aardwetenschappers en biologen wi ten nu de massasterfte aan de enorme hittepuls in dees ste uren direct na de inslag. Al eerder was opgemerktd veel kleine landdieren, inclusief zoogdieren, de inslt overleefden. De dinosauriërs daarentegen stierven (bijt alle direct uit. De oorzaak moet gezocht worden in a enorme hittepuls, die het gevolg was van de intense infr rode straling die massale branden veroorzaakte. GPD STOCKHOLM - Aardbevingen kun je weken van tevon zien aankomen door het metaalgehalte van het wateri de bodem in de gaten te houden. Dat zeggen Zweedse ga logen. Zoals de zaken nu liggen, komt de eerste betron bare voorspelling vaak slechts een paar seconden voorin begin van de beving binnen. Dan is het te laat om ra mensen te evacueren. De Zweden denken dan ook et hoop levens te kunnen redden, bijvoorbeeld voorafga aan de grote beving die hoogstwaarschijnlijk ooit de sta San Francisco zal treffen. GPD VLIEGRAMP - Voor de twee de keer in twee weken tijd is een vliegtuig van de KLM ver ongelukt. Twee minuten na vertrek van de Ierse luchtha ven Shannon zat het vliegtuig vast in de modder van rivier de Shannon. Van de 56 inzit tenden kwamen er 28 om het leven. De meeste van hen raak ten bewusteloos door sterke benzinedampen en verdronken vervolgens in het opkomende water. Het duurde uren voor de reddingsactie op gang kwam. Een overlevende is naar de wal gezwommen en naar de verkeerstoren gelopen om alarm te slaan. VROUWEN - West-Duits!^ telt het hoogste percenlagf werkende vrouwen: meer da! dertig procent van de beroeps bevolking. De oorlog heeê zware slagen toegebracht ar de mannelijke bevolking, waar door er veel weduwen en o: huwde vrouwen zijn. VOETBAL - De zilveren Stad huisplaquette is gewonra door de voetballers van Mid delburg, die hun rivaal Vlissin- gen in de finale met 3-1 ver sloegen. Aan het zevende stad- huistoernooi in Middelburg de den verder BW uit Den E en Fluks uit Dordrecht mee. foto Vincent Jannink/ANP darmwand op het vaccin reage ren. „Gelukkig maken we tegen de meeste stoffen in ons eten geen antistoffen. Waarom dan wel tegen een eiwitvaccin? Ken nis daarover is nog maar mond jesmaat aanwezig en vormt vooralsnog een groot struikel blok bij de ontwikkeling van vaccins uit planten." Een ander probleem is de dose ring. De consumptie van een to matensalade, ook al zou het een berg op uw bord zijn, is nauwe lijks voldoende om een afweer reactie op te wekken. Daarvoor is de hoeveelheid eiwitten in planten te klein. Planten waar in vaccins worden bereid, zul len op een bepaalde manier moe ten worden verwerkt om de do sering beter te controleren. Vaccins zullen als een soort pil moeten worden ingenomen of bij dieren in al of niet geconcen treerde vorm in het voer moeten worden verwerkt. Wereldwijd wordt er hard aan plantenvac cins gewerkt. Voorlopig zijn ze er nog niet. GPD Hoofdredactie: A. L. Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A. L. Kroon (adjunct) Centrale redactie: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel: (0113)315500 Fax:(0113)315669 E-mail: redactie@pzc.nl Middelburg: Buitenruststraat18 Postbus 8070 4330 EB Middelburg Tel: (0118)493000 Fax: (0118)493009 E-mail: redwalch@pzc.nl Goes: Stationspark 28 Postbus 31 4460 AA Goes Tel. (0113)315670 Fax. (0113)315669 E-mail: redgoes@pzc.nl Terneuzen: Willem Alexanderlaan 45 Postbus 145 4530 AC Terneuzen Tel. (0115)645769 Fax (0115)645742 E-mail: redtern@pzc.nl Hulst: Baudeloo 16 Postbus 62 4560 AB Hulst Tel: (0114)372776 Fax:(0114)372771 E-mail: redhulst@pzc.nl Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel: (0111)454651 Fax:(0111)454657 E-mail: redzzee@pzc.nl Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30 tot 17.00 uur Internet: www.pzc.nl Internetredactie: Postbus 31 4460 AA Goes E-mail: web@pzc.nl Bezorgklachten: 0800-0231231 op maandag t/m vrijdag gedurende de openingstijden: zaterdags tot 12.00 uur. Abonnementen: 0800-0231231 (bij acceptgirobetaling geldt een toeslag) per maand: 19,45 per kwartaal: 56,60 per jaar: €217.00 Voor toezending per post geldt een toeslag. E-mail: lezersservice@pzc.nl Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode. PZC, t.a.v. lezersservice, Postbus 314460 AA Goes Losse nummers per stuk: maandag t/m vrijdag: 1,20 zaterdag: 1,70 Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties: ABN AMRO 47.70.65.597 Postbank 35.93.00 Advertenties: Alle advertentie-orders worden uitgevoerd overeenkomstig de Algemene Voorwaarden van Wegener NV en volgens de Regelen voor het Advertentiewezen. Overlijdensadvertenties: maandag t/m vrijdag: tijdens kantooruren zordag: van 16.00 tot 18.00 uur Tel. (0113) 315555 Fax. (0113)315549 Personeelsadvertenties: Tel. (0113)315540 Fax:(0113)315549 Rubrieksadvertenties (kleintjes! Tel. (0113)315550 Fax. (0113)315549 Voor gewone advertenties: Noord- en Midden-Zeeland Tel. (0113)315520 Fax. (0113)315529 Zeeuws-Vlaanderen Tel: (0114)372770 Fax:(0114)372771 Internet: www.pzc.nl/adverteren Auteursrechten vc Uitgeverii Provinciale Zeeuwse Courant BV Is een onderdeel van het Wegener-concern De döfl" aan ons verstrekte gegevens hebben wij opgenomen in een bestand dal wordt gebruikt voor of» (abonnementen)administratie en om u te (laten) Informeren over voor u relevante diensten en po ducten van de titels en de werkmaatschappi|en van Wegener of door ons zorgvuldig g> de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk melden bi zersservice. Postbus 314460 AA Goes. PZC, f Behoort tot WGGGNGR

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2004 | | pagina 4