Een mooie strik en hup, weer een nieuwe opleiding Geboeid door de mythe van de jaren zestig Robert Oey in Wonderland - - ïssi zaterdag 4 september 2004 Z. J Lifestyle adviseur. Paard Manage ment. Hogere Europese Beroepen. Het Ihoger onderwijs moest de onderwijsmarkt op, en dus regende het de laatste jaren nieu we, hippe opleidingen bij de hbo's. Elke nieuwe student levert duizenden euro's op. ,Een mooie strik eromheen en een label bu siness of international er op plakken en het was een nieuwe opleiding." Fleur Haen (21) heeft een jaar gestudeerd aan de hogeschool InHolland in Diemen. Vrijetijdskunde. Of nee, vrijetijdsmanage- ment, en nu heet het geloof ik leisure mana gement. Flutstudie. Volgens de hogeschool zou je worden opgeleid om congressen en evenementen te organiseren. Ze zouden een heel bestand met stage-adressen hebben. Het bleek allemaal niet zo te zijn." Haen kan wel verklaren waarom de studie zo wei nig voorstelde. „De hogeschool wilde een booming studie; dat je als aankomend stu dent denkt: 'wow!' Uiteindelijk konden ze niet eens aangeven waar afgestudeerden te recht zouden komen. Ze waren erg met de voorkant bezig." De voorkant: flitsende namen, liefst in het Engels, glimmende brochures, wervende posters waarbij de relatie met de aangebo den opleiding soms volledig zoek is. Het was er na 1999 allemaal in overvloed. In dat jaar werd de onderwijsmarkt vrijgege ven. Iedereen mocht een opleiding aanbie den. Het was onderwijsminister Hermans die de sluizen open zette. De limiet op het aantal nieuwe opleidingen die een instel ling mocht opzetten, werd opgeheven. Bij de hbo's leidde dit tot een ware 'aanbodoor log', zoals Norbert Verbraak, hoogste baas bij Fontys Hogescholen, die periode noemt. „Er moesten vernieuwende en bijzondere opleidingen met mooie namen bijkomen, ijl' f Iom studenten te lokken. Werktuigbouwkun- - de werd Human Technology. Of neem de op leiding Multimedia Design. Dat is gewoon informatica met een beetje ontwerpen. En International Business Languages: als je studenten commerciële economie met een talenrichting laat volgen, bereik je hetzelf de. Hbo's die geen labels als Asian Trade op hun opleidingen plakten, vielen buiten de boot." Dat aankomende studenten door de bomen het bos niet meer zien, valt wel mee, zegt decaan Leo Coïni. Hij is secretaris van de Vereniging Schooldecanen en Leerling begeleiders in Utrecht en werkt op het Oos- terlichtcollege in Nieuwegein. „Leerlingen zijn gewend aan fraai klinkende, engelstali- ge namen. Hun hele belevingswereld speelt zich af in het Engels." Wel hebben ze vaak hoge verwachtingen van nieuwe studies, zegt Coïni. Hij verwijst naar de 'soap' over rechtenstudies. Een paar jaar geleden stampten hogescholen de ze nieuwe richting uit de grond; rechten was niet langer voorbehouden aan de uni versiteit. Coïni: „Een lekker lokkertje voor havo-leerlingen. Die denken: Wauw, ik kan dus ook advocaat worden. In de praktijk blijkt dat niet het geval. Wie rechten stu deert op een hbo-opleiding, kan hooguit ju ridisch medewerker worden." Geen sancties Nieuwe en bestaande opleidingen moeten sinds vorig jaar door de molen van de Ne- derlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De NVAO laat de opleidingen be studeren door een onafhankelijk panel van deskundigen. Ligt een nieuwe of bestaande studie onder de maat, dan kan de NVAO weigeren een accreditatie af te geven. Dat betekent dat de studenten van deze oplei ding ook geen recht meer hebben op studie financiering, hun diploma's niet worden er kend en de bekostiging van de opleiding door het rijk vervalt. Het effect van de nieuwe keurmeesters in het hoger onderwijs is meteen duidelijk. In het afgelopen halfjaar zijn er 61 verzoeken voor accreditatie van nieuwe opleidingen afgehandeld. In 31 gevallen is goedkeuring geweigerd. „Ze waren vaak onvoldoende doordacht", zegt vice-voorzitter Karl Dittrich van de NVAO. „Soms te weinig samenhang, soms te weinig nagedacht over de kwaliteit van de opleiding en de docenten." Een nieuwe opleiding, vindt hij, zou voor minstens zes tig procent ook écht iets nieuws moeten bie den. „Anders hebben we het gewoon over Robert Oey werd, voor zijn ge voel, te laat geboren. Terwijl de flowerpower eind jaren zestig tot ongekende bloei kwam, was hij nog maar een klein jongetje dat in Middelburg onbezorgde ja ren beleefde. Later krijgt hij heimwee naar een tijd die hij nau welijks bewust had ervaren. „Ik had de revolutie van '68 zó graag willen meemaken"zegt hij in de televisiedocumentaire Wonder land, een persoonlijk drieluik over 'de geschiedenis van het po- litiek-correcte denken in Neder land'. Rutger Hauer slingert op de fiets door de Amsterdamse binnen stad, met een uitgelaten Monique van de Ven op de bagagedrager. Die klas sieke scène uit Turks fruit is de kiem van Oeys fascinatie voor de jaren zes tig, voor de jongeren met idealen die het gezag uitdaagden, hemelbestor mers die de verbeelding aan de macht wilden hebben. „Ik verlang naar de pe riode vanwege het optimisme, de soli dariteit. Iedereen werd ineens schaam teloos romantisch. De Nederlander bleek veel gepassioneerder dan hij dacht, wilde ook groots en meesle pend leven." Robert Oey, geboren in 1966 en tegen woordig Amsterdammer, maakte de afgelopen jaren naam met maatschap pelijk betrokken documentaires, on der meer over de voor- en nadelen van intensieve veeteelt, over Fred Teeven als voorman van Leefbaar Nederland en over de plannen voor de vernieu wing van het gebied rond het centraal station in Utrecht. In Wonderland gaat hij op zoek naar de invloed van de links-progressieve ideeën, op Nederland maar vooral op hemzelf. Het resultaat is een fascine rende documentaire, die sterk persoon lijk is getint. In mooie volzinnen, haast achteloos uitgesproken, doet hij onzichtbaar zijn relaas, afgewisseld met gesprekken met bekende (zoals Theo van Gogh en Leon de Winter) en minder bekende Nederlanders. De ver halen worden geïllustreerd met tallo ze snel gemonteerde scènes uit speel films, archiefbeelden en animaties vol symboliek. Daardoor ontstaat een ca leidoscopisch beeld, met mooi camera werk, ondersteund door muziek uit de periode van Donovan, Dylan en The Doors. De Stedelijke Scholengemeenschap Middelburg (SSGM), tegenwoordig Nehalennia, speelt een belangrijke rol in de documentaire. De docenten Dick Hoitsma (Nederlands) en vooral Peter Dieleman (geschiedenis), zelf kinde ren van de jaren zestig, komen uitge breid aan het woord. Zij droegen hun idealen al dan niet bewust uit in de klas, stelt Oey. „Door hen ging ik naar die periode verlangen. Mijn generatie moest het doen met de mythe van de jaren zestig." Zijn onbezorgde jeugd als zoon van een Chinese arts en een Nederlandse moeder, een periode die hij als één gro te vakantie herinnert, wordt ineens een last. „Ik verweet mijn ouders dat we niet in een arbeidershuisje woon den. Ik wilde links zijn." Hét symbool van het ideaal, van vrijheid en optimis me, wordt de verkiezingsposter van de PSP uit 1971 met de naakte vrouw en de koe, die uitgroeit tot de rode draad in de documentaire. Halverwege het eerste deel wordt dui delijk dat Wonderland niet alleen een lofzang is op de tijd van Woodstock en Kralingen, love peace, jointjes en lsd. De idealen werden dogma's, links was automatisch goed en rechts fout, een moraal zonder redelijkheid. De hippies van toen kwamen in de jaren tachtig aan de macht en tolereerden alleen het uiterst politiek correcte. Wie anders dacht was al gauw een ra cist of een fascist. „Geen generatie die zo goed weet hoe het moet als de babyboomgeneratie", stelt Oey in Wonderland. „Ik begrijp niet waarom de protestgeneratie de jaren zestig heeft later verloederen tot een arrogant moreel gelijk en tot het verketteren van iedereen die anders denkt." Sommigen zetten hun opvattingen met geweld kracht bij. Onthutsend zijn de uitspraken van Leo Adriaens- sen, destijds actief in de kraakbewe ging, maar ook betrokken bij acties te gen de Centrumdemocraten van Hans Janmaat. In 1986 brandde een hotel in Kedichem, waar de CD vergaderde, uit nadat antifascisten een brandbom naar binnen hadden gegooid. Jan maats echtgenote Wil Schuurman, die in de documentaire zijdelings ver klaart dat haar man 'stapelgek' was op zwarte musici zoals Duke Elling ton, verloor daarbij een been. Adriae- nssen praat de actie, ook bijna twintig jaar later, goed. Hij spreekt van 'een ongeluk', waarvoor de betrokken ac tievoerders elke verantwoordelijkheid verwerpen. Schrijver Leon de Winter constateert dat de effecten van de jaren zestig in Nederland 'veel radicaler' waren dan in andere landen. Waarden zoals zelf discipline en burgerlijk fatsoen wer den eenvoudigweg als onwaarheden gezien. Er heerste een heilloos geloof in de verzorgingsstaat. „Ik heb het ge voel dat het te ver is doorgeschoten." Oey trekt: de lijn helemaal door tot het heden, inclusief de moord op Pim For- tuyn, ironisch genoeg gepleegd door een milieuactivist die net als Oey oud-leerling van de SSGM is. „Zou Volkert van der G. zich realiseren dat hij met terugwerkende kracht de ja ren zestig van tolerantie en gedogen heeft teruggedraaid? Realiseert hij zich dat hij door zijn geweld van Ne derland weer een gewoon land heeft gemaakt. Sinds de moord op Fortuyn hebben de jaren zestig hun glans defi nitief verloren. Naar nu blijkt heb ik me laten meeslepen door linkse lera ren." Een van die docenten, Peter Diele man, gelooft niet in welk verband dan ook. „Voor mij was het wel een schok om te horen dat het een oud-leerling van ons was, maar er is geen verband tussen het docententeam van de SSGM en de ontwikkeling van Vol kert." Het beeld dat in de documentaire wordt geschetst van de huidige samen leving is weinig opwekkend, met ver harde maatschappelijke verhoudin gen en de dreiging van moslimfunda mentalisme. De zorgen worden vooral verwoord door schrijver en journalist Joost Niemöller, die zich almaar recht ser voelt. „Ik zie steeds meer mensen die niets hebben met de Nederlandse samenleving. Er is veel haat, die voor al wordt geprojecteerd op bekende Ne derlanders." Zijn directe omgeving, de Amsterdam se binnenstad, ervaart hij als steeds gevaarlijker. „Als ik tachtig ben, durf ik hier de straat niet meer op." Die uit spraak wordt later gerelativeerd als Niemöller terugkeert naar de dorpse omgeving van zijn jeugd, waar hij moest omlopen voor die jongen uit de buurt die hem regelmatig moles teerde. Conservatief heeft progressief nu in de hoek gedrongen, constateert Won derland. De verbeelding is ten grave gedragen. De ruimte voor een echt vrij debat, waarin alle opvattingen naast elkaar kunnen bestaan, ontbreekt. Dat vindt ook Theo van Gogh, die laat weten om die reden (maar ook omdat ze daar 'de beste boekhandels' heb ben) zich in nota bene Amerika, het land van Bush, te willen vestigen. Oey blijft echter trouw aan eigen land. Hij spreekt er samen met zijn partner, GroenLinks-politica Femke Halsema, aan het slot van zijn drie luik over. „Er is heel veel benepen heid, gebrek aan kwaliteit", zegt ze. „Ik leef weliswaar nu niet in een Won derland, maar toch zit het wel in dit land." Ook Robert Oey toont zich, uiteinde lijk, optimistisch. „Ik zie Rutger Hau er en Monique van de Ven nog steeds door Amsterdam fietsen. Ik houd vast aan het ideaal van vrijzinnigheid, het ideaal dat mijn leraren tijdens de ja ren zestig in de greep kreeg. Dat is niet naïef, maar schaamteloos roman tisch is het zeker." Rolf Bosboom Het eerste deel van Wonderland wordt morgenavond door de VPRO van 23.10 uur tot middernacht uitge zonden op Nederland 3, de andere de len volgen rond dezelfde tijd op zon dag 12 en 19 september. of de student de opleiding afrondt of niet. Uit cijfers van de HBO-raad blijkt dat op hogescholen na het eerste jaar dertig pro cent van alle studenten afhaakt vanwege een verkeerde keuze: achttien procent stopt er definitief mee en twaalf procent veran dert van studierichting. Gaat een student na vier jaar wél met diploma de deur uit, dan krijgt de hogeschool nog eens 20.000 eu ro van het ministerie. Om toch zo aantrekkelijk mogelijk over te komen, hullen vooral technische en agrari sche opleidingen, waar doorgaans weinig studenten op af komen, zich in mooie na men. Zo is er tegenwoordig het Institute for life sciences and technologywat vroeger chemie en technologie heette. Niet voldoende Het hoger onderwijs moest de onderwijsmarkt op, en dus regende het de laatste jaren nieuwe, hippe opleidingen bij de hbo's. foto Guido Benschop/GPD een afstudeerrichting bij een bestaande op leiding. Het gebeurde te vaak dat een instel ling nog wat vakkenpakketten in de kast had liggen die tevoorschijn werden ge haald. Een mooie strik eromheen en een la bel business of international er op plakken en het was een nieuwe opleiding." De hogescholen verwachten zeil' dat de wildgroei aan opleidingen inmiddels is afge vlakt door de invoering van het bachelor/master-systeem in september 2002. Hierbij volgt een student aan het hbo eerst vier jaar een bredere bachelor-studie. Daarop kan een master-specialisatie van een jaar volgen. Bijvoorbeeld hogeschool InHolland, de grootste in Nederland, heeft 22 zelfstandige economische opleidingen omgevormd tot vijf majors, waarbinnen veertig specialisaties mogelijk zijn. Verbraak van Fontys Hogescholen: „Er wordt nu wel erkend dat veel van de nieu we opleidingen slechts herschikkingen wa ren van bestaande onderdelen. Je kunt stu denten beter een goede hoofdstudie laten volgen en ze daarna de keuze bieden uit spe cialisaties, dan die variaties als complete opleidingen van A to Z overeind te hou den." Het zwaarste bombardement aan nieuwe studies is dus voorbij, maar het gevecht om de student duurt voort. Liefst 47 hbo's vis sen in dezelfde vijver van havo- en vwo-scholieren. Voor iedere student die aan een opleiding begint, krijgt een hoge school zesduizend euro van het ministerie van Onderwijs. Daarbij maakt het niet uit Een sjieke naam is echter niet voldoende om studenten de collegebanken binnen te slepen. Op het Van Hall-instituut in Leeuwarden kun je sinds een paar jaar coastal zone-management studeren, ofte wel: 'kust- en zeemanagement'. Een kleine zeventig studenten volgt de opleiding. Dat is te weinig, stelt coördinator David Goldsborough. „Het is moeilijk om met een nieuwe studie op de markt te komen. De concurrentie is groot. Wij krijgen veel vra gen van aankomende studenten: 'Wat kan ik ermee worden?' 'Kustbeheerder bij de provincie', zeg ik dan, maar dat is kennelijk te vaag. Ze gaan vaak liever biologie stude ren." De opleiding Paard en Management, een on derdeel van Dier Management, is wél popu lair. Is een aparte studie naar het paard niet overbodig? Coördinator Gerrit de Jong vindt van niet: „Juist in de agrarische sec tor zijn specialisten nodig. Het aantal boe ren neemt af, er is weinig werkgelegenheid, de branche heeft behoefte aan deskundi gen." Wat kan een student Paard en Mana- gement later worden? „Leidinggevende in een manege. In de wereld van de paarden zijn genoeg vacatures. Deze studenten hoe ven zich geen zorgen te maken." Carine Neefjes en Remko Tanis De jaren zestig: beter langharig dan kortzichtig. - -U..V - foto ANP Jeugdfoto van Robert Oey en zijn zusjes

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2004 | | pagina 75