Zita overleefde de hel van Beslan
Terroristen werkten al eerder op school
President Poetin
verslikt zich in
conflict Tsjetsjenië
Gijzeling in school
Drenthe zette leven
leraar op zijn kop
dertienjarige ontsnapte toen vuurgevecht bij school begon
Moeder moest kiezen tussen haar twee kinderen
Oud zeer
komt boven
in Kaukasus
mvnmmmïïwmtmni
-7 -V'
zaterdag 4 september 2004
Hnnr Remco Reiding
Hnor Wendy Kind
BESLAN - Zalina knuffelt
haar zoontje Alan (2) die tegen
haar buik ligt te slapen. Alan is
het kind dat zij uit de school in
Beslan wist te redden, haar
G-jarige dochtertje moest zij
achterlaten. Tien moeders wer
den door de gijzelaars voor die
keuze geplaatst, meldde giste
ren de Los Angeles Times.
De jonge moeder mocht donder
dag het zwaar belegerde school
gebouw verlaten, samen met en
kele andere vrouwen. De gijzel
nemers lieten toen 26 vrouwen
en kinderen gaan. De moeders
mochten maar één kind meene
men. Daarover verkeerde Zali
na (27) uren later nog steeds in
een shock. „Hoe kon ik kie
zen?" Woensdag bracht Zalina
haar dochter naar school. Toen
zij de aanvallers de school zag
binnenrennen, verstopte zij
zich met haar dochter en zoon
in een klaslokaal, maar al snel
werden ze ontdekt en met alle
andere gijzelaars naar de gym
zaal gebracht. „Iedereen moest
zitten en toen begonnen ze over
al boobytraps te plaatsen."
Aanvankelijk mocht iedereen
uit de kraan drinken, maar
toen de terroristen doorkregen
dat er geen hoge functionaris
sen kwamen onderhandelen,
werd dat verboden. De vele ba
by's zijn gevoed met een beetje
melkpoeder. Om frisse lucht te
krijgen, werden de ramen van
de gymzaal ingegooid.
Enkele moeders kregen toe
stemming hun baby in een koe
lere ruimte, met water, te voe
den. Deze groep mocht donder
dag vertrekken, maar al snel
bleek dat elke moeder maar
een van haar kinderen mocht
meenemen. Zalina had Alan en
Alana bij zich en probeerde
Alana aan haar schoonzusje te
geven, die net zou doen alsof zij
de moeder van het meisje was.
De terroristen doorzagen dat
echter. „Eentje zei dat ik moest
kiezen of moest blijven en dat
ze ons dan zouden doodschie
ten." ANP
BESLAN - Met grote angstige
ogen strompelt de 13-jarige Zita
het erf op. Haar gezicht is bleek,
haar benen zitten onder de
schrammen. Haar vieze kleren
zitten vol bloedvlekken, maar ze
heeft de hel in de gegijzelde
school nummer 1 van het Russi
sche stadje Beslan overleefd.
Eén keer kreeg Zita een beetje
water, naar het toilet gaan
mocht ze niet en wie huilde,
kreeg een schop van één van de
terroristen. Omdat ze erge dorst
had, dronk ze in de gymzaal van
haar school haar eigen urine,
ze vol schaamte toe. „We
wilden niet eten, we wilden
alleen maar drinken", vertelt zij
een villa aan de Poesj-
kinstraat in Beslan. Zita ziet er
met haar magere gezicht uit als
of de gijzeling van ruim twee da-
haar jaren van haar leven
heeft gekost.
Praten doet ze nauwelijks, ge-
schokt door wat ze in die 53 uur
heeft meegemaakt. Ze zit op de
bank en gelooft nauwelijks wat
haar is overkomen. Ze voelt zich
nog altijd bang, vreselijk bang.
Lijken
Zita herinnert zich haar vlucht
de school, vrijdagmiddag.
Nadat het schieten tussen de gij
zelnemers en de soldaten is be
en, verlaten de terroristen
de overvolle en bloedhete gym
nastiekzaal - waarin honderden
gegijzelden op elkaar gepakt zit
ten - om vanaf een hogere etage
te schieten op federale troepen.
SDEN' HAAG - Het is nog ondui
delijk wie precies achter het gij
zelingsdrama in de school in
Beslan zaten. Aan het begin van
re;, dc gijzeling meldden de autori-
teilen dat het gaat om een verza-
meling van Tsjetsjenen, Russen,
Osseten en Ingoesjeten. Giste
er; ren werd gemeld dat onder de
tiji terroristen tien Arabieren wa
ren.
Een van de eisen van de terroris
ten was de vrijlating van een
aantal strijdmakkers uit de ge
vangenis. Zij waren gearres-
feerd nadat zij in juni met hon
derden anderen vanuit de ber
gen een aanval hadden gedaan
op politiebureaus in Ingoesjetië,
waarbij honderd mensen wer-
Bijna struikelend over de lijken
van tientallen kinderen en lera
ren rent Zita op dat moment het
schoolgebouw uit. De hoek om,
de tuin in. Als ze mensen in uni
form ziet, waarschijnlijk Russi
sche soldaten, wordt ze bang en
duikt ze in het gras.
Inwoners van Beslan vinden Zi
ta daar. Alleen door hen laat ze
zich wegvoeren naar het plaatse
lijke ziekenhuis waar later hon
derden gewonde schoolkinderen
en vrouwen binnenstromen. De
ook gegijzelde mannen ziet nie
mand terug.
Op het moment dat Zita de
school uitvlucht, biedt een oude
vrouw op de Kirovstraat ons on
derdak. Overal klinken explo
sies, kogels lijken uit alle hoe
ken en gaten te komen. Mensen
zijn massaal op de vlucht nu on
verwacht de ontknoping van het
schooldrama zich aankondigt.
„Oh nee, ze schieten ze allemaal
dood", jammert de vrouw. „We
hebben Tsjetsjeense en Ingoe-
sjetische kinderen in onze zo
merkampen en ziekenhuizen de
beste behandeling gegeven. En
kijk wat ze nu met onze kinde
ren doen!"
De moeder van Zita, Zalina ge
naamd, leren we kennen als an
derhalf uur later voor de tweede
keer een oorlog lijkt los te bre
ken in het centrum van Beslan
Iedereen wil weg uit de buurt
van de school. We worden met
Zalina in een propvolle Merce
des geduwd.
Overal duiken verslagen, bleke
gezichten op met rood door
lopen ogen. Van verdriet en van
slaaptekort. Mensen slaan hun
handen voor het gezicht, bid
den, huilen en rennen. In
Beslan, een kleine en hechte ge
meenschap, kent iedereen wel ie
mand in het schoolgebouw. Van
sommige families zijn acht, ne
gen mensen in gijzeling geno
men. Nauwelijks een uur later
klapt Zalina van vreugde ver
rukt in haar handen. Haar doch
ter blijkt niet tussen het puin
van de ingestorte school te lig
gen, maar in het plaatselijke zie
kenhuis. Ze leeft! Valentina
kijkt toe. Ze heeft haar dochter
Marina gevonden, maar haar
kleindochter Dzera is spoorloos.
De zesjarige Dzera zou voor het
eerst naar school gaan.
Honderden ouders willen maar
één ding weten: leeft mijn kind
nog? En hoe gaat het met de tien
jarige zoon David van de Neder
lands sprekende Irina Daroeo-
va, die we een dag eerder ont
moetten, of met de kinderen van
Een deel van die rebellen waren
Tsjetsjenen en een deel Ingoes
jeten. De Ingoesjeten zijn ver
want aan het buurvolk de Tsje
tsjenen, beide Kaukasische be
volkingsgroepen zijn moslim.
Tien tot vijftien procent van de
Jevolking in Noord-Ossetië is In-
goesjeet. De Osseten zijn Rus-
sisch-orthodox van geloof en
spreken een taal die verwant is
lanhetlraans.
deelrepubliek Ingoesjetië
tussen Noord-Ossetië en
Tsjetsjenië. De Tsjetsjenen en In
goesjeten hebben een gezamen-
ijke geschiedenis. In 1944 wer
den zij door sovjetdicator Stalin
ledeporteerd op verdenking van
■ollaboratie met de Duitsers. Na
Siahns dood keerden zij terug.
De Osseten hadden toen de hui
zen van de Ingoesjeten bezet,
wat voor veel haat tussen beide
bevolkingsgroepen zorgde. De
ngoesjeten zien de Osseten als
ïandlangers van Moskou.
Len van de eerder vrijgelaten
gijzelaars zou gemeld hebben
iat de terroristen onder elkaar
ngoesjetisch spraken.
Twaalf jaar geleden stierven bij
(evechten in het grensgebied
met Noord-Ossetië honderden
mensen. Tot op heden heerst
daar de mening dat de Ingoe-
joten toen opzettelijk het con-
lict hebben gezocht. Veel Osse
in vinden dat ze met de Ingoe-
sjetische bevolkingsgroep nog
j*n rekening te vereffenen heb
ben Beslan, waar het gijzelings-
J drama plaatsvond, ligt slechts
20 kilometer van de grens met
agoesjetië, dat tot eind 1991
'innen de Russische Federatie
f*n republiek vormde met
pRetsjenie. GPD
Leden van de Russische speciale troepen in actie tijdens de bestorming van de schoolgebouwen in Beslan in een poging de gegijzelden te bevrijden. foto RTR
door Remco Reiding
BESLAN - Als de doden en ge
wonden in bet Russische stadje
Beslan zijn geteld, komt onher
roepelijk één vraag naar boven:
hoe kunnen zo'n zeventien
zwaar bewapende terroristen
vlakbij de opstandige deelrepu
bliek Tsjetsjenië zonder proble
men een stad binnen rijden, een
school bestormen en meer dan
1200 mensen in gijzeling ne
men?
Inwoners van Beslan gaven gis
teren al een aanzet tot beant
woording van die vraag. Een
aantal gijzelnemers zou de hele
zomervakantie hebben gewerkt
in school nr. 1, waar de terroris
ten gisteren een bloedbad aan
richtten onder de honderden
schoolkinderen, ouders en lera
ren. Wekenlang zouden ze zo
hun wapens, bommen en eten en
drinken de school hebben bin
nengesmokkeld, zonder dat ie
mand argwaan kreeg. De terro
risten hadden alles onder de
vloer verstopt, tot gedroogde
melk aan toe.
Volgens vrijgelaten gegijzelden
herkende de directrice van de
school een aantal gijzelnemers
als voormalige werknemers.
Schoolhoofd Lidia Tsjalijeva
zou na de bestorming met ver
wondingen naar een ziekenhuis
zijn gebracht en was niet bereik
baar voor commentaar. De Rus
sische autoriteiten konden het
verhaal gisteren niet bevestigen.
De aandacht ging in Beslan
vooral uit naar de jacht op ge
vluchte terroristen en naar de
vele doden, gewonden, overle
venden en vermisten van het
drama.
Als de rebellen zo lang op de
school hebben gewerkt, dan zijn
ze ongetwijfeld ook bekend met
alle wegen en sluiproutes van
het stadje. Dat kan verklaren
waarom een groot deel van de
gijzelnemers aanvankelijk met
succes op de vlucht sloeg.
Omkoping
De gijzelingsgactie was dus
goed voorbereid, zoveel is wel
duidelijk. Volgens Ibrahim Goe-
biejev, inwoner van Beslan en
vader van de gegijzelde Bella
(12) en Vladimir (9), kneep de
plaatselijke politie mogelijk een
oogje toe toen de terroristen de
stad binnenkwamen. Omkoping
is in Rusland niet ongebruike
lijk, ook niet bij politieposten.
De rebellen zouden zich hebben
voorgedaan als een gezelschap
dat een bruiloft kwam vieren.
„Ze imiteerden een bruiloft om
de politie te misleiden", zegt
Goebiejev. Zingend en klap
pend kwamen ze Beslan binnen.
Een andere versie is dat zij een
politieman overvielen en met
zijn auto de stad inreden. Latei-
werd de agent doodgeschoten ge
vonden. Andere bronnen zeggen
dat de politieman mogelijk vrij
willig meehielp. Een inwoner
van Beslan wordt er van ver
dacht dat hij de terroristen tij
dens de gijzeling van buiten af
van informatie heeft voorzien.
De Russische autoriteiten gin
gen er al in een vroeg stadium
vanuit dat de gezochte terrorist
Vladimir Chodov een van de gij
zelnemers was. Mensen die op
de eerste dag met succes de
school uitvluchtten, werden
door de Russische inlichtingen
dienst verhoord. Ze kregen een
foto van Chodov te zien, maar
omdat hij was gemaskerd, kon
den ze zijn aanwezigheid in de
school niet bevestigen.
Chodov wordt verantwoordelijk
gehouden voor een bomaanslag
op een bank in de Noord-Osseti-
ambulancechauffeur Igor. En
waar is de kleine Dzera geble
ven? De 13-jarige Zita weet ook
niet wat er met hen is gebeurd.
Tientallen doden heeft ze ge
teld, voordat ze de school ver
liet. „We mochten alleen zitten.
Als kinderen probeerden op te
staan of als ze te hard praatten,
werd er op hen geschoten", ver
telt ze.
Plotseling schrikt ze. De mensen
in haar omgeving praten te hard
voor haar. De tranen lopen over
haar gezicht. „Mensen met lan
ge baarden kan ik niet meer
zien en hard praten, daar kan ik
niet meer tegen." GPD
Een man laat zijn emoties de vrije loop na de gevechten in de school. foto Sergej Dolzjenko/EPA
sche hoofdstad Vladikavkaz op
3 februari van dit jaar. Sinds
die aanslag, waarbij twee doden
en tien gewonden vielen, was hij
op de vlucht voor de Russische
politie. Ook zou hij in juni een
groep hebben geleid tijdens de
bloedige aanval op een politie
post in buurrepubliek
Ingoesjetië.
Na die aanslag werden 24 van
Chodovs kameraden gevangen
genomen. Het stadje Beslan
werd onder meer uitgekozen als
doelwit, omdat de 24 rebellen
van de aanslag in het 25 kilome
ter verderop gelegen Vladikav
kaz in het gevang zitten.
Inwoners van Beslan bekritiseer
den gisteren de beslissing om de
rebellen uitgerekend daar vast
te zetten, zo dicht bij Tsjetsjenië
en in een door rebellen niet ge
liefde regio. De orthodoxe Rus
sen van Noord-Ossetie en de
moslims uit Ingoesjetië vochten
immers in 1992 al een gewapend
conflict met elkaar uit.
De actie zou zijn uitgevoerd
door zeker vijftien mannelijke
en twee vrouwelijke rebellen,
voornamelijk Tsjetsjenen en In
goesjeten, maar mogelijk ook
een aantal Arabieren. De twee
vrouwen zouden gistermiddag
op de vlucht zijn geslagen in kle
ding van gegijzelden of verpleeg
sters. De leider van de rebellen
is Magomed Jevlojev, een be
kend terrorist en organisator
van de aanval op de politiepost
in Ingoesjetië. Als brein achter
de aanslagen wordt Sjamil Basa-
jev genoemd, de Tsjetsjeense
krijgsheer die al eerder op gru
welijke wijze van zich deed spre
ken. GPD
door Marscha van Noesel
ASSEN - Simon van Beetz was
groepsleerkracht van de openba
re lagere school in het Drentse
Bovensmilde, toen daar op 23
mei 1977 Molukkers 105 leerlin
gen en vijf leerkrachten gijzel
den. Op 11 juni werden ze be
vrijd. Er waren geen slachtof
fers. Maar de psychische gevol
gen van de gijzeling waren toch
zeer ingrijpend. „De gijzeling
heeft mijn hele leven op z'n kop
gezet."
Met meer dan gewone aandacht
volgde Van Beetz (56) het gij
zelingsdrama in Beslan in
Noord-Ossetië. „Natuurlijk
denk ik terug aan de gijzeling
op onze school. De beelden ko
men terug als ik die Russische
ouders bij de school zie staan,
hun angstige blikken zie en de
militairen met de kleuters zie lo
pen. Het lijkt allemaal precies
op de situatie die wij hebben
meegemaakt. Het is afschuwe
lijk. Veel van die kinderen zul
len later, pas veel later soms, de
psychische gevolgen van zo'n
drama ondervinden."
Van Beetz weet het uit ervaring.
Na het drama op zijn school in
Bovensmilde werd hij op school
meer maatschappelijk werker
dan leerkracht. De ouders wil
den alleen bij hem komen pra
ten. „De hulpverlening was in
die tijd nog niet zo ver dat er the
rapieën waren voor posttrauma
tisch stresssyndroom. Ik hoop
dat de autoriteiten in Rusland
nu lering trekken uit het verle
den en wel onmiddellijk de juis
te hulp kunnen aanbieden."
Na verloop van tijd werd het
werken Van Beetz te veel. In
1992 is hij volledig afgekeurd,
maar hij bleef wel op de school,
die nu De Meenthe heet, als vrij
williger voor de administratie
werken. „Mijn leven na de gijze
ling is totaal veranderd. Opeens
ga je genieten van de kleine din
gen in het leven. Nu heb ik het,
denk ik, wel verwerkt. Vijf jaar
geleden had ik nog een radio-in
terview. Toen merkte ik al dat
zo'n gesprek je weer wat verder
helpt. Maar het is wel vreemd:
elke keer als er een gijzelings
drama op een school is, waar
ook ter wereld, weten de media
me toch weer te vinden en dan
komen toch weer herinneringen
boven."
Veel kinderen die in de school in
Bovensmilde gegijzeld zijn ge
weest, hebben jarenlang last ge
had van concentratieproblemen,
slapeloze nachten en depressies.
„De symptomen duiken soms
pas jaren later op, net zoals bij
mij", zegt Van Beetz. „Ander
half jaar geleden was er een reü
nie op school en daar heb ik som
migen uit die tijd weer gespro
ken. Natuurlijk hadden we het
over het drama met de oud-leer
lingen, die nu dertigers zijn. Er
waren veel emoties die nog heel
duidelijk aan de oppervlakte lig
gen. Je kunt zo'n trauma lange
tijd wegstoppen, maar een keer
komt het weer boven. Die vol
wassen mensen op de reünie von
den ineens allerlei punten van
herkenning, zoals concentratie
problemen en slapeloze nach
ten. Je raakt het nooit helemaal
kwijt."
Treinkapingen
De gijzeling door Molukse acti
visten in de school in Bovensmil
de viel indertijd samen met het
kapen van een passagierstrein
bij De Punt, die 55 passagiers
vervoerde. Bij de ontzettingsac
tie in De Punt kwamen zes Mo
lukkers en twee gijzelaars om
het leven.
Eerder hadden Molukkers ge
ruchtmakende acties gevoerd in
december 1975, toen ze een stop
trein bij Wijster kaapten. Deze
kaping eindigde op 14 decem
ber. Drie passagiers werden ver
moord door de kapers. Op 4 de
cember dat jaar was er een kor
te gijzeling in het Indonesische
consulaat, waarbij één dode
viel. De laatste gewelddadige
Molukse actie was in maart
1978, toen 67 mensen werden ge
gijzeld in het provinciehuis in
Assen. Een ambtenaar werd ge
dood, terwijl gedeputeerde J.
Trip na een maand aan zijn ver
wondingen overleed. GPD
door Jeroen Hoorn
DEN HAAG - Het conflict in
Tsjetsjenië is bijna voorbij, de
harde aanpak van de Tsjetsjeen
se rebellen werkt. Dat houdt pre
sident Vladimir Poetin de Russi
sche bevolking al een paar jaar
voor. Maar toen lieten Tsje
tsjeense rebellen binnen twee
weken tijd twee vliegtuigen
neerstorten en pleegden ze een
zelfmoordaanslag in Moskou.
Deze week volgde het drama in
Noord-Ossetië. Wie gelooft Poe
tin nog?
Geen compromissen, was tot nu
toe Poetins beleid ten aanzien
van Tsjetsjenië. In 1999 was hij
nog maar net premier - onder
toenmalig president Boris Jelt-
sin - toen bij aanslagen op een
aantal flatgebouwen in Moskou
en elders in Rusland honderden
doden vielen. De aanslagen wer
den toegeschreven aan Tsje
tsjeense rebellen en waren voor
Poetin aanleiding om het leger
frontaal de aanval op Tsje
tsjenië te laten openen.
Sindsdien is het weer oorlog in
Tsjetsjenië. Voor de buitenwe
reld doet Poetin alsof de rebel
len al bijna verslagen zijn. Zo
waren het voortdurende geweld
en de aanwezigheid van duizen
den Russische troepen vorig na
jaar geen beletsel om 'vrije en
eerlijke verkiezingen' te hou
den. Weinig verrassend boekte
de kandidaat van het Kremlin.
Achmed Kadyrov, een gemakke
lijke overwinning.
Rockfestival
Kadyrov kwam in mei om het le
ven bij een bomaanslag in een
stadion in Grozny, de vrijwel
volledig aan puin geschoten
hoofdstad van Tsjetsjenië. Ook
buiten Tsjetsjenië worden gere
geld aanslagen gepleegd. Juli
2003: twee vrouwen blazen zich
op op een rockfestival bij Mos
kou. Vijftien festivalgangers ko
men om. Augustus 2003: meer
dan vijftig mensen komen om
als een zelfmoordterrorist met
een vrachtwagen vol explosie
ven inrijdt op een militair zie
kenhuis in Noord-Ossetië. Fe
bruari 2004: een zelfmoordaan
slag in de metro van Moskou
kost ongeveer veertig mensen
het leven. Grote gijzelingsacties
zijn er eerder geweest Vaak lo
pen ze uit op een bloedbad, zo
als in juni 1995, een half jaar na
het begin van de eerste oorlog in
Tsjetsjenië. Dan nemen Tsje
tsjeense strijders honderden bur
gers in gijzeling in een zieken
huis in het zuiden van Rusland.
Meer dan honderd mensen ko
men om bij de aanval van de re
bellen en een mislukt ingrijpen
door Russische commando's. Na
vijf dagen laten de daders hun
gijzelaars gaan. In ruil krijgen
zij een vrije aftocht naar
Tsjetsjenië.
Gas
Het beruchtste gijzelingsdrama
is dat in een theater in Moskou
in oktober 2002. Zo'n zevenhon
derd bezoekers van een populai
re musical worden gegijzeld
door Tsjetsjeense strijders. De
gijzelnemers eisen dat Rusland
zich terugtrekt uit Tsjetsjenië.
Poetin doet alsof hij wil onder
handelen, maar hij laat op de
ochtend van de vierde dag de
aanval openen. Alle veertig
Tsjetsjeense strijders plus 130
gijzelaars komen om, velen door
het 'verdovende' gas dat de com
mando's inzetten.
Door Poetins compromisloze be
leid worden de Tsjetsjeense ex
tremisten steeds radicaler. Hun
eerste zelfmoordaanslag pleeg
den ze in 2000. Vorige maand
bliezen ze voor het eerst vliegtui
gen op. En nu, schrijft een krant
in Moskou, 'hebben ze de laatste
grens overschreden: ze zijn met
onze kinderen aan het werk ge
gaan'. Poetin probeert Al Qaeda
de schuld te geven, maar aanne
melijker is dat de radicalisering
komt door Poetins harde lijn.
De eerste Tsjetsjeense Oorlog
(1994 - 1996) eindigde in een ne
derlaag voor de Russen. Ook nu
is een overwinning niet in zicht.
Het moreel onder de troepen
ligt rond het nulpunt en de sol
daten zijn corrupt: het kost zo'n
500 roebel (14 euro) aan smeer
geld om een bom door een Russi
sche controlepost te krijgen. De
vraag is dus wat Poetin kan
doen om het conflict te lossen.
Winnen kan hij niet en onder
handelen wil hij niet. Maar als
Poetin echt een einde wil maken
aan het conflict in Tsjetsjenië,
dan heeft hij steeds minder een
keuze. GPD
