stokoud
De romans van Greetje van den Berg: altijd een happy end
PZC
RUDEN RIEMENS
zaterdag 4 september 2004 2
niet altijd kwaliteit hadden. De term
is besmet geraakt. Zelf denk ik bij
streekroman aan Zeeuwse boeren of
Brabantse accenten in een specifieke
landstreek. Dat is bij mij niet: het
gaat vooral om de mensen: de fami
lies, hun onderlinge banden - boven
dien: een dialect beheers ik niet."
Vaak spelen de boeken in de Noord
oostpolder en in beschrijvingen van
IJssel en Zwartewater is ook haar ge
boorteplaats Zwolle te herkennen.
Aan struise boerinnen of echtgenoten
met een stevige schouder waarop het
goed uithuilen is, is in haar boeken
trouwens geen gebrek.
Op het oog is het merkwaardig dat
Greetje op haar 25ste reeds debuteer
de met zo'n familieroman die het
toch vooral van levensdrama's moet
hebben, van scheiding, angst en ver
wijdering en - natuurlijk - aan het
einde alsnog een hartstochtelijke ver
zoening, waarbij de lezer in gedach
ten de violen en cello's hoort aanzwel
len.
Schande
„Nou ja", zegt ze laconiek. „Ik las
rond mijn vijfentwintigste een paar
boekjes van Lenie Saris en dacht: zo
moet ik het ook kunnen."
Op de havo hadden ze haar aange
moedigd om iets met het schrijftalent
te doen, en met een cursus Neder
lands op het Nederlands Talen Insti
tuut scherpte ze haar pen wat verder.
Zo vroeg wijs! Hoe kwam dat? Vast
door 't leven dat ze als tiener mee
maakte. Op haar zeventiende beviel
ze, als ongehuwde moeder, van zoon
Kees. Een drama want ze moest van
school en ze maakte kennis met maat
schappelijke schande. Toch: er kwam
een happy end. Want de vader van
Kees huwde haar enkele maanden la
ter, op de avondopleiding maakte ze
de HAVO af, na de zoon kwam er nog
een dochter en samen wonen Hennie
en Greetje in een huisje vol kanaries.
Een mooi thema, ongewenste zwan
gerschap. Achteraf. Greetje verwerk
te haar ervaringen in Langzaam
wordt het licht, over een meisje dat
eveneens als zestienjarige zwanger
werd. 'An unhappy childhood is a
writer's goldmine', luidt het spreek
woord, je zou gek zijn als je zo'n
schat aan levenservaring niet exploi
teerde. Ongelukkig was ik niet, stelt
boeken met christelijke levensvisie.
Neem Waterval van goud. De inhoud:
een echtgenote lijdt onder de werk
loosheid van haar man, terwijl de
dochter het vanwege de spanningen
(ruzies, geldgebrek) slecht doet op
school. Op de toneelclub wordt ze ver
liefd op regisseur Peter, er wordt
zelfs gekust, maar ze kiest toch voor
gezin en man. 'Stand by your man!
ga je bijna zingen.
Af en toe wordt flink gebeden op de
pagina's. Dan breekt de zon door,
een grote straal licht door de wolken
- en laat dat precies de titelverkla
ring zijn van Waterval van goud. „Je
maakt je daar niet altijd populair
mee", zegt Greetje. „Het is blijkbaar
niet modern meer om christelijk te
zijn. Je mag in Nederland alles zeg
gen, maar je moet niet met het chris
tendom aankomen, in feite een omge
keerde tolerantie." „Ik heb een chris
telijke opvoeding gehad - en je neemt
je bagage altijd mee, ook in je boe
ken."
Verkoopcijfers
Met de verkoopcijfers gaat het nog
goed, al zijn de vele literaire romans,
die de boekhandels als een Berlijnse
muur op hun bestseller-tafels metse
len, een bedreiging voor het genre.
Toch halen haar romans nog steeds
een oplage rond de tienduizend exem
plaren, aantallen die gekwelde
dichter/schrijvers slechts in verwach
tingsvolle dromen halen. Ook in bibli
otheken lopen haar boeken als een
trein. Meestal hoeft het personeel ze
niet eens op de plank terug te zetten,
de lezers vissen ze al uit de trolley
met zojuist geretourneerde boeken.
Al is het niet riant, ik kan er aardig
van leven, zegt ze vriendelijk maar
gedecideerd, elke vervolgvraag afkap
pend. Vroeger topten ze de uitleenver
goeding af bij 10.000 gulden. Nu
wordt per boek een bedragje betaald,
'en dan zitten wij in de goede hoek'.
Dat mag ook, want in 1993 gaf ze er
haar baan bij de gemeente aan, om
zich geheel aan het schrijven te wij
den. Echt een dagtaak, want nu er
twee boeken de deur uit zijn, wordt
intensief nagedacht over de volgen
de, meestal hardlopend langs de ak
kers. Adriaan van Dis zei ooit: „Mijn
nieuwe boek is af, ik moet het alleen
nog opschrijven". Herkenbaar, zegt
Greetje: „Het plot is er al, maar he
een toer om wat in je hoofd zit ooi
goed op het scherm van je tekstva
werker te krijgen."
Bij de Open Universiteit is ze een a
sus psychologie begonnen om dew
reld van overspelige echtelieden es
jonggehuwden meer diepgang tegf
ven. Al is ze daarbij natuurlijk gebi
den aan de wetten van de familiem
man. Wat je ziet is wat je krijgt, is
het credo: spit niet naar diepere la-
gen, literaire spiegeleffecten of syt
boliek, die zijn er doorgaans niet.
„Hoewel, ik heb in één van m'nba
ken veel bijbelse symboliek ver- j
werkt. Dat zagen de recensenten]
weer niet", zegt ze teleurgesteld.
De laatste jaren daalde Greetje j
steeds verder af in zwaardere ondj
werpen. Noem de dementerende®
die naar het verpleegtehuis moetJ
meisje dat wordt verkracht, een a
der die aan het syndroom van I
Münchhausen by Proxy lijdt en ha
kind verwondt om zelf aandacht!
krijgen.
„Ik ben me steeds meer gaan verin
pen in details. Ik wil dat wat ik vel
tel klopt. Daarom ook de dwang®
meer van de psychologische acht®
gronden te leren. Mensen zijn zou
ressant - daar wil ik me echt in vö
diepen. Ik denk altijd na over degi
volgen van een gebeurtenis. Watzi
er met mij zijn gebeurd, als ik niet
juiste man had ontmoet, als ik zoal
dat meisje in mijn boek was ver
kracht. Wie was ik dan geworden!
ben in mijn ontwikkeling en in dik
vijfentwintig boeken gegroeid. Inl
eerste boek was 'n simpele liefdes^
schiedenis van A naar B, inmiddei
kan ik er door mijn ervaring veel
meer inleggen. Ik durf wat verder!
gaan. Stilistisch ben ik niet veran
derd. Het is belangrijker voor me*
iets goed over te brengen aan Jan
Doorsnee, dan om dat met hele nu
zinnen te doen. Als ik dat had ge«
was ik wel Nederlands gaan stude
ren, geen psychologie."
„Soms zeggen lezers: 'Ik vond het!
geweldig boek, ik heb het in éénrJ
uitgelezen.' Een belediging eigenlj
Voor mij is het 't belangrijkste, d£
mensen het boek niet zomaar op£
leggen, maar dat ik ze iets kan med
ven".
Jelle Boonsü
Op haar vijfentwintigste be
gon Greetje van den Berg
(45) met schrijven van
streekromans, verreweg als
jongste in het vak. Terwijl de
oude lichting - Lenie Saris,
Mien van 't Sant, Jos van
Maanen-Pieters - uitsterft of
is uitgeschreven, gaat zij on
verdroten voort. Vijfentwintig
boeken staan inmiddels op
haar naam, een jaargemiddel
de van twee. De nummers 26
en 27 zijn naar de uitgever en
nummer 28 dient zich alweer
in haar hoofd aan.
Voor Greetje van den Berg is het
schrijven een mooie manier om
haar onrust te bestrijden, zegt ze.
Dat de literaire kritiek op het genre
neerkijkt, deert haar nauwelijks. „Al
wil ik ooit nog eens, onder pseudo
niem, een manuscript naar een literai
re uitgever sturen. Zien of ze het
daar wat vinden. Dan ben ik waar
schijnlijk tachtig, want nu heb ik het
veel te druk."
Geen meetbare frustraties dus, in het
buitengebied van Ens. Daar woont
Greetje in het meest linkse van drie
arbeidershuisje aan een kaarsrechte
weg in de Noordoostpolder. Twee
boeken per jaar; zo'n productie is al
leen met grote vlijt en ijver te halen.
Elke werkdag klimt ze dus om negen
uur de trap op om in een piepklein ka
mertje aan haar nieuwe roman te
schrijven. Ze is er zo eentje die vreest
dat ze eigenlijk lui is, als ze zich niet
een dag aan een strak werkprogram
ma houdt. Langzaam maar zeker
wordt ze er door haar eigen oeuvre
ingebouwd. De meeste romans ver
schenen tevens als grote letterboek,
kloeke boekwerken, waarvoor stevi
ge planken en tweeduimschroeven no
dig waren.
Zeeuwse boeren
Nee - zegt ze: de term streekroman is
eigenlijk verkeerd. De uitgeverijen
noemen ze 'familieroman', een vlag
die de lading beter dekt. „Ook omdat
er in de jaren vijftig wel streekro
mans werden uitgegeven, die lang
Greetje van den Berg: „Het is blijkbaar niet modem meer om christelijk te zijn." foto Sacha Wunderink/GPD
Greetje, helemaal niet zelfs. Goed op
gevangen door de ouders, nooit een
geestelijke deuk van gehad.
„Je pakt je leven na zoiets op, je
wordt ouder en het zakt langzaam
maar zeker weg, tot je denkt: Was
dat nu alles? Er zijn ergere dingen in
het leven." Die staan vooral in haar
boeken. Het leverde veel levenswijs
heid op, over vrienden die je in nood
leert kennen, over schande en verge
ving. Levenswijsheden die het ook op
een Delftsblauw tegeltje goed doen.
Haar werk wordt uitgegeven door
Kok in Kampen en Bosch Keuning,
vroeger twee concurrenten, nu samen
gesmolten. Kok kiest het behouden
der werk, dat wordt aangeprezen als