Bioloog leert ibissen migreren
PZC
r "i
-wintercollectie-
I
Casper Hobbes
Uitstervende vogelsoort vliegt jaarlijks per abuis naar het te koude noorden
School
puzzel
Heer Bommel en de Doorluchtigheid
recept
Zalm op de manier van Marina
at
O
weer
Pogingen om de met uitsterven
bedreigde heremietibis opnieuw
in Europa te introduceren zijn
maar in beperkte mate succes
vol. In plaats van naar het zui
den te vliegen in de herfst, trek
ken ze naar het noorden waar ze
de koude winters vaak niet over
leven.
Een Oostenrijkse bioloog wil ze
met een ultralicht vliegtuigje de
route leren.
door Monique Broeshart
Het is aandoenlijk om te zien
hoe tien ibissen door dalen
en over bergketens de piloot en
bioloog Johannes Fritz volgen
in zijn trike, een lichtgewicht
vliegtuigje. Ze zijn vanaf hun
geboorte gewend geraakt aan
het motorgeluid en weten niet
beter dan hun 'pleegvader' op
de voet te volgen.
(Advertentie)
ESPRIT tot maat 86 Babyface new born
winterslaapzakken
Ducky beau mini rebble pebble nieuw!
LPresident Rooseveltlaan 772 Vlissingen "S 0118 449098
■■■■■i wêêêêêêm m mJt
Terwijl hij steeds hun namen
roept, antwoorden de drie maan
den oude vogels met een hoog
en kinderlijk chrupp-chrupp.
's Nachts zet Fritz zijn tentje op
vlak voor de volière waar de vo
gels veilig en ongestoord kun
nen slapen.
De Oostenrijkse bioloog is aan
zijn tweede poging begonnen
om tien heremiet- oftewel kaal
kopibissen de weg te wijzen
naar hun overwinteringsgebied,
het Wereldnatuurfondspark
Oasis Laguna di Orbetello in
het Italiaanse Toscane. Vorig
jaar is het migratie-experiment
grotendeels mislukt, omdat de
vogels die hooguit 40 kilometer
per uur vliegen, het te snelle
vliegtuigje niet konden bijhou
den.
Langzamer
Dit jaar vliegt het nog geen hon
derd kilogram zware vliegtuigje
iets langzamer en zijn de dieren
beter getraind. Fritz hoopt half
september vliegend in Toscane
aan te komen.
De Oostenrijkse bioloog, gespe
cialiseerd in het sociale gedrag
van vogels, is verbonden aan
het Konrad Lorenz proefstation
in Grünau. Daar wordt getracht
de inmiddels uitgestorven ibis
opnieuw te introduceren in de
Alpen. Deze zwarte trekvogel
met kale kop en lange rode sna
vel, leefde tot in de Middeleeu
wen in Midden-Europa.
Maar de jacht en verstedelij
king hebben hem ruim 350 jaar
geleden verjaagd. Wereldwijd is
deze vogelsoort vrijwel uitge
storven. alleen in Marokko en
Syrië leven nog enkele kolonies.
Door een nog onbekende oor
zaak vliegen jonge kaalkopibis
sen die in parken in Oostenrijk
en Turkije zijn gekweekt, in het
najaar niet naar het warme zui
den, maar naar het koude noor
den. Het gevolg is dat ze de win
ter niet overleven - enkele hon
derden ibissen vriezen jaarlijks
dood - en de bedreigde dier
soort verder uitsterft.
De tien vogels waarmee Fritz
dit jaar het migratieproject uit
voert, heeft hij vanaf hun ge
boorte gevoerd, waardoor ze
hem volgen alsof ze hun eigen
ouder volgen. Uit liefde voor de
Bioloog en piloot Johannes Fritz voert na aankomst zijn heremiet
ibissen. Op de achtergrond staan twee ultralichte vliegtuigen.
foto Jet Budelman/GPD
dieren heeft hij zijn angsten
overwonnen en zijn vliegbrevet
gehaald.
Coördinaten
Als aanvoerder van de vogels
gaat hij er vanuit dat als ze één
keer de route zijn gevlogen, ze
belangrijke kenmerken als we
gen, rivieren en kustlijnen kun
nen onthouden en aan hun nako
melingen kunnen doorgeven.
Verder oriënteren ze zich via
magnetische velden. „Het lijkt
erop dat ze die wel kunnen
waarnemen, maar de coördina
ten met elkaar verwisselen en
het noorden daarom voor het
zuiden aanzien", vermoedt de
wetenschapper.
Een bijkomend voordeel van de
gezamenlijke tocht is dat Fritz
en zijn teamleden de vogels da
gelijks kunnen observeren, we
gen en hun uitwerpselen onder
zoeken om meer te weten te ko
men over het trekinstinct en
hun gedrag onderweg. Als alle
vogels heelhuids aankomen in
Toscane en de winter daar goed
doorkomen, dan wordt het span
nend of ze uit eigen initiatief in
het voorjaar de weg weer kun
nen terugvinden naar de Alpen.
Fritz- „Anders moet ik ze ha
len." GPD
Onze dochter beleefde onlangs haar eerste
schooldag. Ze is al zes, dus voor Nederland
se begrippen is dat veel te oud. Maar Duitsers
vinden dat 'Bildung' nooit te laat kan beginnen.
Anders ontneem je de kinderen te vroeg het
recht op tekenfilms kijken en zich vervelen.
'Moeten we de zwangerschap soms ook nog ver
korten?', bitste een Duitse als reactie op de ver
meende prestatiedruk op kinderen in het buiten
land. Schrijven en lezen leren kan altijd nog, me
nen ze hier. eerst maar wat jaartjes aanfröbelen
in de Kindergarten."
Ouders die zo ambitieus zijn om hun kinderen
thuis alvast een beetje te onderwijzen, worden
met een scheef oog aangekeken: veel te competi
tief. Gevolg: veel Duitse kinderen kunnen op zes
jarige leeftijd niet eens hun eigen naam lezen of
schrijven. Maar rennen en kladderen kunnen ze
als de beste.
Nu herinner ik mij van mijn eerste schooldag, op
een dorpsschool in Öomburg, niet veel meer dan
de doperwten van Johan Janse. Johan zat naast
mij en hij was van alle spanning kennelijk be
standplaats
Berlijn
hoorlijk misselijk geworden. We zaten nog geen
tien minuten in die krappe schoolbankjes, de ar
men stijf over elkaar, toen hij onverhoeds mijn
groene Tekenschrift onder kotste. Het kaft zat
onder de doperwten en ik moest het de rest van
het jaar doen met een schrift met een halve kaft.
De andere helft werd, inclusief Johans doperw
ten, door de meester afgeknipt en in de prullen
bak gegooid.
Duitse kinderen hebben heel andere herinnerin
gen aan hun eerste schooldag. Dat is namelijk
een heuse feestdag. Familieleden, vrienden, bu
ren: iedereen deelt mee in de vreugde. Als be
langrijk attribuut krijgen de kinderen een
'Schultüte', een reusachtige, kleurrijke puntzak
boordevol cadeautjes: een etui, schoolschriften,
en ook veel snoepgoed. De Schultüte is ofwel
zelfgemaakt - grootouders knutselen er weken
aan - of wordt met de andere schoolspullen ge
kocht in een warenhuis.
Onontbeerlijk is ook de rugzak: die moet even
eens groot zijn en vierkant en al even kleurrijk.
Bovendien - we zijn immers in Duitsland waar
iedere fietser een helm draagt - moet de rugzak
reflecterend zijn anders gebeuren er ongeluk
ken.
Zo zie je dan 's ochtends vroeg honderden kleine
kinderen met puntzak en reflecterende rugzak -
in enkele gevallen zowaar geëscorteerd door poli
tie - uitzwermen over de straten van Berlijn.
Wildvreemden feliciteren hen glimlachend en
ontroerde opa's en oma's halen herinneringen op
aan hun eerste schooldag.
In de sportzaal van haar nieuwe school wachtte
onze dochter een heel programma. Het school
hoofd hield een toespraak, tweedeklassers zon
gen een welkomstlied en de evangelische domi
nee (in toga) uitte de wens 'dat alle kinderen
vriendschappelijk en hulpvaardig met elkaar
om zullen gaan'. Dat laatste drong al niet meer
tot de nieuwelingen door omdat de meesten het
te druk hadden met de inspectie van hun
Schultütes.
Als apotheose volgt dan de Eerste Les, die niet
veel meer inhoudt dan een half uur durende ken
nismaking met het klaslokaal en met de nieuwe
onderwijzeres. De volwassenen nuttigen in de
tussentijd op het schoolplein 'Kaffee und Ku
chen' en schaffen voor de kinderen T-shirts en
sweaters aan met het opschrift van de school.
Onze dochter kwam, net als alle andere eerste
klassers, haar leslokaal uit met rode konen en op
het hoofd een kanariegele baseballcap met het
opschrift van Ford. Dat was het laatste cadeau
van die opwindende dag. Hoe was het? 'Hartstik
ke leuk, pap'. Een stuk leuker, dacht ik, dan die
doperwten op mijn Hollandse Tekenschrift.
Wierd Duk
Horizontaal: 1.
Luchtstroming; 4. vraag- en
antwoordspel; 8. Engels tel
woord; 10. Noach; 11. sporen-
plantje; 13. wettelijke aanspra
kelijkheid; 15. voorvoegsel; 16.
onderofficier; 17. deel van een
badkamer; 20. vruchtbaar oord;
21. Russisch-orthodox priester;
22. opwekkend bestanddeel in
koffie; 24 bevel; 25. Duitse
omroep; 26. antwoord betaald
(Fr.); 28. dicht; 29. berg op
Mindanao; 32. vierhandig zoog
dier; 34. alcoholische drank; 35.
bloem.
Verticaal: 1 Dagroofvogel; 2.
voorzetsel; 3. deel van een
Franse ontkenning: 5. Frans lid
woord; 6. geliefde van Zeus; 7.
Griekse filosoof; 9. vuurspat;
11. modegek; 12. stom; 14.
manillahennep; 16. mijt; 18.
eenheid van lichtgevoeligheid;
19. elektrisch geladen deeltje;
23. bijwoord; 24. goed gekookt;
27. bleek; 30. nachtspiegel; 31.
rund; 32. soort slee; 33. tande
loos zoogdier.
Op elke regel twee woorden
invullen. Twee of meer eindlet
ters van het eerste woord zijn
meteen de beginletters van het
tweede woord.
Horizontaal:
5. Betalen voor opium (8);
Man die met zichzelf te koop
loopt (4);
6. Heeft betrekking op brieven
(4); Winderige aanvallen (7);
7. Tegen een slons van stand
(4); Kies voor deze smaak! (8);
8. Deze baai bestaat niet uit
vlees (5); Het eerste voorstel
voor ontslag (6).
Verticaal:
1. Deze vis is nog niet ontdooid (5); Leeg object van de zaak (4);
2. Zakgeld (4); Met geweld blussen (8);
3. Beest dat in Engeland blijft (4); Sortering die op grote afstand knalt (8);
4. Alleen om te tennissen (5); Verhouding zonder 'r vervoerd te worden (6).
Begin bij vakje 1. Bij
elk volgend cijfer
begint een nieuw
woord. De laatste
letter van een
woord is telkens de
eerste letter van het
volgende woord. Bij
goede invulling, is
in de licht gekleurde
vakjes een woord te
lezen.
1. Lichtkring rond zon of maan; 2. oudachtig;
3. Israëlisch parlement; 4. herberg; 5. bijwoord.
Oplossingen van gisteren:
Citaat:
Zwart, sport, prooi, regel, slot, boter, krat, klant, wals, regen, preek, stap, klaar,
glad. Het citaat is van P. Valéry: "Wie een kleur krijgt, weet iets meer dan hij zou
moeten weten."
Cryptogram:
Horizontaal: 1. Oplage; 7. reeds; 8. trace; 9. noria; 10. raad; 11. cadeau; 12.
oeroud.
Verticaal: 2. Pasta; 3. alpaca; 4. engerd; 5. oren; 6. verrader; 10. rund; 11. cao.
Toevoegen: Sesamolie.
Kraak de Code: 0 2 1 0 5 -2
Toonder Studio's
Die muur was intussen klaargekomen en kronkelde over de
heuvels om de Stuipendrechtse heide heen. Aan de zuidzij
de zaten er twee sjofele figuren tegenaan, in wie trouwe le
zertjes zonder twijfel Super en Hieper zullen herkennen.
Verarmd door de energiecrisis en de belastingen zaten ze
daar van de zon te genieten, terwijl ze hun blikken over'het
landschap lieten glijden. „Nieuw metselwerk, dit muurtje",
sprak Bui Super. „Dat was hier vorig jaar nog niet."
„Wie zo'n muur bouwt, heeft iets te verbergen", zei Hieper
dromerig. „Hier moeten zaken te doen zijn, baas."
Super wilde antwoorden, maar in plaats daarvan schoot hij
overeind en staarde met grote ogen naar Joost, die op de
achtergrond te voorschijn kwam, met het glazen kastje in
de armen. Hij verspreidde een schittering van edelgesteente
en het is dan ook geen wonder, dat de beide zakenlieden
zijn nadering met ontroering gadesloegen.
„Daar komen zaken aan, jongen", mompelde Super met rau
we stem. „Superzaken. Zorg dat je niet opvalt."
De trouwe bediende was echter te zeer verdiept in zijn
vrachtje om aandacht aan de omgeving te besteden.
„Ach, wat een verleiding voor een eenvoudig persoon met
beperkte middelen", prevelde hij met bevende mond. „Hier
loop ik nu onbespied met een kleinood, waar de grote heren
blijkbaar geen prijs op stellen."
door Bill Watterson
I n de jaren zeventig was Marina 'wereld-
Ib
1 beroemd' in haar eigen streek, in haar ei
gen dorp en bovenal in haar eigen restau
rant. Zoals zij Aguglia kon bereiden deed
niemand haar na. De geep wordt in de
Adriatische Zee steeds minder vaak ge
vangen en maakt er in de keukens van
veel restaurants plaats voor gekweekte
zalm uit Noorwegen.
Hoofdgerecht voor 2 personen:
2 grote of 4 kleinere moten (Noorse)
zalm, samen ca. 400 gram; zout; wit
te peper uit de molen; 4 bleekselderij-
stengels; 1 gesnipperde kleine ui of
sjalot; 3 el. olijfolie; 3 eetl. grof ge
hakte (blad)peterselie; 3 dl droge wit
te wijn, zoals Verdicchio dei Castelli
di Jesi D.O.C.; 1 grote rijpe tomaat,
ontveld, vruchtvlees in kleine blokjes
gesneden; 1 eetl. fijngesneden bies
look.
Spoel de moten af. Maak ze daarna droog
met keukenpapier en wrijf ze in met wat
zout en peper.
Maak de bleekselderijstengels schoon en
snijd de stengels in boogjes. Verhit de
olie in een pan met dikke bodem en voeg
ui en bleekselderijboogjes toe. Schep en
kele malen om en laat alles 2 minuten
zachtjes fruiten. Schep de peterselie er
door en voeg de wijn toe. Wacht tot alles
aan de kook is gekomen. Leg de zalmmo-
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
O
zonnig
matige sneeuw
mis I
Koufront
richt bewolkt
zware sneeuw
lichte regen
9 ™1
Warmtefront
matige regen
Samengesteld front
**5êl
zwaarbewolkt
zware regen
Isobaar
Europa: Nazomer
Hans Belterman
ten op de groenten in de pan. Sluit de
pan met het deksel en temper de warmte
bron. Laat alles 8-10 minuten zachtjes
stoven.
Neem de zalmmoten voorzichtig uit de
pan en houd ze warm. Stort de gehele in
houd van de pan op een zeef. Voeg een
beetje zout aan het stoofvocht toe.
Presentatie: schep bleekselderij met ui
of sjalot en peterselie in het midden op
voorverwarmde borden. Leg de zalmmo
ten er bovenop. Schep er een of meer eet
lepels van het stoofvocht over en verdeel
de tomatenblokjes over de gerechten en
strooi er bieslook over. Geef er in repen
gesneden ciabattabrood bij.
Ijjf 4, O
VERWACHTING VOOR DONDERDAGMIDDAG 2 SEPTEMBER 2W
Hogedrukgebieden brengen mooi weer naar met name Engeland,
Frankrijk, de Benelux, Duitsland en ook Denemarken en Zweden.
De temperaturen lopen er geleidelijk op tot nazomerse waarden
van 20 tot 25 graden. In het zuiden van Frankrijk ontwikkelt een
onopvallende storing vandaag tot een gebied met regen- en
onweersbuien. De Alpen liggen er overwegend zonnig bij.
In Noordoost-Spanje en mogelijk ook voor de Portugese kust kan
een bui langs komen. In het binnenland van Spanje stijgt het kwik
nog tot een graad of 30. In Italië is de komende dagen zonnig met
op de meeste plaatsen tropische temperaturen. Ook in Griekenlanc
en Turkije gaat de zomer ongehinderd door met veel zon en ruim
30 graden op de thermometer.
September gaat voorlopig op de Door: Klaas Drr, 1
nazomerse toer. Het blijft de hele ra'
periode droog, de zon maakt veel uren en de temperaturen lopen ril
verder op. Het wordt overdag gemiddeld een graad of 24 en dat ge:
ligt ruim boven de norm die voor deze tijd van het jaar geldt. Het 0c
verschil met de afgelopen dagen is groot, omdat de laatste ander „e
halve week van augustus koel verliep. Toch was augustus in zijn jf.
geheel warm, mede door de hittegolf. Veel is ook geschreven ove
de neerslaghoeveelheden. In Clinge is bijvoorbeeld, afgerond op aa
tientallen, 180 millimeter gevallen. Vandaag blijft het dus droog tel
met veel zon. De ochtend start weliswaar frisjes met langs de grer
met Noord-Brabant temperaturen van 9 graden. In Vlissingen, nat
de grootte relatieve warme zee, is het met 14 graden minder kouo ■»-
Door de vele zon loopt de temperatuur echter snel omhoog en ooi r
een eventuele ontstane mistbank lost rap op. Het wordt vanmidds
22 graden op strand tot rond 24 graden dieper de regio in. De wint 0
ten slotte is zuidoostelijk en
matig, kracht 3. Het nazomerse 2
weer wordt 'verzorgd' door de
aanwezigheid van hogedruk- Veel zon H 221
gebieden. Hierdoor blijven sto
ringen op een veilige afstand.
Alleen morgen schampt een
uitloper de regio, maar waar
schijnlijk blijft de schade be
perkt tot een uurtje minder
zon. Desondanks wordt het
met een gemiddeld maximum
van 24 graden een graadje 203 P'
warmer. Ook in het weekeinde 23°. "V. R
schijnt de zon meer dan gere- 413° ht
geld, waarvan de meeste uren
in de ochtend. Vooral 's mid
dags ontstaan er namelijk ook
stapelwolken of trekken er een mnmuuuibeiiipci«iuui ,uv uoumcugcuflui
paar wolkenvelden over. vtmwcMnNGvoc» rte
di
Vooruitzichten
weer
vrijdag
zaterdag
zondag
maandag
max.
24°
24°
24°
24°
min.
14°
14°
15°
15°
wind
W 3
NW 3
03
NO 3
Zon
O
Maan
vandaag
op 6.58
onder 20.21
vandaag
op 21.40
onder 10.51
Nautisch bericht
Er waait een matige zuidoostenwind, 3 Beaufort. Het zeewater ii
20 graden en het zicht is goed, hoewel 's ochtends kans is op 1
een mistbank.' j
Waterstanden
donderdag
Hoog water
Laag water
2 september
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
M
Vlissingen
4.56
257
17.09
253
11.08
174
23.42
2
Terneuzen
5.12
280
17.26
276
11.38
184
Cadzand
4.25
253
16.42
247
10.46
169
23.15
Roompot Buiten
4.47
195
17.05
188
10.45
109
23.21
Ij
Roompot Binnen
6.30
155
18.38
151
0.14
142
12.24
Zierikzee
6.48
182
18.55
175
0.35
163
12.30
r
Krammersl. West
7.06
198
19.16
185
0.19
166
12.30
r
Hansweert
5.56
287
18.06
279
12.06
201
Stavenisse/Yers.
6.51
187
18.56
179
0.26
162
12.35
is
vrijdag
Hoog water
Laag water
3 september
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
Cl
Vlissingen
5.36
244
17.47
245
11.46
169
if.
Terneuzen
5.52
267
18.06
269
0.07
230
12.15
Cadzand.
5.06
239
17.20
240
11.19
165
23.52
11;
Roompot Buiten
5.28
184
17.46
184
11.24
110
-
Roompot Binnen
7.06
145
19.16
148
1.05
138
13.05
Zierikzee
7.25
172
19.28
174
1.10
158
13.00
ifc
Krammersl. West
7.41
185
19.45
181
1.00
161
13.06
ll;
Hansweert
6.27
276
18.39
274
0.35
245
12.40
10
Stavenisse/Yers.
7.25
177
19.31
178
0.59
157
13.06
1!
donderdag 2 september 2004
Zeeland: Warme toer
