PZC
Marsrobotjes weten van
geen ophouden
Beschimmeld
SALIE SOPRANO
W26
ij?" --
zaterdag 28 augustus 2004
Na ruim tweehonderd dagen op het oppervlak van de planeet Mars
beginnen de Amerikaanse robotkarretjes Spirit en Opportunity
tekenen van slijtage te vertonen. Ze werken echter onverdroten door,
tot groot genoegen van de wetenschappers die hun verrichtingen met
argusogen volgen.
Door MARTIJN HOVER
Iets meer dan drie kilometer
heeft de Marsrobot Spirit afge
legd in pakweg tweehonderd-
dertig dagen. Dat is bepaald
geen halsbrekend tempo,
maar het robotje is dan ook
niet op de Rode Planeet om
snelheidsrecords te vestigen,
maar om serieuze wetenschap
pelijke arbeid te verrichten.
En dat doet het nog steeds
met verve.
Hoe lang nog, is echter de
vraag. Vorige week bereikte
Spirit na een heldhaftige be
klimming, grotendeels in zijn
achteruit omdat de aandrij
ving van een van zijn zes wie
len het had begeven, een rots
piek halverwege de helling
van de 200 meter hoge Colum-
biaheuvelrug. Daar lieten de
Nasa-geleerden het karretje
even stilhouden om de omge
ving in zich op te nemen.
Het robotje had ook wel wat
rust verdiend. Omdat het
geen hellingen van meer dan
20 graden aankan, zag het
zich gedwongen de steile Mar-
tiaanse heuvels in een zigzag
route te bedwingen. Een hele
klus, want vorige maand be
gon Spirits rechtervoorwiel
extra elektriciteit te onttrek
ken aan de al bijna uitgeputte
batterijen. De oorzaak was
een panne in de aandrijving.
Om het kapotte wiel te ontlas
ten en de batterijen te sparen,
laten de Nasa-technici Spirit
sindsdien achteruit rijden.
Spirit en zijn broertje Oppor
tunity beginnen tevens te voe
len dat de Marswinter eraan
zit te komen. Doordat de da
gen korter worden, is er over
dag minder tijd om de zonne
cellen op te laden die de robot-
jes van elektriciteit voorzien.
Daardoor werken de wagen
tjes hooguit twee uur per dag.
Op 10 september staan Mars
en aarde aan weerszijden van
de zon. Contact met de robot-
karretjes is dan onmogelijk.
De technici willen van de gele
genheid gebruik maken om
de robotjes een 'winterslaap'
van een week te laten hou
den. Gedurende die tijd zullen
ze hun zonnepanelen op het
vale winterzonnetje richten
om zoveel mogelijk energie
op te slaan. De Nasa-geleerden
hopen dat Spirit voordat het
zover is nog de top van de Co-
lumbiaheuvels kan bereiken.
Vandaar moet de robot een
spectaculaire blik bieden op
het landschap rond de Gus-
ev-krater waar hij in januari
geland is.
Als alles goed verloopt, moet
het wagentje na zijn winter
slaap aan de andere kant van
de heuvelrug afdalen om de
Marsbodem daar te bestude-
Hoe het verder ook mag aflo
pen met de twee automati
sche Marsverkennertjes, vast
staat nu al dat zij hun beoog
de doelstelling ruimschoots
hebben gehaald. Ze hebben
het al meer dan drie keer lan
ger volgehouden dan de ne
gentig 'sols* (Marsdagen, die
iets langer zijn dan een dag op
aarde) waarmee bij het ont
werpen van hun missie reke
ning was gehouden.
Ook over de resultaten van
het geologische onderzoek
dat de robotjes hebben ver
richt, zijn wetenschappers
zeer tevreden. Mede dankzij
de inspanningen van Spirit en
Opportunity krijgen geleer
den een steeds beter beeld
van de geologie van Mars, en
daarmee van de geschiedenis
van de Rode Planeet.
Woestijnplaneet
Zo staat inmiddels vast dat
Mars, tegenwoordig een dro
ge, ijzige woestijnplaneet, in
zijn jonge jaren volop vloei
baar water moet hebben ge
had. Dat maken de experts op
uit de chemische samenstel
ling van de Marsbodem. Die is
vergeven van zwavelzouten,
die moeten zijn ontstaan in
water dat als gevolg van vulka
nische activiteit ernstig ver
zuurd was. Volgens de weten
schappers moeten de 'zeeën'
Het Marsrobotje Spirit.
die ooit delen van het opper
vlak van Mars hebben bedekt,
ongeveer zo zuur zijn geweest
als menselijke maagsappen.
Dat zou ook verklaren hoe het
mogelijk is dat Mars destijds
warm genoeg was voor vloei
baar water, hoewel de planeet
veel minder zonnewarmte ont
vangt dan de aarde. Een oor
zaak daarvan zou een dichte
dampkring van kooldioxide
kunnen zijn geweest. Maar
kooldioxide is chemisch actief
•- «TT: gfifeÉii-AC AA-v 1
'"'V-Ni1
De Marsrobot Spirit stuurde eerder deze maand deze 'ansichtkaart' van de Gusevkrater.
en zou in combinatie met wa
ter een zuur moeten vormen
dat de Marsrotsen zou verwe
ren tot carbonaatzouten. Daar
door had het met een kooldi
oxideatmosfeer betrekkelijk
snel gedaan moeten zijn ge
weest.
Vulkanisch
Als Mars destijds echter zo vul
kanisch actief was als de we
tenschappers veronderstellen
op grond van het jongste on
derzoek, zou het zwavelzuur
dat daardoor in de atmosfeer
terechtkwam de vorming van
carbonaten hebben verhin
derd. De dampkring bleef
daardoor genoeg kooldioxide
bevatten om een 'broeikasef
fect' te handhaven.
Duidelijk is wel dat het Mars-
oppervlak ernstig verweerd is
in de miljarden jaren die
sindsdien zijn verstreken. De
bodem van de Rode Planeet
lijkt grotendeels te bestaan
uit verpulverd vulkanisch ge
steente, aangevuld met stof
dat door de wind wordt ver
spreid.
Al met al blijven echter nog
vele vragen onbeantwoord.
Wetenschappers kijken dan
ook al halsreikend uit naar de
volgende Marsexpedities in
2006 en 2010. De dappere ro
botjes die nu nog op Mars
rondrijden, zullen tegen die
tijd allang de geest hebben ge
geven.
Light toetjes
Met een nieuwe light-pudding en dito
chocolademousse speelt Mona in op de vraag naar
een meer verantwoord toetje. Want zo zegt de com
mercieel directeur: „Consumenten blijken vaker
een gebalanceerd eetpatroon aan te willen houden,
waarbij zij in het bijzonder letten op de hoeveel
heid vet en suiker die ze binnenkrijgen." De
light-toetjes van Mona kunnen door de beugel. Zij
bevatten vijftig procent minder vet en suiker dan
gewone. Gelukkig hebben de smaakmakers van Mo
na de smaak van de toetjes - ze zijn te koop vanaf
eind september - weten te sparen.
Kaviaar voor handen
Kaviaar en gevriesdroogde algen in de vorm van
pads. Het luxe handverzorgingsmerk Koh heeft het
verzonnen en zegt dat deze Ultra Rich Algae Ca
viar Treatment droge handen optimaal hydrateert.
Het spul kan ook op
het gezicht ge
smeerd worden na
het zonnebaden of
scheren bijvoor
beeld. De bloedsom
loop stimulerende
pads veranderen in
gel met behulp van
bijgeleverde 'activa-
tor'. Na het in masse
ren voelt het alle
maal weer als nieuw
en straalt de huid als
nooit tevoren, aldus
Koh. Eén luxe hand
gemaakte verpak
king kost 43,50 euro en is uitsluitend verkrijgbaar
bij exclusieve parfumerieën.
Mannenroos
Dachten we toch dat roos een kwaal was die bij
mannen èn vrouwen voorkwam en dat beide sek
sen daar dezelfde shampoo voor konden gebrui
ken. Helemaal mis. Head Shoulders komt nu na
melijk op de proppen met een speciale mannenver-
sie van de aloude anti-roosshampoo. Wat er manne
lijk aan de shampoo is? Nou de verpakking en de
geur. Verder zit er een ingebouwde conditioner in
en dat blijken de heren erg op prijs te stellen, aldus
producent Procter Gamble. Een fles Head
Shoulders for men kost 4,79 euro en ligt vanaf sep
tember in de schappen.
Gigamemo drive
De digitale fotograaf van 2004 moet, als hij zijn ge
heugenkaartje vol heeft geschoten, op zoek naar
een pc om de foto's over te tanken. Of hij moet op
stap gaan met verschillende geheugenkaartjes. Dan
leun je beter de GiGaMeMoDrive in de binnenzak
gooien of stoer aan de broekband binden. Dat is
een compacte draag
bare harde schijf van
maar liefst 20 Gigaby
te. Daar passen vro
lijk tweeduizend fo
to's op. De GiGaMe-
Mo weet raad met al
le gangbare geheu
genkaartjes. Het ap
paraatje (8 bij 3 centi
meter) is ook handig te gebruiken om informatie
over te hevelen van één computer naar een andere.
Het gadget kost 285 euro.
Mijn dochter kwam bezorgd
naar me toe en liet me een
wit plekje op haar teenna
gel zien. „Krijg ik nou ook van die
enge schimmels op mijn tenen?
Die beestjes schijnen je nagels aan
te vreten, waarna ze een vieze wit
te laag achterlaten" Ze keek be
zorgd. „Hoezo?", zei ik. „Nou op de
televisie adviseren ze mensen met
dit soort schimmels direct naar de
dokter te gaan."
Met regelmaat verschijnen ze in
derdaad op mijn spreekuur, men
sen die ongerust zijn gemaakt
door de reclame op de televisie:
'Honderdduizenden Nederlanders
hebben er last van: kalknagels. Ze
gaan niet vanzelf over en zijn be
smettelijk voor uzelf en anderen.
Uw huisarts weet of het een schim
melnagel is. Hij/zij kan uw nagel
weer gezond maken.' Het spotje
eindigt met de zorgwekkende me
dedeling: 'schimmelnagels, geef ze
niet door aan een ander. Raad
pleeg uw huisarts bij de eerste ver
schijnselen.' Het gemene van de re
clame is dat onduidelijk blijft wie
de afzender is. De boodschap oogt
immers als een menslievende
waarschuwing, een postbus-51-
spotje bijna. Maar laat ik u snel uit
de droom helpen. Dit welgemeen
de advies komt van de farmaceuti
sche industrie.
In Nederland mag geen directe re
clame worden gemaakt voor medi
cijnen die verkrijgbaar zijn op dok
tersrecept. Door mensen via tv en
radiospotjes voor een bepaald pro
bleem naar de huisarts te verwij
zen, en het middel niet direct te
noemen, wordt deze regelgeving
omzeild. De farmaceutische indus
trie komt met nobele motieven als
patiëntenvoorlichting en recht op
informatie. In feite zijn dit drogar-
gumenten. Het is de geneesmid
delenindustrie niet te doen om het
belang van de patiënt. Het gaat de
ze bedrijfstak louter en alleen om
het geld.
Dit kan goed geïllustreerd worden
door de situatie in de Verenigde
Staten, waar sinds 1994 wel recla
me voor geneesmiddelen is toege
staan. De omzet van medicijnen is
er sinds die tijd dramatisch geste
gen. Werd in 1994 nog 266 miljoen
uitgegeven aan medicijnen, in
2000 was het bedrag gestegen tot
2.5 miljard.
Op het spreekuur blijken mensen
door de reclame zo ongerust te
zijn gemaakt dat een evenwichtige
bespreking van het probleem vaak
moeilijk is. Er zijn weinig huisart
sen die dit soort pillen promoten
bij de patiënt. Het middel is im
mers erger dan de kwaal. Nog los
van de kosten, is het toch te gek
datje drie maanden een serieus
medicament slikt om een niet me
disch probleem op te lossen.
Schimmelnagels komen immers
bij veel mensen voor. Ze horen bij
het leven zoals grijze haren en een
afnemende conditie als je ouder
wordt. Alleen wanneer de nagels
het lopen verstoren is het zinvol
om medicijnen te gebruiken.
Dit soort reclames leidt tot medica-
lisering van de samenleving. De
consument zal normale wisselval
ligheden steeds meer gaan be
schouwen als medische proble
men en een overdreven bezorgd
heid ontwikkelen voor ziekte én
ziek zijn. Maar blijkbaar is de
trend niet tegen te houden. Vorige
week hoorde ik twee nieuwe spots
van de industrie. 'Druppelt u na,
ga even langs de huisarts' en 'Erec
tieproblemen? De huisarts weet
raad.'
Mijn dochter heb ik gerustgesteld
en geadviseerd een mooie nagel
lak over het witte plekje te sme
ren.
irrm 5T5T«
(vleesgerecht voor 4 personen)
3 kalfsschnitzels
100 gram parmaham
9 mooie salieblaadjes
zout en peper
50 gram boter
0,5 dl marsala (zoete kookwijn)
Sla de schnitzels tussen 2 velletjes plasticfo
lie plat. Ik gebruik daar de deegroller voor.
Snijd ze in drie gelijke stukjes en kruid ze
met peper en zout. Leg op elke schnitzel
een plakje rauwe ham en een salieblad. Prik
vast met een cocktailprikker.
Smelt boter in koekenpan en bak daarin de
schnitzels lichtbruin. Voeg de marsala toe
en laat op een zacht vuurtje ca. 6 minuten
doorsudderen. Leg de saltimbocca op een
voorverwarmde schotel. Roer door het kook
vocht 2 eetlepels water, laat 1 minuut door
koken en schenk de saus over het vlees.
Serveer met kortgestoomde broccoli, toma
tensalade en spaghetti met geroosterde
pijnboompitten, knoflook, olijfolie en peter
selie.
Ik drink er het liefst een karaktervolle witte
Zuid-Italiaanse wijn bij, bijvoorbeeld grego
di tufo. Geen marsala, die is veel te zoet.
Tip: Kalfsschnitzels zijn behoorlijk prijzig.
Het wordt een stuk betaalbaarder als je er
kipfilet voor gebruikt. Bak het vlees wel
door en door gaar.
Mag ik op deze plek een lans
breken voor een kruid dat,
volkomen ten onrechte, in
het verdomhoekjes zit: salie.
Zie er maar eens aan te ko
men, als je het niet zelf in je
tuin hebt. Peterselie, tijm, ore
gano en bieslook kom je over
al tegen.
Basilicum is de bink van de
kruidenklas, munt de runner
up, maar salie...? Salie mag
niet meedoen. Terwijl salie
juist zo fascinerend is.
Saltimbocca ga ik vandaag
maken en daar heb je verse sa
lie bij nodig. Klinkt misschien
als een maffiafiguur uit de po
pulaire tv-serie Soprano's,
maar het is een klassiek kalfs
vleesgerecht uit Rome. Kalfs
schnitzels met rauwe ham en
salie, kort gestoofd in de mar
sala (zoete witte wijn). En dat
smaakt! Saltimbocca bete
kent zoiets als 'spring in de
mond', Dat is ook precies wat
er gebeurt. De smaken stuite
ren over je tong; het zout van
de ham, het zoet van de wijn
saus, het zachte van het kalfs
vlees en het ondoorgronde
lijk diepe van de salie.
De buurtsuper en de groente
man verkopen nee, in plaats
van salie. Uiteindelijk moet ik
mijn toevlucht nemen tot de
zakjes gemengde Italiaanse
kruiden van Appie Heijn. De
andere kruiden komen wel
op, daar niet van, maar ik
blijf me verbazen dat salie zo
moeilijk te krijgen is.
Salie, voluit Salvia officinalis,
is uitgesproken krachtig van
smaak, niet fris maar stoer en
diep. Het blad is langwerpig,
een beetje donzig, met een
prachtige nerfstructuur. Bo
Saltimbocca alia Romana: kalfsvlees met rauwe ham en salie in een jus van marsala-wijn.
Foto Karei de Vos
vendien worden er allerlei
medicinale krachten aan toe
gedicht. Het schijnt goed te
helpen tegen bloedend tand
vlees, kaak- en amandelont
steking, leverziekten, winde
righeid, onregelmatige men
struatie, opvliegers en nachte
lijke transpiratie. En het
heeft een kalmerende wer
king op de zenuwen. De groot
moeders van onze grootmoe
ders wisten het al: een glaasje
warme melk met salie en je
slaapt als een marmot. Komt
nog bij dat salie sterk antibac-
terieel werkt. Alle eventuele
bacteriën op je vlees of gevo
gelte leggen het loodje als je
het bestrooit met wat salie.
Misschien is dat ook wel de re
den waarom salie in Enge
land (daar heet het sage) vaak
wordt toegepast bij groot ge
braad. Zo bevat de traditione
le stuffing van de kerstkal
koen behoorlijk wat van dit
killerkruid.
Begrijpt u nu dat ik nijdig
word als mensen weer eens
lullig doen over salie. En het
is allemaal de schuld van die
Potgieter; een schrijver uit de
negentiende eeuw, die een
kroniek schreef over zijn tijd,
waarin de familie van Jan en
Jannetje 'Het Nederlandse
Volk' voorstelde. Al hun naza
ten heetten Jan. Jan Crediet,
Jan Cordaat, Jan Rap en z'n
maat, Jan Doedel, Jan Hagel
en de jongste zoon Jan Salie.
Een slap, vunzig ventje dat
van lamlendigheid niet uit
z'n ogen kon kijken.
Ik begrijp wel waarom Potgie
ter deze slapjanus naar salie
vernoemde. Kijk maar eens
naar een salieplant in de tuin
als hij twee dagen geen water
heeft gehad. Dan laat hij zijn
blaadjes vreselijk hangen en
dat ziet er knap lamlendig
uit. Salie heeft nu eenmaal
veel vocht nodig.
Jan Saliegeest? Ik wil het
nooit meer horen. Ga maar
op zoek nssi' een ander syno
niem vcoi" lamlendigheid en
fatalisme. Potgieter, je kan de
pot op. Ik stel je graag voor
aan een hele andere salie.
Mijn salie: Salie Soprano.
