Het oude stadhuis is nooit af
factie bijlagen: 0113-315680
AW.pzc.nl
pikredactieOpzc.nl
-istbus 314460 AA Goes
jvertentie-exploitatie:
oord-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
ïeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
pnaal: 020-4562500.
iterdag 28 augustus 2004
Eeuwenlang was het stadhuis van Mid
delburg het huis van bestuurders.
Graven en gravinnen op de gevel vormen
nu een versteende herinnering: de bestuur
ders zitten sinds kort in een nieuw kan
toor aan het Kanaal door Walcheren.
Het oude, statige stadhuis aan de Markt
heeft met de Roosevelt Academy een nieu
we bewoner, die de allure van het gebouw
in stand kan houden. En er voor kan zor
gen, dat de graven en gravinnen hun nis
sen voorlopig niet hoeven te verlaten.
Het stadhuis van Middelburg, nu zetel van de Roosevelt Academy. luchtfoto Willem Mieras
Bijna vijfhonderd jaar
lang houdt een rij edel
lieden en -vrouwen een oog
je in het zeil op de Middel
burgse Markt. Vijfentwintig
beelden van graven en gra
vinnen van Holland en Zee
land in hun nissen tegen de
gevel van het Middelburgse
stadhuis. Van Dirk V, wi'ens
regering over het gewest
Zeeland begon in 1061, tot
Karei V, die in 1555 afstand
deed van zijn bestuur over
de Nederlanden.
Ook stenen beelden hebben
niet het eeuwige leven. De
minzaam over de Markt kijken
de graven en gravinnen zijn de
derde generatie.
Een generatie die zich goed
houdt, constateert beeldhouw
ster Hansje den Hollander tevre
den. Samen met haar in 1990
overleden leraar, collega en ge
liefde Peter de Jong geeft ze
eind jaren tachtig de beelden
een opknapbeurt. Hier wordt
een pokdalig grafelijk gezicht
bijgewerkt, daar moet een nieu
we hand worden geboetseerd en
weer een andere graaf is in de
loop der jaren het gevest van
zijn zwaard kwijtgeraakt. Voor
de kleinere reparaties maken De
nog worden gebruikt, zoals enke
le ribben van een gewelfboog in
het trappenhuis. In sommige ver
trekken worden houten balken
gebruikt; in andere zijn ze van
beton. Met een sjabloontechniek
worden ze verfraaid. Het resul
taat is heel aardig.
Op 18 augustus 1950 stelt konin
gin Juliana het stadhuis weer in
gebruik. De buitenkant is dan
nog lang niet klaar. Het blijkt
een klus die nooit helemaal af
komt. Wanneer de laatste stei
gers voor het herstel van de oor
logsschade worden opgeruimd,
moeten zowat de eerste weer
worden neergezet om de gevol
gen van verwering door lucht
verontreiniging en duivenpoep
aan te pakken.
Na het overlijden van Peter de
Jong maakt Hansje den Hollan
der de door het tweetal aangeno
men reparatieopdracht af. Ze
vervaardigt ook een nieuwe lijst
voor de zonnewijzer die in 1995
na enige omzwervingen wordt
teruggeplaatst.
Aan de voet van de gevel tuurt
ze speurend omhoog. „Je hebt er
een hoogwerker of op zijn minst
een verrekijker voor nodig om
de toestand van de graven en
gravinnen goed te kunnen beoor
delen. Op het eerste gezicht kun
nen ze volgens mij nog wel even
mee."
Ben Jansen
In deze bijlage:
Studenten mogen niet mopperen
Het stafbureau is al gesetteld
Docenten zien Middelburg wel zitten
Cultureel zijn we nog niet wakker
fotografie Lex de Meester
Jong en Den Hollander gebruik
van een kunstmortel, een han
dig goedje dat zich als boetseer-
klei laat verwerken en dat ver
volgens zo hard wordt dat het
de levensduur van de natuur
steen van het beeld moeiteloos
zal overtreffen. De kunstmortel
heeft één nadeel; hij is vergele
ken met de door weersinvloe
den, luchtverontreiniging en
niet te vergeten duivenpoep aan
getaste steen te licht van kleur.
De Jong en Den Hollander men
gen er vuil uit de dakgoot (waar
van duivenpoep ongetwijfeld
een flink bestanddeel vormt) en
potgrond door om de juiste
kleur te krijgen. Het resultaat
bevalt Den Hollander nog
steeds. „Je moet wel heel goed
kijken om te ontdekken wat er
aan is gerepareerd."
De derde generatie graven en
gravinnen op de gevel van het
stadhuis heeft bewezen tegen
een stootje te kunnen. De vijfen
twintig doorstaan de ernstigste
catastrofe die stad en stadhuis
meemaken: de beschieting en
het bombardement door de Duit
sers op vrijdag 17 mei 1940,
waardoor een belangrijk deel
van het stadscentrum wordt ver
woest. Van het stadhuis blijven
alleen de muren en de toren
overeind, de graven en gravin
nen geblakerd in hun nissen.
Het stadhuis is een resultaat
van eeuwenlang bouwen. De eer
ste steen voor de combinatie
van een nieuw stadhuis, een
vleeshal en een lakenhal wordt
21 april 1452 gelegd. Het Me-
chelse bouwmeestersgeslacht
Keldermans speelt een belangrij
ke rol bij de bouw. Acht telgen
van deze familie zijn er in de
15de en de 16de eeuw bij betrok
ken als bouwmeester, beeld- en
steenhouwer en leverancier van
bouwmaterialen.
De gevel van het Middelburgse
stadhuis geldt als meesterwerk
van Antoon Keldermans. Onder
zijn leiding komt een bouwwerk
tot stand dat wordt beschouwd
als een van de belangrijkste
voorbeelden van profane Bra
bantse gotiek. De Kelderman-
sen werken anderhalve eeuw
lang ook aan stadhuizen, kerken
en paleizen in onder meer
Veere, Zierikzee, Bergen op
Zoom, Alkmaar, Mechelen,
Gent, Antwerpen en Leuven.
In 1516 levert steenhouwer
Michiel Ywijnszoon uit Meche
len de beelden voor de voorge
vel. Ze worden - naar het ge
bruik van die tijd - in felle kleu
ren geschilderd. Pas omstreeks
1780 is het stadhuis klaar. Niet
dat er al die jaren sinds 1452 on
afgebroken aan is gewerkt,
maar steeds valt er wel iets te
verbouwen of te verfraaien.
Eind 19de en begin 20ste eeuw
is een periode van grote restau
raties. De toren wordt onder
handen genomen en de beelden
van de eenentwintig graven en
vier gravinnen worden ver
nieuwd. De zonnewijzer in de
topgevel van de Vleeshal ruimt
het veld en in een nis boven in
deze gevel verschijnt een beeld
van koningin Wilhelmina met
haar dochtertje Juliana op de
arm.
Echt werk is er aan de winkel
na de Vreselijke Vrijdag in mei
1940. Al gauw valt de beslissing
af te zien van een complete re
constructie van het stadhuis. Al
leen de gevels worden hersteld.
Erachter komt nieuwbouw: een
deel met een gotische sfeer (hal,
trouwzaal, vleeshal, trappen
huis, burgerzaal, raadzaal en
vergaderkamer van burgemees
ter en wethouders); voor de ge
meentesecretarie wordt gekozen
voor een daaraan aangepaste ei
gentijdse stijl.
Steenhouwers
De wederopbouw is een enorm
karwei. Jarenlang is op het
pleintje aan de Simpelhuis-
straat achter het stadhuis het ge
tik van steenhouwers te horen.
De Veerse beeldhouwer Philip
ten Klooster hakt onder meer
consoles voor de moerbalken in
het herstelde gotische gedeelte.
Peter de Jong, die vanaf 1947 -
met tussenpozen - tot aan zijn
dood aan het stadhuis heeft ge
werkt, maakt raam- en gewelf
bogen, hogels, pinakels, rozet
ten, baldakijnen, spuwers en
wat er al niet meer komt kijken
bij het herstel van een gotisch
bouwwerk. Soms kunnen tussen
het puin gevonden fragmenten
