PZC
Van alle markten thuis
Zonder Lien, Ton en Jaap
is de raad niet compleet
W 3
zaterdag 28 augustus 2004
Brede school, multi
functioneel centrum.
Zuinig omgaan met de
schaarse ruimte door alles
en iedereen onder één dak
te zetten. Het lijkt iets van
de laatste tijd, maar er is
niks nieuws aan de hand.
Het stadhuis van Middel
burg, waarvan de eerste
steen is gelegd op 21 april
1452, huisvest al eeuwen
totaal uiteenlopende func
ties.
Constante bewoner is het
stadsbestuur. Dat gaf ook
de opdracht tot de bouw. Het
bouwmeestersgeslacht Kelder
mans werd daarvoor aange
zocht. Met hun benoeming is te
vens verklaard waarom het zo
veel verschillende gebruikers on
derdak bood en biedt. „De Kel-
dermansen zijn Vlamingen. En
het is typisch Vlaams om in het
stadhuis meer functies onder te
brengen", verduidelijkt Peter
Sijnke, stadsarchivaris van Mid
delburg.
Links op de begane grond zit de
Vleeshal. Waar nu hedendaagse
kunst wórdt geëxposeerd, werd
vroeger - zoals de naam duide
lijk maakt - vlees verhandeld.
Pas een eeuw geleden verlieten
de vleeshandelaren het stad
huis.
Stapelstad
Boven de vleeshal zat de laken
hal. Daar werd wol opgeslagen
en verwerkt. Middelburg was
een stapelstad en bezat korte
tijd de Engelse wolstapel. De
wol werd in de Middelburgse ha
ven aangevoerd en van daaruit
verder vervoerd naar bijvoor
beeld Vlaanderen.
De lakenhal is later verbouwd
voor diverse kantoorfuncties.
De kamer van kleine saken,
stadsambagt en landregt had er
een ruimte, net als de weeska
mer en de regysterkamer. Die
kleine vertrekken zijn weer
opengebroken om een grote, sta
tige ontvangstruimte te verkrij
gen: de burgerzaal. Daar vinden
belangrijke recepties plaats en
nieuwjaarsconcerten (de akoes
tiek is erg goed).
De burgerzaal is nu een hoge
ruimte, met een houten holgebo
gen plafond. Ooit zat er tussen
dat gewelf en de lakenhal nog
een spekzolder, waar de vlees
handelaren van de begane
grond hun spek te drogen hin
gen.
De aanwezigheid van onderne
mers in het stadhuis is simpel te
duiden, zegt Sijnke. „Economie
en stadsbestuur waren nauw
met elkaar verbonden. De be
stuurders van de stad waren
vaak ook handelaar in het een
of ander."
Een gebruikelijke combinatie in
een stadhuis naar Vlaams voor
beeld is ook die van bestuur en
rechtspraak. Waar nu het 'ja'
klinkt, galmde voorheen het
'schuldig' (of 'onschuldig'). In
de trouwzaal, achter de grote
ontvangsthal, deed de ordinaire
(in de zin van 'gewone') kleine
vierschaar uitspraak over kleine
vergrijpen.
De hoge vierschaar kwam bij
een in de huidige ontvangsthal.
Daar spraken de hoge rechters
hun doodvonnissen uit; die dan
werden uitgevoerd op de Markt
voor het stadhuis. De rechters
keken vanachter de vensters in
de hal toe op het uitvoeren van
de executie.
Rondleidingen
Het welkom in de hal van het
stadhuis is tegenwoordig recht
hartelijk. Daar vertrekken
rondleidingen door het gotische
gedeelte van het stadhuis. Die
voeren ook naar de raadzaal
waar het gemeentebestuur
vergaderde - tot de recente
verhuizing naar het stadskan
toor aan het Kanaal door Wal
cheren.
Op de muur van de raadzaal,
achter de tafel van burgemees
ter en wethouders, prijkt een
leus die, wat Sijnke betreft, een
wijze les is voor de raadsleden:
Wie sal't maecken dat niemand
't kan laecken. „Ofwel: niets is
altijddurend, iemand kan van
mening veranderen. Het lijkt me
goed voor de bestuurders om
dat te onthouden."
Naast de raadzaal bevindt zich
de B&W-kamer. Die heeft diver
se functies gehad. Hoge gasten
vinden het vaak erg indrukwek
kend om daar ontvangen te wor
den, weet Sijnke. De archivaris
heeft er de geschenken en aan
denkens ondergebracht uit Ja
pan (de stedenband met Nagasa
ki) en Schotland (de bevrijders
van de stad in de Tweede We
reldoorlog).
Ook in veel andere ruimten zijn
kunstvoorwerpen uit de collec
tie van de stad te zien. In de bur
gerzaal staat een spreekgestoel
te. Het komt uit de Joodse syna
goge in de Herenstraat; daar
was het na de restauratie niet
meer nodig.
Kimpe
In de ontvangsthal hangt een
schilderij van Reimond Kimpe
van het stadhuis. Kimpe heeft
nog zo'n schilderij van het (in de
oorlog verwoeste) stadhuis
gemaakt. Sijnke had het graag
aangekocht, maar door een
politieke rel in 2001 ging dat
niet door. Kimpe was in de oor
log lid van de NSB. Het werk
dat Sijnke wilde kopen, is vrij
wel zeker een tijdje in bezit ge
weest van NSB-leider Anton
Mussert.
Sijnke vindt het nog steeds jam
mer dat de koop niet is doorge
gaan. „Het had hier goed ge-
past, mits we het hele verhaal
erbij hadden verteld." Het is nu
in bezit van het Rijksmuseum.
Sijnke is er wel in geslaagd de
trouwzaal te verrijken met de
portretten van een jonge man en
een jonge vrouw. Veel echtelie
den zullen door de aandacht
voor elkaar het stel niet hebben
opgemerkt, maar 4e plek die
Sijnke de schilderijen heeft gege
ven, is welgekozen: exact tegen
over de stoelen van de aanstaan
de echtgenoten. Zo zijn ze de
spiegels van bruid en bruide
gom.
Gehuwden die alsnog eens in
die spiegel wensen te kijken,
kunnen met een rondleiding
mee. Want die blijven plaatsvin
den, ook al neemt de Roosevelt
Academy haar intrek in het ach
terste (niet-gotische) deel van
het stadhuis, waar de ambtena
ren hun werk deden. Ondanks
de komst van docenten en stu
denten kan er ook nog steeds ge
trouwd worden. De burgerzaal
blijft bovendien beschikbaar
voor bijeenkomsten en concer
ten. Zo blijft het stadhuis een
openbaar multifunctioneel cen
trum.
Maurits Sep
Het oude stadhuis op de Markt van Middelburg blijft beschikbaar voor trouwplechtigheden. fotografie Lex de Meester
Een commissie- of raadsvergadering zon
der Lien Laven. Ton Wierda en Jaap
sn Almkerk in Middelburg is ondenkbaar,
let trio had in het oude stadskantoor een
fóteplek op de publieke tribune. Jaren-
aig. Met frontaal zicht op de raadsleden
side collegetafel. Raadsstukken bij de
and, aandachtig luisterend.
Slechts twee keer in ongeveer tien jaar za
ai ze niet op hun vaste plek. Bij de behan-
&ing van een zwaarwegende financiële no-
3,moesten ze wijken voor ambtenaren. De
ïeede keer waren tv-journalisten verant-
foordelijk. De camera's hadden een goed
iaatsje nodig om de val van burgemeester
S Spar van der Hoek te kunnen filmen. De
Hrgemeester had overigens wel gezorgd
SïLien, Ton en Jaap als enigen gereserveer-
feplaatsen hadden op de publieke tribune,
üszij niet komen, zou hij gezegd hebben,
Knik ook niet.
•oor de foto nemen ze nog één keer plaats
sde oude raadszaal. „Hoe vaak ik niet
^ar het plafond heb gekeken als 't saai
tod", mijmert Lien hardop. „Ik kan het in
raijn slaap gewoon uittekenen." Het oude
badhuis had sfeer, was intiem en geborgen,
let nieuwe stadskantoor is koud. „In deze
badzaal kon je de mensen gewoon aankij-
fü'l weet Jaap. „In het nieuwe kan dat
raet door de dualistische opstelling van de
Wen. Als je nu naar de wethouders wilt
rajken, moet je je hoofd helemaal om-
taaien."
•Iemist de lichaamstaal", vult Ton aan. „Je
sbt nergens meer zicht op."
fionier
tol is de pionier van het clubje. In 1994
fond ze op de bres voor behoud van het Hof-
fonder de Toren. Uit kwaadheid over de
torgenomen sloop, zette ze haar hakken in
^zand. Om geïnformeerd te worden en te
®men meepraten, is ze sindsdien vrijwel
gemaand op de publieke tribune te vin-
ko In hetzelfde iaar kwam JaaD. na een
verblijf van tientallen jaren buiten Middel
burg, terug naar de Zeeuwse hoofdstad.
Ook hij is al jaren geïnteresseerd in de loka
le politiek, vooral in bouwen, ruimtelijke or
dening en verkeer. Jaap en Lien wonen bij
elkaar in de buurt, maar kenden elkaar niet.
Ze leerden elkaar kennen in de raadzaal.
Ton sloot zich zes jaar geleden bij hen aan,
na zijn pensioen. Sindsdien bezoeken ze ge
drieën alle commissie- en raadsvergaderin
gen, maar ook alle informatiebijeenkomsten
van de gemeente Middelburg „Als je de ene
vergadering wel en de andere niet bezoekt,
mis je wat", vindt Ton.
Vrienden willen de drie zich niet noemen,
wel bevriend. Ze ontmoeten elkaar niet al
leen in het stadhuis, al zijn de vergaderin
gen wel de bindende factor. „Het leuke van
ons clubje is dat we alle drie een eigen me
ning hebben", vertelt Lien. „Ik ben van de
PvdA, Jaap en Ton van de WD. Als zij com
mentaar hebben op mijn partij, kan ik me
soms heel erg opwinden. Ruzie hebben we
nooit. Wel verschil van mening. We vullen
elkaar aan en bekritiseren elkaar." Een goe
de VVD'er, vindt Ton, is linkser dan menig
PvdA'er. „We zijn bijna paars", lacht Jaap.
Gevraagd naar het bestuurlijk hoogtepunt
in een decennium van lokale politiek, blijkt
de eensgezindheid. De door Riek Bakker ge
maakte toekomstvisie Middelburg 2030 is
voor alle drie de climax. „Het rapport geeft
sturing aan de toekomst van de stad", vindt
Ton. Ze roemen de deelprojecten, waaraan
nu hard wordt gewerkt, zoals het stadskan
toor, de opknapbeurt in de Magistraatwijk
en de Mortiere.
„Het enige jammere, is de plek van de
schouwburg", vindt Lien.
„Da's nu eenmaal inherent aan het beleid
wat wethc aders voor ogen staat", haakt
Ton meteen in. „Als Strous nog wethouder
was geweest, werd er nu op de Blauwedijk
gebouwd aan de schouwburg."
Ook een belangrijk aspect van Middelburg
2030 vinden ze de mate van inspraak, die
Middelburgers (kunnen) hebben. Al moet de
politiek wel beter luisteren. „Je moet niet
alleen luisteren, maar er ook wat mee
doen", vindt Ton. „Dat moet men in Middel
burg nog leren."
Politieke dieptepunten hebben de drie in al
die jaren ook meegemaakt. De naam van
oud-burgemeester Spar van der Hoek valt.
Hij is, zeggen ze, de architect geweest van
de Middelburgse toekomstvisie. „Hij heeft
ook het ambtenarenapparaat flink wakker
geschud", meent Lien. „Het was vastgeroest
en de mensen zaten in hun eigen toko. Spar
van der Hoek is er met de bezem doorheen
gegaan en nieuwe bezems vegen nu eenmaal
schoon."
Onmenselijk
Jaap vond vooral de manier waarop een
raadsmeerderheid de burgemeester in de tu-
multeus verlopen vergadering wegstuurde
een afgang. „Hij heeft het niet verdiend. De
manier, waarop de gemeenteraad hem weg
stuurde was onmenselijk." De onderliggen
de reden waarom Spar van der Hoek het
veld moest ruimen is voor Ton nog steeds
een raadsel. Hij vermoedt dat in die jaren
sprake was van een machtsstrijd in het colle
ge. Ton zag één lichtpuntje. „De rede die
Ben de Reu (destijds PvdA-fractievoorzit-
ter) hield was voor mij absoluut het hoogte
punt. Het getuigde van moed," Voor het ove
rige kende de affaire alleen maar verliezers,
vinden de drie. Ton: „Ik heb die tijd ervaren
als politiek in optima forma, in de goede en
de kwade zin des woords. Als je het verge
lijkt met de huidige fractieleden is het nu
maar een gezapige kleuterklas."
Het is dan ook niet verwonderlijk dat
(oud-)wethouders en voormalige raadsleden
wat hen betreft behoren tot de beste debat
ers. „Piet Bruinooge was de beste in het col
lege", vindt Ton. „Hij kende zijn stukken
héél goed. En als hij iets minder op de hoog
te was van zijn stukken, dan wist het het zo
te brengen dat het als waarheid overkwam.
Ben de Reu was het beste raadslid. Inhoude-
lrik en verbaal was hii heel ere goed. Het
Ton Wierda (links), Lien Laven en Jaap van Almkerk.
was een genot om naar hem te luisteren."
Lien noemt Leo Luitwieler (destijds fractie
voorzitter van de ChristenUnie, inmiddels
wethouder voor dezelfde partij) het beste
raadslid. „Als wethouder is hij minder. Hij
had beter in de raad kunnen blijven." Ook
oud-wethouder Peter Brakman (PvdA) kan
op haar sympathie rekenen. „Hij was kort
en bondig. Als iedereen zo zou zijn in de
raad..."
Jaap noemt Ad Damman (WD) en Huub
van Klinken (SGP) de beste debaters. „Zij
luisteren goed. reageren alert en kennen
hun stukken."
De keuze voor het slechtste raadslid valt
wat Ton betreft op C. Marijs (SGP) uit Arne-
muiden. Hij verliet de politiek in 2002. „Ma
rris had niks te vertellen, behalve als er wat
partijgenoten op de publieke tribune zaten.
Hij was raadslid voor Middelburg, maar
had het alleen over Arnemuiden. Als je 29
Marijsen zou hebben, kom je nooit meer."
Lien kan geen slechte („minder goede")
raadsleden noemen. „Iedereen doet zijn of
haar best. De een komt beter uit zijn woor
den dan de ander." Ook Jaap vindt het moei
lijk de kwalificatie slecht aan iemand te
hangen. „Iedereen is gefixeerd op zijn eigen
verhaaltje. Daarna hoor je ze niet of nauwe
lijks meer."
Een nieuwe, vaste plek in het stadskantoor
hebben ze al: eerste rij, pal in het midden.
Helemaal tevreden over het nieuwe pand
zijn ze niet. Ton stoort zich vooral aan het
feit („de absurditeit ten top") dat op geen
enkele olek in het nieuwe stadskantoor ge
rookt mag worden. In het stadhuis aan de
Markt, was een kamertje 'ingericht' voor de
rokers. Raadsleden, journalisten en bezoe
kers wisselden daar de laatste nieuwtjes en
roddels uit.
Jaap zal vooral de intieme sfeer missen. „De
sfeer in het nieuwe stadskantoor moet nog
gemaakt worden. Er zijn grenzen aan de za
kelijkheid en de functionaliteit. Je moet er
sfeer in bouwen."
Hoe lang ze de commissie- en raadsvergade
ringen blijven bijwonen, weten de drie nog
niet.
Lien: „Tot ik niet meer kan."
Ton: „Tot het niet meer leuk is."
Jaap: „Wij zijn de slagroom op het toetje."
Ab van der Sluis
