Geen frutsels
tierelantijnen
of
Vngelique, Kitty en Lucinda hebben hun langste tijd gehad
Hanneke Jansen, vrijgevochten type
Hoe Nederland aan z'n voornamen komt
zaterdag 28 augustus 2004 23
Ze is een vrijgevochten type
dat 'nergens geen drama'
van maakt. Ze hecht aan haar
gereformeerde achtergrond,
maar gaat wel haar eigen gang.
En ze doet 'niets tegen haar
zin'. Hanneke Jansen sloeg wel
eens een huwelijksaanzoek af.
Ze is er niet rouwig om. „Ik
ken er wel die zitten er echt
mee. Maar dan denk ik: er is
nog zoveel meer.
Ze heeft haar werk, haar auto,
haar eigen huisje en bovenal:
haar vrijheid. „Misschien ben ik wel
te onafhankelijk", zegt ze. „Maar ik
vind het leuk om alles zelf te doen. Ik
boor net zo makkelijk een gat in de
muur. En als de kopieermachine ka
pot is dan steek ik er rustig de schroe
vendraaier in. Het is toch leuk als je
zo'n apparaat weer aan de praat
krijgt?"
Haar keurig opgeruimde woonkamer
is net zo no nonsense als Jansen zelf.
Geen frutsels of tierelantijnen, maar
wel een blinkend gepoetste vitrine
kast met een mooi servies erin, een
ronde eettafel, twee lekkere banken
en een orgel. Op de kast twee kleine
geborduurde wapenschildjes van de
gemeente Reimerswaal. „Ik heb mijn
bodepak uitgewassen", zegt ze. „Als
het straks droog is, naai ik ze er weer
op."
Jansen werkt alweer acht jaar als ge
meentebode. Het visitekaartje van de
gemeente, altijd in stemmig donker
blauw. Leuk werk, vindt ze. „Je ver
zorgt lunches, vergaderingen, handelt
de post af en brengt de raadsstukken
rond." De laatste twee jaar werkt Jan
sen ook vier middagen per week in
het archief. Werk, waarvoor ze op dit
moment een opleiding volgt.
Maar de meeste lol heeft Jansen mis
schien nog wel op de vrijdagmidda
gen, waarop traditiegetrouw veel ge
trouwd wordt. „Ik had een keer een
huwelijk - het hele spul zat al, maar
er kwam maar geen ambtenaar opda
gen. Ik dacht bij mezelf: 'rustig blij
ven'. Na tien minuten ben ik toch
maar eens gaan bellen. Bleek de amb
tenaar zich in de tijd vergist te heb
ben. Na mijn telefoontje kwam ze aan
gevlogen op de fiets, snel een toga aan
en beginnen maar. Zie ik halverwege
de dienst dat ze haar paarse badslip-
pers nog aan heeft." Ze kan er nog al
tijd smakelijk om lachen.
Boomgaard
Hanneke Jansen is een fruittelersdoch
ter. Ze koestert mooie herinneringen
aan het werk in de boomgaard, samen
met haar zes broers en drie zussen. Zij
is de zesde in de rij. „Het was keihard
werken, maar altijd in goede harmo
nie", vertelt ze. „Natuurlijk, iedereen
had een eigen mening, maar het was
geen haat en nijd. Je kon het wel eens
even goed zeggen, maar je kon nooit
lang boos wezen. Er was altijd wel
weer iemand die in je wang kneep."
Toen Hanneke Jansen op haar vijftien
de van de huishoudschool kwam, ging
ze - vanzelfsprekend - thuis helpen.
Haar vader, die altijd in het kleinfruit
zat, was onteigend en kocht nieuwe
grond met daarop appels en peren.
„Die uitdaging zijn we met zijn allen
aangegaan", zegt ze vol vuur. „We
wisten helemaal niets van appels en
peren, maar iedereert stond er voor."
Mooie tijden, 's Zomers in de boom
gaard en 's winter uien schillen. „Dat
deed je thuis. De jongens gingen
snoeien, maar mijn zussen en ik had
den 's winters de vrije hand."
Toen er uienschilmachines op de
Naam:
Hanneke Jansen
Geboren:
Kruiningen, 23 augustus 1966
Woonplaats:
Waarde
Opleiding:
Huishoudschool. Op dit moment
bezig met een opleiding tot ar
chiefmedewerker
Werk:
Diverse baantjes, gemeentebode
markt kwamen, was Hanneke de eer
ste die werd ingeschakeld om het ma
chinale schillen op poten te zetten.
„Weer helemaal met niets beginnen.
Heerlijk."
Daarna via het uitzendbureau van
een neef met een ploeg meiden naar
Barendrecht om fruit te sorteren. Ze
haalde haar vakdiploma aardappels,
groente en fruit, maar een eigen win
kel zag ze 'als meid alleen' toch niet
zitten.
Dezelfde neef bezorgde haar vervol
gens een baan als keurmeester op de
mosselveiling. Ook daar denkt ze met
veel plezier aan terug. „Het was een
echte mannenwereld hè, maar de sa
menwerking verliep heel goed. En je
werd daar wel gewaardeerd."
Ze werkte 's nachts en overdag, al
naar gelang het tij en daar tussendoor
hielp ze als vanouds in de boomgaard.
„Ik werkte zestig, zeventig uur in de
week, maar je was gewend om kei
hard aan te pakken, daar gaf ik niet
om."
In een 'oude spijkerbroek' fietste Jan
sen in 1996 naar het gemeentehuis in
Kruiningen om te solliciteren naar de
functie van gemeentebode. „Er had
den 425 mensen op de advertentie ge
reageerd. Daarvan werden zeven vrou
wen - vrouwen hadden in die tijd de
voorkeur - uitgenodigd voor een ge
sprek. Ik kwam recht van de mossel
veiling in oude kleren en met werk
schoenen aan. Als ik er nog aan
denk....". Maar 's middags belden ze
al met de mededeling dat ze was aan
genomen. „Ik kon het gewoon niet ge
loven."
Een paar maanden eerder had ze haar
ouderlijk huis in Kruiningen voor een
huurhuisje in Waarde verruild. „Ik
was 29. Je wordt allemaal volwassen.
Mijn broers en zussen kregen alle
maal een eigen mening en dan is het
beter om botsingen te voorkomen."
Ze heeft er 'nooit geen spijt' van ge
had dat ze op zichzelf is gaan wonen.
De talloze vrienden en vriendinnen
van Jansen wonen verspreid door het
hele land. De meesten van hen kent ze
van de jaarlijkse wintersportvakan
ties.
Steiler
Elf jaar geleden stond ze voor het
eerst op de lange latten. „Mijn eerste
dag op de ski's kreeg ik het maar niet
voor elkaar", zegt ze. „Toen we de vol
gende dag een stukje hoger zouden
gaan, keek de leraar me wat bedenke
lijk aan. 'Wat gaan we doen?', vroeg
hij. Ik zei: 'gewoon gaan'. Boven was
het een stuk steiler dan beneden en
toen ging het wel."
Ze heeft het skiën sindsdien aardig on
der de knie gekregen. Hoewel, tech
niek is niet haar sterkste punt. „Ik
ben meer van het vaart maken."
's Zomers kampeerde ze in Canada.
Tussen de beren. „Je mocht nooit met
minder dan vier man naar het meer
om je te wassen", vertelt ze. „En al
tijd praten en zingen hè."
Reizen doet Jansen steevast met een
kerkelijke reisorganisatie. „Mensen
van je eigen richting, ja. Daar heb ik
me nooit tegen afgezet. Ik ski niet op
zondag en daar heb je ook geen heibel
over als je met een christelijke organi
satie reist. Dan gaan anderen ook niet
op zondag de berg op."
De liefde en het leven vat ze het liefst
in korte zinnetjes samen. 'Je komt er
wel eens eentje tegen', bijvoorbeeld of
'Ik raak niet zo snel van de kook' en
'Ik zou veel in moeten leveren, maar
komt het, dan zien we dat ook weer
wel'.
Vragen naar een eventueel huwelijk
pareert Jansen met: 'Ik ben wel van
plan om te trouwen, maar ik heb al
leen nog geen datum'.
Iets van die bravoure laat ze pas va
ren wanneer ze over haar gereformeer
de leefwijze vertelt. „Het is een stuk
gewoonte. Ik ben ermee opgegroeid.
Hanneke Jansen foto Mechteld Jansen
Heb dat ook nooit als een belemme
ring ervaren. Ik kijk geen televisie,
nee, maar dat mis ik ook niet. Ik speel
graag orgel. Ben hier in Waarde orga
nist in de kerk. Ik zeg altijd maar: Je
bent lid van een kerk. En bij die kerk
horen regels. Kun je jezelf daar niet
aan houden, dan moet je weggegaan."
Ze is even stil. „Maar zo makkelijk is
dat natuurlijk niet", zegt ze dan. „Het
is toch een stuk vastigheid in je leven.
En je kunt je opvoeding nooit weg
gooien. Ik ken er wel, die gooien alles
in de wind, maar als je dan een keer
echt vastloopt, geestelijk bedoel ik,
dan grijp je er denk ik toch weer naar
terug."
Ingrid Huibers
yordt het Sanne, Roos of Stefany?
Teun, Thomas of Maikel? Sinds de
emgeving in 1970 in Nederland min of
eerwerd vrijgegeven, fantaseren ouders
dustig op los. Van Rolls Royce tot Master
annv. Van Decibel tot Bingo. En ook de
KteTiësto is al geboren.
pi,hoe noemen we hem of haar eigenlijk?
üeger werd het gewoon Johanna of Cor
dis naar oma van moederskant en opa
in vaderskant. Maar sinds we amper meer
«noemen, is het bedenken van een passen-
(voomaam vele malen ingewikkelder ge-
orden. 't Is maar hoe creatief je bent of
iltzijn.
ncreatief zijn ouders zeker. Er zijn in Ne-
rland kinderen die Pepsi heten en Ver
ste, maar het kan veel gekker. Vlinder,
kmond, Bingo, Lavendel, Edelweiss, No-
o... Ze bestaan allemaal echt. Evenals
heibel en Neeltje Jans. Popsterren en ac-
»rs: ook altijd goed als voorbeeld. Een
sar jaar geleden werden er nog uitzonder-
£veel Britney's geboren.
■de afgelopen twee decennia zijn circa
•5.000 voornamen ingeschreven bij de bur-
dijke stand. Die horen bij 4,2 miljoen Ne-
«landers, die in die periode ter wereld
Pgekomen. Dat weten we dankzij de ge-
*ens van de Sociale Verzekeringsbank
NB). Deze heeft in het jaar 2000 haar ken
's overgedragen aan het Meertens Insti-
ut. Het bestand omvat de voornamen van
^3,5 miljoen kinderen voor wie kinder
dag is aangevraagd en van ruim twee
%>en ouderen boven de 65 jaar.
Ipbasis van die gegevens is de afgelopen
tën uitgebreid onderzoek gedaan naar de
genduizend populairste voornamen in
«Ierland. Gerrit Bloothooft, Emma van
fterick en Doreen Gerritzen hebben hun
bindingen nu gebundeld in het boek
wvoornamen - Hoe Nederland aan z'n
tonamen komt.
Wetswijziging
Ktten we vroeger simpelweg Maria of
«idrikus, nu legt de overheid ouders in
de niets meer in de weg om hun kindje
unieke naam te geven. Sinds de wets-
feging van 1970 is in principe iedere
op de eerste plaats. Eén op de tachtig jon
gens wordt zo genoemd. De namen Daan en
Lucas doen het trouwens ook goed.
Voor het eerst zijn nu ook regionale ver
schillen in kaart gebracht. Bloothooft, Van
Nifterick en Gerritzen hebben een staal
kaart van de Nederlandse bevolking kun
nen maken. „De informatie die we van de
SVB kregen, omvatte naast de eerste voor
naam het geboortejaar en de postcode. Dat
is unieke kennis", stelt Bloothooft.
Dankzij dat onderzoek weten we nu bij
voorbeeld welke combinaties van namen er
in één gezin zijn. We weten ook waar in Ne
derland nog Hendrika's worden geboren,
waar de Fatima's wonen en hoe populair
onze eigen voornaam is. Bloothooft: „Een
boeiende spiegel van de samenleving. Je
kunt wel een steekproef doen in Baam om
maar een plaats te noemen, maar dat zegt
niks over heel Nederland. Wij hebben op
het niveau van postcodes kunnen onderzoe
ken, dat vind je nergens ter wereld. We we
ten waar de elite woont, de arbeiders en de
traditionele katholieken."
Aan een eenvoudige voornaam valt zodoen
de heel wat af te lezen. Charlotte en Floris
spelen hoogstwaarschijnlijk hockey, ter
wijl Theo en Dwight op het voetbalveld te
vinden zijn en Marvin aan het basketballen
is.
Fatima doet het als voornaam in het Rotter
damse Spangen heel goed. In de Amster
damse Bijlmer lopen vele Priscilla's rond.
„Die hele bijzondere namen zijn wel grap
pig, maar in aantallen zijn het er niet zo
veel", reageert de onderzoeker. „De meeste
kinderen krijgen toch een echt redelijk
gangbare naam. Ouders hebben tegenwoor
dig meer inspiratiebronnen. Op internet
doen ze bijvoorbeeld ook kond van him be
weegredenen om voor een speciale naam te
kiezen. Er zijn discussie-sites voor aan
staande moeders. Daar hebben we ook naar
gekeken."
De namenvoorraad is in Nederland eeuwen
achtereen nauwelijks veranderd. Voorna
men gingen van generatie op generatie. De
eerste zoon werd vernoemd naar de vader
van de vader, de eerste dochter naar de
moeder van de vader of de moeder. Het
tweede kind werd vernoemd naar de 'ande
re kant' van de familie. Anno 2004 wordt
misschien nog maar dertig procent ver
noemd. Oma is vaker terug te vinden in de
tweede naam dan in de eerste. „Maar men
sen zijn er nog wel gevoelig voor", zegt
Bloothooft. „Dus Cornelis wordt nu Comé:
Dat is hipper."
Veel traditionele Nederlandse voornamen
verdwijnen. Denk aan Aagje, Arnolda en
Klaasje of Adolf, Frederikus en Wilhelm.
Van recentere datum, maar ook niet meer
in trek: Angélique, Kitty, Lucinda, Alfred,
Kim en Mustapha.
Stijgers
Typische namen uit de tweede helft van de
jaren tachtig: Anita, Natasja, Shirley, Tatja-
na, Chiel, Maykel en Romario. In de eerste
helft van de jaren negentig werd dat onder
meer Ashley, Milou, Whitney en Quincy.
De jaren erna zien we Demi, Robin, Savan
nah, Delano, Furkan en Gianni en in de pe
riode 2000-2002 behoren onder meer Ty-
cho, Xander, Nikita en Famke tot de snelle
stijgers.
Onmiskenbaar is volgens de onderzoekers
de invloed van bekende Nederlanders op de
naamgeving in ons land. De voornamen
van sporters, acteurs, muzikanten en pre
sentatoren stijgen in populariteit. Zoals
Thijmen (zoon van Reinout Oerlemans en
Daniëlle Overgaag), Noa (dochter van Lin
da de Mol) en Alec (zoon van Daphne Dec
kers en Richard Krajicek).
Hoewel veel traditionele namen zijn ver
dwenen, zijn er ook die het ineens weer
goed doen nu.
„Maria is een blijver," zegt Bloothooft.
„Hoewel zelf niet katholiek, vind ik het een
prachtige naam. Staat ook al eeuwen aan
de top, maar niet meer bi] de eerste twintig.
Een traditionele naam die het weer ontzet
tend goed doet, is Teun. Korte namen zijn
sowieso in nu. De moderne naam is kort en
internationaal bruikbaar, zoals Tim of
Tom
Evelien Baks
Over voornamen - Hoe Nederland aan z'n
voornamen komt door Gerrit Bloothooft,
Emma van Nifterick en Doreen Gerritzen.
Uitgeverij Het Spectrum. Prijs: €19,95
voornaam mogelijk. Met twee uitzonderin
gen. Een naam wordt geweigerd als deze on
gepast is óf als het een bestaande achter
naam is die niet ook als voornaam gebruike
lijk is.
„In de praktijk komt het maar zelden voor
dat een naam wordt geweigerd", zegt Ger
rit Bloothooft, onderzoeker bij het Insti
tuut voor Linguïstiek van de Universiteit
van Utrecht. Toch kreeg Emile Ratelband
in 1977 nog een uitdrukkelijk 'nee' van de
ambtenaar van de burgerlijke stand te ho
ren, toen hij zijn pasgeboren zoon wilde la
ten inschrijven als Rolls Royce. Het werd
toen Frans Royce. Maar zijn roepnaam is
Rolls. En een paar jaar geleden kreeg Ratel
band wederom geen toestemming toen hij
zijn dochtertje Tsjakkalotte wilde noemen.
Een Zweeds echtpaar maakte het medio ja
ren negentig nog veel bonter. Ze wilden
hun kind 'Brfxxccxxmnpcccclllmmnprxv-
clmnckssqlbbllll6' noemen. Zelf uitspre
ken konden ze 't ook niet, want ze wilden
de naam alleen spellen. Vijf jaar later had
het kind nog steeds geen officiële naam.
Ook ooit geweigerd: Geisha, hoewel vijf
jaar later weer wel toegestaan.
Het zijn uitzonderingen, zo is de ervaring
van de onderzoekers. Het merendeel van de
Nederlandse kinderen krijgt een min of
meer 'normale' voornaam. De populairste
naam uit de afgelopen twintig jaar
(1983-2003) is bij de meisjes van Maria ver
anderd in Sanne nu. Daartussen zitten nog
Laura, Lisa en Ins. Was bij de jongens Jo
hannes jarenlang favoriet, nu staat Thomas
En we noemen hem: Pepsi
foto Tjapko Heus/ANP
