Tolerantie is een poreuze
plek in het harna%^
Diep in
het bos
Tit 2004
,v''
l>i£ü »WP kAJöMLH m I ML
T(T
Prins Maurits en
Oldenbarnevelt
in één drama
Misschien het grootste
drama in de Nederland
se geschiedenis. Twee man
nen, die op het Europese to
neel hun sporen hadden ver
diend. Johan van Oldenbarne
velt als politicus, Prins Mau
rits als militair strateeg. He
laas, ze leefden in hetzelfde
land en in dezelfde tijd. Er
kon er maar één de baas zijn.
Compromisloos, genadeloos.
Oldenbarnevelt (1547-1619),
door velen beschouwd als één
van de grondleggers van de
Republiek der Zeven Verenig
de Nederlanden, werd ont
hoofd. Maurits (1567-1625)
was de overwinnaar.
Het conflict speelde zich af
tijdens de Tachtigjarige Oor
log (1568-1648) tegen Spanje.
De opstandige gewesten on
der aanvoering van Holland
en Zeeland wilden zich losma
ken van koning Filips II. Ol
denbarnevelt rekende daarbij
vooral op Franse steun. Mau
rits zag na verloop van tijd
steeds meer heil in samenwer
king met Engeland. Dat was
één conflictpunt. Ook op het
gebied van de protestantse re
ligie stonden de heren tegen
over elkaar: Oldenbarnevelt
tolerant, Maurits streng in de
leer.
Het theaterstuk De Oranje
Kasuaris, dat Nirav Christo-
phe in opdracht van het Zee
land Nazomer Festival
schreef, draait om het con
flict tussen beide vaderlandse
grootheden. De titel verwijst
naar de op Nieuw-Guinea
voorkomende loopvogel, die
Maurits in zijn menagerie zou
hebben gehad.
Christophe laat Oldenbarne
velt en Maurits elkaar in het
hiernamaals ontmoeten. De
hervormde kerk van IJzendij-
ke is het decor. Het
Zeeuws-Vlaamse stadje viert
dit jaar dat het precies vier
eeuwen geleden door Maurits
werd veroverd - of, vanuit Ne
derlands gezichtspunt, be
vrijd. De Spaanse landvoogd
Parma legde in 1587 met de
bouw van een versterking de
basis van het stadje. Na de
verovering in 1604 breidde
Maurits de vesting uit naar
een ontwerp van Simon Ste-
vin. De stad kreeg de vorm
van een regelmatige zeshoek
met bastions omgeven door
een hoofdgracht.
Professor A. Th. van Deursen,
die een lezing geeft over De
Oranje Kasuaris, publiceerde
in 2000 zijn biografie van
Maurits (Uitgeverij Bert Bak
ker, 2000). Over de Prins van
Oranje en Oldenbarnevelt
schreef hij. „Zij waren de
twee leiders van de Repu
bliek, en ze zouden de hoofd
rolspelers worden in mis
schien wel het grootste drama
van de Nederlandse geschiede
nis. Ze misten het vermo
gen elkaar te overreden en al
evenzeer de wil zich aan de
mening van de ander gewon
nen te geven. Het waren twee
koppige, van eigen gelijlj over
tuigde mensen."
Jan van Damme
Lezing professor Van Deursen in
de Abdij Middelburg, donderdag 2
september om 19.30 uur
We zitten vier eeuwen na de verovering van IJzendijke
in een heuglijk Mauritsjaar. Herinneringen aan roe
rige tijden, met veel wapengekletter.
Nirav Christophe schreef een toneelstuk over Maurits, dat
bij de Hervormde kerk in IJzendijke zal worden opge- IJzendijke
voerd. Was Maurits nou een held of een schurk? h
1 t/m 4 september
8 t/m 11 september
Nirav Christophe. Beroep: drama
schrijver. Dat klinkt goed, vindt
hij zelf ook. „In het buitenland is
het al lang een bekend en gerespec
teerd beroep. In Nederland heb ik
zelf het begrip geïntroduceerd. To
neelschrijver of theaterschrijver
klopt niet helemaal, als je ook voor
televisie en radio werkt. Drama is
een verzamelnaam voor alle din
gen die opgevoerd worden, zeg ik
altijd maar. Waar je dus acteurs
voor nodig hebt."
Christophe (1959) studeerde thea
terwetenschappen in Amsterdam
en Nederlands in Nijmegen. Weten
schappelijke studies, die niet hele
maal aan zijn verwachtingen volde
den. „In 1992 heb ik de opleiding
opgericht die ik zelf had willen vol
gen: de dramaschrijfopleiding aan
de Hogeschool voor de Kunsten in
Utrecht. Het is een hogere beroeps
opleiding, die mensen opleidt voor
het schrijven voor theater, televi
sie, hoorspelen en - steeds meer -
nieuwe media, zeg maar games.
Voor dvd-spellen heb je settings en
verhaallijnen nodig, er moeten dus
interactieve scenario's worden ge
schreven."
Christophe heeft zelf naam ge
maakt als theater- en hoorspel
schrijver. Zijn tien hoorspelen von
den - in vertaalde vorm - in het
buitenland bijna gretiger aftrek
dan in Nederland. Een kwestie van
traditie, in eigen land heeft het
hoorspel volgens de dramaschrij
ver ten onrechte een oubollig ima
go gekregen.
Theaterscripts vormen de hoofd
moot van zijn werkzaamheden. Er
zijn twee manieren om te schrij
ven, zegt hij. „Een heel directe wij
ze, in zeer nauwe samenwerking
met de acteurs, vaak op basis van
improvisaties. Afgelopen seizoen
heb ik met theatergroep Els Inc. in
Schiedam een grotezaalvoorstel-
ling gemaakt. Zij improviseerden
met de regisseur erbij, naar aanlei
ding daarvan heb ik een stuk ge
schreven. Je kunt ook een traditio
nelere aanpak kiezen, waarbij je je
baseert op historische gegevens.
Dat doe ik vaak als ik in opdracht
schrijf van festivals."
Het Zeeland Nazomer Festival
vroeg hem een stuk te schrijven in
het kader van het Mauritsjaar. Het
is niet de eerste keer dat hij zijn
pen voor Zeeland ter hand neemt.
In 1999 schreef hij de Republiek
der Negatie, een bewerking van de
Reynaertverhalen, die werd opge
voerd in Hulst. Twee jaar later zon
gen de zeehelden De Ruyter en
Tromp zijn tekst in de kameropera
Kabaal. Óp een indrukwekkende
locatie: de kazematten onder het
Keizersbolwerk in Vlissingen.
Elke keer werkte hij nauw samen
met regisseur Vincent van den Els-
hout. Ook nu met het Mauritsstuk
De Oranje Kasuaris is dat het ge
val. Een mooi historisch onder
werp. zou je op het eerste gezicht
zeggen. Maurits is na vierhonderd
jaar een naam die zelfs de huidige
computergeneratie niet helemaal
onbekend in de oren moet klinken.
De slag bij Nieuwpoort, het turf
schip van Breda: het zijn bakens in
het vaderlands tijdsbesef. Of zou
den het moeten zijn.
Een held dus, wiens naam in kapi
talen aan het firmament geschre
ven mag worden.
Christophe plaatst achter die con
statering een vraagteken. „Als
schrijver moet je allereerst zelf iets
met het thema en het personage
krijgen. Ik heb me erin verdiept en
ja... Ik vind Maurits niet deugen.
Dan is het fascinerend hoor, als je
in het Mauritsjaar een opdracht
krijgt om een stuk te schrijven. Hij
deugt niet, omdat hij volgens mij
de moord op zijn politieke tegen
speler Johan van Oldenbarnevelt
op zijn geweten heeft. Maurits
ging uiterst manipulatief te werk.
Dat vind ik verwerpelijk. Goed be
schouwd is hij verantwoordelijk
voor één van de vier politieke
moorden in onze geschiedenis.
Denk maar aan Willem van Oran
je, de gebroeders De Witt en Pim
Fortuyn. Ik ben zelf een hartstoch
telijk anti-monarchist. Bij Maurits
en zijn vader Willem van Oranje
zie je dat de bottomline van hun
motieven steeds geld en macht is.
Dat zie ik ook in het Oranjehuis
van nu."
„Het stuk begint met de begrafenis
stoet van Maurits. Je merkt dat
zo'n uitvaart erg te vergelijken
valt met die van Claus of Juliana.
Dezelfde opbouw, dezelfde regie.
Wat ik over Maurits' bijzetting
schrijf is historisch helemaal cor
rect. Ook dat er paarden en een ka
suaris in de stoet werden meege
voerd, dat klopt allemaal."
We zien de paarden uit de konink
lijke stallen van de prins
de stallen uit Rijswijck
Ook enkele van zijn exotische vo
gels
uit de vorstelijke menagerie wor
den in kooien meegedragen
Die grote struisvogelachtige vogel
die u daarachter ziet
De hervormde kerk van IJzendijke
foto Lex de Meester
Met schmink getekende maskers zijn een handelsmerk van Het Muziek Lod uit Gent.
naar Zuid-Amerika en Kenia. Ine
ke Nijssen: „Ik ging naar Engelse
scholen. In Nairobi had ik een En
gelse leraar, Nigel Slade. Hij be
werkte Lord of the Flies van Willi
am Golding tot een voorstelling
met meisjes van een jaar of veer
tien. Er zat veel agressie in dat
stuk. Ik was de leider van de slech
ten, het was heel spannend om te
voelen hoe je agressie in een rol
moet oproepen en kanaliseren. Ik
vond het een openbaring dat je op
het toneel een slecht mens kunt
zijn."
Terug in Nederland werd de thea
terpassie verder aangewakkerd op
het Eindhovense Eckartcollege. In
Maastricht volgde ze de docenten
opleiding aan de toneelacademie.
Tot geruststelling van het thuis
front, dat dochterlief al in al te na
tuurlijke staat op het toneel zag
staan en veronderstelde dat ze als
actrice altijd in een bus zou moe
ten zitten. Op haar diploma staat
'agogisch toneelkunstenaar'.
Aan het eind van haar opleiding
werd ze gevraagd voor een kleuter
productie in Gent. Bij het toenmali
ge Speeltheater, tegenwoordig de
Kopergieterij. Ze kon er ook lesge
ven. Die stap werd een beslissen
de. Nu woont ze twintig jaar in
Gent, heeft ze een perfecte Vlaam
se tongval en staat ze op het punt
de Belgische nationaliteit aan te
nemen. In navolging van haar in
het straattheater actieve man, de
uit Amerika afkomstige Craig
Weston.
Begin jaren 1990 stapte ze over
van het Speeltheater naar Ceremo-
nia, een theatergezelschap dat
werd opgericht en geleid door Eric
De Volder. „Heel de sfeer, de ma
nier van werken, de theatraliteit:
het paste allemaal, het klikte
Toen hij werd gevraagd wat voor
Het Muziek Lod te doen, ging ik
mee."
„We spelen, zoals men dat noemt,
grotesken, oftewel uitvergrote per
sonages. Elke voorstelling vertrekt
vanuit het creëren van die persona
ges. Dat is de grootste kracht van
Eric en van onze manier van wer
ken, het is altijd hier en nu. De per
sonages bepalen voor een groot
deel waar een voorstelling over
gaat. Er kan vanalles vooraf wor
den bedacht, maar als we op de
vloer staan kan een verhaal een to
taal andere kant opgaan.Wat er op
dat moment gebeurt is de waar
heid. Dat is de kern van ons repeti
tieproces: als een sessie van twee
uur één perfecte zin oplevert, of
één bewegingspatroon van een per
sonage, dan is het goed. Eric ziet,
en verzamelt, en kiest."
„Met Diep in het Bos hebben we
volgens een iets minder sterk im
provisatiepatroon gewerkt. We
zijn zeven verschillende persona
ges, voor wie de eenheid belangrij
ker is dan wat we afzonderlijk te
zeggen hebben."
„Het gaat in de voorstelling niet
alleen om Dutroux. Dat zou ook
niet logisch zijn, de gruwel is dit
jaar met Michel Fourniret op
nieuw begonnen. Maar afgezien
daarvan, we tonen vooral het leed
van de moeders en de vrouwen.
Zonder feministisch te zijn. Dat
vind ik ook knap van de makers,
Eric en Dick, zij zijn gevoelig ge
noeg om een stuk voor zeven vrou
wen te maken.
Deze voorstelling is een belangrijk
stuk in ons leven geworden. Er is
een extreem goede band tussen de
zeven bosmeisjes - zoals we ge
noemd worden - ontstaan. De sa
menzang, we zijn allemaal vrouw
en dochter, een aantal van ons is
net als ik moeder. We zijn letter
lijk op elkaar afgestemd, dan valt
alle onzin en gedoe weg."
Ineke Nijssen is vertrouwd met
Zeeland. Haar vader woont in Vlis
singen, de stad waar hij ook de Zee
vaartschool doorliep. Haar moeder
ligt in Middelburg begraven, voor
ouders van vaders kant leefden in
Zeeland. Ze verheugt zich op het
spelen in het Poelbos bij Goes:
„Een echte boom op de speelvloer,
dat heb ik nog nooit meegemaakt.
foto Patrick De Spiegelaere
Zo'n natuurlijke entourage kan
een meerwaarde hebben. Ik vind
het ongelooflijk spannend als er
schimmen uit een echt bos ko
en tons in die kelder is dat kind ge
vonden vonden
vinde vondejaha dat kind gevon
den
vonde vinde vonde vinde vonde
ja dat kind gevonde
tongs in die kelder is dat kind ge
vonde vind
tongs in die kelder is dat kind ge
vonde vind
van de vind vond
„Er zitten momenten in de voor
stelling, die je een aanklacht zou
kunnen noemen. Maar het is geen
politiek stuk. We hebben ook in
Wallonië gestaan, heel dichtbij
waar alles zich heeft afgespeeld.
De ouders van Melissa, één van de
vermoorde meisjes, zaten in het pu
bliek. Ze hebben ons bedankt. De
voorstelling is gruwelijk, zeiden
ze, maar de werkelijkheid is nog
duizend maal gruwelijker."
Peter Slagi
Open brief aan
Luc de Vos
Mijn waarde heer De Vos,
Niet dat ik denk dat U ook
maar in het minst geïnteres
seerd zult zijn in de inhoud
van deze brief, maar om U de
waarheid te zeggen schrijf ik
hem vooral voor mezelf. Waar
om? Omdat het me na al die
jaren nog steeds eens van het
hart moet, en omdat dit mijn
kans is.
Wat moet me dan van het
hart?
Dat U met Uw bandje Gorki
ooit in het voorprogramma
van mijn bandje Blof stond.
Bent U het vergeten? Ik niet.
Het is al lang geleden hoor,
het was in Paradiso Amster
dam. Ons eerste optreden
daar. Mooie avond. -
Dat U de enige dissonant
was.
Dat U toen maar bitter wei
nig klaarmaakte op het po
dium, maar zo vreselijk neer
buigend deed tegen het pu
bliek.
Dat ik toen zelf in dat pu
bliek stond, en mij zo over
Uw gedrag verbaasde.
Dat U later op de Vlaamse ra
dio de luisteraars afraadde
een Blof-cd te kopen.
Dat U ons vergeleek met
Clouseau.
Dat dat toen al nergens op
sloeg.
Dat dat nu nog veel minder
ergens op slaat.
Dat de frustratie van op
nieuw maar 500 verkochte
exemplaren van het laatste
Gorki-album in Nederland
van U af droop.
Dat U zo graag de Vlaamstali-
ge Tom Barman (zanger van
het bewierookte dEUS) wilde
zijn dat het eerder gênant dan
belachelijk was.
Ik hoop dat U daar inmiddels
een beetje overheen bent?
Desondanks kocht ik recente
lijk Uw nieuwe cd/dvd Het
Beste Van Gorki Live. U
zingt daarop nogal eens vals.
Desondanks vind ik het een
prachtige plaat, die door veel
meer dan 500 Nederlanders
gekocht zou moeten worden.
Desondanks zal de plaat wel
weer over het hoofd gezien
worden.
Desondanks bent U volgens
mij een zeer getalenteerd en
in elk geval in Nederland
zwaar onderschat liedjes
schrijver.
Desondanks hoop ik dat U
veel waardering zult oogsten
bij Uw aanstaande optreden
op de Zeeland Nazomer Festi
vals.
Maar doet U alstublieft niet
zoals U destijds deed in Para
diso. De Zeeuwen zouden het
niet begrijpen.
Jan van Damme Veel succes, eikel.
Met vriendelijke groeten,
Gorki, donderdag 2 sept. om 21 30
uur op het Abdijplein in Middel
burg.
30 aüq t
