Zwarte Polder zout en zoet
iMr
Bij de slager elke week een koehuid ophalen
Nieuwe Raadkaart
Op 'n dag eit t'n
d'n aoftocht geblaèze
ONDERWEG
dinsdag 24 augustus 2004
Het gebeurt alleen in de
zomermaanden dat er
honderden mensen, vooral
als het mooi weer is, dage
lijks door het natuurgebied
trekken. Nee helaas, niet
om van de natuur te genie
ten, maar van het strand.
De Verdronken Zwarte Pol
der, een gevarieerd complex
van duinen, schorren, slik
en zand, ligt namelijk tus
sen de bewoonde wereld
(met vele campings) en het
strand.
Om de verstoring van de na
tuurwaarden te minimalise
ren, heeft de beheerder van het
gebied, de Stichting Het Zeeuw
se Landschap, een plankier aan
gelegd. De strandgangers lopen
rechtstreeks over het plankier
naar het strand. Waarschijnlijk
hebben ze geen idee van het
unieke karakter van dit gebied.
Gelukkig blijkt er wel interesse
voor. De excursies die in de zo
mermaanden iedere dinsdaga
vond gehouden worden, worden
door vele belangstellenden be
zocht. Het grootste deel van de
deelnemers zijn. jawel, toeris
ten.
De Verdronken Zwarte Polder
is ontstaan door een dijkdoor
braak in 1802. Het water stroom-
Slechts bij hoge vloed loopt de Zwarte polder nog onder water.
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
de de in 1623 aangelegde Zwar
te Polder binnen. Het gebied is
deels opnieuw bedijkt: de Her-
dijkte Zwarte Polder. Het ande
re deel bleef via de bres die in
de duindijk geslagen was, in con
tact met de zee. Het in- en uit
stromende zeewater vormde geu
len in de voormalige akkers en
zette klei en slib af. In de loop
van de tijd verzandde het ge
bied. Slechts bij hoge vloed
loopt het zoute water nog naar
binnen. De wind heeft de voor
malige zeedijk overstoven met
zand, waardoor zich duinen ont
wikkelden. Zij begrenzen het ge
bied aan de kant van de zee.
Aan de landkant wordt het be
grensd door een zeedijk. Daarop
ligt een fietspad, dat een prach
tig uitzicht biedt over de Ver
dronken Zwarte Polder.
Toch moet je door de knieën om
het gebied beter te leren ken
nen. Er groeien namelijk unieke
plantensoorten. Dat is te dan
ken aan het feit dat er invloed is
van zowel zout zeewater als van
zoet regenwater, en dat de bo
dem zowel zand als klei bevat.
Een redelijk bekend plantje is
zeekraal. Om te ontkiemen en te
groeien heeft het zoet water no
dig. Het leeft echter in een zout
milieu. Bij een regenbuitje in
het voorjaar heeft het plantje
slechts een half uur nodig om te
ontkiemen en de eerste wortel
tjes te vormen. Dat rappe tempo
is nodig om overspoeling door
het zoute water van de vloed
voor te zijn.
Een andere plant is de zoutmel-
de. Die past zich aan het zoute
milieu aan, door het zout uit te
scheiden. Als je goed kijkt, kun
je aan de onderkant van de smal
le blaadjes de uitgescheiden
zoutkristallen zien. Meer rich
ting het strand, waar de bodem
puur uit zand bestaat, groeit het
zeepostelein. Dat is een echte
pionier. De plaatsen waar het
zand alles heeft overstoven, is
een goede voedingsbodem voor
dit geel/groene lage vetplantje.
De blaadjes zitten kruisgewijs
en dicht opeen aan de stengel.
De bovenste bladeren fungeren
op die manier als parasolletje
voor de onderste.
Nog zo'n bijzonder plantje is de
zandzegge. Het ziet er uit als
een grijsgroen gras. De wortel
lijkt wel een telefoonkabel! Die
kruipt namelijk onder de grond,
en kan meters lang kan worden.
Aan deze wortelstok ontsprin
gen scheuten op een afstand van
zo'n vijf centimeter van elkaar.
De soortenrijkdom van de plan
ten in de Verdronken Zwarte
Polder is ook te danken aan de
schapen die in een deel van het
gebied lopen. Door hun gegraas
worden de sterkere plantensoor
ten ingeperkt, en ontstaat een
voedingsbodem voor meer
kwetsbare soorten. Het Drentse
heideschaap is een sterk ras, dat
weinig verzorging nodig heeft.
Omdat het water in het terrein
te zout is, zorgt Het Zeeuwse
Landschap voor schoon drink
water. In de tijd dat de vrouw
tjes moeten lammeren, in het
foto Carolien van de Kreeke
vroege voorjaar, krijgen de scha
pen onderdak in een schuur in
Oostburg.
Het duinstruweel dat zich ont
wikkeld heeft aan de binnen
kant van de voormalige zeedijk
vormt een ondoordringbaar ge
heel. Bramen domineren. Aan
koebramen, die herkenbaar zijn
aan de dikke stengels, vormen
zich in het najaar grote, zoete
bramen. De vruchten van de
dauwbraam smaken wat wrang
en zijn blauw/grijs van kleur. In
de streek dragen ze de naam
'schimmelkousen'. Naast bra
men staat er vlier, sleedoorn,
hondsroos, meidoorn en
duindoorn.
Op het hoogste punt van de wan
delroute, bovenop het duin, is
een uitkijkpunt. Het feit dat het
bankje steeds weer onder gesto
ven wordt met zand, illustreert
de dynamiek van het duin.
Vanaf dit punt heb je prachtig
zicht over het grote gebied.
Carolien van de Kreeke
Staatsbosbeheer biedt van
daag de mogelijkheid om
nachtdieren te kijken bij het
Bos van Erasmus en De Knok-
kert. Vertrek om 21.30 uur van
af parkeerplaats de Knokkert,
Knokkertweg, Nieuwvliet. Deel
name: €2,-, kinderen, €1,-.
Staatsbosbeheer houdt vandaag
een wandeling door de bossen
van Westerschouwen. Vertrek
19.00 uur vanuit de excursie-
schuur, Kraaijensteinweg, Wes-
tenschouwen. Deelname: €2,-.
Aanmelden bij VW Schou-
wen-Duiveland: 0900-2020233.
Vandaag kan er, onder leiding
van Staatsbosbeheer, een excur
sie per paardetram gemaakt
worden door natuurgebied Ture
luur.
Vertrek om 18.30 uur, vanaf Res
taurant Heerenkeet. Deelname:
€7,50, kinderen, €5,50.
Het Zeeuwse Landschap (HZL)
houdt morgen een natuurexcur-
sie in de Verdronken Zwarte Pol
der bij Nieuwvliet. Vertrek om
19.30 uur vanaf parkeerterrein
Zeedijk, Nieuwvliet-Bad. Kos
ten €1, kinderen €0,50.
Morgen kan er met een gids van
Staatsbosbeheer naar nachtdie
ren gekeken worden in het
Braakmanbos bij Hoek. Vetrek
om 21.30 uur vanaf recreatiecen
trum De Braakman. Prijs: €2,-,
kinderen: €1,-.
HZL leidt wandelaars morgen
rond in het Verdronken Land
van Saeftinghe. De zware tocht
is niet geschikt voor hartpatiën
ten, minder validen en kinderen
onder de 10 jaar. Laarzen en re
servekleding worden aanbevo
len.
Vertrek om 14.00 uur bij het be
zoekerscentrum Saeftinghe, Em-
maweg 4, Nieuw-Namen. Deel
name: €5, €2,50 voor kinderen.
Staatsbosbeheer houdt morgen
een excursie door natuurontwik
kelingsproject De Prunje op
Schouwen.
Vertrek 13.30 uur bij de boerde
rij aan het eind van de Prun-
jeweg, Serooskerke. Deelname:
€2, kinderen €1,-. Aanmelden
bij VW Schouwen-Duiveland:
0900-2020233.
HZL leidt donderdag een excur
sie door natuurgebied het Zwin.
Vertrek 10.00 uur bij bezoekers
centrum 't Zwin, Retranche-
ment.
Deelname: €3,50, €2,- voor kin
deren.
In de Meeuwenduinen bij Wes-
tenschouwen houdt Staatsbosbe
heer donderdag een excursie.
Vertrek om 19.00 uur vanaf de
uitkijktoren aan de Weijdeweg.
Deelname: €2,-. Aanmelden bij
VW Haamstede: 0900-2020233.
Staatsbosbeheer houdt vrijdag
een speciale excursie over kunst
en natuur in het kunstbos in
Axel. Vertrek vanaf de waterto
ren in Axel om 19.00 uur. Deel
name: gratis.
N a t uurbeschermi ngsvereni ging
't Duumpje houdt zondag een
excursie bij Paulina schor, tus
sen Biervliet en Hoek, over de
steltlopers. Vertrek om 12.45
uur vanaf het monument nabij
Paulina schor. Deelname: gra
tis.
In Middelburg wordt zaterdag
een bomenexcursie gehouden.
Deze gaat langs de monumenta
le en exotische bomen van de
binnenstad.
Vertrek: 11.00 uur, vanuit De
Drukkerij, Markt 51, Middel
burg. Deelname: €1,20 en kinde
ren €0,50.
Maandag houdt 't Duumpje een
wandeling door de landerijen
van Strijdersgatpolder. Goed
schoeisel, bijvoorbeeld laarzen
is een aanrader. Vertrek om
19.00 uur vanaf de parkeer
plaats bij het Erasmusbos. Deel
name: gratis.
Onder leiding van een gids van
't Duumpje is er een fietstocht
(20 km) van Breskens naar
Hoofdplaat, vice versa. Vertrek
om 19.00 uur vanaf Breskens,
op de hoek Dorpsstraat, Grote
Kade. Deelname: gratis.
Intussen is 't eêl gewoon oare
dat t'n d'r nie mir is. Z'n flui-
te in 't vrolijke geluud van
k'ding k'ding op de rails. De
kleine stasieonnetjes midden in
de durpen in oe de buurtbewo
ners uutliepe om deêl te neme
an de gezéllige drukte van an-
kommende in vertrèkkende mén
sen. De daègelijkse wagon, van
in naèr Zurrikzeê, volgelaèje
mee studènten van de ambacht-
schole, mulo in hbs. Die goeie
aauwe R.T.M. van oöns. 'n Loco
motief as 'n butterdoaze mee "n
openieng an de ziekaante, in 't
zwarte gezicht van de machi
nist.
Stilzwiegend eit 'n de pupe an
Maèrten egee. Op 'n dag eit t'n
stiekem d'n aoftocht geblaèze.
'k Zou ni mi wete wanneer dat
ewist eit... Ma dat kan ok wél
aan mien lègge. Ik was d'r ok zö
eêne die docht dat 't gos boven
de Moerdiek groener was as bie
oöns. Ma mee schaède in
schaande bin m'n wies oare,
ménsen. Noe zitte m'n uren ach
ter 't stuur van d'auto om genoe
gen te neme mee bruggen in
dammen, die van oónze eilan
den aollemaèle schiereilanden
emaèkt Die oónze Zeêuwse
stroamen tot binnewaètertjes lie-
te oare, waè de geur van 't droa-
gende klapperwier in schèllep-
dieren is verdwene. Nie ver
keerd, ma toch...
Van èrregens an de uutènden
van zijn aèderen tot an z'n arte
in de Rozenstraète van Rotter
dam zurregde de R.T.M. vö vei
lig vervoer van ménsen in
vracht.
Bolussen
In 't naèjaèr wiere de goederen
wagons op kleine rangeerterrein-
tjes gelaèje mee beslikte glibbe
rige sukerpeeën vö Dinteloard,
die oöns zeker stélden van 't zoe
te kommetje thee, in die lékkere
brune zeêuwse bolussen.
As m'n vroeger in de Rozen
straète in Rotterdam an ekom-
me waère, verkeerden wilder
plotselieng in 'n eêl aandere wè-
reld. Zö vérs van tussen de
koeien keke m'n vanoönder de
klèppen van oónze pètten op te-
ge de oage gevels van de groate
stad, in oónze oagen minstens
van 't kaliber van New York. As
m'n noe in diezèlfde buurte kom-
me zie m'n oe m'n oöns in vroe
ger jaèren daèrop verkeken
Fiets
Mien eige durpje is van 'n spoor
lijn verstoke gebleve, M'n laège
tevee buten de route, begriep je
wé. Daèrom m'n bie oöns 't ver
lies nie zö aard evoeld as in de
west'oek van Schouwen,
Zurrikzeê, Noardgaauwe en in
Duvelaand. Wilder moste eêst
op de fiets naè Zurrikzeê om
plaèse ,te neme op de aarde oute
bankjes in de trein. Dan op Zie-
pe mee de boat naè Numans-
durp en dan wï vaèrder mee d'n
tram naè Rotterdam. Naè bie-
naè 'n dagreis stienge m'n dan
in Oöllaand in mit gin mogelijk'
eid zou je diezèllefde dag nog
naè je durp terug kunne kere.
Daèrom wier dat eiland deü
oöns soms jaèren achtereên nie
verlaète. Verdriet ao m'n daè
nie van. M'n wiste ommes nie be
ter.
Ok in mien eige durpje eit d'n
tied nie stil estaè. Lèt wèl, je oar
mien nie zégge dat oöns durp d'r
nie moai uut ziet.
De aauwe kotjes bin mit hulp
van de rampe in 1953 verdwene.
Uzen bin gerestaureerd, 'n Nieu
we straète is gebouwd op de
plèkke waè 'k vroeger in mien
bédde lag. Toen koerden in de
oage iepen in de durpsring nog
de outduven. Ik kénde de liedjes
uut mien aod want ik lag d'r daè-
gelijks naè te luustere. Ik wist
precies as t'n an de laoste regel
bezig was.
Overleden
Deze weke bin m'n d'r nog 's op
bezoek ewist. De jaèrlijks terug
kerende erdenkieng van de doad
van 'n paèr zeer geliefde familie
leden. 'n Aandere bezoekster die
m'n op 't kèrrek'of ontmoetten
bleek de echtgenoate van 'n
goeie vriend uut mien jeugd, die
énkele maènden daèvö overle
den was.
Dat eit mien toch meer edaè dan
ik aonvankelijk edocht ao. Ik
weet nog zö precies oe d'n d'r
vroeger uutzag. Oe d'n daège-
lijks langs oönzen tuun kwam
mee de mèllekbusse om vö z'n
groatmoeder de mèllek te bezur-
rege.
Zö dunne oónze rijen uut mèn-
sen, in niemand die 't kan te-
gen-aauwe. As m'n mekaore
dan nog 's ontmoete is dat
meêsta op 't kerrekóf of in 'n cre
matorium. Tot dien tied m'n
van mekaore nie ewete of m'n
d'r nog waère.
Soms as mien vraauwe 'n paar
boodschappen doet in
Zurrikzeê, wacht ik mee oönzen
oönd in de auto op d'r. Dan kiek
ik naè de ménsen in perbeer ik
ze te herkènne, overigens
zoönder succes.
Rollator
Mien zus zeit: „Dat komt omdat
je bie de verkeerde generaosie
zit te zoeke. Jij kiekt alleêne ma
naè ménsen die gries bin. Ma je
mö kieke na ménsen die gries
bin in bovendien mee 'n rollator
loape."
Dan realiseer ik m'n eige da dat
mien generaosie is. Misschien
bin d'r nie zó vee mi over eé.
Wat m'n nie aollemaèle mee
emaèkt in oöns leven Mobili-
saosie, oorlog, de rampe van
1953, in de naèoorlogse kaansen
om van je leven 'n succes te maè-
ke.
Want laè m'n eerlijk weze mén
sen, d'r is ok vee ten goede
veraanderd. Wie ao d'r van kun
ne droame da t'r zó wat bie ie
der van oöns 'n autootje vö de
deüre zou staè in da m'n tiental
len keren naè Spanje ewist om
in 'n paèr weken oónze buuk
bruun te laète bakke. Laè m'n
dus nie oöntevreeje weze.
De R.T.M Mee aol die auto's
kunne m'n die noe wè misse.
Joop van Zijp
Een lange dorpsstraat met
leibomen. Dat moet wel We-
meldinge zijn, constateert een
flink aantal inzenders naar aan
leiding van de raadkaart van vo
rige week. Ze hebben het bij 't
verkeerde eind. De ansichtkaart
die in 1904 door ene Dien ver
zonden werd aan de jongeheer
W.L. Mulder te Zwolle, is een
afbeelding van de toenmalige
Dorpsstraat in Oudelande. Een
uitgave van Th. de Bart Wz; fo
to en lichtdruk zijn van Gebr.
Van Straaten, Middelburg.
Vroeger stond de straat bekend
als Doelstraat, tegenwoordig is
de naam Burgemeester Van
Lierestraat. De woning halver
wege links met uithangbord
was de winkel en bakkerij van
J.P. Jansens, later C. Douw,
schrijft J.J.P. Remijnse uit Ka-
pelle. ,,De travalje is van de
smid Joh. Meeuwse. Op de ach
tergrond de woning van Koetse,
de timmerman, later verkocht
aan Wirtz zijn schoonzoon en
die heeft het huis verkocht aan
A.J. Wirtz uit Kamerland."
De woning links met de blinden
is nog bewoond geweest door
overgrootvader W. Remijnse
(bijnaam Thomas) van deze in
zender „De huizen zijn afgebro
ken en op deze plaats wonen nu
mijn voormalige buren, M. den
Herder." J.C. Schrijver uit
Krabbendijke geeft aan dat in
het witte huis op het eind van
de straat slager C. de Jager
woonde. „In de jaren vijftig
kwam ik wekelijks langs om
een koehuid op te halen van de
slacht. Gelukkig was de 'straat'
toen geen 'weg' meer, dus ver
hard met steen."
Volgens M. van Sabben uit
's-Gravenpolder werd de smid
se van Meeuwse later overgeno
men door A. Sommeyer. „Naast
de winkel van Jansens, later Ti
ne Jansens, de hervormde pasto
rie. Aan de rechterkant, niet op
de foto te zien, staan een klap-
banke, de kerk en de herberg-ca-
fé. Oudelande is vooral mooi om
zijn leilindes. Nog steeds."
M. Mol uit Middelburg merkt
op dat de foto genomen is vanaf
de plek waar de Achterweg be
gon. De moeder van C. Cappon
uit Heinkenszand (geboren in
1885) verstuurde ooit een an
sicht met daarop vijf kleine af
beeldingen van Oudelande.
„Eén ervan lijkt precies op de
afgebeelde foto in de krant, al
leen met andere personen. De
kaart werd tussen 1900 en 1910
verzonden aan een kennis op de
Hollandse hoeve, bij de familie
De Jager."
Ook C.M. de Meester uit Goes
wijst op de niet-zichtbare klap-
bank. rond een prachtige kas
tanjeboom. „In één van de hui
zen links wachtte ik bij de fami
lie Jac. Huissoon in oktober
1944 de bevrijding af." M. C.
van de Voorde uit Goes weet de
kaart thuis te brengen dankzij
de zomerse fietstochten door de
Zak van Zuid-Beveland.
Aardig te weten is dat het wa
pen van Oudelande een zoge
naamd 'sprekend' wapen is: een
oude man. De in 1962 door de
destijds zelfstandige gemeente
raad ingestelde vlag met drie ba
nen blauw-zwart-groen geeft
op symbolische wijze het oude
land weer; de banen verbeelden
lucht, aarde en water. Door de
vorming van de Zwake in 1014
lag Oudelande lange tijd met
Borssele en Baarland op een ei
land. De niet-zichtbare kerkto
ren uit de veertiende eeuw be
hoort tot het oudste type Zeeuw
se torens.
Rinus Antonisse
De winnaars van de waardebon
nen zijn: L.W.A. Minneboo, Ter-
neuzen, C.J. Matthijsse, Oude
lande en J. Zuidweg, Kapelle.
De nieuwe raadkaart uit Hans Lindenberghs
collectie werd in 1943 verzonden; één jaar
later veranderde het beeld drastisch. Vraag is:
om welke plaats gaat het? Nadere bijzonderhe
den over oude en nieuwe situatie zijn welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
28 augustus worden gezonden aan: Redactie PZC
Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; fax
0113-315669; e-mail redactie@pzc.nl. Drie waar
debonnen zijn beschikbaar voor goede oplossers.
