PZC
De Zwaakse Weel krijgt de ruimte
Retranchement is nog steeds een vesting
weerwoord
Ziltig zoet in
de Zwarte
Polder
22
Oudelande
mét travalje
22
Samen sterk
voor gezonde
Schelde
23
Zweten op
Kanaal door
Walcheren
23
NAAR BUITEN
Redactie bijlagen: 0113-315680
jyww.pzc.nl
F.mail:redactie@ pzc.nl
Postbus 31, 4460 AA Goes
Advertentie-exploitatie:
woord- en Midden-Zeeland: 0113-315520;
7eeuws-Vlaanderen: 0114-372770;
Nationaal: 020-4562500.
dinsdag 24 augustus 2004
Gelijk Sint
Barthel,
zo ook het
najaar
(Sint Bartholomeus
is 24 augustus)
Buitengebied, is een wekelijkse
bijlage over natuur en
landschap, land- en tuinbouw,
streektaal en streekcultuur,
visserij, recreatie en vrije tijd.
Vragen, opmerkingen,
suggesties en weerwoorden
zijn welkom bij de redactie
Buitengebied van de PZC:
postbus 31,
4460 AA, Goes,
fax 0113-315669,
e-mail redactie@pzc.nl
De Zwaakse Weel staat
bekend als een van de
mooiere natuurgebieden in
Zeeland. Geliefde plek voor
het maken van bruidsfoto's.
Als het aan beheerder Vere
niging Natuurmonumenten
ligt, wordt de Zwaakse
Weel nóg mooier. Door ver
dubbeling van het huidige
natuurgebied krijgt de weel
- eigenlijk geen weel, maar
restant van de brede Zwake
- veel meer ruimte. Dat
komt de natuurwaarden,
die nogal te lijden hadden
van agrarische activiteiten,
bijzonder ten goede.
de hele Boonepolder aan de Bie-
zelingse Ham.
Het water in het gebied is nu
zoet en dat blijft zo. Ontpolde-
ren is niet aan de orde. Daar
voor liggen de polders te hoog
opgewassen. Door de verhoging
van het waterpeil is het nodig
dat het gebied een eigen water
systeem krijgt, om zo te voorko
men dat omringend cultuurland
te nat wordt. Beijersbergen on
derstreept dat de nieuwe inrich
ting ook waterberging oplevert,
zeg maar opvanggebied bij over
vloedige regen.
Opvallende verandering is dat
het boeren tot aan de kreek ver
leden tijd is, stelt Boon. „Geen
mais meer tot aan het water.
Het landschap wordt veel
mooier." John Beijersbergen
schildert het toekomstbeeld: het
water van de getemde stroom-
geul, de natte moerasachtige
graslanden met rietvelden,
bloemrijke graslanden en langs
hogere randen struweel en bos
jes. Streekeigen, dat speekt. De
Oosterzwakepolder blijft open.
In de Boonepolder komt een
hoekje moeras en vooral
vochtig/droog grasland. „Einde
lijk eens een fatsoenlijk natuur
ontwikkelingsproject op
Zuid/Beveland", verzucht hij.
„Daar hebben we lang op moe
ten wachten."
Arjan Boon geeft aan dat de be-
foto Mechteld Jansen
volking bij de uitwerking van
de plannen betrokken wordt.
Daar willen Natuurmonumen
ten en de provincie flink werk
van maken, zodat de inspraak
geen wassen neus is. Op 4 sep
tember wordt een speciale
Zwaakse Weeldag georgani
seerd. „We zetten in op zo'n dui
zend bezoekers. Onze districts
commissie is er uiteraard, er
zijn informatiekramen over het
herinrichtingsplan en de moge
lijkheden voor recreatief mede
gebruik. Ook houden we rond
wandelingen. Tevoren versprei
den we een huis-aan-huis een
folder." Met de aan- en opmer
kingen die de mensen aanrei
ken, gaan Natuurmonumenten
en de provincie serieus aan de
slag, Verzekert Boon. Als aanzet
worden voor het recreatief mede
gebruik enkele mogelijkheden
op een rij gezet. Het is de bedoe
ling de bestaande wandelroute
anders in te richten, onder meer
dichter langs de kreek. Ook kan
langs de oude spoorlijn een pad
komen, richting Westerschelde.
Boon vindt het belangrijk dat
de natuurwaarden niet aange
tast worden door een toestroom
van bezoekers. „Je moet het dus
uitgekiend vorm geven." Hij
hoopt dat de herinrichting in
2005 kan beginnen.
Rinus Antonisse
John Beijersbergen, voorzit
ter van de provinciale werk
groep Natuurontwikkeling, ziet
het helemaal voor zich. Een
groots halfopen landschap, met
als opvallende onderdelen de
kreekrest en de befaamde bloem-
dijken. Aan de westkant aanslui
tend op het besloten heggenland-
schap van de Zak van Zuid-Be
veland en in het oosten de zee
dijk met erachter de weidse Wes
terscheid e. In zo'n gebied is het
voor dieren en planten goed toe
ven. Trouwens - ook de recreant
en de plaatselijke (recreatie)on-
dernemers varen er wel bij.
„Het zal heel fijn zijn als de tot
een slootje verworden kreekrest
Oosterzwake weer beter zicht
baar wordt in het landschap",
zegt Beijersbergen. „Je krijgt
ook fantastische laaggelegen,
vochtige weilanden. Die hebben
zó veel mogelijkheden." Wat
hem betreft komen er nieuwe
kansen voor het waardevolle,
bijna overal verdrongen veen-
mosrietland (dat zo wonderlijk
meeveert als je erover loopt).
Beijersbergen legt uit dat het
niet de bedoeling is de opper
vlakte van het open water te ver
groten. Wel wordt het waterpeil
verhoogd, zodat er tussen water
en land een pias-dras overgangs
gebied ontstaat. „Zo verzachten
de harde grenzen in geleidelijke
overgangen", legt hij uit. De
moerassen en natte graslanden
waren er vroeger ook, met bijbe
horende vogels als de roerdomp
en porseleinhoen.
Die zijn vertrokken, maar Be
ijersbergen rekent op hun terug
keer. Dat moet, als de leefom
standigheden weer gunstig zijn,
lukken. „Het porseleinhoen
heeft hier tot in de jaren tachtig
gebroed", weet hij. „Otters za
ten er vroeger ook. Ik heb nog
de verhalen gehoord hoe er op
ze gejaagd werd. Op hun terug
keer mikken we echter niet."
Arjan Boon van de Vereniging
Natuurmonumenten is blij met
de aanzienlijke uitbreiding. Lan
ge tijd vormde een boerenbe
drijf in het terrein een hinder
lijk aanwezig obstakel. Dat is
nu aangekocht. Van de opstal
len blijft alleen het te restaure
ren woonhuis met schuur staan,
De Zwaakse Weel vanuit de lucht gezien, met op de achtergrond Kwadendamme. foto Willem Mieras
Vissen in natuurgebied de Zwaakse Weel.
op een aanwas omringd door wa
ter; de rest wordt gesloopt. „We
willen het, met een aantal beper
kingen, verhuren of verkopen",
vertelt Boon.
De uitbreiding van de Zwaakse
Weel is opgenomen in het
groen-blauwe netwerk dat door
de hele provincie tot stand moet
komen (de ecologische hoofd
structuur genaamd). Nog niet
alle grond is voor natuurdoelen
verworven, maar met de herin
richting wordt daarop niet ge
wacht. Behalve de omgeving
van de Zwaakse Weel zelf,
wordt ook de rand van de Oos
terzwakepolder aangepakt en
Drie ganzen staan doodstil
in de fraaie tuin van een
schilderachtig huis in Retran
chement. Beelden of...? Maar
dan keren ze, als op commando,
nuffig hun achterwerk naar de
wandelaars toe.
De tuin ligt aan het wandelpad
langs een watergang, afgezet
met treurwilgen. De ene fraaie
tuin komt na de ander. Veel
bloeiende lavatera in zachtroze
en in de wind wiegende rozen.
Bij één van de witgeschilderde
huisjes staat een blauwe bank
met de tekst 'Una giomata parti-
colare'. Je zou er bijna de rest
van de dag op vertoeven. Maar
dat is niet de bedoeling.
Doel van deze dag is de Wallen-
route over de vestingwallen van
Retranchement. Een wandeling
met een historisch accent. Im
mers, na de herovering van
Sluis werd in 1604 in opdracht
van Prins Maurits een nieuwe
versterking op de rechteroever
van het Zwin aangelegd met de
fraaie naam Retranche-
ment-Cassandria. Cassandria is
in onbruik geraakt, Retranche
ment bleef tot op de dag van
vandaag.
Retranchement is het Franse
woord voor verschansing. En
dat was ook het doel van de ver
sterking: aanvallers de toegang
tot het Zwin beletten. De aar
den vestingwallen zijn nu toe
gankelijk voor een ieder die dat
wil. De dorpsbewoners maken
er in ieder geval dankbaar ge
bruik van om er hun avondom
metje over te maken.
De route is duidelijk aangege
ven en begint op de Markt.
Maar veel wandelaars starten
volgens R. Tierrens bij 'zijn'
WV-informatiepunt aan de
Zwinstraat, vanwege de parkeer-
mogelijkheden daar. Hij runt ho
tel 't Zwin, verhuurt fietsen,
scooters en quads (zo'n klein
vierwielig motorvoertuig), bezit
ook de frituur ernaast en wijst
en passant wandelaars de weg
over de wallen...
Daar beginnen wij dus ook. Na
een paar minuten komen we bij
de voetbrug en daar wacht een
onaangename verrassing in de
vorm van een stopbord en prik
keldraad. Dat maakt de brug tot
een onneembare vesting. Wat
nu? Op onze schreden terug.
Tierrens weet van niets en raadt
aan de wandeling elders te be
ginnen. Op zich is dat geen pro
bleem. Overal staan de bordjes
Wallenroute, dus in feite kun je
op ieder punt in de route begin
nen.
Op naar de Markt. Het is nog
vroeg in de ochtend en er is wei
nig volk op de been. De Markt is
rustig, de terrasstoelen nog leeg.
Er is weinig dat doet denken
aan het verre verleden, toen de
Markt dienst deed als exercitie
plein voor de soldaten van het
garnizoen dat binnen de wallen
was gelegerd. In 1644 verrees de
stenen bebouwing aan het plein.
Eerst een woning, gevolgd door
herberg, muziekkiosk en kerk.
Later werd er ook een school ge
bouwd. die nu dienst doet als
dorphuis met de naam d'Ouwe
Schööle. Een schilder is er druk
bezig. Het markante gebouw
stamt uit 1884.
Even verderop vraagt een molen
de aandacht. De houten stan
derdmolen (bouwjaar 1643) is
nog één van de vier molens van
dit type die zeeland telt. De mo
len maakt onderdeel uit van het
project Ruimte voor molens, ge
financierd door de Europese
Unie-Intereg IH en Euregio
Scheldemond, zo valt te lezen
op een groot bord aan de voet
van de houten molen. Bij het op
de wind zetten van de wieken,
het kruien, wordt bij dit type de
hele molen gedraaid. Wat heel
bijzonder is om te zien.
Even verder gaat de route de be
bouwde kom uit en de wallen
op. Deze authentieke aarden
wallen vormen een natuurmonu
ment en zijn in handen van Het
Zeeuwse Landschap. We lopen
langs een watergang met de
fraaie naam Contre Escarpe, dat
betekent extra verdediging, de
buitenste gordel. Een schitte
rende omgeving. Het water is de
verblijfplaats van onder meer
de zeldzame boomkikker, die al
leen in deze buurt nog voor
komt. Het diertje is, meestal in
de avonduren, te herkennen aan
zijn wat kefachtige gekwaak.
Koolwitjes fladderen rónd en li
bellen zweven over het waterop
pervlak.
Even later is in de Contre Escar
pe een met gras begroeide heu
vel te zien. Daar lag ooit het fort
Oranje Nassau. Prins Maurits
liet het in het midden van de
Tachtigjarige Oorlog, in 1621
bouwen. In het noorden liet
Maurits fort Oranje neerzetten
en tussen beide forten werden
wallen, bastions en grachten
aangelegd. Fort Oranje Nassau
werd tijdens een zware storm
door de zee weggeslagen.
Verderop komen drie mannen
aangelopen. Medewerkers van
het Zeeuwse Landschap zo
blijkt en zij hebben een simpele
verklaring voor de wegversper
ring die we eerder tegenkwa
men bij de voetbrug. „Het
Zeeuws Landschap 'huurt'
koeien van een boer om het ge
bied hier te begrazen. Die
koeien moeten we af en toe ver
plaatsen. Dan zetten we de boel
af", verklaart veldmedewerker
Adri de Zwart. Zijn collegae
Piet en Peter knikken eensge
zind. „We gaan de spullen nu
weer opruimen."
We zien een aantal Belgische
witblauwen rustig grazen. Ze
hebben hun plek snel gevonden.
We steken vervolgens de Dorps
straat over en gaan aan het ein
de van de Killedijk het schelpen
pad op. Al snel valt het oog op
een witte grenspaal. Niet zo
maar één, het is dé beruchte
364, onderdeel van 'De drieling
van Retranchement'. In 1843 be
sloten België en Nederland dat
de grens in het midden van de
Zwingeul zou komen. Aan
weerszijde van de geul kwamen
zogenaamde verklikkers, deze
witte grenspalen. Toen de geul
werd ingedamd kon de definitie
ve paal geplaatst worden.
Nog een stukje Dorpsstraat en
opnieuw het Schelpenpad op.
Een laatste blik op de duinenrij
en het strand van het Zwin en
via de Molenstraat terug naar
de Markt.
Als we nog even bij de brug
gaan kijken, zien we het drietal
wegsjouwen, één met het prik
keldraad, een ander met het
stopbord op zijn rug.
Annemarie Zevenbergen
Contre
Escarpe
Retranchement
BELGIË
