Scholekster
is gek op
zeebanket
Wè 'n bitje prompt voo de dag komme
De kinderen streepten de t van tram door
Nieuwe raadkaart
19
ONDERWEG
dinsdag 3 augustus 2004
Iedere maand worden in
het Verdronken Land
van Saeftinghe de vogels ge
teld door een groep enthou
siaste vogelaars. De laatste
keer sprong er het ronde ge
tal van 1000 uit. Het was de
scholekster die er in juli zo
opvallend aanwezig was.
De scholekster, ook wel de
Bonte Piet genoemd, is een
strand- en kustvogel. Maar de
laatste decennia is de verove
ring van Nederland, via de stre
ken rond het IJsselmeer, zeer
snel verlopen. Je kunt ze nu ook
al aantreffen in Limburg.
Scholeksters zijn grote steltlo
pers, die op vele plaatsen ter we
reld voorkomen. Sommige soor
ten hebben een zwart-wit veren
kleed - vandaar ekster - maar
andere zijn geheel zwart. De
soort die bij ons voorkomt, is
het wijdst verspreid ter wereld:
in heel Europa, op de Canari-
sche Eilanden, in Zuid-Afrika,
Azië, Australië en Nieuw-Zee-
land. Buiten de broedtijd verza
melen ze zich in massale groe
pen en de broedvogels uit koude
re gebieden trekken in de win
ter naar wanne streken. In het
Waddengebied kunnen ze soms
in grote aantallen overwinteren,
maar als er een periode van
vorst op komst is, trekken ze
naar het zuiden.
Scholeksters keren in groepen
terug naar hun broedgebied,
waar ze zich dan in paren op
splitsen. Een paar bezet een ei
gen territorium dat tegen ande
re scholeksters verdedigd
wordt.
Scholeksters foerageren hoofd
zakelijk tussen de hoogwater-
lijn en de laagwaterlijn, of op
wadden en slikken. Hun dieet
bestaat grotendeels uit mossels,
De PZC spoiisort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
Wandelaars in natuurgebied Oranjezon. foto Ruben Oreel
Tot en met 31 augustus
wordt dagelijks een toeris
tische rondvaart gehouden over
de mosselcultuur in Yerseke.
Vertrek 13.30 uur in de Jachtha
ven. Kosten: volwassenen €9,
kinderen 3 t/m 11 jaar €7. Reser
veren: 0113-574974.
Stichting Het Zeeuwse Land
schap (HZL) houdt t/m 17 sep
tember elke dinsdag- en vrijdag
avond een natuurexeursie in na
tuurgebied Oranjezon bij Vrou
wenpolder. Vertrek 19.15 uur
bij het pompstation, Emmaweg,
Vrouwenpolder.
Vandaag houdt Staatsbosbeheer
een wandeling door de bossen
van Westerschouwen. Vertrek
19.00 uur vanuit de excursie-
schuur, Kraaijensteinweg Wes
terschouwen. Kosten €2,-. Aan
melden bij VW Schouwen-Dui-
veland: 0900-2020233.
Vandaag en donderdag is er een
excursie met een authentieke
paardentram in natuurgebied
Tureluur.Vertrek 18.30 uur van
af Restaurant Heerenkeet, Boo-
gerdweg 1, Kerkwerve. Prijs:
€7,50, kinderen €5,50. Aanmel
den via: VW Schouwen-Duive-
land:0900-2020233.
Vandaag biedt Staatsbosbeheer
de mogelijkheid om nachtdieren
te kijken bij het Bos van Eras
mus en De Knokkert. Vertrek
om 21.30 uur, vanaf parkeer
plaats Knokkert, Knokkertweg
te Nieuwvliet.
Staatsbosbeheer houdt vandaag
een excursie door het bos van
Westenschouwen. Vertrek om
19.00 uur vanuit de excursie-
schuur te Westenschouwen. Kos
ten: €2,- p.p. Aanmelden via
VW Schouwen-Duivenland:
0900-2020233.
HZL houdt morgen een natuur
exeursie in de Verdronken Zwar
te Polder bij Nieuwvliet. Ver
trek om 19.30 uur vanaf parkeer
terrein Zeedijk, Nieuwvliet-
Bad. Kosten €1,-, kinderen
€0,50.
HZL leidt wandelaars morgen
rond in het Verdronken Land
van Saeftinghe. De zware tocht
is niet geschikt voor hartpatiën
ten, minder validen en kinderen
onder de 10 jaar. Laarzen wor
den aanbevolen. Vertrek om
11.00 uur bij het bezoekerscen
trum Saeftinghe, Emmaweg 4,
Nieuw-Namen. Prijzen: €5, kin
deren van 10-16 jaar: €2,50. Do
nateurs HZL en hun huisgeno
ten gratis.
Morgen kan er met een gids van
Staatsbosbeheer naar nachtdie
ren gekeken worden bij de
Braakman. Vertrek om 21.30
urn* vanaf de parkeerplaats bij
Recreatiecentrum de Braakman
in Hoek. Prijs €2,-, kinderen
€1,-.
Staatsbosbeheer houdt morgen
een excursie door natuurontwik
kelingsproject De Prunje. Ver
trek 13.30 uur bij boerderij aan
het eind van de Prunjeweg
Serooskerke (S). Kosten €2, kin-
deren t/m 12 jaar €1,-. Aanmel
den bij VW Schouwen-Duive-
land:0900-2020233.
HZL leidt donderdag een excur
sie door het Zwin. Vertrek 10.00
uur bij bezoekerscentrum 't
Zwin, Retranchement. Kosten
€3,50, kinderen €2,-.
In de Zeepeduinen en het Slot
bos van Burgh-Haamstede
wordt morgen een excursie ge
houden door Natuurmonumen
ten. Vertrek: 19.00 bij slot
Haamstede. Prijs: €7, leden Na
tuurmonumenten betalen €4,-.
Aanmelden en kaarverkoop via
VW Schouwen-Duiveland:
0900-2020233.
Staatbosbeheer houdt donder
dag een excursie door natuurge
bied Dijkwater op Duiveland.
Vetrek om 13.00 uur vanaf de
Knotwilgendreef bij Sirjans-
land. Kosten €5,- Aanmelden
verplicht via VW Zierikzee,
0900-2020233.
Bij Sint-Annaland wordt don
derdag een natte laarzentocht
gehouden. Vertrek: 13.30 uur bij
het eind van de Sluispolder-
weg. Kosten €2,-. Aanmelden
bij het VW Tholen:
0166-663771.
Zaterdag houdt de Schaapskooi
in Heinkenszand de Dag van de
Imkerij. Er is van alles te zien
over bijen. Iedereen is welkom
van 10.30 tot 16.30 uur aan de
Nieuwkamerse weg 3.
In Clinge houdt natuurbescher
mingsvereniging de Steltkluut
een vlinder- en libellen fietsex-
cursie. De tocht is zondag en
kan alleen doorgaan met zonnig
weer. Vooraf contact opnemen
met J. de Bakker 0114-690482.
Vertrek 13.00 uur, parking Mo
lenstraat nabij Clinge.
Natuurbeschermingsvereniging
't Duumpje houdt maandag 9 au
gustus een excursie over het
strand van Breskens. De wandel
tocht start vanaf de vuurtoren
om 19.00 uur. Deelname gratis.
Iedere maandag kan er op boer
derij de Stelle in Ouwerkerk
fruit geplukt worden en geeft de
boer een rondleiding op het plat
teland. Deelname: €5,-. Aanmel
den en kaartverkoop VW
Schouwen- Duivenland:
0900-2020233.
Het ei nog nie vee weer ge
wist van de zeumer, ma
m'en toch a een paer daegen had
dan me nae 't strand konne. Noe
bi'k nie zö ijdel, ma a'k dan toch
in m'n zwemgoed moen, wil ik
natuurlijk wè 'n bitje prompt
voo de dag komme. Zö pasten ik
van 't voorjaer m'n nieuwe bad
pak en bekeek m'n eige es kri
tisch in de spiegel. 'Mee m'n
buuk een bitje ingetrokke gaet
et nog net', docht ik zö bie m'n
eige. 'k Bin per slot van reke
ning ook gin twintig mi.
„Dan löpe d'r wè gekker rond",
zei m'n moeder. En gerustge
steld docht ik er verder nie mie
zö bie nae. Totdat een paer dae
gen laeter et meisje achter de
kassa van de supermarkt meele
vend vroeg of t'r misschien een
tweêden op komst was. En dan
weet je wè oe laete a't is: 'oog
tied da'j wee an de lijn gae doe.
Minder ete en meer bewege.
Vol goeie moed bi'k op een dieet
gegae, mee de mooie naem 'Een
leven lang fit'. Duuzende mén
sen, over eêl de wereld, aon d'r a
baet bie had - volgens diegene
die at et dieet bedocht ao. Je
valt er nie alleên van af, ma
voelt je 'n eige heliek een stik
energieker. En daer ao'k wè
oren nae.
Overtuugd kocht ik een dier
boek mee gezonde dieetrecepten
voo iedere dag, voo 't êle gezin.
Want je kon natuurlijk nie
alleên an jen eige dienke. En 't
zou nog lekker weze ook. Dus
zaete me 's ochtends mee een
bordje fruit in plaets van een
lekkere boterham mee hagel
slag, 's middags mee een droge
boterham mee tomaat, redies of
komkommer en 's aevonds mee
een bord vol rauwkost. Tussen-
deu mochte me voo den onger
een appel, banaan of een stik
pee, in plaets van zö'n lekkere
zoete koeke. Ons kopje koffie
moest plaets maeke voo een bak
je kruidenthee en 't glaesje cola
■p.E.EKfy
V
voo een glas wortelselderijsap
of waeter. Fit voelde ik m'n eige
wè, ma de stemming in 't gezin
wier t'r mee de dag minder op.
'Ma was deugesloge.'
M'n volgende poging om m'n ei
ge wee in vorm te kriegen, was
een abonnement op de sport
school.
Da kon voordêlig via m'n wérk
en collega's waere d'r lyrisch
over. Om m'n eige extra te moti
veren kocht ik een diere sport
outfit, compleet mee
zweêtbandjes en een flitsende
sporttasse, en enthousiast stort
ten ik m'n eige op ao die moder
ne martelwérktuugen. Drie keer
per week ging ik as een dollen te
keer, op de roeimachine, de fiets
of de vloermatte. Mee een
schêve blik op ao die wasbord
buuken om m'n 'een, dee ik 'r
nog es een schepje bovenop. D'r
van overtuugd dan ik straks ook
zö strak in m'n vel zou zitte. Tot
da'k op een gegeve moment ge
lanceerd wier deu een op een
hol gesloge loopband. Bont en
blauw kwam ik thuus en die dag
in juni en'k m'n zweethandjes
voogoed an de wilgen hange.
Mien lief was daer nie op ge-
maekt.
M'n lesten ankoöp is een work-
outvideo van tv. Da's wee iets
nieuws uut Amerika. Modellen,
missen en filmsterren uut Hol
lywood danke d'r slanke lijn an
iedere dag een poosje van die
gymmestiek. 't Is nie zwaer, 't
kost nie vee tied en 't wérkt bie
iedereên. 't Geef nie oe oud a'j
bin of oe zwaer. J'oeft 'r je deur
tje nie mi voo uut en ao die fit
nessapparaten ei'j ook nie mi
nódig. A'j even deu zet, krieg je
nae een paer maenden 't lief van
een ranke ballerina. Iedereên in
Amerika zweert d'r bie, a'j de
reclame mag gelöve. En da voo
nog gin vuuftig euro. Inmiddels
en'k die video a wee een poos in
uus en a weken voel ik me n'eige
zo stief as een deure. 'k Doen se
rieus m'n best, ma de centime
ters vliege d'r nog nie van af. En
in 't Zwaenemeer zou ik toch
nog steeds een behoorlijk mod
derfiguur slae. As troost neem
ik dan zö af en toe ma wee es
een stikje appeltoarte.
Zo e'k in m'n pogingen oih af te
vallen van 't jaer a eêl wat ange-
schaft en vee zoden an de diek
gezet, eit et nie. 't Énige dat
flink vermaegerd is, is m'n porte
monnee. 'k Aon d'r lekker een
weekje weg voo gekund in deze
vakantietied...
Marjolein de Visser
Scholekster
kokkels, nonnetjes, krabbetjes
en wormen. Kokkels, nonnetjes
en wormen worden gevonden
door met de snavel in zachte bo
dem te boren, alikruiken en mos
sels worden van stenen geplukt,
of op de mosselbanken op het
wad. De scholeksters in het bin
nenland verorberen ander ge
dierte, zoals slakken, insecten
en hun larven, of zelfs vogeleie
ren. Ook eten ze geringe hoeveel
heden plantaardig materiaal.
Kokkels en mossels worden op
twee verschillende manieren be
machtigd. Als de schelpen zich
onder water bevinden en iets ge
opend zijn, slaat de vogel met
zijn snavel bliksemsnel toe, voor
zijn prooi de kans krijgt de
schelp dicht te klappen. De
kunst is direct de sluitspier te
raken. Deze methode kan niet
toegepast worden als een mos
sel, die bij laag water aan de
lucht is blootgesteld, stevig ge
sloten is. De vogel moet zich
dan met geweld een toegang ver
schaffen, dwars door de schelp
heen. Het is gebleken dat hij
hiervoor de onderrand uitzoekt.
Deze is, zelfs bij grote exempla
ren, veel zwakker dan de boven
rand. Soms vervoert een scholek
ster een schelpdier naar een
plaats, waar hij een steviger on
dergrond kan vinden om hem
open te beitelen. Gemiddeld
heeft de scholekster vijf slagen
nodig om een gat te maken,
waarna hij de snavel naar bin
nen steekt om de sluitspier ka
pot te maken, zodat de schelp
geopend kan worden. Kokkel
schelpen zijn minder sterk dan
die van mosselen en kunnen in
elke positie 'genomen' worden.
Kleine krabben worden op de
rug gekeerd en gedood met een
'dolksteek', precies in de belang-
foto Het Zeeuwse Landschap
rijkste zenuwknoop in de buik.
Daarna wordt het schild openge-
peld en het vlees losgemaakt
Op sommige plaatsen worden de
scholeksters als een plaag be
schouwd, als ze veel schade toe
brengen aan de kweek van kok
kels en mossels. Een scholekster
eet gemiddeld één kokkel per mi
nuut en hij kan er tijdens laag
water gemiddeld ongeveer 330
aan! Omdat scholeksters in groe
pen van vele honderden voorko
men, eten ze er vele miljoenen in
een winter. Zij zijn echter lang
niet de enige vijand van de kok
kels en het is de vraag of zij wer
kelijk een ernstige invloed uitoe
fenen op de stand van de kok
kels.
Jos Neve
Jos Neve is medewerker externe
betrekkingen bij Het Zeeuwse
Landschap.
Afgaande op de vele reacties
op de raadkaart van vorige
week, moet het dorpsplein van
Zaamslag één van de bekendste
in Zeeland zijn. „Een stukje pu
re nostalgie", schrijft P. Hame-
link-Scheele uit Zaamslag. „Het
gemeentehuis, de muziektent,
het trammetje en de leibomen -
allemaal op het plein. Heel her
kenbaar. Alleen de kleding van
de kinderen op de foto is van
voor mijn tijd."
Het gaat om de achterkant van
het voormalige gemeentehuis,
licht F. Verschelling uit Axel
toe. „We zien de muziektent, die
na de renovatie van het dorps
plein weer teruggeplaatst is op
deze locatie. Hij heeft namelijk
jarenlang aan de andere kant
van de hervormde kerk gestaan.
We zien ook de toren van de ge
reformeerde kerk in de Temeu-
zense straat en natuurlijk de
tram van de ZVTM. Die is op
weg naar de Veersestraat, want
daar was het rangeerterrein,
waar de lijnen Axel-Zaamslag
en Terneuzen-Walsoorden (veer
boot) bij elkaar kwamen."
T. Oomens uit Terneuzen schat
in dat de foto in de periode
1920-1940 is gemaakt (de kaart
is in 1922 verzonden). Hij wijst
erop dat het gemeentehuis na de
gemeentelijke herindeling van
1970 (die Zaamslag bij Terneu
zen voegde) brandweerkazerne
werd. „De brandweer zit er nog
steeds, maar het bovenste deel
van het huis is nu in privébezit."
Deze inzender noemt als knoop
punt van de tram de lijnen
Kloosterzande-Drieschouwen
(bij Axel) en Drieschouwen-Ter-
neuzen.
„Links op de voorgrond een
bord met de tekst: In het hotel
de Appel waarschuwt men voor
de tram. De kinderen van de
school aan de Veerstraat, die
slechts zo'n honderd meter ver
wijderd was, streepten altijd de
t van tram door, tot grote hilari
teit van de wachtenden", aldus
Oomen. Voor de liefhebbers
voegt hij eraan toe dat de loco
motief op de foto een Hohenzol-
lern is en A. D. Koster uit Yerse
ke geeft aan dat het rijtuig een
Allen is. „De tramlijn is aange
legd in 1916."
Voor de familie H. Kusee-van
Noorden uit Zaamslag was de
publicatie van de raadkaart,
met het plein waarop ze al vele
jaren dagelijks uitkijken, een
extra verrassing. Die werd ge
plaatst op de dag dat ze hun
65ste trouwdag vierden. De fa
milie P. Dieleman uit Axel stuur
de een trouwfoto, die vele jaren
geleden bij het gemeentehuis
werd genomen.
M. J. Verbrugge uit Kapelle her
innert zich de muziektent nog
goed. „Daarop heb ik gespeeld
met muziekvereniging de Vol
harding." J. Kempe uit Vlissin-
gen geeft aan dat in het gemeen
tehuis vroeger niet alleen de ka
zerne van de brandweer geves
tigd was, maar ook het politiebu
reau met enkele cellen. „In de
jaren vijftig is dat deel gesloopt
en werd daar het badhuis onder
gebracht." Deze inzender merkt
op dat de tramlijn van de
Zeeuwsch-Vlaamsche Tramweg
maatschappij van 1916 tot 1951
in gebruik was.
„Achter de tram, op de andere
hoek van het plein, ligt ook nu
nog café-restaurant het Wapen
Rinus Antonisse
Uit de collectie van Hans Lindenbergh een kaart 7 augustus worden gestuurd naar: Redactie PZC
De winnaars van dc waardebon- van een dorp met een haven en een molen, ergens Buitengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; faxnum-
nen zijn: G. van Doeselaar, in Zeeland. De vraag is als gebruikelijk: om welk mer 0113-315669; e-mailadres redactie@pzc.nl.
Zaamslag, J. M. J. Wortman, dorp gaat het? Nadere informatie over de situatie
Vlissingen en E. de Loos-Jan- toen en nu wordt op prijs gesteld. Voor inzenders van goede oplossingen zijn drie
sen, Terhole. Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag waardebonnen beschikbaar.
van Zeeland, dat is/was het
stamcafé van de voetbalclub
Zaamslag." G. M. P. Sponselee
uit Hulst tekent daarbij aan dat
het Wapen van Zeeland vele ja
ren uitgebaat is door Reintje
van der Veeken. De vader van B.
I. de Leeuw uit Zaamslag (P. de
Leeuw, bovenmeester van de
christelijke school) beschreef de
raadkaart in 1972 in een boekje
over oude ansichten, met daar
bij de opmerking dat de tram
met goederenwagons vaak werd
aangeduid als de 'marchandies'.
Op de hoek van de Terneuzense
straat/Polderstraat is een stukje
te zien van het dak van de siga
renzaak van Haak ten Kate,
meldt B. Riemens uit Middel
burg.
„Daarnaast in het grote huis
waarvan het dak boven de tram
uitsteekt, woonde Kaatje van de
Ree." De 15-jarige Martijn de
Putter uit Zaamslag begreep
niet waarom de muziektent bij
de opknapbeurt van het plein
aan de oostwijde werd ge
plaatst. Dankzij de raadkaart
valt de puzzel in elkaar: de oude
situatie is weer in ere hersteld.
De opa van Martijn had voor de
ZVTM twee bijnamen: Zaam-
slagse Voetballers Trappen Mis
en Zoute Vis Tegen Morgen.
Zaamslag
Dorp»i>te)r
