PZC
Altijd bezig met muziek
Violiste laat ervaren wat haar hart beroert
Brainbox
neemt
na 35 jaar
afscheid
21
Duivelse muziek
op Delfts festival
Carla Leurs
woensdag 28 juli 2004
proza
Martin Amis: De gele hond. Er
iopen bizarre figuren rond in de-
je groteske komedie: een half-
riislukte riooljournalist en zijn
louter in sms-taal communice
rende vrouw, een pornotycoon
én een geperverteerd konings-
inns, waarvan de koning een
Aziatische minnares, een chanta
bele dochter en een flamboyant
adviseur, bijgenaamd Bugger,
beeft. De roman speelt zich af in
bet decor en een wereld die na
drukkelijk zijn gekleurd door de
gebeurtenissen op 11 september
2001. Toch is het geen politiek
boek geworden. Amis is meer
;einteresseerd in mensen en de
-amer waarop ze met elkaar
omgaan. De tragische hoofdper
soon. Xan Meo. is een vriendelij-
ieman, maar na een vechtpartij
.reen kroeg verandert hij in het
egendeel. Vertaling Gert Jan de
Vries. Uitgeverij Contact, 258
•ag„ €22,90.
gemco Campert: Campert com-
chetRemco Campert wordt
iandaag (woensdag) 75 jaar. Re
ien voor zijn uitgever om in de
tasterdamse Kleine Komedie
sn feestje voor de schrijver/
achter/columnist te organise
ren - weliswaar pas op 13 sep-
lember - en al Camperts romans
linclusief het dit jaar versche
ten'Een liefde in Parijs'), novel
len, verhalen en gedichten bij-
te brengen in een cassette
vanformaat: 871 pagina's verha-
1 pagina's romans en no-
relien en 701 pagina's gedich-
len.Lang zal Campert Compleet
overigens niet 'compleet' blij
ven'begin september verschijnt
apart nog 'Schrijversleven, Dag-
:oekaantekeningen' - een selec
te uit het literair dagboek dat
Gampert in de jaren zestig en ze-
atig bijhield. Uitgeverij De Be
rge Bij, introductieprijs €75,-,
al oktober €95,-.
thriller
Jodi Compton: De vermiste
-in. Het werk bij de afdeling
vermiste personen van de politie
rui Minneapolis is Sarah Pri-
iek op het lijf geschreven. Bo
vendien is ze zojuist gelukkig ge
rouwd met collega Shiloh.
'laar dan overlijdt de enige
tochter van haar beste vriendin
Genevieve op weg naar het zie-
ïenhuis, nadat ze gruwelijk is
verkracht. De dader gaat vrijuit
;anwege een vormfout. En dan
lient zich nog een nieuwe ramp
san: Shiloh verdwijnt zonder
spoor achter te laten. Sarah
gaat op onderzoek uit en stuit
:an op een vreselijk geheim uit
ailoh's verleden. Vertaling Che-
ne van Gelder. Uitgeverij Lui-
agh-Sijthoff, 300 pag., €15,95.
Garol Higgins Clark: Opgekrast.
led rust is privé detective Re
in Reilly niet gegund als ze
iaikt een heerlijk zomers week-
de te kunnen doorbrengen
un het strand, niet ver van
Sew York. Het wemelt daar van
s beroemdheden en één van
sa, countryzangeres Brigid
Weill blijkt de hulp van Reilly
te hebben. Ze is in de
Hurt om een concert te geven,
'M ontvangt plotseling aller-
dreigbrieven. Vertaling Car-
Benink. Uitgeverij Sijthoff,
Sópag., €14,95.
Brainbox: Pierre van der Linden, John Schuursma, Kaz Lux, Eric Bagchus en Rudy de Queljoe (vlnr).
foto Gerard Kievits
ïeve mannen zijn
het. Geen gehaaide
rocksterren met kap
sones, maar sociale types die
altijd klaar staan voor een
praatje, iedereen toelaten in
de kleedkamer en mee laten
genieten met de voor de band
bedoelde drank en spijzen.
Dat was volgens de bandle
den 35 jaar geleden al zo en
dat is in 2004 nog steeds het
geval. De afscheidstoumee
van Brainbox is tevens het af
scheid van een bepaalde men
taliteit.
De meeste hedendaagse top-
bands weten zich afge
schermd door dranghekken,
polsbandjes en bodyguards. Hoe
anders gaat het eraan toe bij de
pophelden uit de jaren zestig en
zeventig. Als het bij sommige op
tredens bomvol is in de kleed
ruimte en alle stoelen bezet zijn,
nemen de muzikanten van Brain
box bescheiden genoegen met
een hoekje van een flightcase.
Volgens Bita Tuhumury (53) uit
Waalwijk, al twintig jaar de vas
te chauffeur van frontman Kaz
Lux, behoren de bandleden van
Brainbox tot een uitstervend
ras. „Het zijn fantastische muzi
kanten. Ze spelen zeker voor Ne
derlandse begrippen op hoog ni
veau. Dat zie je tegenwoordig
zelden meer. Daarom rij ik Kaz
nog graag naar bijna alle optre
dens. Het zijn levende legendes
en ik vind het bijzonder dat ik
met hen kan omgaan zoals met
vrienden. Deze gasten hebben
totaal geen sterallures en zijn al
zo lang als ik ze ken enorm gast
vrij." Lux: „Het is dat je het
zegt, maar ik sta er niet eens bi]
stil. Wij wilden als band tussen
de mensen staan. Beroemd zijn,
daar heb ik niets mee. Wel grap
pig om op Texel herkend te wor
den, maar het boeit me niet. We
waren als band constant met
muziek bezig. Het moest alleen
maar beter en beter worden."
Brainbox zette in 1969, het jaar
van de grote doorbraak, met hui
veringwekkende songs als
'Down Man' en 'Dark Rose' heel
Nederland op zijn kop. Na het
vertrek van gitarist Jan Akker
man, vanwege een financieel ge
schil met manager John van Set
ten, scooi'de de groep in verschil
lende bezettingen tot 1972 nog
diverse hits en werd er intensief
door Europa getoerd, onder
meer met Creedence Clearwater
Revival.
Kaz Lux: „Brainbox was een be
hoorlijk serieus bandje. We tra
den bijna dagelijks op en zaten
na ieder concert op de terugweg
in een Ford Transit-busje te dis
cussiëren hoe alles nog beter
kon. Dan kwamen sommige mu
zikanten onder vuur te liggen.
Dat had tot gevolg dat we in een
tijdsbestek van vier jaar in zes
verschillende bezettingen heb
ben gespeeld." De versie waar
mee Brainbox nu door het land
trekt, is in feite de derde samen
stelling. Naast Kaz Lux (gitaar,
zang) bestaat Brainbox deze af
scheidstoumee uit de uit Middel
burg afkomstige Rudy de Quel
joe (gitaar), Pierre van der Lin
den (drums), John Schuursma
(gitaar) en Eric Bagchus (bas).
Focus
Na het vertrek van Jan Akker
man in 1969 naar Focus, werd
zijn vervanger Herman Meijer
na korte tijd alweer vervangen
door John Schuursma. Enkele
maanden daarna vertrok drum
mer Pierre van der Linden naar
Focus en voegde zich bij zijn
oude maatje Jan Akkerman.
Van der Linden: „Jan en ik
vormden een soort tandem. We
komen allebei uit Amsterdam
en passen ook muzikaal goed bij
elkaar. Sommige Brainbox-num-
mers speel ik liever met Jan, die
heeft een agressievere aanpak,
maar in deze samenstelling, met
Rudy de Queljoe en John op gi
taar, speel ik ook graag." Akker
man is wel benaderd om mee te
spelen bij de afscheidstoumee,
maar had daar geen trek in.
Lux: „Jan heeft ook een keer
een reünie in gang willen zetten,
maar toen wilde ik niet. Het kan
er mee te maken hebben dat hij
daarom nu op zijn beurt geen
zin heeft."
Voor Kaz Lux wordt het hoog
tijd om een punt achter zijn elek
trisch versterkte carrière te zet
ten. „De oren gaan achteruit,
een vorm van metaalmoeheid.
De stem is nog goed, maar over
tien jaar misschien niet meer.
Het moet nu gebeuren." Als on
derdeel van de afscheidstoumee
speelt de groep de dag van dit
interview op de Waalkade in Nij
megen. De onderhuidse slijtage
is Lux niet aan te zien. De front
man rolt een shaggie, speelt wat
gitaar en praat gezellig bij met
Erik Bagchus en de andere band
leden. De soundcheck is relaxed
en het optreden loopt ogen
schijnlijk op rolletjes.
Na afloop komt de aap uit de
mouw. Lux: „Ik hoor mezelf
niet meer op het podium. Ik kan
echter goed toneel spelen." De
vaste geluidsmixer Bart van
Poppel uit Amsterdam, die ook
bij de eerste reünietour in 1982
achter de knoppen stond, doet
wat hij kan. „Op het podium
moet alles zo zacht mogelijk
staan. Als de gitaren en de
drums te hard klinken, krijgt
Kaz last van zijn oren." Lux:
„Ik wil op een waardige manier
stoppen met Brainbox. Alles
mooi vastleggen op cd. Daarna
ga ik door met akoestische optre
dens. Ik moet iets om handen
hebben. Muziek maken houdt
me geestelijk gezond."
Tijdens het concert vallen de
problemen niet op. Lux heeft
een uitstekende stem en be
weegt zich soepeitjes met kara-
teachtige bewegingen over het
podium. De hoofden op de Waal
kade knikken mee als de band
'Sea of Delight' inzet. Ook de
cover 'Reason to Believe' en de
knaller 'Dark Rose' worden met
gejuich onthaald. Als de band
echter 'Down Man' speelt, gaat
het hemeldak er af. De woorden
'AMan... a Room, a Man Alone
in a Room' snijden door de ziel
en de groove blijkt ook na bijna
vier decennia nog steeds te wer
ken. De massa buigt automa
tisch mee, gehypnotiseerd door
het slepende ritme en de soul-
stem van Lux. Pierre van der
Linden heeft zich in drie kwar
tier helemaal leeg gespeeld. Het
dertig jaar oude Zyldjian-bek-
ken, samen met de hi-hat de
enig ovérgebleven relikwieën
uit de begintijd, trilt nog na als
de drummer compleet bezweet
en met een tevreden glimlach
van het podium stapt. „Het pu
bliek blijft dit een geweldig
nummer vinden. Ik voel die
drive ook wel, maar ik heb geen
favoriet. De andere Brain-
box-nummers zijn me even
lief."
Volgens Bart van Poppel is
Brainbox nog steeds relevant.
„Overal zie je jongeren in de
zaal staan. De nieuwe generatie
vindt dit interessante muziek.
En terecht. Brainbox kun je niet
vergelijken met al die revival
bands. Als je ziet hoe Shocking
Blue het oude repertoire uit
melkt, dan zakt je broek af. Bij
Brainbox wordt nog steeds geïm
proviseerd. Het blijft spannende
muziek." Volgens Lux is dat al
tijd de kracht van de band ge
weest. „We spelen nu in de leuk
ste bezetting. We repeteren
nooit. In het begin zijn we een
stelletje rommelaars bij elkaar.
We moeten dan weer ingespeeld
raken. Na een paar optredens
voel je iedereen beter worden.
Dan komt de oude vakkennis
weer boven drijven."
Wijnflessen
Na afloop van het concert wor
den de wijnflessen ontkurkt.
Oude bekenden, onder wie Har
ry Muskee, komen een praatje
maken. Telkens als één van de
bandleden huiswaarts gaat, lo
pen de anderen even mee, dra
gen een tasje of een gitaar en
slaan de armen om eikaars
schouders. Als Kaz Lux uitein
delijk 's nachts door Bita Tuhu
mury terug naar Oosterhout
wordt gereden, draait de zanger
zich plotseling om. „Het is een
vreemd vak. Je rijdt ergens
heen, doet je ding en krijgt daar
een redelijk geldbedrag voor.
Dat stelt toch allemaal niet zo
veel voor. Ik denk dat ik eigen
lijk niet geschikt ben voor het
vak van rockster."
Rob Musters
Brainbox treedt tijdens de afscheids-
toemee onder meer op in 013 in Til
burg (11 sept.), Tïvoli in Utrecht (19
sept.) en de Melkweg in Amsterdam
(22 sept.). Het allerlaatste Brain-
box-concert is op 30 september in
Muziekcentrum De Schaaf in
Leeuwarden. Informatie: www.brain
box-flavium.nl.
Wijdde het Residentie Or
kest onlangs een reeks
concerten aan de religieuze mu
ziek, het Kamermuziekfestival
in Delft dat vrijdag voor de acht
ste keer van start gaat, staat dit
jaar in het teken van de duivel.
Geen kunstenaar met een diabo-
lischer uitstraling dan violist
Nicolö Paganini (1782-1840).
Met zijn uiterst virtuoze Capri
ces, zijn officiële opus één, gaf
Paganini zijn geloofsbrieven af.
Als een rode draad lopen ze
door het festivalprogramma.
Met zijn lange, magere gestalte,
zijn ingevallen gezicht en zijn
lange haren oogt hij op schilde
rijen als een geestesverschij-
ning. Als een popster 'avant la
lettre' koesterde Paganini zijn
duivelse imago. Hij liet zich
naar zijn concerten vervoeren in
een zwarte koets getrokken
door zwarte paarden, droeg al
tijd donkere kleding en omhul
de zich met geheimzinnigheid.
Maar echt verbijsterd waren
zijn tijdgenoten door wat ze te
horen kregen. Virtuozen waren
er al eerder, maar wat Paganini
presteerde was letterlijk en fi
guurlijk ongehoord. Diabolische
dubbelgrepen, betoverende bo
ventonen en veel, heel veel wa-
tervlugge nootjes. Als één van
de eersten speelde de violist uit
zijn hoofd.
Paganini's vioolspel was het re
sultaat van muzikale aanleg,
noeste studie en de juiste fysiek.
Naar men zegt studeerde Pagani
ni in zijn glorietijden nog maar
zelden. Maar als klein jongetje
oefende hij uren achter elkaar
onder de strenge leiding van
zijn vader, een havenarbeider
en amateur-musicus uit Genua.
Paganini speelde vooral zijn ei
gen muziek en dus geven zijn
composities een mooi kijkje in
zijn keuken. Toen zijn Caprices
in 1820 in druk verschenen, ge
loofde geen mens dat iemand in
staat zou zijn ze te spelen. Ze la
ten zich lezen als een encyclope
die van de hoogstandjes waar
mee Paganini zijn luisteraars be
goochelde. De linkerhand moet
duizelingwekkende sprongen
maken, zich door razend snelle
loopjes worstelen en soms op
twee snaren tegelijk aanwezig
zijn. De rechterhand moet de
stok afwisselend laten dansen,
hameren, springen en glijden.
Maar het is niet alleen maar vir
tuositeit wat de klok slaat. Paga
nini toont zich ook een zanger:
hoe mooi beweegt de melodie
zich boven de tremolo's in het
Zesde Caprice. Hij ontpopt zich
als dichter: in nummer negen
roept de nagebootste klank van
fluit en hoorn een landelijke
sfeer op. En hij toont zich een
voorbeeld voor collega compo
nisten. Geen stuk is vaker geci
teerd dan Paganini's Caprice
nummer 24. Brahms en Schu
mann maar ook de Amerikaanse
componist George Rochberg.
Als eerbetoon aan de goddelijke
violist met het duivelse imago.
Winand van de Kamp
Delft Chamber Music Festival: 30
juli t/m 8 augustus in het Stedelijk
museum Het Prinsenhof in Delft.
Aanvang van de concerten. 14.15 uur
en 20.15 uur.
(Tiet dat ik nou uit zo'n muzikale fami-
N lie kom, zegt de Purmerendse violiste
ria Leurs. Ze vervolgt: „Mijn moeder
sdde piano. Dat wel. Maar mijn broertje
sit heel andere interesses. Als ik aan de
skant van het huis studeerde, draaide hij
ade andere house." Carla Leurs is een in-
ïuationale belofte. Ze studeert nu nog bij
grote violist Itzkak Perlman in New
:"k, maar geeft al wereldwijd concerten
is dus zelden in Nederland. Op 5 augus-
speelt ze tijdens het festival Holland
■isic Sessions in de Bergense Ruïnekerk.
streden in Bergen is heel bijzonder",
?ze. „Bovendien is dit festival qua deel-
®ers en qua niveau zo internationaal.
-ar het is vooral heerlijk om weer eens les
-rijgen en te spelen op twintig kilometer
mde plaats waar je bent opgegroeid. Bo
adien kan ik bij Holland Music Sessions
aderen bij meneer Krebbers, meneer
luk en meneer Lubotsky."
daarmee is Carla Leurs een sprekend
lorbeeld van wat dit festival biedt: topta-
ut uit de hele wereld studeert daar van 1
en 21 augustus met de groten uit het
"kvaak in openbare masterclasses. Daar-
doen de deelnemers podiumervaring
'met voor een breed publiek aantrekkelij-
concerten in Alkmaar en Bergen. De
Wiste beloften draaien later mee in de in-
mationale concertserie Young Masters on
u". waarin ook de Kleine Zaal van het
H-'terdamse Concertgebouw en het Haag-
Diligentia zijn opgenomen. Ook Carla
sirs.
r^s was zeven toen ze op de muziek-
"ri Waterland de viool ontdekte. Al snel
ze terecht bij de pedagoge Coosje
i^nbeek, die haar al even vlot opnam in
-Fancy Fiddlers, een groep van niet al-
in vertederend vioolspelende kinderen,
^ook echt barstensvol talent. „Ik denk
ik toen heel Nederland heb gezien. We
zaten zelfs nog in de Honeymoonquiz van
Ron Brandsteden" Veertien was Carla
Leurs toen ze naar het conservatorium in
Den Haag ging. „Eerst woonde ik bij fami
lie in Gouda, maar na een jaar verhuisde ik
naar een gastgezin in Den Haag: de familie
foto Erna Faust
Arthur Docters van Leeuwen. Dat ik al zo
vroeg het huis uit was, werkte vast in mijn
voordeel. Want toen ik op mijn achttiende
mijn ouders heel eigenwijs vertelde dat ik
in Zwitserland wilde studeren, vonden ze
dat goed."
„In Den Haag had ik Stefan Muhmentahler
leren kennen, een docent uit Basel. Een
man vol gekke ideeën, maar ik kon goed
met hem werken. Hij liet me daar het viool
concert van Tsjaikovksi instuderen en tel
kens als hij een valse noot bij me hoorde,
stuurde hij me weg. Bij hem moest je ook
weer toonladders spelen en hij liet je een
half uur op één snaar zoeken naar de mooi
ste toon."
Schubert
„Maar toen we met vijf meiden het strijk
kwintet van Schubert instudeerden, nam
hij ons mee de bergen in om de sfeer te erva
ren die Schubert ook moet hebben gekend
toen hij dat schreef. Ik denk dat hij gelijk
heeft. Dit jaar speelde ik voor Holland Mu
sic Sessions op de opening van het
Sacharov Festival in Nizhni Novgorod, in
Siberië, het vioolconcert van Tsjaikovski.
Er is daar voor de mensen niet zo veel te be
leven, maar op zondag zag ik wel hoe ze
daar lopen te flaneren."
„Prachtig om te zien. Je gaat er niet beter
van spelen, maar het geeft je wel een ande
re band met die cultuur en dus ook die mu
ziek. Je voelt beter aan waaruit die muziek
voortkomt. Sindsdien speel ik dat stuk heel
anders. Ook de literatuur heeft daarin een
rol. Toen ik voor het eerst een sonate van
Sjostakovitsj zou spelen, ben ik Dostojevs-
ki gaan lezen om de donkere kanten van die
muziek te begrijpen."
„Itzhak Perlman, bij wie ik nu studeer aan
de Juilliard School, heeft ook die brede aan
pak. Zo regelde hij ooit dat we op een maan
dag terecht konden in een museum dat dan
eigenlijk dicht was. Wij konden toen rustig
kijken naar schilderijen die iets te zeggen
hadden over het stuk dat we instudeerden.
Muziek is voor mij dan ook niet het middel
punt van mijn leven, maar een deel daar
van."
„Als je dan zo breed om je heen kijkt, heb
je al gauw minder last van vooroordelen.
Zeker als je zo in je eentje in een smeltkroes
van culturen als New York zit. Dan zie je
dat niemand gemiddeld is en dan zie je hoe
jij als musicus de tussenpersoon bent die
via muziek al die uiteenlopende mensen
kennis laat maken met al die andere cultu
ren waaruit die muziek met die emoties
voorkomt. Daarom is Tsjaikovski nog zo ac
tueel. Hij had een leven als een soapserie,
worstelde met zijn huwelijk. Zoals Brahms
worstelde met zijn liefde voor Clara, de
vrouw van Robert Schumann. Hun emoties
en hun wereld, zitten in hun muziek en die
draag je over. Net als in de popmuziek. Ik
ben er dan ook trots op dat ik in Cleveland,
waar ik ook studeerde, een concert heb mee
gemaakt van The Everly Brothers en Simon
Garfunkel."
„Bij meneer Perlman draait trouwens ook
niet alles om de klassieke muziek. Hij heeft
een zoon die graag carrière zou maken met
zijn rockband. Hij heeft maar een paar leer
lingen, maar die zijn dan ook een deel van
zijn familie. Eens per maand spelen we bij
hem voor en daarna gaan we eten. Mét dis
cussie. Dan waagt hij bijvoorbeeld wat vol
gens ons de belangrijkste talenten zijn: spel
techniek, muzikaliteit of een mooie toon.
Maar wie kiest voor techniek ligt er uit.
Zelf geloof ik in de balans tussen muzikali
teit en een mooie toon. Hij is trouwens wel
iemand die zijn mening na zo'n discussie
durft te herzien."
Dankzij de Dorothy Delay Beurs en het-
Prins Bernhard Fonds rondt Carla Leurs in
mei haar studie in New York af, waar Perl
man onder de indruk is van de manier waar
op ze tijdens haar spel het publiek laat erva
ren wat haai- hart op dat moment beroert.
Intussen won ze al het Prinses Christina
Concours, het Oscar Back Concours, het
Zwitserse Tibor Varga Concours, plus nog
een handvol eerste prijzen in Amerika. Met
het Nesher Trio gaat ze straks naar Carne
gie Hall en ze speelde al thuis bij vice-presi
dent Dick Cheney en voor het Amerikaanse
Congres. En dan wil ze volgend jaar ook nog
meedoen aan het Brusselse Koningin Elisa
beth Concours. Maar of daarmee een grote
carrière wacht? „Nederland heeft veel goe
de violisten, maar je zult hier niet gauw op
vallen. Janine Jansen is nu door Decca ont
dekt, maar er zijn er meer. Zo heeft Liza
Freschtman, die ik nog ken uit Den Haag en
die ook bij Holland Music Sessions heeft ge
speeld, in Philadelphia indrukwekkend
eindexamen gedaan. Ik ben dus één van de
velen. Een succesvol concours kan dan toch
helpen."
„Maar wat ik het liefste zou willen? Sole
ren, kamermuziek of spelen in een orkest?
Liefst speel ik kamermuziek en zelfs als ik
met een orkest speel van honderd man, is
het toch alsof ik kamermuziek maak. En spe
len in een orkest? Ik speelde ooit in een con
servatoriumorkest een symfonie van
Bruckner. Daar zat ik, achteraan bij de
tweede violen, te huilen van emotie. Maar ik
geef ook graag les: mensen helpen om hun
instrument een eigen stem te vinden. Ach,
muziek is muziek, we zien wel. Zolang ik
nog wat kan leren, ben ik niet klaar."
Hans Visser
Carla Leurs treedt 5 aug. op in de Ruïnekerk in
Bergen. Aanvang 16.00 uur. Het festival Holland
Music Sessions duurt van 1 t/m 21 augustus Meer
informatie: www.hollandmusicsessions.com
