Dood hout trekt leven aan
wmm
Rond de ring woonden zakenmensen
Van binne voel ik
een bitje boazigeid
Nieuwe raadkaart
ONDERWEG
to
dinsdag 27 juli 2004
Het zal een vijftien jaar
geleden zijn dat tij
dens een storm een reusach
tige beuk op het landgoed
Landlust tegen de grond
ging. Het gevaarte was
meer dan dertig meter lang
en in de vaart van zijn val
had de woudreus de nodige
schade aangericht aan de be
planting er om heen. Werk
aan de winkel dus voor on
ze beheerdienst.
Een paar dagen lang klonk
het gesnerp van motorza-
gen door het bos en werd er vol
op met takhout gesjouwd. Maar
toen de rust was weergekeerd
lag de beukenstam nog in zijn
volle lengte over de bosbodem.
In de wetenschap dat de natuur
zelf het opruimwerk wel zou uit
voeren, liet men de beuk liggen
zoals hij gevallen was. En wat
hebben we daar in de loop der
jaren een plezier aan beleefd.
De spechten die voorheen er
gens hoog in de top actief wa
ren, zaten nu op ooghoogte om
de loslatende bast te inspecte
ren op de aanwezigheid van ke
verlarven, pissebedden, duizend
poten en wat dies meer zij. Het
De PZC sponsort Het
Zeeuwse Landschap. In
'Natuurlijk Zeeland' doen
medewerkers van deze
stichting verslag van wat
er speelt in de Zeeuwse na
tuurgebieden: onverwachte
vondsten en bijzondere ge
dragingen passeren weke
lijks de revue. En natuur
lijk ook de successen en
mislukkingen in het be
heer.
duurde niet lang voordat de eer
ste zwammen verschenen en in
de loop der jaren waren tiental
len verschillende soorten padde
stoelen en zwammen betrokken
bij het afbreken van de stam.
Nog steeds zijn er op de plek
van de inmiddels helemaal uit
eengevallen stam bijzondere
mossen te vinden.
Ik moest aan die beuk denken
toen we vorige week met onze
insectenwerkgroep te gast wa
ren bij Staatsbosbeheer, in het
Bos van Erasmus, ofwel de
Knokkert. bij Cadzand. In een
door bos omringde wei staan en
kele dode iepen die, ondanks ja
ren van verval, voor een deel
nog steeds rechtop staan. Waar
schijnlijk zijn ze ooit ten onder
gegaan aan de iepziekte.
Hoornaars
Bij de eerste boom vlogen reus
achtige wespen af en aan. De
hol geworden stam was uitgeko
zen als nestplaats door een kolo
nie hoornaars. Deze vervaarlijk
grote wespen kunnen geduchte
steken toebrengen, die veel har
der aankomen dan die van een
gewone wesp. Ze zijn echter to
taal niet agressief en reageren
nauwelijks op de aanwezigheid
van mensen. Natuurlijk is het
geraden om niet voor de nestin
gang te gaan staan. De hoor
naars vlogen af en aan naar het
nest. Waarschijnlijk was het
nog in aanbouw, want we zagen
wel transport van nestmateri
aal, maar niet van prooien.
Zoals te verwachten was, had
de boom bij nadere beschou
wing nog tal van andere bewo
ners. Over de blanke stam kro
pen langwerpige zwarte wespen
zonder wespentaille maar met
een opvallend vierkante kop.
Pottenbakkerswespen, zo wis
ten we. Dan is het zaak om uit
te kijken naar andere wespen
die op de pottenbakkerswesp pa
rasiteren. En jawel,... na enig
zoeken ontdekten we schitte
rend groenblauwe goudwespen
die de nestholletjes van de pot
tenbakkerswesp binnengaan.
Die nestholletjes zijn verlaten
kevergangen van enkele centi
meters tot een decimeter diepte.
De pottenbakkerswespen ma
ken daarin lemen cellen, gevuld
met verlamde kleine spinnetjes.
In zo'n cel wordt vervolgens een
ei gelegd, en zodra daar een lar
ve uitkomt, bevindt die zich in
een welgevulde provisiekast.
Als er tenminste geen belagers
zijn, want behalve de goudwesp
is er nog een parasiet die het op
het broed van pottenbakkers
wespen voorzien heeft. Dat zijn
de zogenaamde hongerwespen,
die hun naam te danken hebben
aan het extreem dunne, lange
achterlijf. Ook hongerwespen
zijn op de stam te vinden. Na
een kwartiertje waarnemen, heb
ben we meer dan tien soorten
wespen geteld.
Grondige inspectie
Het bewijst maar weer eens hoe
belangrijk de aanwezigheid van
dode bomen in de natuur kan
zijn. Jaren geleden werd de cam
pagne 'Dood hout leeft' gevoerd,
met het doel om natuurbeheer
ders en boseigenaren bewust te
maken van het belang van dode
bomen in een bos. Dat heeft veel
opgeleverd en het is geen uitzon
dering meer dat het dode hout
in natuurgebieden wordt achter
gelaten. Maar de Hollandse keu
righeid kan soms onverwachts
weer toeslaan. Niet iedere be
heerder is gecharmeerd van do
de staken in zijn bos en ook het
publiek kan niet altijd begrip
opbrengen voor de keuze om
dood hout in levend bos te laten.-
Daarom kan het geen kwaad om
van tijd tot tijd zo'n dode boom
eens aan een grondige inspectie
te onderwerpen. Wie ziet wat er
allemaal groeit en bloeit, zal de
neiging om 'netjes' op te ruimen
makkelijk weten te onderdrukt
ken.
Chiel Jacobusse
Chiel Jacobusse is hoofd exter
ne betrekkingen bij Het Zeeuw
se Landschap.
Tot en met 31 augustus
wordt dagelijks een toeris
tische rondvaart gehouden over
de mosselcultuur in Yerseke.
Vertrek 13.30 uur in de Jachtha
ven. Kosten: volwassenen €9,
kinderen 3 t/m 11 jaar €7. Reser
veren: 0113-574974.
Het Zeeuws Landschap (HZL)
houdt t/m 17 sept. elke dinsdag
en vrijdagavond een natuurex-
cursie in natuurgebied Oranje
zon bij Vrouwenpolder. Vertrek
19.15 uur bij het pompstation,
Emmaweg, Vrouwenpolder.
Vandaag houdt Staatsbosbeheer
een wandeling door de bossen
van Westerschouwen. Vertrek
19.00 uur vanuit de excursie-
schuur, Kraaijensteinweg Wes-
tenschouwen. Kosten €2,-. Aan
melden bij VW Schouwèn-Dui-
veland: 0900-2020233.
Vanuit de haven van Burghsluis
vertrekt vanaf vandaag t/m vrij
dag om 18.30 uur een natuur-
vaartocht over de Oosterschel-
de. Kosten €11,50 volwassenen
en €8,50 voor kinderen van 4 tot
12 jaar. Aanmelden:
0111-414309 of 06-53535297.
Vanuit Yerseke wordt woens
dag, donderdag en maandag 2
aug. een natuurvaartocht over
de Oosterschelde gehouden. Ver
trek wo. en don. 18.30 uur;
ma.en din.10.00 uur achter het
havenkantoorKosten: €12,50
volwassenen en €9,50 kinderen.
Reserveren: 0113-574974.
HZL houdt morgen een natuur-
excursie in de Verdronken Zwar
te Polder bij Nieuwvliet. Ver
trek om 19.30 uur vanaf parkeer
terrein Zeedijk, Nieuwvliet-
Bad. Kosten l€, kinderen €0,50.
Staatsbosbeheer houdt morgen
een excursie door natuurontwik
kelingsproject De Prunje, Schou
wen. Vertrek 13.30 uur bij boer
derij aan het eind van de Prun-
jeweg Serooskerke. Kosten €2,
kinderen t/m 12 jaar €1,-. Aan
melden bij VW Haamstede:
0900-2020233.
HZL leidt donderdag een excur
sie door het Zwin. Vertrek 10.00
uur bij bezoekerscentrum
't Zwin, Retranchement. Kosten
€3,50, €2,- voor kinderen.
Bij Sint-Annaland wordt don
derdag een natte laarzentocht
gehouden Vertrek: 19.00 uur-
eind Sluispolderweg Sint-Anna-
land. Kosten €2,-, aanmelden
bij VW Tholen: 0166-663771.
IVN Walcheren houdt donder
dag een excursie door duinen en
strand van Zoutelande. Vertrek
19.30 uur bij speeltuintje op de
dijk. Deelname is gratis.
Neeltje Jans bij volle maan be
kijken kan zaterdag met een na-
tuurexcursie van HZL. Vertrek:
22.00 uur op parkeerplaats Wa
terland Neeltje Jans. Kosten
€2,-, kinderen tot 12 jaar €1
In Middelburg wordt zaterdag
een bomenexcursie gehouden.
Vertrek: 11.00 uur bij De Druk
kerij, Markt Middelburg. Kos
ten €1,20 en €0,50 kinderen t/m
12 jaar.
Natuurmonumenten houdt za
terdag een excursie de Zeepedui-
nen en het Slotbos van Burgh
-Haamstede. Vertrek: 10.00 uur
Slot Haamstede. Leden Natuur
monumenten €4, overigen €7.
IVN houdt maandag 2 aug. een
natuurwandeling door het Nolle-
bos en langs de duinen en de zee
dijk bij Vlissingen. Vertrek:
19.30 uur, boulevard bij begin
Nolledijk. Kosten €1,20.
Mien schaèkkameraod ei
aoltied wè wat nieuws. Ik
laèt 'n meêsta ma even z'n gang
gaè. Ik wete oe graèg t'n mien
wil overbluffe. Ie is t'r zö eêne
waèvan ze zégge dat t'n zeer oa-
ge I-kukeleku eit. Ik vind dat
prima, as z'n vraauwe mar eêst
'n lékker kommetje koffie vö
mien in'eschonken eit. As ik dan
zö rustig zit, breekt t'n los. Over
z'n auto die makkelijk tweê'
oönderd aèlt. Z'n computer mee
vuuftig gigabite aardeschief-
ruumte. „Je kan d'r gemakkelijk
de boek'ouding van de stad New
York op kwiet, m'n vintje."
In ik ma schudde mee m'n oad
van verbaèzing om aol die
woönderen van de techniek die
t'n beheerst. Tussen aolle woar-
den deü vraèg ik bescheide of
t'n de boek'ouding van New
York mö gaè doe mee z'n nieuwe
computer. As t'n eve z'n moónd
dicht'oudt zég ik zachtjes: ..Die
auto van mien riedt ma oönderd
twintig. Dan ouw ik nog twintig
kilometer over mee aol die bor
den van oönderd kilometer in 't
ure." „Breek me de bek nie ope
over die auto van joe", roept t'n
kwaèd. ,,'t Oart noe toch écht
wè tied da je dat aauwe liek bie
de sloper briengt."
Van binne in mien buuk voel ik
'n bitje boazigeid. Ma ik aauwe
mien eige in. Ik bin gekomme
om 'n partijtje te schaèke in nie
om ruzie te zoeke. In ok nie om
rechtstreeks angevaolle t' oaren.
Marie begint noe toch ok 'n bitje
oöngerust te kieken. „Rustig
Jan", zeit ze sussend. „Pas op
j'n arte, 'j eit t'r mar eêne eé."
Jan kiekt t'r geschrokke an.
„Laè m'n gae schaèke", zeit t'n.
„Ik toevallig van de weke 'n
nieuw boek mee schaèkproble-
me ekocht. Dat is wè 't beste
wat t'r op dit mómènt in d'n
aandel is. As je dit boek in je be
zit eit, ka je aol 't aore wè
wègdoöndere."
„As ik tuuskomme za 'k 't gelie-
ke doe", antwoard ik. De eêste
partij verlies ik kaansloas. Ik
mö tevee naèdienke om wat Jan
zojuust aomaè uut'ekraèmd eit.
Bezete is die vint van aolles waè
m'n vroeger nie an dochte. Na
tuurlijk leit 't an de elektrotech
nische industrie. Die eit oöns
wies emaèkt da m'n zoönder aol
die nieuwmodische apperaoten
nie vérder kunne leve.
Soms kan ik zö vreêselijk verlan-
ge naè die goeie aauwen tied. Ik
zou zö graèg zö ma 'n paèr van
de aauwe belevenissen terug wil
le aèle. Zöas dien tied, toen
mien moeder op d'r eige riete
stoel in de keuken d'r aèrepel-
tjes zat te schèlle. As d'r dan bie
- waère mee van die lange uutloa-
pers, zei ze aoltied: „Die wille
zeker vö d'r eige beginne."
As ik noe op die réchte, naè de
rampse, wegen van oöns eiland
rie, zie ik in mien verbeelding
de aauwe inlaègen mee die mil
joenen veugels. Vö mien oeft 'n
auto gih tweê-oönderd kilome
ter in 't ure te rieë. In aol mien
erinneringen rie ik op de fiets
over de smalle sliengerweegjes
in de poölders. M'n arte is droe
vig om aolles wa m'n verloren
Ze zégge wè 's tegen mien dat 'k
zit te zeure over 't verleden in
dat za wè zö weze. Ik mö vee
meer mee mien tied meegaè.
„Je mot 't noe eindelijk 's los-
laète", zei mien vraauwe vandaè-
ge an 't oöntbijt. Ma doe dat noe
mar 's. Noe eit de komst van de
euro d'r ok gin goed an edaè. De
gulden is t'r nie mï. Wï wat ver-
dwene om mee weemoed an te
rug te dienke. 't Lieken wè of
mee 't verdwiene van oönze
goeie aauwe gulden de econo
mie naè de bliksem egaèn is. 't
Is bezunige an aolle kaanten.
Dat leit ok 'n extra negatieve
druk op de ménsen. Ik ontmoet
te 'n aauwe kennis van mien op
straète, die mien vertèlc^ dat 'n
overoudt sinds de euro d'r is.
Toen ik an z'n vroeg oevee, zei
t'n: ,,'n dag of tiene".
„Wat is t'r eigelijk mee joe an
d'n aand", verstoart de stemme
van mien schaèkkammeraod
plotselieng mien verwarde ge
dachten. „Ik bin d'r nie eêmaè
bie vandaege", akkel ik. „Da
komt deü aol die nieuwe dien-
gen. Vuuftig gigabite terwijl ne-
geninnegentig percent van de
ménsen a tevee eit an vuuve.
Dat is nog aoltied vuuf-miljard
lettertekens. Tweê-oönderd kilo
meter in 't ure in overa bordjes
mee max. oönderd. Ik aore d'r
zö verdrietig van eé. Ik aauwe 't
vö gezie vö vandaège. Misschien
bin ik kommende weke beter op
dreef."
Wetend, da 'k gin vrolijk gezel
schap ewist bin, staè ik op in
loape in de richting van de keu
ken om aofscheid te neme van
Marie. Ze staèt mee 'n nieuwe
waèterkoker in d'r aand. „Kiek
's wa 'k van Jan ekregen zeit
ze groas, ,,'n spiksplinternieuwe
waèterkoker." Ik voele oe m'n
kammeraod Jan mien mee z'n
èlleboge opzie douwt. „Dat mot
je toch 's bekieke. Dat is t'r eêne
van 2000 watt. Gegarandeerd in
drie minuten gloeiend eêt
waèter. Da 's eèl wat sneller dan
die tien minuten mee die aauwe
fluitketel op dat fornuis bie jul-
der." Ik voele opnieuw dat
boaze gevoel in mien buuk. ,,'t
Is vö oöns aollemaèle op 't zèllef-
de oagenblik aauwejaèrsaèv-
end", zèg ik fientjes. „Wat doe
je dan mee die zeven minuten
die je overoud?"
Joop van Zijp
«yf'
Het is vast niet toevallig dat
Cor en Jaap in 1952 een
prentbriefkaart met een dorpsge
zicht van Serooskerke (Sch) ver
zonden aan de familie G. Geert-
se, Smidsweg, Serooskerke (Wal
cheren). Even spelen met twee
dezelfde dorpsnamen in één pro
vincie.
Zoals er bijvoorbeeld drie Drie
wegens in Zeeland bestaan. Het
moet een kaart zijn geweest die
al geruime tijd op de plank lag,
want verschillende inzenders ge
ven aan dat de opname van voor
de Tweede Wereldoorlog da
teert.
„Het is de kerk van Seroosker
ke, Schouwen. Deze foto werd
in 1931 gemaakt door S. Ocht-
man uit Zierikzee en uitgegeven
als prentbriefkaart", schrijft J.
C. de Meij uit Serooskerke
(Sch). „Dit was in opdracht van
bakker C. Reinhoud. De auto
die te zien is, staat voor zijn win
kel."
W. P. Woittiez-Zegwaard uit
Breskens en W. C. M. Jumelet
wijzen op het model van de au
to. „Dan moet de kaart uit eind
twintiger of dertiger jaren van
de vorige eeuw zijn."
C. H. de Kraker-Polderman uit
Vrouwenpolder noemt 1934.
„Middelpunt is de nog gepleis
terde NH-kerk met de aange
bouwde consistorie, met daar
aan de 'visbank' en het medede
lingenbord van de gemeente. Na
de watersnoodramp van 1953 is
de kerk gerestaureerd door de
firma L. C. Bom uit Burgh. De
scheve toren is een beetje rech
ter gezet, maar bleef scheef. Het
geheel is nu het aanzien meer
dan waard." P. J. Zweemer uit
Temeuzen vindt dat de
scheefstand van de toren meer
de omschrijving 'iets uit het
lood' verdient.
Volgens inzender De Kraker is
achter de auto café Van de Ber
ge te zien. „Dan het huis van de
familie Straayer, daarnaast het
huis van de familie Klaasse.
Links naast de kerk zie je nog
een stukje van het huis van G.
van der Schelde (post en schoen
maker). Het donker geklede
meisje op de foto is mijn zus Le
na Polderman, oudste dochter
van smid Polderman".
Ze heeft een andere kaart waar
op ook rechts van de auto wonin
gen staan: bakkerij Reinhoud,
smederij Polderman en bakkerij
Pols (later C. Berrevoets).
Ook P. Fonteine-Oosse uit Krab-
bendijke vermeldt veel van deze
namen, eraan toevoegend dat er
in de ring rond de kerk toenter
tijd veel zakenmensen woonden,
zoals Prince, de wagenmaker:
Van de Velde, de metselaar; Van
Poperingen, de schilder; Stoel,
die behang verkocht; Beije, de
timmerman; Ter Poorte, met een
kruidenierswinkeltje; Geleijnse,
de fietsenmaker. Ook boven
meester Van der Linde woonde
aan de ring.
„Nu is er helemaal niks meer op
't dorp wat winkels betreft", al
dus Fonteine. „Bij de kerk staat
een gedenksteen met de namen
van hen die verdronken zijn met
de ramp."
T. Kranendonk uit Noordwelle
stelt dat het vooral de toren van
de uit 1425 daterende kerk is,
die voor herkenning zorgt. „Het
gebouw is na de watersnood
ramp, in 1957 ingrijpend geres
taureerd, waardoor het lelijke
pleisterwerk van de muren ver
dween, de gotische vensters in
ere werden hersteld (hiervoor
zijn zelfs de kerkmuren iets ho
ger geworden) en de 1.40 meter
uit de lood staande toren 70 cen
timeter rechter is gezet. De Alar-
duskerk staat er nu prachtig bij
en is een bezoek zeker waard.''
H. P. Bouwman uit Zierikzee
merkt op dat het huis achter de
auto voor de oorlog café Uit
spanning heette. „Na de oorlog
is deze woning grotendeels ge
sloopt en herbouwd. Wij hebben
daar elf jaar in gewoond."
C. F. Stevense uit Middelburg
attendeert op het feit dat de
dorpsring onverhard is; ook al
een teken dat de kaart dan welis
waar pas in 1952 verzonden is,
maar dat de foto voor de oorlog
(Stevense houdt het op 1931) ge
nomen is.
C. P. Fase uit Sint-Annaland
weet dat Serooskerke (Sch) ook
wel het Geitedurp wordt ge
noemd. „De bewoners hadden
het in vroeger tijden niet rijk.
Dat doet vermoeden dat er veel
geiten gehouden werden; de geit
was volgens een bekend gezegde
de koe der armen. De armoede is
nu voorbij, maar de bijnaam is
vooral onder de oudere bewo
ners blijven voortleven."
Rinus Antonisse
De waardebonnen gaan naar:
A. Fransen-van de Putte, Seroos
kerke (Sch), L. K. van Vaarde-
gem, Westkapelle en J. C. van
Klinken, Serooskerke (W).
Deze keer uit de collectie van Hans Lindenbergh
een dorpsplein in een heel andere regio dan Schou
wen. Vraag is: om welk dorp gaat het? Nadere bij
zonderheden over mensen, voertuigen en gebou
wen zijn van harte welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk zaterdag
31 juli worden gezonden naar: Redactie PZC Bui
tengebied, postbus 31, 4460 AA Goes; per fax
0113-315669; per mail redactie@pzc.nl.
Er zijn drie waardebonnen te verdelen onder in
zenders van een goede oplossing.
foto Chiel Jacobusse
Eeuwenoude dennenstobbe in de Yerseke Moer.
