Ariel Sharons leven loopt gevaar
Irak wordt nieuw Vietnamsyndroom
PZC
Einde bordeelverbod kan
illegale prostitutie niet keren
Mans schrijft boek
over vuurwerkram
v
riAj
Extreem-rechtse rabbijnen roepen indirect op tot doden premier Israël
8 juli 1954
donderdag 8 juli 2004
Jan Mans blikt in een aardig
boekje terug op de vuurwerk
ramp van Enschede op 13 mei
2000. De ramp-burgemeester
vertelt.
door Bert Janssen
Hij staat op een feestje in
Delden, in spijkerbroek
en T-shirt, goed glas wijn er
bij. Asperges van Twents boe
renland worden geserveerd.
De zaterdag straalt, het is 13
mei 2000. Jan Mans en zijn
vrouw Anny zijn wezen fiet
sen, met collega-commissaris
sen van de waterleidingmaat
schappij. Even voor half vier
loopt zijn chauffeur de zaal
in. Er kan wat gebeurd zijn
in Enschede. Is de burgemees
ter gepiept? Nee. Mans belt
en belt, maar bereikt nie
mand; geen brandweer, geen
politie. Lijnen zijn dood.
Zo begint burgemeester Jan
Mans zijn relaas, in het plotse
ling en zonder presentatie ver
schenen boekje 'De vuurwerk
ramp van Enschede'. Hij
schreef dat met gemeentese
cretaris Arjan van Gils en de
Leidse hoogleraren Uri Ros
enthal en Erwin Muller. Hun
COT Instituut voor Veilig
heids- en Crisismanagement
heeft bestuurlijk Enschede
vanaf 'Uur Nul' geadviseerd.
Mans laat de dienstauto in
vliegende vaart naar Ensche
de rijden. Ze zien de onheil
spellende gitzwarte rookko
lom boven de stad en rijden
richting rampgebied. „Fout
dus, want het is er ook bij mij
ingeramd - als er wat ge
beurt, ga je naar het crisiscen
trum." Ze halen Roombeek
niet, rijden zich vast op de
Oude Markt. „Overal hectiek,
mensen die staan te bellen en
natuurlijk ook geen contact
kunnen krijgen. Ik weet nog
dat Anny me vastpakt en
zegt: „Wees jezelf". Ik ren het
stadhuis, het crisiscentrum,
binnen." De burgervader
heeft geen notie wat er ge
beurd kan zijn. Het duurt tot
een uur of zeven voor Mans
doorkrijgt dat S.E. Firewi
met twee alles vernietigt
explosies in de lucht is ge
gen. De chaos is giganti
Zeker als gemeld wordt
ammoniaktanks van Gro
branden. „Ik ben bijna d
laat. Dat is rampzalig. Vri
mende ammoniakgassen
dodelijk. Ik denk: al
mensen die over straat lo|
Toen dacht ik echt even:
weet ik het niet meer. Gel
kig komt tien minuten 1;
de melding dat het niet
de orde is."
Onderzoek
Het ministerie van Volks
zondheid oefent na de ra
stevige druk uit om een
vangrijk gezondheidsonc
zoek te houden. Machtspe
tjes tussen Den Haag en 1
schede volgen.
Uiteindelijk gaan slachtofl
en hulpverleners in'eent
bij de vliegbasis Twen
door de medische molen,
krijg de opdracht om het
ongeveer feestelijk te open
met m'n eerste plasje, m'n e
ste prikje. Dat heb ik niet;
daan. Dat was niks voorn
Ik kon er heel boos over w
den. Ze hebben zelfs nog
probeerd de koningin er ni
toe te krijgen, want die v
toch ook in het rampgebi
geweest."
De commissie Oosting mo
van de gemeente Enschede;
derzoeken wat er is gebeu
en hoe dat kon. Mans vin
dat Oostings onderzoek tl
gend lang duurt. Eind febn
ri 2001 komt eindelijk het ra
port. De conclusie van 0;
ting: de ramp zou niet zijng
beurd als één van de schaki
- Fireworks, Enschede, Rijl
sterker was geweest. „Oo
ting is mild over de bran
weer. Als hij die had afgesch
ten, zou het voor mij op d
moment ook voorbij zijn."
De vuurwerkramp van Ensch
de; Bestuurlijke vertellingen
Uri Rosenthal, Jan Mans, Aijs
van Gils en Erwin Muller. Uit
Bert Bakker; 12,95 euro; 160p
gina's. ISBN 90 351 26572.
door Ad Bloemendaal
Premier Ariel Sharon draagt
geen kogelwerend vest, zelfs
niet bij optredens in het open
baar. „Ze maken ze niet in mijn
maat", grapte hij deze week.
Zijn voorgangers, Benjamin
Netanyahu en Ehud Barak, gin
gen nooit zonder de deur uit.
Dat was de regel, na de geweld
dadige dood van premier Jit-
schak Rabin, in november 1995.
Rabin werd vermoord door een
joodse Israëliër, een rechtsextre-
mist die vond dat de premier de
doodstraf verdiende voor het
uit handen geven van delen van
het Land Israël. Nu Sharon een
plan heeft ontvouwd voor de
evacuatie van de Gazastrook en
een klein deel van de Westelijke
Jordaanoever zijn in ex
treem-rechtse kringen weer de
zelfde geluiden te horen als des
tijds.
Sharon heeft dus alle reden
zich ongerust te maken en dat
doet hem pijn. „Als iemand die
zijn leven lang in Israëls oorlo
gen joden heeft verdedigd, moet
ik me nu zelf tegen joden be
schermen", zei hij deze week.
Maar het omgespen van een ko
gelwerend vest is zijn eer te na.
Het hoofd van de Israëlische vei
ligheidsdienst, Avi Dichter, laat
er geen onduidelijkheid over be
staan dat het leven van Ariel
Sharon gevaar loopt. Woorden
doden niet, maar uitlatingen
van rechtsextremistische politi
ci, activisten en rabbijnen
scheppen wel de troebele bron
waaruit een potentiële moorde
naar kan putten.
Met geweld
In een bijeenkomst met de mi
nisterraad noemde Dichter drie
1 recente voorbeelden van extre
me retoriek. Uri Elitzur, hoofd
redacteur van het kolonisten-
I tijdschrift Nekuda en Qoit een
naaste medewerker van pre
mier Benjamin Netanyahu, ver-
i klaarde onlangs te verwachten
j' dat kolonisten in de te evacue-
II ren nederzettingen zich met ge-
1 weid zullen verweren tegen mili-
ji tairen die hen hun huizen uit
De Israëlische premier Ariel Sharon bij een kabinetsbijeenkomst deze week. foto Nir Elias/RTR
zetten. En Elitzur had daar alle
begrip voor.
De in Jeruzalems oude stad ope
rerende rabbijn Avigdor Neben-
zahl verwees naar het rabbinale
oordeel 'din rodef', dat het ver
moorden toestaat van joden die
enig deel van het bijbelse Land
Israël overdragen aan niet-jo
den. Ook de moordenaar van Ra
bin, Yigal Amir, noemde dat
destijds in zijn verweer. Tenslot
te vertelde Dichter dat luite
nant-kolonel rabbijn Yakutiel
Vizner, geestelijk verzorger van
de noordelijke militaire sector,
in Jeruzalem is lastiggevallen
door een groep rechtsextremis-
ten. Hij werd met zijn vrouw
door de groep ingesloten, be
spot en bedreigd, tot hij door de
politie kon worden ontzet. Viz
ner had als legerrabbijn zijn
goedkeuring gegeven aan de
ontruiming van een synagoge,
die activisten van de radicale
Kach-beweging zonder toestem
ming van het leger hadden inge
richt in de buurt van een neder
zetting op de Westelijke Jor
daanoever.
Er zijn meer voorbeelden. Maan
dagavond vertoonde een van de
Israëlische televisienetten opna
men van een bijeenkomst in een
synagoge in Gush Katifhet ne-
derzettingenblok in de Ga
zastrook dat op de nominatie
staat te verdwijnen. Vier rechts-
extremisten onderwezen er en
kele tientallen kolonisten in tac
tieken voor het aanpakken van
Sharon. Moord werd niet als op
tie genoemd, maar wel hinder
lijk volgen. Het gaat niet zozeer
om wat de extremisten precies
zeggen - ze zorgen er doorgaans
voor met hun uitspraken net
binnen de Israëlische wet te blij
ven - maar om de sfeer die ze
scheppen.
Net als elders in de wereld
vormt ultra-rechts in Israël een
verongelijkte minderheid van
revanchisten en racisten, maar
in de gevoelige sfeer van het
Israëlisch/Palestijnse conflict
kunnen ze onnoemelijk veel
schade aanrichten.
Links complot
De aanhangers zijn er vast van
overtuigd dat de gevestigde
machten - regering, veiligheids
dienst, politie, opperrabbinaat,
rechterlijke macht en wat dies
meer zij - zich in dienst hebben
gesteld van een links complot,
dat is gesmeed om het Land Is
raël te verkwanselen. Het verde
digen van het Land beschou
wen ze als een goddelijk gebod,
waarvan de naleving veel be
langrijker is dan het gehoorza
men van militairen, politiemen
sen, de regering of de wetten
van de staat. Net als Sharon
heeft ook radicaal rechts een
losmakingsplan, maar dat laat
ste is gebaseerd op de verdrij
ving van Palestijnen. Het is im
mers te gek voor woorden, zegt
men daar, dat de Israëlische re
gering volgend jaar joden uit
hun huizen in de Gazastrook
zet en Arabieren in hetzelfde ge
bied ongemoeid ,laat.
De waarschuwing van het
hoofd van de veiligheidsdienst
dat het leven de premier gevaar
loopt, is in extreem-rechtse
kring zeer slecht gevallen, en er
zelfs uitgelegd als opruiing.
Noam Federman, onofficieel
woordvoerder van de illegale
Kach-beweging, zegt dat 'Dich
ter en zijn bende' er de basis
mee hebben gelegd voor 'de li
quidatie van mij en mijn vrien
den'. Het is hun bedoeling, zegt
hij, het vermoorden van Ariel
Sharon uit te lokken 'en het
daarna op mijn conto te schrij
ven'. Daarmee acht hij het be
staan van een samenzwering be
wezen. GPD
van onze redactie binnenland
Illegale prostitutie is vrijwel
niet te bestrijden. Dat meent
de Rode Draad, belangenvereni
ging voor prostituees. „Zowel
mannen als vrouwen van buiten
de Europese Unie worden niet
meer getolereerd in Nederland
se prostitutiebedrijven en zijn
daarom uitgeweken naar illega
le escorts en ondergrondse cir
cuits", constateert de woord
voerster van de Rode Draad.
Uit een onderzoek van het mi
nisterie van Justitie blijkt dat
er nog veel mis is in deze
branche.
De opheffing van het bordeel
verbod in 2003 heeft daar niet
veel aan veranderd.
„Uit berichten van klanten op
internet blijkt wel dat de markt
voor illegale prostitutie beperkt
is", zegt de woordvoerster van
de Rode Draad. Een opmerke
lijk verschijnsel is dat heel wat
vrouwen van buiten de EU, on
der meer Russinnen en La
tijns-Amerikaansen, illegaal
werken in het legale circuit van
clubs en privé-huizen buiten de
Randstad.
Volgens de Rode Draad is hun
positie nog even slecht als vóór
de wetswijziging. Ze verdienen
slecht, leven vaak geïsoleerd en
zijn afhankelijk van derden.
„Wij horen dat deze vrouwen
zich van alles van klanten moe
ten laten welgevallen, nauwe
lijks of niet hun werkplek kun
nen verlaten en ook niet op
zoek kunnen naar een bedrijf
waar de omstandigheden beter
zijn. Zij zijn immers afhanke
lijk van de exploitant, die zich
op zijn beurt beroept op het ge
doogbeleid van de politie".
Verblijfsvergunning
Het kabinet vindt dat gemeen
ten aan dit bezwaar tegemoet
moeten komen door coulanter
te zijn in het verstrekken van
vergunningen aan parenclubs,
erotische cafés en bordelen voor
homo's. Slachtoffers van vrou
wenhandel hebben in de nieuwe
situatie recht op een. tijdelijke
verblijfsvergunning zodat ze als
getuige in een proces kunnen op
treden en gebruik kunnen ma
ken 'van opvangvoorzieningen.
Degenen die bijvoorbeeld uit
angst voor de handelaren niet
weten of ze aangifte gaan doen,
krijgen drie maanden bedenk
tijd. Dit wordt aangeduid als de
'B9-regeling'.
Volgens de Rode Draad wordt
die regeling in de praktijk niet
altijd correct of zelfs helemaal
niet door de politie toegepast.
„Op ons kantoor melden zich
schrijnende gevallen", zegt de
woordvoerster. „Bijvoorbeeld
van een Bulgaarse vrouw die
ernstig bedreigd werd en daar
van aangifte deed. Dat het geen
loze bedreigingen betrof bleek
wel toen haar moeder in Bulga
rije zo ernstig mishandeld werd
dat de dood erop volgde. De
vrouw in kwestie kreeg van de
politie ondanks het gevaar dat
ze liep het advies om terug te
gaan naar Bulgarije. Volgens de
Nationale Rapporteur Mensen
handel overkomt dit veel vrou
wen die bereid zijn aangifte te
doen." GPD
De Wallen in Amsterdam.
foto Phil Nijhuis/GPD
Na de bittere nederlaag, in Vietnam
concludeerden president Nixon
en zijn naaste medewerker Kissinger
dat de mislukte interventie duidelijk
maakte dat de Amerikaanse macht niet
onbeperkt was. De Verenigde Staten
waren geen hegemoniale speler die kon
doen en laten wat hij wilde, zonder
zich iets aan te trekken van de andere
grote mogendheden.
De betrekkingen met de Sovjetunie en
- communistisch China werden verbe
terd en tegelijkertijd werden de beide
communistische reuzen ten voordele
van de Verenigde Staten tegen elkaar
uitgespeeld. Met militair optreden
•moesten de VS voortaan veel voorzichti
ger zijn. Alleen bondgenoten die in mili
tair opzicht zichzelf konden helpen zou
den nog Amerikaanse steun krijgen. De
oorlog in Vietnam veroorzaakte een
langdurige interventie-angst, het zoge
naamde Vietnamsyndroom.
Op de rechtervleugel van de Republi
keinse partij manifesteerde zich in die
jaren al een nieuw type van gedreven,
ideologisch bevlogen conservatieven.
Hun woordvoerder was Ronald Rea
gan. Deze nieuwe conservatieven, waar
van toen ook al Dick Cheney, de huidi
ge vice-president en Donald Rumsfeld,
de huidige minister van. Defensie deel
uitmaakten, waren van mening dat
Nixon en Kissinger volkomen verkeer
de conclusies hadden getrokken uit de
nederlaag in Vietnam. Het Amerikaan
se leger had de krachtmeting met de
Vieteong en de Noord-Vietnamese
strijdkrachten best kunnen winnen als
het niet jammerlijk in de steek was ge
laten door de Amerikaanse politici. De
politici hadden teveel geluisterd naai
de binnenlandse kritiek en daarom, het
leger te weinig ruimte en tijd gegeven.
De Verenigde Staten waren nog steeds
de sterkste mogendheid ter wereld.
Noodzakelijk was alleen het herstel
van het nationale zelfvertrouwen en de
militaire kracht van de natie. Was dat
gebeurd, dan moesten de VS hun mili
taire macht ook durven gebruiken. Er
was geen enkele reden om zoete brood
jes te bakken met de Sovjetunie. Dat
beperkte slechts via allerlei, overbodige
accoorden de bewegingsvrijheid van de
Verenigde Staten.
Een klein decennium later werd Ro
nald Reagan tot president gekozen. Hij
herstelde inderdaad het zelfvertrou
wen van de natie en zorgde voor een
sterke groei van de defensiebegroting.
Van een gedurfd gebruik van de militai
re macht van de Verenigde Staten
kwam het echter tijdens zijn president
schap niet.
Pas Reagans opvolger George Bush sr.
slaagde er in het Vietnamsyndroom gro
tendeels te genezen door zijn effectieve
militaire interventie tegen de Iraakse
bezetting van Kuweit in 1991. De Kou
de Oorlog was ondertussen afgelopen
en dat betekende dat de VS nu de enige
supermacht ter wereld was. De bewe
gingsvrijheid van de Amerikanen was
daardoor veel groter geworden. De con-
servatieve scherpslijpers in de Republi
keinse partij meenden echter dat de De
mocratische opvolger van Bush sr., Bill
Clinton, veel te weinig gebruik maakte
van de ongelimiteerde militaire moge
lijkheden van de VS. Toen de conserva
tieve Republikeinen in 2001 aan de
macht kwamen, besloten zij de Ameri
kaanse macht heel anders te gaan ge
bruiken. De Verenigde Staten gingen
doen wat zij noodzakelijk achtten, zon
der acht te slaan op de opvattingen van
andere naties. Na de aanslagen van 11
september werd dit beleid nog scherper
gedefinieerd. We kunnen de aanval op
Irak, een direct resultaat van deze idee
ën, dus beschouwen als een gevolg van
de conservatieve reactie op het echec in
Vietnam, via de tussenstations van Ro
nald Reagan en het einde van de Koude
Oorlog.
Daarom is het wel hoogst ironisch dat
de situatie in Irak in tal van opzichten
op benauwende wijze doet denken aan
de interventie in Vietnam, al zullen er
in Irak ongetwijfeld veel minder Ameri
kanen sneuvelen. De aanval op Irak
heeft de politieke verhoudingen zowel
binnen de VS als internationaal sterk
gepolariseerd. Het Amerikaanse optre
den is gelegitimeerd met een reeks van
hele en halve leugens en heeft de geloof
waardigheid van de Amerikaanse rege
ring ernstig aangetast. De kosten van
de onderneming zijn veel hoger dan
aanvankelijk gedacht. In hun strijd te
gen een tegenstander waarvan de iden
titeit niet duidelijk is en die zich moei
lijk laat onderscheiden van de burger
bevolking gebruiken de Amerikanen
methoden die geheel in strijd zijn met
hun eigen mooie beloften en beginse
len, waardoor de legitimiteit van de in
terventie verder wordt aangetast. Hoe
lang de Amerikanen ter plaatse zullen
moeten blijven om een burgeroorlog of
de desintegratie van Irak te vermijden
is onduidelijk. Een duidelijke exit-stra
tegie is afwezig, net als in Vietnam, en
dat terwijl een kleine meerderheid van
de Amerikaanse bevolking al schoon
genoeg heeft van het Irakese avontuur.
Tenslotte is daar de pijnlijke vraag of
deze operatie de veiligheid van de Vere
nigde Staten en het Midden-Oosten
werkelijk heeft vergroot. Het tegendeel
lijkt eerder het geval. Voor de funda
mentalistische terroristen is het Ameri
kaanse optreden in Irak in allerlei op
zichten een geschenk uit de hemel en
vanwege de bezetting van Irak wordt
de strijd tegen het terrorisme verwaar
loosd.
Zo produceert het Vietnamsyndroom
alsnog een Iraksyndroom. GPD
VIETNAM - De Franse minis
ter-president Mendès-France
heeft goede hoop op een wa
penstilstand in Vietnam. De
Franse troepen vechten daar
met weinig succes tegen rebel
len die af willen van het kolo
niale bewind, Mendès-France
wil echter niet wijken en is
zelfs bereid dienstplichtigen
naar Indo-China te sturen.
KOELHUIS - De vierjarige
Keesje Meijer heeft de eerste
steen gelegd voor een koelhuis
voor aardappelen en uien in
Kruiningen. Het moderne com
plex gaat bestaan uit een sor-
teerhal, een aardappelwasin
richting en 26 koelcellen. 1
eerste cellen worden in septei
ber in gebruik genomen.
DIRECTEUR - Mr J.L. Nie
wenhuis volgt G.J. de Jongei
als directeur van de Provinci
le Stoombootdiensten. De Ja
ge had vanaf 1924 de leidii
over de Zeeuwse veren.
WIELERSHOW - Tijdens e
wielershow in het Olympis
Stadion te Amsterdam is t
Nederlandse Tourploeg uitgi
zwaaid. Vroegere touiw
naars, onder wie Mauri
Garin (1903) waren ook aai
wezig bij de show.
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A. L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Stationpark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel: (0113)315500
Fax:(0113)315669
E-mail: redactie@pzc.nl
Middelburg:
Buitenruststraat18
Postbus 8070
4330 EB Middelburg
Tel: (0118)493000
Fax: (0118)493009
E-mail: redwalch@pzc.nl
Goes: Stationspark 28
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113)315670
Fax. (0113)315669
E-mail: redgoes@pzc.nl
Terneuzen:
Willem Alexanderlaan 45
Postbus 145
4530 AC Terneuzen
Tel. (0115)645769
Fax. (0115)645742
E-mail: redtern@pzc.nl
Hulst: Baudeloo 16
Postbus 62
4560 AB Hulst
Tel: (0114)372776
Fax: (0114)372771
E-mail: redhulst@pzc.nl
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel: (0111 )454647
Fax: (0111)454657
E-mail: redzzee@pzc.nl
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8.00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30 tot 17.00 uur
Internet: www.pzc.nl
Internetredactie:
Postbus 31
4460 AA Goes
E-mail: web@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800-0231231
op maandag t/m vrijdag
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 12.00 uur.
Abonnementen:
0800-0231231
(bij acceptgirobetaling geldleen
toeslag)
per maand: 19,45
per kwartaal: 56,60
per jaar: €217.00
Voor toezending per post geldt een
I: lezersservice@pzc.nl
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maandvctf
het einde van de betaalperiode.
PZC, t.a.v. lezersservice.
Postbus 314460 AA Goes
Losse nummers per stuk:
maandag t/m vrijdag: 1,20
zaterdag: 1,70
Alle bedragen zijn inclusief 6%BW
Bankrelaties:
ABN AMRO 47.70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties:
Alle advertentie-orders worden
uitgevoerd overeenkomstig de
Algemene Voorwaarden van
Wegener NV en volgens de Regelen
voor hel Advertentiewezen.
Overlijdensadvertenties:
maandag t/m vrijdag:
tijdens kantooruren
zondag: van 16.00 tot 18.00 uur
Tel. (0113)315555
Fax. (0113)315549
Personeelsadvertenties:
Tel: (0113)315540
Fax:(0113)315549
Rubrieksadvertenties (kleintje5.
Tel. (0113)315550
Fax. (0113)315549
Voor gewone advertenties:
Noord- en Midden-Zeeland
Tel. (0113)315520
Fax. (0113)315529
Zeeuws-Vlaanderen
Tel: (0114)372770
Fax: (0114)372771
Internet: www.pzc.nl/adverteren
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV is een onderdeel van het Wegener-concern Oed®
aan ons verstrekte gegevons hebben wij opgenomen in een bestand dat wordt gebruikt vo#
(abonnementen)administratie en om u te (laten) informeren over voor u relevante diensten
ducten van de titels en de werkmaatschappijen van Wegener of door ons zorgvuldig 9eselS*
de derden. Als u op deze informatie geen prijs stelt dan kunt u dit schriftelijk meidon bij: rZ^
zersservice, Postbus 31,4460 AA Goes.
Behoort tot WGGGNGR
