Afschaffing arbeidstijdverkorting zaait verdeeldheid
kustvaart
PZC
RUDEN RIEMENS
mm,
zaterdag 3 juli 2004 W2
FOTOGRAFIE
Als de ATV-dag wordt afgeschaft zou het gevolg kunnen zijn dat de kinderen af en toe mee moeten naar het werk.
foto Harmen de Jong/GPD
De ingewikkelde agenda's
van tweeverdieners met
(jonge) kinderen en talrijke an
dere Nederlanders met zorg
verplichtingen leunen in ster
ke mate op het verschijnsel
atv-dagen. Het schrappen van
die verlofdagen - de roep om
afschaffing van de arbeidstijd
verkorting klinkt steeds luider
- brengt dit uitgebalanceerde
bouwwerkje aan het wanke
len. „Ik denk dat mensen zich
eerder ziek zullen melden als
de atv wordt afgeschaft.
Minister Brinkhorst (economi
sche zaken) vindt het nogal
makkelijk. Als we met z'n allen in dit
land wat harder werken, gaat het
vanzelf beter. Schaf de arbeidstijd
verkorting (atv) van al gauw twaalf
dagen per jaar maar af. Lijnrecht te
genover hem staat Anita Zeverens
(41) uit Venray, werkende moeder
met een baan in het bedrijfsleven:
„Voor mij is het een ramp als de atv
wordt afgeschaft. Het gezinsleven
stort dan als een kaartenhuis in el
kaar."
Ziedaar de twee uitersten van een dis
cussie die eind jaren zeventig van de
vorige eeuw begon. Er waren toen
veel werklozen, vooral jongeren. De
economie zat in een dip, als gevolg
van de oliecrisis van 1974. Uitzicht
op groei was er niet. Er leek maar
één mogelijkheid om te voorkomen
dat het aantal uitkeringsgerechtig
den sterk zou groeien: het bestaande
werk verdelen over meer mensen.
Dat betekende dus korter werken.
Ouderen via goede vertrekregelingen
eruit, goedkope jongeren het arbeids
proces in. De vakbonden waren be
reid looneisen in te ruilen voor werk,
werkgevers hoefden geen financiële
veer te laten omdat de werknemers
korter gingen werken.
Behalve de vut (regeling voor ver
vroegde uittreding van ouderen) was
er de arbeidstijd- of arbeidsduurver
korting voor iedereen. Minder uren
per week (terug van 40 naar 38, of 36
uur) plus een aantal extra vrije da
gen per jaar (tussen 10 en 14, afhan
kelijk van de cao). Wat dertig jaar ge
leden begon als een economische
noodgreep, is in de loop der jaren een
maatschappelijk fenomeen gewor
den. Voor menigeen is de atv niet
meer weg te denken uit het leven.
Anita Zeverens hoeft niet na te den
ken waarom atv nog steeds noodzake
lijk is, ook al komt er een vergrij-
zingsgolf aan (met als gevolg een ge
brek aan werknemers) en moet de
stagnerende economie op gang wor
den geholpen.
Haar argumenten staan model voor
het jonge gezin in de prestatie-maat
schappij: „Ik werk vier dagen als lo
gistiek medewerker bij een farmaceu
tisch bedrijf voor diergeneesmidde
len. Maandag is mijn vaste vrije dag,
dan zorg ik voor mijn drie jarige
zoontje. Die dag doe ik ook bood
schappen voor de hele week, het huis
houden, de administratie en achter
stallige klusjes."
Haar atv-dag gebruikt ze voor cala
miteiten, bijvoorbeeld als haar zoon
tje ziek is. „Maar ook als ik onver
wacht moet helpen bij een activiteit
op de crèche. Bij ons bedrijf kunnen
wij atv opnemen in verlofuren. Dat
maakt mij flexibel. Als ik plotseling
met mijn zoontje naar de dokter
moet, kom ik een paar uur later. Mijn
man heeft een drukke baan als hoog
leraar bij de Universiteit van Maas
tricht, dus ik vang bijna altijd alle ca
lamiteiten op."
Zij moet er niet aan denken dat zij
een aantal dagen per jaar kwijtraakt,
als minister Brinkhorst - gesteund
door werkgeversvereniging
VNO-NCW - zijn zin krijgt. „Ik denk
dat de werkdruk enorm toeneemt als
de atv wordt afgeschaft. Nu neem ik
ook wel eens een atv'tje als ik het ge
voel heb dat ik aan mijn taks zit. In
een extra lang weekend tank ik weer
lekker bij. Als de atv-dag verdwijnt,
wordt dat veel moeilijker. Mijn va
kantiedagen moet ik dan achter de
hand houden voor als er iets met
mijn zoontje is en 's zomers wil ik na
tuurlijk ook wel een paar weken weg.
Uiteindelijk komen we met z'n allen
veel meer onder druk te staan. Ik
denk dat mensen zich eerder ziek zul
len melden als de atv wordt afge
schaft."
Bij het Centraal Planbureau (CPB)
wordt al een tijdje gerekend aan ver
schillende modellen voor langer wer
ken. Per week, per jaar, per arbeid
zaam leven. De vraag is daarbij voor
al: wat levert het op? In theorie is lan
ger werken economisch voordelig,
maar pas op, zegt Jacqueline Timmer
huis van het CPB. „Langer werken
zal nooit gratis zijn. Dus nemen de
kosten voor bedrijven toe."
De geschiedenis geeft haar gelijk. De
atv en de vut zijn in de afgelopen de
cennia 'gekocht' door de vakbonden,
in ruil voor af te zien van looneisen.
Met andere woorden: terugdraaien
van atv leidt tot looneisen - niets
komt voor niets in de moderne econo
mie, Brinkhorst zijn vadeflandslie-
vendheid ten spijt.
Het is bovendien de vraag hoe het
praktisch zal uitwerken. Aaldert Mel-
lema, intensive-care verpleegkundi
ge en beleidsmedewerker bij NU'91,
de beroepsorganisatie voor verpleeg
kundig en verzorgend personeel: „Bij
ons is de atv-dag al in 1997 afge
schaft. De 36-urige werkweek kwam
daarvoor in de plaats. Dat leverde
toen vooral op de werkvloer veel pro
blemen op. Mensen moesten hetzelf
de werk doen in minder uren, er
kwam geen extra personeel bij." Vol
gens'hem leidt verlenging van de
werkweek niet tot meer deelname
aan het arbeidsproces zoals het kabi
net wil. „In de zorg is dat zeker niet
het geval. Bijna negentig procent van
het personeel is vrouw, werkt partti
me en blijft dat ook zfeker doen. Een
voorbeeld: een verpleegkundige met
drie kinderen werkt vierentwintig
uur in een ziekenhuis. Die andere
twee dagen zijn volgepland met acti
viteiten voor het gezin. Moeder moet
mee naar zwemles, de sportclub, het
kinderfeestje of helpt als leesmoeder
op school. Het hele gezinsleven is in
gericht op deeltijdwerk, dat gaan
mensen echt niet veranderen."
Tegenover deze geluiden staan ook
andere. Het onderwijs bij voorbeeld
neemt liever vandaag dan morgen af
scheid van de atv-dagen. „Wij zijn er
niet rouwig om", zegt Ton Duif, voor
zitter van de Algemene Vereniging
voor Schoolleiders, een beroepsvere
niging voor directeuren van basis
scholen. „Nu zijn het meestal direc
teuren die voor de klas gaan staan als
een juf of meester een atv-dag op
neemt. Organisatorisch is dat altijd
lastig, ander werk moet blijven lig
gen."
Wim Van der Lee, directeur van ba
sisschool Koningin Wilhelmina in
Ouderkerk a/d IJssel valt hem bij:
„In het onderwijs hebben wij twaalf
weken vakantie: dat is maar liefst 60
dagen per jaar. Waar kom je dat te
genwoordig nog tegen? Daarnaast
hebben fulltime-leerkrachten nog
14,5 atv-dagen per jaar. Ik vind het
prima om die in te leveren, graag
zelfs. In het onderwijs hebben we om
de zes a zeven weken vakantie. Even
pauze, mooier kan het niet. Dit jaar
heb ik mijn atv-dagen laten uitbeta
len, het was zo druk op school!
De plannen van Brinkhorst verdelen
ook het kabinet. „Als een werknemer
tien procent meer gaat werken, wil
hij ook tien procent meer betaald kn;
gen. Dat geld is er op dit moment
domweg niet", zei minister De Geus
(sociale zaken) vorige week na afloo;
van de ministerraad. Daar was voor
het eerst gesproken over de Nota
voor Groei van Brinkhorst.
Premier Balkenende zei boos te zijn
dat de voorstellen voor de groeibrief
via Brinkhorst naar de media zijn 'ge
lekt'. Hij ontkende dat er knallende
ruzie is in het kabinet. „Er is verschi
van mening, maar ik denk dat we er
over ruim een week wel uit zijn."
Als het kabinet met een gezamenlijk'
standpunt komt, is dat pas het begm
van de discussie. Nu het poldermode,
flink is ingescheurd en de polarisatie
weer voelbaar is in het Nederlandse
debat, valt er voor het eerst sinds ja
ren aan de cao-tafels weer wat te vet
hapstukken over procenten loon. Ee
oude vakbondswijsheid is dat 'een
dag' ongeveer 0,4 procent loon bete-
kent. „Gaan we praten over vijf of
tien dagen minder atv?", zegt een er- r
varen FNV-bestuurder. „Dat gaat s
mijn leden dus geld opleveren.
Overigens heeft iedereen in deze dis
cussie gelijk. De afgelopen dertig 5
jaar is nimmer aangetoond wat atv 1
nu precies heeft opgeleverd aan extr. c
werkgelegenheid of minder werklo-
zen. De arbeidsmarkt in Nederland! e
een op hoog tempo draaiende carros g
sel, waar mensen in- en uitstappen, u
Omdat het beter gaat, omdat het b
slechter gaat, omdat bedrijven in- j C
krimpen of juist uitbreiden. Geenedjk
noom die kan zeggen wat hierin he! s
aandeel is van arbeidstijdverkorting b
Dus zal de discussie uiteindelijk uit- h
draaien op de twee basiselementen d
van elke gedachtenwisseling over lc
werk en inkomen: hoeveel kost hete v
hoe blijven bedrijven (inclusief de ti
overheid) aantrekkelijk voor (poten! d
tiële) werknemers. Zijn mensen sim- n
pelweg in staat een baan te combine IS
ren met hun gezinsverplichtingen'! U
Vooral om dat laatste gaat het. Mins v,
ter Brinkhorst mag met zijn interns- o:
tionale blik wel denken dat er in Nfttc
derland te kort wordt gewerkt, Anit V
Zeverens weet uit ervaring dat het-* ni
haar huishouden allemaal maar ne: n<
loopt. Trek daar de atv uit en de hel bi
boel begint te kraken. k;
Carine Neefjes R
James McGoni£
