>zc
nbegrip na besluit over Zeeuws
Buitenstaanders innoveren mosselkweek
Kinderen vertellen in boek zelf over kanker
Provincie laat eerste
schip varen met
olie van koolzaad
13
fillister Remkes erkent streektaal niet na negatief advies Taalunie
Irijwilligersdag
oor werkers in
et landschap
Handelingen
i Aardenburg
Celstraf voor ontucht met 14-jarige
Vloedgolven door snelle schepen
Aangifte van smaad
Tunnel alternatief voor Ring
Danceparade
beleeft zijn
vierde editie
donderdag 24 juni 2004
swb
jnrRinus Antonisse
JDELBURG - „Absoluut
leuk jubileumgeschenk",
ieert voorzitter C. Martens
ide 75-jarige Zeeuwsche Ver-
voor Dialectonderzoek,
hel niet erkennen van de
euwse dialecten als streek-
jal. „Maar we gaan gewoon
misschien wel met meer
nicht na de afwijzing, 't
jéuws bluufd bestaen."
(artens begrijpt het besluit van
juister Remkes niet. „Het
iws is wel degelijk een regio-
letaal als je kijkt naar karak-
leigenschappen en taalkundi-
mtgangspunten. Met de argu-
Kiten van de minister kun je
zeggen dat het Nederlands
itaal is en dat alle Germaan-
ialenéén geheel zijn."
denkt dat het afwijzend ad-
van de Taalunie - een Ne-
ands-Vlaams gezelschap -
doorslag gaf. Martens acht
niet uitgesloten dat de Bel-
che taalstrijd (Vlaanderen
tra Wallonië) hierbij een rol
lt. „Als verschillende regio-
talen worden erkend, zien
flamingen dat als verzwak-
van de positie van het
ems. Dat willen ze niet."
leputeerde H. van Waveren
DA, cultuur) is teleurgesteld
het besluit van minister
;es. „We hebben duidelijk
1ÖES - Stichting Landschaps
eer Jfeeland houdt zaterdag
en vrij will igersdag.
M gebeurt bij het centrum
sldis Naturalis bij Sint-Maar-
riijk, vanaf 12.00 uur. Onder-
tel is onder meer een excursie
r natuurgebied de Pluijm-
Ook worden de 'gouden jiri-
;n' uitgereikt aan de vrijwil-
ffirs die zich afgelopen jaren
idrukkelijk in de kijker heb-
gewerkt.
1RDENBURG - De Stichting
«Itureel Aardenburg houdt
idwandelingen op de don-
idagavonden in juli en augus-
Onder leiding van een gids
onen deelnemers kennisma-
met de natuur, de historie
de culturele ambiance,
f wandelingen duren ander-
ii uur. De start is telkens om
00 uur op de Markt. De eer
wandeling is op 8 juli, de
tste op '26 augustus. De gid-
hebben hun eigen voorkeu-
fi. waardoor geen enkele wan
ting precies hetzelfde is. De
Se laatste donderdagen staan
Mes met een bepaald thema
"f net programma. Op 12 augus-
staan de Sint Baafskerk en
BlCastellum centraal. De twee
^opvolgende donderdagen
tt om respectievelijk een na-
iir- en een poëziewandeling.
argumenten vóór erkenning aan
gedragen. Het had een stimu
lans voor het Zeeuws betekend.
Die missen we nu."
Van Waveren vindt het wel 'na
vrant' dat de afwijzing komt
van een regering met minis
ter-president Balkenende, die
het Zuid-Bevelandse dialect als
basis heeft. „We hebben ook via
informele lijnen aandacht ge
vraagd voor de Zeeuwse wens,
maar ik reken het premier Bal
kenende niet persoonlijk aan."
Uit de overwegingen van de mi
nister maakt Van Waveren niet
op dat het een politiek besluit
betreft. „Ik kan me niet voorstel
len dat in het advies van de
Taalunie de Belgische taalkwes
tie doorslaggevend is geweest."
De gedeputeerde gaat met de
dialect-belanghebbenden over
leggen 'oe noe'. In de brief van
de minister ziet hij op het eerste
gezicht weinig (juridische) aan
knopingspunten om beroep aan
te tekenen of naar het Europese
Hof te stappen. Een definitief
besluit hierover valt binnen zes
weken.
Consulent streektaal V. de Tier
van de Stichting Cultureel Erf
goed Zeeland (SCEZ) zag de bui
al hangen. Ze noemt de benade
ring van de Taalunie - het Ne
derlands is koepel voor alle dia
lecten - verkeerd. „Het Zeeuws
is geen dialect van de standaard
taal, omdat het net als het Ne-
dersaksisch en het Limburgs,
weinig heeft bijgedragen tot het
ontstaan van die standaardtaal,
in tegenstelling tot het Hollands
bijvoorbeeld", betoogt De Tier.
Ze vindt het besluit met name
jammer, omdat een erkenning
een maatschappelijke waarde
ring inhoudt voor de sprekers
van het Zeeuws, die trots zijn op
die taal en die ook durven te ge
bruiken als de omstandigheden
dat toelaten. De Tier wil de af
wijzing echter niet als een abso
luut dieptepunt zien.
„Ik neem aan dat de provincie
zich blijft inspannen om het
Zeeuws te beschermen, samen
met de verenigingen en particu
lieren die het Zeeuws een warm
hart toedragen." De consulent
betreurt het dat de regering niet
de kans grijpt om het Europese
Handvest in de praktijk te
brengen.
Alle kinderen krijgen een zoen van een zeehond.
foto Dirk-Jan Gjeltema
door Rolf Bosboom
NEELTJE JANS - Na haar eerste zieken
huisopname kreeg Anne een vriendinne
tje op bezoek. „Ik vertelde over het zie
kenhuis en liet het slangetje in mijn
borst zien. Daarna hadden we het over
haar vakantie. En ineens viel ze flauw.
Midden in mijn kamer. Ben ik zó angst
aanjagend, vroeg ik me af."
Anne is een van de tien kinderen die cen
traal staan in het boek waarvoor zij de ti
tel aanreikte: Ben ik zo angstaanjagend?
Zij vertellen daarin hoe hei is om kanker
te hebben. Het boek werd gistermiddag
gepresenteerd in Waterland Neeltje Jans.
Daarbij waren ze allemaal aanwezig en
kregen ze onder meer een zeehonden-
zoen.
De vaak indrukwekkende getuigenissen
van de kinderen werden opgetekend
door freelance journaliste Danielle Vo
gels. „Negen, tien jaar geleden is de beste
vriendin van mijn zus doodgegaan aan
leukemie. Daarna ben ik veel gaan lezen
over kinderen die kanker hebben. Er zijn
talloze boeken over, maar allemaal over
de ervaringen van ouders of de meningen
van dokters. Nergens kon ik iets vinden
van kinderen die zelf vertellen wat ze
hebben meegemaakt."
Vogels legde daarom contact met de
VOKK, de Vereniging Ouders, Kinderen
en Kanker. Via oproepen in het tijd
schrift en op de website van de vereni
ging kwam ze in contact met kinderen
die bereid waren hun verhaal te vertel
len.
De eerste met wie ze sprak was Laurens,
bij wie een tumor in zijn rechterarm
werd ontdekt toen hij twaalf jaar was.
Hij kon bijna niet ophouden met vertel
len en wilde ook niet dat zijn moeder
zich met het gesprek bemoeide.
Perspectief
„Zij bekijkt het vanuit haar perspectief",
zei hij gisteren. „Dat is toch anders dan
ik zelf heb ervaren."
Jaarlijks krijgen in Nederland zo'n vijf
honderd kinderen te horen dat ze kanker
hebben. De overlevingskans is de afgelo
pen jaren gestegen tot ruim zeventig pro
cent.
Wat zo'n diagnose allemaal betekent
voor een kind en het gezin, is voor de bui
tenwacht moeilijk voor te stellen, zei Al-
lard Posthuma van de VOKK. Om die re
den is hij zeer ingenomen met het ver
schijnen van het boek. „Het geeft een
goed inzicht in wat kinderen meemaken
tijdens hun ziekte. Dat is belangrijk voor
het begrip van de omgeving. Ik heb tij
dens de ziekte van mijn zoon gemerkt
hoe belangrijk dat is."
Joeri, Mark, Hermien, Willianne, Céline,
Laurens, Robert, Joanka, Jeroen en Anne
vertellen openhartig over de ontdekking
van hun ziekte, de medische martelgang,
de reacties van de omgeving en over hun
toekomst.
Opvallend is hun nuchterheid en optimis
me, zoals bij Joanka, die op haar dertien
de te horen kreeg dat ze leukemie had.
„Ik wist wel dat je er dood aan kunt
gaan, maar in het begin van de behande
ling dacht ik daar niet aan. Nu ik weer
beter ben, wil ik nog lang niet dood,
hoor. Ik wil nog zoveel meemaken."
Danielle Vogels, Ben ik zo angstaanjagend?,
met illustraties van Leo Timmers. Uitgeverij
Clavis, 96 pagina's, 11,95 euro. ISBN 90
5954 022 0.
mossel- en kokkelsector
«ot«oor de opgave te vemieu-
Wi. Niet alleen onder maat-
ppelijke druk, maar ook om-
er schaarste bestaat aan
uidstoffenaan mosselzaad en
Mels. In een driedelige serie
toacfct voor de innovatie-
totif van een bij uitstek
Wiwse bedrijfstak. Tot slot: en-
pioniers qeven het voor-
*ld.
darmen van der Werf
ld is opmerkelijk, maar het
dis niet anders. Vooral bui-
staanders storten zich op in-
toaties in de mosselkweek.
■''jf. zes jaar geleden wist ik
elijks wat mosselzaad
zegt Kees Groot uit Den
eigenaar van een horeca-
'thandel.
rrin Scholten, tegenwoordig
^deur van het Nederlands In-
■tiut voor Visserijonderzoek,
•ht hem op het idee. „Hij ver-
e me dat er een schreeu-
'd gebrek aan mosselzaad
en aangezien uitvinden
hobby is..."
Rotterdammer Piet Buizer is
hetzelfde hout gesneden. Hij
"oen keer iets over hangcul-
'"nosselen in Zeeland. „Dat
^op zee ook kunnen", dacht
r^er. Hij zocht contact met
Pelkwekers. De kweek van
^gcultuurmosselen is beperkt
beschutte plekken rond de
Oosterschelde. Op zee zijn de
omstandigheden veel ruwer.
Toch krijgt Buizer het voordeel
van de twijfel. Via de producen
tenorganisatie mosselcultuur
heeft hij mosselzaad gekregen
voor zijn eerste proeven die bin
nenkort tien kilometer uit de
Brouwersdam beginnen.
Groot uit Den Helder is al vier
jaar bezig, met het invangen
van mosselbroed in het water
met compacte installaties van
De
toekomst
van de
mosselman
visnetten. Elf stuks heeft hij er
dit jaar hangen, elk 110 meter
lang en drie meter diep. Veel
leergeld heeft Groot betaald.
Vooral het vastmaken van de in
stallaties was een drama. „Ik ge
bruikte eerst betonblokken van
zesduizend kilo. Bij de eerste
storm gingen ze rollen." De blok
ken heeft hij vervangen door an
kers, waardoor zijn installaties
met de eb- en vloedstroom kun
nen meebewegen.
Onderschat de kracht van het
water niet, is de boodschap aan
Buizer. Op tal van plekken in de
wereld wordt mosselkweek op
open zee beproefd. Veel succes
heeft dat nog niet gehad. Het
Centrum voor Schelpdieronder-
zoek (CSO) in Yerseke deed er
onderzoek naar voor de produ
centenorganisatie mosselcul
tuur. Twee tot drie jaar proeven
doen en dan nog tien tot vijftien
jaar alles verder ontwikkelen,
stelt het CSO voor de Noordzee
voor.
Buizer is optimistischer. Hij ver
wacht veel van zijn vinding, een
constructie van grote dobbers
die meedeinen met het water.
Hij wil er mosselbroed mee in
vangen en mosselen aan kwe
ken. Voorlopig, voor drie jaar.
mag hij honderd dobbers plaat
sen. „Mijn geld ligt straks in het
water."
Inmiddels heeft Groot enkele
tienduizenden kilo's mosselzaad
van zijn visnetten bij Den Hel
der geoogst. Om dat soepel te la
ten verlopen, ontwierp hij met
de Yersekse machinefabriek
Bakker een borstelmachine. „Vo
rig jaar konden we tijdens het
borstelen zelfs een kop koffie
drinken." Groot denkt meerdere
keren per jaar te kunnen oog
sten. „Het invangen van mossel
broed is geen probleem. Dat re
gelt de natuur, het allerbeste in
genieursbureau, vanzelf."
Helemaal nieuw is het niet, wat
de Helderse horecagroothande-
laar doet en trouwens ook de
mosselbedrijven Prins en Dinge-
Piet Buizer bezig met de mosselnetten.
manse en de Roem van Yerseke.
Het inzamelen van mosselbroed
is vaker geprobeerd, vooral bij
schaarste aan mosselzaad van
de bodem, zoals nu. Alleen, gro
te hoeveelheden heeft het nooit
opgeleverd.
Aanvulling
Groot: „Mosselbroed invangen
wordt zeker een aanvulling op
de gewone mosselzaadvisserij,
maar kan die niet vervangen."
Uit geulen in de Waddenzee is
dit voorjaar nog ruim dertig mil
joen kilo mosselzaad gevist en
vervolgens op kweekpercelen
verzaaid. Om die oogst te halen
met netten, zijn enorme con
structies nodig. En de overheid
hikt al tegen uitbreiding van de
huidige proefprojecten aan. Ver
gunningen zijn geweigerd, zoals
ook is gebeurd met aanvragen
voor het verzaaien en kweken
van kokkels. Zo worden vernieu
wingen niet aangemoedigd.
Opvallend blijft toch dat vooral
foto Dirk-Jan Gjeltema
buitenstaanders initiatieven lij
ken te tonen. Buizer vindt dat
niet zo vreemd. „Ik kan me voor
stellen dat de mosselvisserij tot
voor vijf jaar geleden weinig be
hoefte had aan systeemvernieu
wingen, omdat er toch voldoen
de mosselzaad was. Die situatie
is veranderd. Veel kwekers zijn
bezig het kweekrendement te
verhogen en invangmethoden
voor mosselbroed te testen. Vol
gens mij is de sector druk be
zig."
MIDDELBURG - Een 38-jarige inwoner van Rilland is
gisteren in Middelburg voor het plegen van ontucht met
een 14-jarig meisje en het bezit van kinderporno veroor
deeld tot een jaar gevangenisstraf, waarvan de helft voor
waardelijk. Aan het slachtoffer, de dochter van zijn toen
malige vriend, moet hij 1000 euro smartengeld betalen.
De rechtbank achtte verder bewezen dat hij video-opna
mes van twee jonge meisjes had gemaakt, zonder dat de
pubers dit wisten. De rechtbank tilde verder zwaar aan
de pornografische beelden van zeer jonge kinderen die de
Rillander in zijn computer had staan.
VLISSINGEN - Het gevaar van vloedgolven op het bad-
strand in Vlissingen kan aanzienlijk verminderen als gro
te schepen minder snel varen. Dat stellen Jenske Gerrits,
Bart Goossens en Matthijs Jansen, studenten van het Ma
ritiem Instituut De Ruyter (Hogeschool Zeeland) in Vlis
singen. Zij hebben het probleem de afgelopen tijd onder
zocht. Het grote gevaar, zo constateerden zij, is dat de
zuigkracht van de schepen toeneemt naarmate ze harder
varen. Daar trekt het water op het strand zich eerst onop
vallend terug, waarna de badgasten worden verrast door
een grote vloedgolf die veel verder komt dan de oorspron
kelijke waterlijn. De studenten hebben geprobeerd het
probleem nader te onderbouwen met behulp van een wis
kundig model dat op een universiteit in Zweden is opge
steld. Zij moesten echter concluderen dat het model niet
zomaar toepasbaar is in Vlissingen. Verder onderzoek is
dan ook nodig, zo luidt hun aanbeveling.
KLOETINGE - Een 27-jarige man uit Kloetinge heeft bij
de politie aangifte gedaan van smaad. In de Lewestraat
en het Westeinde in zijn woonplaats zijn maandag brie
ven verspreid waarin hij wordt beschuldigd van seksuele
omgang met minderjarigen. De schrijver van de brief stelt
dat hij ouders van jonge kinderen wil waarschuwen. De
politie heeft een onderzoek ingesteld.
TERNEUZEN - Tunnelexploitant NV Westerscheldetun-
nel stuurt begin juli vijftig vrachtwagens op pad met de
tekst 'De Slimste Route'. Het moet gebruikers van de
Ring rond Antwerpen op het idee brengen de route via de
Westerscheldetunnel te kiezen zolang de reconstructie-
werken gaande zijn. Woordvoerder I. de Moor: ,,We heb
ben een overeenkomst gesloten met transporteurs, van
wie de vrachtwagens in Vlaanderen, Noord-Brabant en
Zeeland rijden." Daarnaast worden folders verspreid. De
eerste fase van de werken in Antwerpen duurt tot novem
ber. Volgend jaar volgt de tweede fase. Vanaf vrijdag
wordt de verkeershinder op de Ring groter als ook het ver
keer richting Nederland op twee rijbanen wordt samenge
perst. En weer een week later wordt ook het verkeer in de
Kennedytunnel beperkt. De Moor: ,,Wij willen ons na
drukkelijk als zo'n alternatieve route presenteren, zeker
met het vakantieverkeer voor de deur." Dinsdag verwerk
te de tunnel al direct duizend extra voertuigen. Maar De
Moor vindt het te vroeg om daar nu al conclusies aan te
verbinden. ,,We hebben wel vaker van die pieken. Pas
over een paar weken hebben we meer duidelijkheid."
door Rolf Bosboom
VLISSINGEN - De provincie
gaat na de zomer varen met de
Branta. het eerste schip in Ne
derland dat koolzaadolie als
brandstof gebruikt. Volgende
maand beginnen de proefvaar
ten.
Het schip is afkomstig van Rijks
waterstaat, waar het onder de
naam Sierix als meetvaartuig
dienst deed. De provincie heeft
het overgenomen, om het in te
zetten voor het toezicht op het
natuurbeheer op de Ooster- en
Westerschelde.
Voor de provincie is het vooral
een proefproject, om ervaringen
op te doen met het gebruik van
koolzaadolie in de scheepvaart.
Deze puur plantaardige olie
geldt als een volwaardig, milieu
vriendelijk alternatief voor die
sel. Het wordt al in auto's en
vrachtwagens toegepast, maar
bij de scheepvaart staat het nog
in de kinderschoenen.
Persen
De olie wordt gewonnen door
koolzaad te persen. Een veld
van één hectare koolzaad levert
uiteindelijk 1500 kilogram olie
op en twee keer zoveel pulp, die
als veevoeder geschikt is. Er
zijn vergevorderde plannen in
Zeeuws-Vlaanderen voor de
bouw van een fabriek om vanuit
koolzaad 'biodiesel' te maken.
De motor van de Branta is in
middels op een werf in Breskens
omgebouwd. Drie studenten
van Maritiem Instituut De Ruy
ter in Vlissingen, onderdeel van
de Hogeschool Zeeland, zijn
daarbij nauw betrokken ge
weest. De drie (Jaap Jas, Guido
van Veen en Wouter Bagger
man) hielden gisteren hun eind
presentatie van het project.
Zij zijn enthousiast over de mo
gelijkheden van koolzaad. „Het
is geen onkruid maar een super-
plant", zeiden ze. Als twee pro
cent van het wereldwijde land
bouwareaal voor koolzaad zou
worden gebruikt, levert dat vol
gens hen zoveel olie op dat alle
kern- en kolencentrales kunnen
sluiten.
Stroperiger
Een van de mindere eigenschap
pen van koolzaadolie is dat die
veel stroperiger is dan de tradi
tionele diesel. Dat betekent dat
de olie eerst moet worden ver
warmd, voordat die geschikt is
voor gebruik. Het gevolg is dat
het starten en stoppen van de
Branta-motor nog wel met die
selolie moet gebeuren. Daarvoor
is een apart tankje inge-
bouwd.Dat is ook nuttig om te
kunnen overschakelen als zich
problemen voordoen met de
koolzaadolie.
Een van de problemen waarmee
de studenten te maken hadden,
was de nauwgezette controle
van de Scheepvaartinspectie.
Die eiste dat de motor aan de
jongste normen voldoet. Boven
dien is vooraf niet duidelijk wel
ke eisen de inspectie precies
stelt.
Dieselplop
Het is de bedoeling dat andere
studenten de ervaringen met de
Branta in de praktijk gaan vol
gen. Een van de risico's is moge
lijke bacterievorming in de mo
tor. Een andere kwestie die de
aandacht heeft is het warm wor
den van de brandstoftank, door
dat resterende warme koolzaad
olie wordt teruggepompt. Moge
lijk is het aanbrengen van extra
koeling noodzakelijk.
Duidelijk is al wel dat de motor
aanzienlijk mooier loopt op kool
zaadolie. De traditionele diesel
plop is verdwenen. Het verbruik
blijft per saldo vrijwel gelijk.
De Branta wordt over twee we
ken overgedragen aan de provin
cie, waarna het proefvaren kan
beginnen. Na de zomer komt het
schip volledig in bedrijf.
MIDDELBURG - De Dancepa
rade van Middelburg wordt dit
jaar op zaterdag 24 juli gehou
den.
Het is de vierde editie van het
festijn. De parade begint om
14.00 uur. Er zullen ongeveer 15
trucks met dj's aan meedoen. De
stoet voert door het historische
centrum van Middelburg.
Vanaf 16.00 uur wordt de para
de gevolgd door een feest op een
locatie buiten het centrum.
