Nederland is geen gidsland meer
fl
PZC
Tom Poes en het Vergeetboekje
Casper Hobbes
Lichte daling abortussen dit jaar is slechts lichtpuntje
weer
Zeeland: Koel
Pequignet
Veter
puzzel
f
N
T
A
G
E
S
B
N
R
I
recept
Boerenkaaskoek met nieuwe aardappelen
o
vrijdag 18 juni 2004
Nederland was jarenlang we
reldkampioen seksuele voorlich
ting. Lage abortuscijfers en wei
nig tienerzwangerschappen wa
ren het resultaat. Die voor
sprong is weg. In tien jaar tijd is
het aantal abortussen bijna ver
dubbeld. De lichte daling die de
twee overkoepelende organisa
ties van abortusklinieken, Sti-
san en Geboorteregeling West
en Zuid-Nederland dit jaar sig
naleren ten spijt. „Waar hebben
we het allemaal voor gedaan?"
door Marloes de Koning
Oud-gynaecoloog Willem
van Os moet even zijn weg
zoeken als hij voor het eerst
sinds jaren weer in de Bloemen-
hovekliniék in Heemstede is.
Dertig jaar geleden werd de
strijd voor de legalisering van
abortus hier op het scherpst
van de snede uitgevochten.
De behandelkamers zijn sinds
dien verplaatst en de gang
(Advertentie)
Ep
Stanless Steel Waterdicht tot 5 Aimosfeer Zwitsers Axiomatisch Uurwerk en Alarmklok
maakt een andere kronkel,
maar de wachtruimte ziet er
nog ongeveer hetzelfde uit.
„Overal zaten Dolle Mina's op
de grond", wijst hij om zich
heen. Begin jaren zeventig dek
te Van Os met zijn collega Pie-
ter Rhemrev de artsen die in
Bloemenhove illegaal aborteer
den. Als er complicaties waren,
stuurden ze de vrouwen naar
zijn praktijk op het Elizabeth
Gasthuis. Anti-abortusdemon
stranten hielden bijna dagelijks
emotionele protesten voor het
gebouw. „Pater Koopman nam
altijd kindjes mee", herinnert
hij zich.
Op 18 mei 1976 gaf minister
van Justitie Van Agt opdracht
de abortuskliniek te sluiten.
Tientallen woedende feministen
bezetten de villa en verhinder
den dat de politie de behandel
kamers kon verzegelen. In de
maanden daarop groeide het
met spandoeken behangen Bloe
menhove uit tot het symbool
van het recht op abortus. Hoe
wel nog jaren gediscussieerd
zou worden over de legalisering
van abortus, was de kogel door
de kerk.
„De zaak is toen losgewoeld",
blikt Van Os terug. „Overal
werden klinieken opgericht en
werd voorlichting gegeven.De
Nederlandse aanpak bleek in de
Demonstratie door Pater Koopman bij de Bloemenhovekliniek te
gen abortus. archieffoto GPD
jaren daarop succesvol: de abor
tuscijfers en het aantal tie
nerzwangerschappen behoor
den hier tot de laagste ter we
reld;
„Typisch nuchter Nederlands
pragmatisme", was volgens Rik
van Lunsen, hoofd van de afde
ling seksuologie van het Amster
dams Medisch Centrum (AMC)
het belangrijkste ingrediënt.
„In gezinnen en op scholen
werd in een open liberaal kli
maat over seks gepraat.
Met pijn in zijn hart zag hij hoe
daar halverwege de jaren negen
tig verandering in kwam. Sinds
1995 is het aantal abortussen in
Nederland gestegen. Inmiddels
zijn ze bijna verdubbeld, naar
ruim dertigduizend per jaar.
Ook het aantal seksueel over
draagbare aandoeningen (soa's)
en tienerzwangerschappen is de
afgelopen jaren toegenomen.
Een klein lichtpuntje is dat het
aantal 'abortussen sinds vorig
jaar niet meer stijgt en dat er
dit jaar een heel licht dalende
tendens lijkt te zijn.
Allochtonen
„Aanvankelijk werd gezegd:
'Die stijging van het aantal
abortussen en tienerzwanger
schappen is veroorzaakt door
dat er meer allochtonen zijn ge
komen'. Dat speelt wel een rol,
maar het is te simplistisch. Ook
bij autochtonen verslechteren
de cijfers."
Van Lunsen maakt een simpele
rekensom: het pilgebruik neemt
af, het gebruik van condooms
neemt niet toe en de overheid
heeft minder in voorlichting
geïnvesteerd. „Op dit terrein
wordt bovendien op een bizarre
manier van alles uit het zieken
fondspakket gegooid. De pil is
eruit en straks moeten mensen
ook zelf sterilisatie betalen. Dat
zijn de twee belangrijkste voor
behoedmiddelen."
De arts noemt het cynisch een
'interessant wetenschappelijk
experiment'. „Als ik minister
Hoogervorst hoor praten denk
ik: waar hebben we het alle
maal voor gedaan?" GPD
Het zijn niet de grote dingen
die een man in het gekkenhuis doen belanden.
Dood, hij is er klaar voor, moord, incest,
beroving, vuur, overstromingen....
Nee, het is de voortdurende aaneenschakeling
van kleine tegenslagen
die hem tot waanzin drijven.
Niet de dood van een geliefde,
maar een schoenveter die breekt,
wanneer er geen tijd meer is.
(uit 'Mockingbird wish me luck' van Charles
Bukowski)
Toen mijn grootmoeder van vaders kant haar
volledige gezin aan de dood had afgestaan,
hield ze zich staande tussen de rouwenden. Ie
mand moest cake en thee serveren.
Doof en Duits raakte ze verloren in de vertaling.
Condoleances ontvangen in versteende verplich-
Meindert Inderwisch
ting aan de levenden. Hier en daar de verre schit
tering van de Heimat in de blikken van haar zus
ters. Ik herinner me hoe ze ademhaalde bij de ri
tuelen: haar loodzware hart, opgetakeld door
werktuigelijk zwoegende longen. Ze staarde
over de rijen heen. In de door haar verlaten ogen
bevonden zich de lege vertrekken, de bevroren
stoelen en tafels, de weggestroomde stemmen.
Obsceen en absurd wanneer chaos de structuur
uit het bestaan van de argeloze wegrukt. Mijn
grootmoeder had niets te vertellen, noch te ho
ren. Ze was een lijfeigene, zoals wij dat tenslotte
allemaal zijn. En ze wist het. Daarin was ze mij
ver vooruit.
Mijn vaders oudere broer was de laatste die het
begaf. Mijn moeder en ik logeerden bij mijn oma
in de nacht die voorafging aan de crematie. Vei
lig ingestopt onder de lakens van onze bedden,
wisselden we fluisterend oneerbiedigheden uit
ten aanzien van de gestorvene. Een schandelijke
bezigheid, maar er is weinig dat zo op mijn lach
spieren werkt als het tarten van dodelijke ernst.
Terwijl de grappen harder werden, zwol het ge
rommel in de hemel aan. Bij gebrek aan zaklan
taarns hadden we het incidentele flitslicht van
de goden. De enorme donderslagen die volgden
leken ons te waarschuwen. Kinderlijk gegiechel
tot diep in de nacht.
Bij aankomst had mijn moeder mijn oma alvast
haar sinterklaascadeau gegeven: een porseleinen
servies en een mooi tafellaken met servetten. De
geschenken waren uitgestald op een tafel in de
achterkamer. De naaste familie had de arbeiders
woning bezocht en het was een drukke bedoe
ning. Spelende kinderen, stommelende bejaar-
vernield
poeder
ring
pacht in
natura
ernstig
spraakver
betering
vaartuig
beroep
l
7
3
T
oud
kaartspel
bijwoord
takel
email-lak
l
griezelig
arrondis-
sement
1
Europees
land
5
T
be
houdens
titels
sprook
jesfiguur
l
6
Iers Re
publikeins
Leger
2
dochter
van
Cadmus
papegaai
organi
sche ver
binding
volks
feest
buisver
lichting
l
4
loot
groente
intrige
CL
LU
In dit diagram is een woord van 12 letters verstopt.
Het is te vinden door, beginnend bij het vakje met
de stip, telkens een vakje naar links, rechts, onder,
boven of diagonaal te verspringen. Elke letter wordt
één keer gebruikt. Hoe luidt het zoekwoord?
Horizontaal:
4. Vaatwerk voor bankbiljet
ten? (7); 5. Familie van een
brilbeer die voor nakomelin
gen zorgt (9); 8. Ren de grot
in! (3); 9. Het gemeentehuis
(4); 10. Erdoor gaan betekent
capituleren (6).
Verticaal:
1Wordt.geblazen om te ver
trekken (7); 2. Een citaat om
te knuffelen (9); 3. De vaart
waarmee het keer op keer
wordt opgediend (4); 6.
Aangrijpend moordblad (6): 7.
Engelse snaar in de slip (6).
Oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal: 1. Talg; 4. trijp; 8. aha: 10. Ali; 11. ore; 13. oa; 15. oer; 16. ha; 17. ger-
bera; 20. Sara; 21. zalf; 22. markant; 24. mi; 25. TWA; 26. en; 28. sak; 29. rot; 32.
pijp; 34. thee; 35. doka.
Verticaal: 1. Taco; 2. ah; 3. la; 5. ra; 6. ijl; 7. Pisa; 9. greb; 11. oorarts; 12. erezaak;
14. agami; 16. halte; 18. era; 19. Ran; 23. kwal; 24. mirt; 27. nipa; 30. oh; 31. te; 32.
po; 33. ijk.
Slangpuzzel: 1. Oven; 2. nuntius; 3. sapporo; 4. overste; 5. eden. Opl.: Ontsporen.
Crypto-overlapper:
Horizontaal: 5. Dodoolhof; 6. marinevel; 7. sloopbaan; 8. vuurbalïe.
Verticaal: 1. Modaalbum; 2. politoera; 3. alverbaai; 4. hopenarie. ©JFS NL
Heer Bommel had intussen niet veel gemerkt van de hals
brekende tocht door de bergen. Hij had zich met veel moei
te in de huifkar gewerkt, en nadat hij zich hijgend op de
zandzakjes had laten vallen, was hij, door uitputting over
mand, in een diepe slaap gevallen.
De gebeurtenissen van de afgelopen dagen hadden hem
sterk aangegrepen, zodat hij weinig nachtrust genoten
had, en dat eiste nu zijn tol. Het schudden van de ratelende
wagen en de echo's, die door de grotten daverden, wekten
hem dan ook niet. En toen het doel van de tocht bereikt
was en er een diepe stilte neerdaalde, zuchtte hij slechts.
Hocus Pas kwam van de bok af met een sprong die men
van zo'n oude magister niet verwacht zou hebben, en begaf
INFZIJNFRC
FIJN, PAN EET IK
TX0T5PAT
M'N
JF.10C.0FP
OP, MAAK M'N
MFT
HUI5WEPK EN (>A
TFCEN9LAC
VKCf&NAAKViï.
0MC.AAT.
U
J-
Hans Belterman
Ouderwets gerecht uit het groene hart
van Holland, waar de beste boeren
kaas wordt gemaakt. Het gerecht is er
waarschijnlijk al heel lang bekend en
werd voor de komst van de aardappel in
onze streken uitgevoerd met verschillen
de knollen- en wortelsoorten.
Vandaag smaakt de kaaskoek ons uitste
kend bij een glas koele, droge witte wijn.
Voor ca. 15 stuks:
800 g nieuwe aardappelen
1 grote gesnipperde ui
2 teentjes knoflook, gesnipperd
5 grote eieren
zout
witte peper uit de molen
150 g geraspte beiegen (of nog oude
re) boeren Goudse kaas
ca. 2 el (zonnebloem)olie
6 - 8 el droog kruim van witbrood
Schil de aardappelen en rasp ze grof en
laat ze uitlekken. Druk er na ca. 3 minuten
met de platte hand nog zoveel mogelijk
vocht uit.
Klop in een kom de eieren los. Schep er
geraspte aardappelen, ui en knoflook
door. Voeg er zout, p,eper en de geraspte
kaas aan toe. Bekleed een bakplaat met
bakpapier en bestrijk het bakpapier met
di
in euro
-v.:':
den en een handvol volwassenen. Mijn grootmoe
der had een appeltaart gebakken en in de pan
nen op het aanrecht had ik de geschilde aardap
pelen in het koude water zien staan. 'De Avon
den', maar dan 's middags. Ik was de schappen
van de proviandkast langsgegaan. Schraalhans
was keukenmeester. Hoe voedt iemand zichzelf
wanneer er niemand meer is?
Een van de kinderen liep een glas water omver.
De inhoud verspreidde zich over het nieuwe ta
fellaken dat in zijn smetteloze kleine troost
waakte over mijn grootmoeders vastberaden
heid.
Ik zag de schrik op haar gezicht en het landen
van de laatste druppel. Even was ze vrij van de
wanden die de buitenwacht sparen en liet zich
zelf de vrije loop, een kleine zakdoek in haar
werkershanden.
Wat zijn we lief en van elkaar als we prijs geven
wat een gebroken veter teweeg brengt.
Buien spelen de komende dagen een Door: Reinout van de-
belangrijke rol in het weer in Zeeland.
Verder gaan 'de temperaturen nog wat verder omlaag. Omdat®
temperaturen in de bovenlucht daarbij flink omlaag gaan, neem
later ook de kans op onweer toe. De weersverandering, waarw»
nu mee te maken hebben, is gisteren ingeleid door een lagednü-
gebied waarvan het centrum over de Noordzee naar Denemaria niet d:
trok. Het bracht niet alleen de koelere lucht naar onze omgevtn|
maar ook een opvallend krachtige westelijke wind waarbij fliri=
windvlagen optraden. Ook vandaag waait er een vrij steviger 1 t
westelijke wind. Daarbij wisselen wolken en zon elkaar vanoch»
nog af en neemt de kans op buien geleidelijk toe. Vooral vanmiij ^'Pz
dag en vanavond kunnen ze vallen, als een storing vanuithetooo iKam£
den in de richting van Zeeland opdringt. Later in de middagen
avond is er ook kans op een klap onweer. Omdat wolken en buaLjoloer
het weer geleidelijk gaan bepalen, komen de temperaturen n^. 5
hoog. Warmer dan circa 17
graden wordt het op de mees
te plaatsen niet. Ook het week
einde en de eerste dagen van
de komende week zien er sterk
onbestendig uit. Eigenlijk ver
andert er nauwelijks iets in de
luchtdrukverdeling. Morgen en
zondag blijft de bovenlucht dan
ook dusdanig koud dat vooral
in de middag stapelwolken
weer de kop opsteken en tot
buien uitgroeien, waarbij er
ook dan onweer kan optreden.
Tussen de buien door is er ech
ter ook ruimte voor de zon. De
noordwestelijke wind is matig
tot vrij krachtig en de tempera
turen komen overdag op een
niveau van 16 graden uit. En
daarmee is het koel.
Vooruitzichten
Onbestendig
weer
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
max.
16°
16°
17°
16°
min.
10°
9°
10°
11°
wind
NW 4
W 4
W 4
Z 4
Toonder Studio's
Nautisch bericht
De noordwestenwind is matig tot vrij krachtig, kracht 4 tot5,
Er vallen buien, tegen de avond mogelijk met onweer.
Waterstanden
zich naar de achterkant van zijn voertuig. „Nu begint er
een mooie tijd voor een arme, oude man", sprak hij met een
kakelend lachje. „Met mijn lading zal ik de Waaizanden
gaan bezielen! Ik zeg: met mijn lading..."
Hij zweeg plotseling, want intussen had hij de oude lappen
aan de achterkant terzijde geschoven, en nu viel zijn blik
op de sluimerende heer.
„Wat moet dat?", kraste hij. „Bij Zazel! Wat is dat voor een
lading?" Heer Ollie sloeg de ogen op en keek verward om
zich heen. „W-waar ben ik?", stamelde hij, moeilijk over
eind komend. „Bij de Waaizander Stuifduinen!" krijste de
magister. „Je bemoeizucht zal je duur te staan komen, me
neertje! Want hier kom je niet meer weg!"
vrijdag
Hoog water
Laag water
18 juni
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
Vlissingen
3.19
205
15.38
202
9.36
178
21.55
Terneuzen
3.38
231
15.59
228
9.58
187
22.2I
Cadzand
2.55
198
15.15
193
9.09
171
21.35
Roompot Buiten
3.19
155
15.46
151
9.29
129
21.49
Roompot Binnen
4.40
131
16.56
129
10.46
112
231.
Zierikzee
4.55
154
17.05
149
10.45
132
23.15
Krammersl. West
5.15
160
17.21
159
10.46
133
2315
Hansweert
4.09
241
16.29
239
10.22
202
22.45
Stavenisse/Yers.
5.00
156
17.15
155
10.50
130
23.15
zaterdag
Hoog water
Laag water
19 juni
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
Vlissingen
3.55
208
16.12
203
10.10
175
22 35
Terneuzen
4.12
235
16.35
229
10.35
183
23.05
Cadzand
3.29
201
15.48
193
9.48
168
22.16
Roompot Buiten
3.50
158
16.16
151
10.03
124
22.35
Roompot Binnen
5.20
133
17.31
130
11.05
109
23.45
Zierikzee
5.35
155
17.45
149
11.25
129
2350
Krammersl. West
5.46
163
17.56
159
11.25
130
23.56
Hansweert
4.45
245
17.05
239
10.58
199
23,25
Stavenisse/Yers.
5.36
159
17.51
156
11.26
126
23.56
:oi
EN H
orzitt
mei 1
dez
iniste
het
alitie
door Bill Watterson
-* lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
matige regen
zware regen
Be
intra
idei
tuk
iDei
Europa: Bewolkt
een kwastje met olie. Strooi de helft van
het broodkruim er over. Strijk vervolgens
het aardappelmengsel er zo gelijkmatig
mogelijk over uit. Strooi de rest van het
broodkruim er over. Bak de koek in ca 30
minuten goudbruin en gaar in een voor
verwarmde oven op 160 graden C. Laat
de koek na de aangegeven tijd nog 10 mi
nuten in de uitgeschakelde oven staan.
Verdeel de koek daarna in 15 of meer
brokken.
Presentatie: dien de kaaskoekbrokken
op een met een (papieren) servet beklede
schaal op. Strooi er eventueel wat fijnge
hakte (blad)peterselie over.
o 3' o
VERWACHTING VOOR VRIJDAGMIDDAG 18 J*'
Het ziet er de komende dagen niet zomers uit in noordelijk
Europa want er zijn veel wolkenvelden en het wordt niet wart11
In het noorden van Noorwegen, Zweden en Finland valt wal
lichte regen, terwijl in het zuiden onweersbuien tot ontvvikkelina
komen. Ook in het noorden van de Britse eilanden, de Benelux.
Noord-Duitsland en Polen is het regenachtig. De temperatufc"
zijn er gematigd met 12 graden in Schotland tot 17 graden in
Polen. Rond de Middellandse Zee valt een enkele bui inZuifr
Italië en langs de Griekse kust. In het Griekse binnenland kon*
onweersbuien voor net als in Bulgarije en in Roemenië. Spad
en Portugal zijn zonnig en warm met tot in het noorden tropi
sche temperaturen.
