>zc Het mooiste was het kermen van de zee Mies Elout-Drabbe in Domburg 3 3Ctie bijlagen: 0113-315680 -w.pzc.nl «silredactie@pzc.nl j,us31,4460 AA G°es -rtentie-exploitatie: „fri-en Midden-Zeeland: 0113-315520; i^s-Vlaanderen: 0114-372770; jonaal: 020-4562500. «oensdag 16 juni 2004 Lt e Domburgse kunstenares Mies Elout-Drabbe (1875-1956) is lange tijd beschouwd als een epigoon van laar leermeester Jan Toorop. Met een exposi tie in het Marie Tak van Poortvliet Museum inDomburg en een bijbehorende publicatie oewijst kunsthistorica Francisca van Vloten out-Drabbe al oog had voor het baan- isekende werk van Mondriaan toen die door sel van zijn tijdgenoten nog werd uitgela den. Het is tijd voor een herwaardering van jaar leven - ze was de muze van belangrijke kunstenaars - en haar werk, aldus Van Vlo- ai Portret van Piet Mondriaan, 1915 collectie Gemeentemuseum Den Haag Zaterdag begint in het Marie Tak van Poortvliet Museum de expositie Moen! Tussen Toor op en Mondriaan, waarop meer dan honderd werken te zien zijn, de meeste van Elout-Drab be, maar ook een aantal mooie schilderijen en tekeningen van Toorop. Het grootste deel komt uit de nalatenschap van Frans Elout, Mies' zoon. Kort voor zijn dood in 1994 beloofde Van Vloten hem rond dit werk een tentoonstelling te maken. Zoals gebruikelijk gaat deze exposi tie, waarmee het Domburgse mu seum zijn tienjarig bestaan viert, gepaard met een publica tie. Het afgelopen decennium is zodoende een indrukwekkende bibliotheek ontstaan van kunste naars die in het begin van de vo rige eeuw op Walcheren woon den en werkten. Moen. Tussen Toorop en Mon driaan, dat zaterdag verschijnt, behoort tot de beste boeken uit de reeks. Niet alleen omdat Van Vloten nog eens kritisch kijkt naar de serie tentoonstellingen die Jan Toorop samen met Mies Elout-Drabbe ('Moen') tussen 1911 en 1921 organiseerde - en die aan de basis liggen van het huidige Marie Tak van Poort vliet Museum - maar vooral om dat zij de beschikking had over veel tot dusver ongebruikt mate riaal. In haar schuchterheid had Elout-Drabbe juist haar meest experimentele werk in porte feuille gehouden. Vandaar dat die kant van haar oeuvre nu voor het eerst duidelijk wordt belicht. Voor de gelegenheid zijn veel van de werken door Krisztian Horvath gerestau reerd. Een voorbeeld is het por tret dat Elout-Drabbe in 1907 in kleurpotlood maakte van Charley Toorop. Dat maakte ook deel uit van 'Reünie op 't Duin', de expositie waarmee het Marie Tak van Poortvliet Mu seum tien jaar geleden de poor ten opende. Vertoonde het toen nog sporen van papiervraat, nu zit het puntgaaf in een nieuwe lijst. En wat te denken van het schilderij 'Tuin te Domburg'? Zelfs in de publicatie bij de ten toonstelling ziet het er nog groen aangeslagen uit, maar be zoekers van de expositie kunnen het in zijn originele pracht aan schouwen, want Horvath heeft afgelopen week de oorspronke lijke kleuren tevoorschijn geto verd. Om een compleet beeld te creëren, is de nalatenschap van Frans Elout in Domburg aange vuld mét enkele bruiklenen. Behalve over veel nagelaten Tuin met atelier aan de Weststraat, 1949 Bevroren Zee, 1916 werk, beschikte Frans Elout over de correspondentie van zijn moeder en haar dagboeken. Helaas heeft hij de brieven van Arthur van Schendel vernietigd. En hij was al begonnen die van Toorop en Rik Roland Holst te verscheuren, toen hij besefte dat het historisch belang ervan wel licht groter was dan zijn per soonlijk belang. Wat overbleef schonk hij aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Van Vloten heeft er dankbaar ge bruik van gemaakt. In een uiterst leesbaar verhaal en ondersteund door vele illus traties, doet zij het leven van Elout-Drabbe uit de doeken. Als Marie Jeannette Sophie Lu cie Drabbe werd zij op 4 maart 1875 in Utrecht geboren als vier de kind van de beroepsmilitair Johan Drabbe en zijn uit Middel burg afkomstige vrouw Louisa Helena Boogaert. 's Zomers bracht de familie Drabbe veel tijd door in Domburg, waar Mies' oma van moederszijde woonde. Op zeventienjarige leef tijd ontmoette zij daar al burge meesterszoon Paul Elout, die la ter haar echtgenoot zou worden. In 1895 vestigde Johan Drabbe, gepensioneerd, zich met zijn vrouw en dochters in Domburg, Van huis uit bestond bij de Drabbes interesse voor letter kunde en schilderkunst. Mies te kende en schilderde graag en nam les bij de Middelburgse kunstschilder W.J. Schütz. Op de expositie is het roodkoperen keteltje te zien dat ze schilderde tijdens een van haar lessen op woensdagmiddag. Het was Jan Toorop, de belangrijkste Neder landse kunstenaar van die tijd, die Mies Elout-Drabbe stimu leerde zich serieus met de kunst bezig te houden. Zoals vele man nen was hij onder de indruk van haar schoonheid en zachtaardi ge karakter, maar hij had ook oog voor haar talent. Hij kocht potloden en verf voor haar, sti muleerde haar een opleiding te volgen aan de Haagse Academie en adviseerde haar vooral op het gebied van het portretteke nen. In Domburg zijn enkele prachtige portretten van haar hand te bewonderen, onder an deren van haar vader Johan Drabbe, van Jan Toorop, van Piet Mondriaan, van Arthur van Schendel en van haar zoontje Frans. Toorop wees haar erop dat als de ziel van de geportret teerde zuiver en eenvoudig in strenge en sterke lijnen in het portret tot uiting zou komen, de gelijkenis vanzelf volgde. Toorop en Elout-Drabbe werk ten vaak samen, in haar tuin in Domburg of in de bossen van de Manteling. Op de expositie is goed te zien hoe ze het pointillis- me van haar leermeester na volgt, aanvankelijk voorzichtig en gedempt, maar met de jaren steeds krachtiger en gedurfder. In 1908 maakte Elout-Drabbe kennis met Piet Mondriaan. Aan getrokken door het luminisme van Toorop, kwam hij 's zomers naar Domburg, waar hij belang rijke stappen zette op weg naai de abstracte schilderkunst die hem later wereldberoemd zou maken. Van Vloten toont aan dat de invloed van Mondriaan op Elout-Drabbe zeker zo groot was als die van Toorop. „Dank zij Toorop had Mies een gevoel Mies Elout-Drabbe, zelfportret, zon der jaartal voor vlakverdeling en nuance ringen in vlakvulling ontwik keld, voor schaduwwerking en het samenspel van lijnen; van Mondriaan leerde zij haar onder werpen monumentaler te zien, meer met contrasten te werken en de betekenis van een enkele lijn te beproeven." Dat leidde in 1916 tot een schil derij dat Van Vloten betitelt als uitzonderlijk in haar oeuvre: 'Be vroren zee'. „'Bevroren zee' doet aan Mondriaans zee- en duin schilderingen denken, waarin zoals eerder genoemd naar een zuivere weergave van 'het uni- verseele' werd gezocht. Horizon tale en verticale principes vin den elkaar in een schijnbaar mil de en vredige maar bij nadere beschouwing doodse stilte, in wezen een beteugeling van wat onder de oppervlakte schuilt." In een brief aan schrijver Art hur van Schendel zegt Elout-Drabbe zelf over dit schil derij: „Ik heb veel, en heel pret tig gewerkt dezen winter. O - de zee - zeg, die is zoo ontzaglijk mooi geweest met die vorst. Ik heb er heel in m'n eentje op een paal gezeten, en die eenzaam heid meegemaakt. Zoo ver als je 't zien kon, kwam ijs aandrij ven, de heele zee vol, en op het strand de hooge witte brokken opgestapeld, een muur van wit te blokken, en glanzende witte gladheid verder op. - Maar 't mooiste was het kermende ge luid dat de zee maakte onder dien last, begrijp je? Als zij die golven neersmakte, zo zwaar •van al dat ijs. - Ze kreunde, ik kon die dag aan niets anders denken. Ik heb er krabbels zit ten maken, en later op m'n ka mer een schilderij. Kom maar kijken. Heel mooi." De kunstcriticus Albert Plas- schaert, getrouwd met haar nichtje Lucie van Dam-van Is- selt, was niet te spreken over de manier waarop Elout-Drabbe Mondriaan trachtte na te vol gen. In een ongemeen felle kri tiek - misschien wilde hij als aangetrouwd familielid elke schijn van partijdigheid de kop indrukken - kraakte hij het werk van 'mevrouw Elout-Drab be' in 'Het Vaderland'. Over de tentoonstellingen die zij met Toorop in Domburg organiseer de, schreef hij: de kleine tentoonstellingen brengen dezer, daar wonende, schilderes voorbeelden voor oogen, die zij niet volgen moet." Mede daar door durfde Elout-Drabbe niet met experimentele werken als 'Bevroren zee' naar buiten te tre den. aldus Van Vloten. „Van huis uit gewend gehoorzaam en plichtsbetrachtend te zijn, schik te zij zich graag naar zijn gezag hebbend oordeel. De experimen ten bewaarde zij voor de beslo tenheid van haar atelier." Met de expositie in Domburg en het boek van Van Vloten komt ook de onbekende kant van Elout-Drabbe volop in het licht te staan. Van Vloten benadrukt tevens haar rol als katalysator van en 'rustpunt' voor kunste naars als Toorop, Mondriaan, Rik Roland Holst en Arthur van Schendel. Ieder van hen krijgt een hoofdstuk in haar boek toe bedeeld. Drie hoofdstukken zijn gewijd aan de Domburgse ten toonstellingen die tussen 1911 en 1921 werden gehouden. Van Vloten verbloemt niet dat niet alles daaraan even geweldig was. Ze rekent ook af met het beeld van de Domburgse groep als een beweging die van grote invloed was op de kunst in Ne derland. „Het belang van Dom burg als kunstenaarskolonie ligt vooral in de harmonieuze inter actie tussen individuele kunste naars en kunstvrienden uit ver schillende disciplines", schrijft Van Vloten. Over de Domburgse tentoonstellingen: „Zoals ge zegd, was kwaliteit niet de ver bindende factor, veeleer lag die in onderlinge vriendschappen, liefde voor het Walcherse land en plezier in het werk." En hoe kan in dat geheel Mies Elout-Drabbe worden gekarak teriseerd? Van Vloten wijst erop dat zij zichzelf een klimop noem de. „Dat was wel raak gezegd, maar dan in de zin die Toorop eraan gaf: Aanvankelijk had zij de steun van een deskundige no dig, daarna zou zij zich hopelijk sterk en zelfstandig verder kun nen ontwikkelen. Dat heeft Mies gedaan, ook al heeft zij een keer te vaak naar de kritiek ge luisterd." Ernst Jan Rozendaal Expositie Moen' Tussen Toorop en Mondriaan. De kunstenares Mies Elout-Drabbe 1875-1956 - van 20 juni t/m 7 nov in het Marie Tak van Poortvliet Museum in Domburg, open di t/m zo van 13-17 uur. Offi ciële opening zaterdag om 16 uur. De Directiekamer in de Drukkerij in Middelburg organiseert ter gelegen heid van het tienjarig bestaan van het Domburgse museum een exposi tie met werk van Mies Elout-Drabbe en kunstenaars uit haar omgeving. Publicatie: Francisca van Vloten, Moen. Tussen Toorop en Mondriaan, Uitgeverij Den Boer/De Ruiter, Vlis- singen, isbn 90 74576 48 6, prijs €29,90.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2004 | | pagina 23