>zc
Het mooiste was het
kermen van de zee
Mies Elout-Drabbe in Domburg
3
3Ctie bijlagen: 0113-315680
-w.pzc.nl
«silredactie@pzc.nl
j,us31,4460 AA G°es
-rtentie-exploitatie:
„fri-en Midden-Zeeland: 0113-315520;
i^s-Vlaanderen: 0114-372770;
jonaal: 020-4562500.
«oensdag 16 juni 2004
Lt e Domburgse kunstenares Mies
Elout-Drabbe (1875-1956) is lange
tijd beschouwd als een epigoon van
laar leermeester Jan Toorop. Met een exposi
tie in het Marie Tak van Poortvliet Museum
inDomburg en een bijbehorende publicatie
oewijst kunsthistorica Francisca van Vloten
out-Drabbe al oog had voor het baan-
isekende werk van Mondriaan toen die door
sel van zijn tijdgenoten nog werd uitgela
den. Het is tijd voor een herwaardering van
jaar leven - ze was de muze van belangrijke
kunstenaars - en haar werk, aldus Van Vlo-
ai
Portret van Piet Mondriaan, 1915
collectie Gemeentemuseum Den Haag
Zaterdag begint in het Marie
Tak van Poortvliet Museum
de expositie Moen! Tussen Toor
op en Mondriaan, waarop meer
dan honderd werken te zien
zijn, de meeste van Elout-Drab
be, maar ook een aantal mooie
schilderijen en tekeningen van
Toorop. Het grootste deel komt
uit de nalatenschap van Frans
Elout, Mies' zoon. Kort voor
zijn dood in 1994 beloofde Van
Vloten hem rond dit werk een
tentoonstelling te maken. Zoals
gebruikelijk gaat deze exposi
tie, waarmee het Domburgse mu
seum zijn tienjarig bestaan
viert, gepaard met een publica
tie. Het afgelopen decennium is
zodoende een indrukwekkende
bibliotheek ontstaan van kunste
naars die in het begin van de vo
rige eeuw op Walcheren woon
den en werkten.
Moen. Tussen Toorop en Mon
driaan, dat zaterdag verschijnt,
behoort tot de beste boeken uit
de reeks. Niet alleen omdat Van
Vloten nog eens kritisch kijkt
naar de serie tentoonstellingen
die Jan Toorop samen met Mies
Elout-Drabbe ('Moen') tussen
1911 en 1921 organiseerde - en
die aan de basis liggen van het
huidige Marie Tak van Poort
vliet Museum - maar vooral om
dat zij de beschikking had over
veel tot dusver ongebruikt mate
riaal. In haar schuchterheid had
Elout-Drabbe juist haar meest
experimentele werk in porte
feuille gehouden. Vandaar dat
die kant van haar oeuvre nu
voor het eerst duidelijk wordt
belicht. Voor de gelegenheid
zijn veel van de werken door
Krisztian Horvath gerestau
reerd. Een voorbeeld is het por
tret dat Elout-Drabbe in 1907
in kleurpotlood maakte van
Charley Toorop. Dat maakte
ook deel uit van 'Reünie op 't
Duin', de expositie waarmee het
Marie Tak van Poortvliet Mu
seum tien jaar geleden de poor
ten opende. Vertoonde het toen
nog sporen van papiervraat, nu
zit het puntgaaf in een nieuwe
lijst. En wat te denken van het
schilderij 'Tuin te Domburg'?
Zelfs in de publicatie bij de ten
toonstelling ziet het er nog
groen aangeslagen uit, maar be
zoekers van de expositie kunnen
het in zijn originele pracht aan
schouwen, want Horvath heeft
afgelopen week de oorspronke
lijke kleuren tevoorschijn geto
verd. Om een compleet beeld te
creëren, is de nalatenschap van
Frans Elout in Domburg aange
vuld mét enkele bruiklenen.
Behalve over veel nagelaten
Tuin met atelier aan de Weststraat, 1949
Bevroren Zee, 1916
werk, beschikte Frans Elout
over de correspondentie van
zijn moeder en haar dagboeken.
Helaas heeft hij de brieven van
Arthur van Schendel vernietigd.
En hij was al begonnen die van
Toorop en Rik Roland Holst te
verscheuren, toen hij besefte dat
het historisch belang ervan wel
licht groter was dan zijn per
soonlijk belang. Wat overbleef
schonk hij aan de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag. Van
Vloten heeft er dankbaar ge
bruik van gemaakt.
In een uiterst leesbaar verhaal
en ondersteund door vele illus
traties, doet zij het leven van
Elout-Drabbe uit de doeken.
Als Marie Jeannette Sophie Lu
cie Drabbe werd zij op 4 maart
1875 in Utrecht geboren als vier
de kind van de beroepsmilitair
Johan Drabbe en zijn uit Middel
burg afkomstige vrouw Louisa
Helena Boogaert. 's Zomers
bracht de familie Drabbe veel
tijd door in Domburg, waar
Mies' oma van moederszijde
woonde. Op zeventienjarige leef
tijd ontmoette zij daar al burge
meesterszoon Paul Elout, die la
ter haar echtgenoot zou worden.
In 1895 vestigde Johan Drabbe,
gepensioneerd, zich met zijn
vrouw en dochters in Domburg,
Van huis uit bestond bij de
Drabbes interesse voor letter
kunde en schilderkunst. Mies te
kende en schilderde graag en
nam les bij de Middelburgse
kunstschilder W.J. Schütz. Op
de expositie is het roodkoperen
keteltje te zien dat ze schilderde
tijdens een van haar lessen op
woensdagmiddag. Het was Jan
Toorop, de belangrijkste Neder
landse kunstenaar van die tijd,
die Mies Elout-Drabbe stimu
leerde zich serieus met de kunst
bezig te houden. Zoals vele man
nen was hij onder de indruk van
haar schoonheid en zachtaardi
ge karakter, maar hij had ook
oog voor haar talent. Hij kocht
potloden en verf voor haar, sti
muleerde haar een opleiding te
volgen aan de Haagse Academie
en adviseerde haar vooral op
het gebied van het portretteke
nen. In Domburg zijn enkele
prachtige portretten van haar
hand te bewonderen, onder an
deren van haar vader Johan
Drabbe, van Jan Toorop, van
Piet Mondriaan, van Arthur van
Schendel en van haar zoontje
Frans. Toorop wees haar erop
dat als de ziel van de geportret
teerde zuiver en eenvoudig in
strenge en sterke lijnen in het
portret tot uiting zou komen, de
gelijkenis vanzelf volgde.
Toorop en Elout-Drabbe werk
ten vaak samen, in haar tuin in
Domburg of in de bossen van de
Manteling. Op de expositie is
goed te zien hoe ze het pointillis-
me van haar leermeester na
volgt, aanvankelijk voorzichtig
en gedempt, maar met de jaren
steeds krachtiger en gedurfder.
In 1908 maakte Elout-Drabbe
kennis met Piet Mondriaan. Aan
getrokken door het luminisme
van Toorop, kwam hij 's zomers
naar Domburg, waar hij belang
rijke stappen zette op weg naai
de abstracte schilderkunst die
hem later wereldberoemd zou
maken. Van Vloten toont aan
dat de invloed van Mondriaan
op Elout-Drabbe zeker zo groot
was als die van Toorop. „Dank
zij Toorop had Mies een gevoel
Mies Elout-Drabbe, zelfportret, zon
der jaartal
voor vlakverdeling en nuance
ringen in vlakvulling ontwik
keld, voor schaduwwerking en
het samenspel van lijnen; van
Mondriaan leerde zij haar onder
werpen monumentaler te zien,
meer met contrasten te werken
en de betekenis van een enkele
lijn te beproeven."
Dat leidde in 1916 tot een schil
derij dat Van Vloten betitelt als
uitzonderlijk in haar oeuvre: 'Be
vroren zee'. „'Bevroren zee' doet
aan Mondriaans zee- en duin
schilderingen denken, waarin
zoals eerder genoemd naar een
zuivere weergave van 'het uni-
verseele' werd gezocht. Horizon
tale en verticale principes vin
den elkaar in een schijnbaar mil
de en vredige maar bij nadere
beschouwing doodse stilte, in
wezen een beteugeling van wat
onder de oppervlakte schuilt."
In een brief aan schrijver Art
hur van Schendel zegt
Elout-Drabbe zelf over dit schil
derij: „Ik heb veel, en heel pret
tig gewerkt dezen winter. O - de
zee - zeg, die is zoo ontzaglijk
mooi geweest met die vorst. Ik
heb er heel in m'n eentje op een
paal gezeten, en die eenzaam
heid meegemaakt. Zoo ver als je
't zien kon, kwam ijs aandrij
ven, de heele zee vol, en op het
strand de hooge witte brokken
opgestapeld, een muur van wit
te blokken, en glanzende witte
gladheid verder op. - Maar 't
mooiste was het kermende ge
luid dat de zee maakte onder
dien last, begrijp je? Als zij die
golven neersmakte, zo zwaar
•van al dat ijs. - Ze kreunde, ik
kon die dag aan niets anders
denken. Ik heb er krabbels zit
ten maken, en later op m'n ka
mer een schilderij. Kom maar
kijken. Heel mooi."
De kunstcriticus Albert Plas-
schaert, getrouwd met haar
nichtje Lucie van Dam-van Is-
selt, was niet te spreken over de
manier waarop Elout-Drabbe
Mondriaan trachtte na te vol
gen. In een ongemeen felle kri
tiek - misschien wilde hij als
aangetrouwd familielid elke
schijn van partijdigheid de kop
indrukken - kraakte hij het
werk van 'mevrouw Elout-Drab
be' in 'Het Vaderland'. Over de
tentoonstellingen die zij met
Toorop in Domburg organiseer
de, schreef hij: de kleine
tentoonstellingen brengen
dezer, daar wonende, schilderes
voorbeelden voor oogen, die zij
niet volgen moet." Mede daar
door durfde Elout-Drabbe niet
met experimentele werken als
'Bevroren zee' naar buiten te tre
den. aldus Van Vloten. „Van
huis uit gewend gehoorzaam en
plichtsbetrachtend te zijn, schik
te zij zich graag naar zijn gezag
hebbend oordeel. De experimen
ten bewaarde zij voor de beslo
tenheid van haar atelier."
Met de expositie in Domburg en
het boek van Van Vloten komt
ook de onbekende kant van
Elout-Drabbe volop in het licht
te staan. Van Vloten benadrukt
tevens haar rol als katalysator
van en 'rustpunt' voor kunste
naars als Toorop, Mondriaan,
Rik Roland Holst en Arthur van
Schendel. Ieder van hen krijgt
een hoofdstuk in haar boek toe
bedeeld. Drie hoofdstukken zijn
gewijd aan de Domburgse ten
toonstellingen die tussen 1911
en 1921 werden gehouden. Van
Vloten verbloemt niet dat niet
alles daaraan even geweldig
was. Ze rekent ook af met het
beeld van de Domburgse groep
als een beweging die van grote
invloed was op de kunst in Ne
derland. „Het belang van Dom
burg als kunstenaarskolonie ligt
vooral in de harmonieuze inter
actie tussen individuele kunste
naars en kunstvrienden uit ver
schillende disciplines", schrijft
Van Vloten. Over de Domburgse
tentoonstellingen: „Zoals ge
zegd, was kwaliteit niet de ver
bindende factor, veeleer lag die
in onderlinge vriendschappen,
liefde voor het Walcherse land
en plezier in het werk."
En hoe kan in dat geheel Mies
Elout-Drabbe worden gekarak
teriseerd? Van Vloten wijst erop
dat zij zichzelf een klimop noem
de. „Dat was wel raak gezegd,
maar dan in de zin die Toorop
eraan gaf: Aanvankelijk had zij
de steun van een deskundige no
dig, daarna zou zij zich hopelijk
sterk en zelfstandig verder kun
nen ontwikkelen. Dat heeft
Mies gedaan, ook al heeft zij een
keer te vaak naar de kritiek ge
luisterd."
Ernst Jan Rozendaal
Expositie Moen' Tussen Toorop en
Mondriaan. De kunstenares Mies
Elout-Drabbe 1875-1956 - van 20
juni t/m 7 nov in het Marie Tak van
Poortvliet Museum in Domburg,
open di t/m zo van 13-17 uur. Offi
ciële opening zaterdag om 16 uur.
De Directiekamer in de Drukkerij in
Middelburg organiseert ter gelegen
heid van het tienjarig bestaan van
het Domburgse museum een exposi
tie met werk van Mies Elout-Drabbe
en kunstenaars uit haar omgeving.
Publicatie: Francisca van Vloten,
Moen. Tussen Toorop en Mondriaan,
Uitgeverij Den Boer/De Ruiter, Vlis-
singen, isbn 90 74576 48 6, prijs
€29,90.