Van anonieme zwoegers tot geadoreerde helden
Met deelname aan Europees kampioenschap wordt Letland in één adem genoemd met toetreding tot EU en NAVO
Oudste en jongste
ii£Szaz
- S (5 Sk> B S sa jg -g -Ö -Q Si t= -»
dinsdag a juni 2004
Bijna teder streelt de voorjaars
zon de daken van de prachtige
historische binnenstad van Riga,
hoofdstad van Letland, Al eeu
wenlang, wanneer de lente de
winterse kou met zachte hand
buiten de deur zet, ontwaakt het
leven aan de Baltische Zee vol
gens een vast ritueel. Maar dit
jaar voelt het anders, de Letten
lijken groter, lopen meer recht
op. Voor het eerst in de geschie
denis behoren ze tot de zestien
beste voetballanden van Europa.
Peter van Duyl
Riga, het hart van EK-deelnemer Let
land, vormt een interessante smelt
kroes van culturen, politieke en economi
sche stromingen, van oud en nieuw, rijk
en arm. Op de muren van middeleeuwse
panden kleven grote neonreclame letters.
In de straten van de stad staan BMW en La-
da innig naast elkaar geparkeerd.
Op 1 mei trad Letland toe tot de Europese
Unie en volgens de officiële cijfers is het
land de armste nieuwe lidstaat. De armoe
de regeert echter vooral op het platteland.
De bijna één miljoen inwoners van Riga
zijn opvallend goed gekleed, er zijn zeker
niet meer bedelaars dan in Londen, Rome
of Amsterdam. Winkels puilen uit van
luxe artikelen, de prijzen wijken nauwe
lijks af van de onze.
Niets in Riga verwijst naar het naderende
EK of het succes van de nationale voetbal
ploeg. Geen straat is rood-wit versierd,
geen voetballer figureert op billboards of
reclameposters. Slechts een enkele sport-
winkel verkoopt de shirts van de nieuwe
helden, maar het zijn de ijshockeytenues
die domineren. „Wacht maar," zegt bonds
coach Aleksandrs Starkovs, bijna beledigd.
„Als het EK begint, zul je wat beleven. Het
toernooi leeft hier echt."
De Letten zullen ook best genieten van het
EK, al is het alleen maar omdat de mees
ten ervan uitgaan dat ze het niet nog eens
zullen beleven dat hun ploeg een eindron
de haalt. In een poule met onder meer Po-
Letland viert feest na het sensationele gelijkspel bij Turkije. Met dat resultaat plaatste Letland zich voor het eerst in de historie voor het EK.
'Als je mij tien jaar geleden had
gezegd dat we in 2004 naar
het EK zouden gaan, had ik je
volkomen voor gek verklaard'
len en Hongarije eindigde Letland als twee
de achter Zweden. Niemand gaf een stui
ver voor de kansen van de ploeg van
Starkovs, toen ze in de play-offs aan Tur
kije werd gekoppeld, de nummer drie van
het jongste WK. Maar op de 1-0 zege in Ri
ga volgde een sensationeel gelijkspel in Is
tanbul (2-2). Op CNN werd de Letse kwalifi
catie voor Portugal 'de grootste sportpres
tatie uit de historie' genoemd.
Bondscoach Aleksandrs Starkovs: „Dit succes is goed voor de uitstraling van
Letland." Foto Pies United
De oudste speler op een EK was bijna veertig jaar.
Lothar Matthaus was 39 jaar, twee maand^i en dertig
dagen toen hij op 20 juni 2000 tegen Portugal speelde. De
Deen Morten Olsen was op het EK van 1988 38.jaarf tien
maanden en drie dagen. Achter Peter ShiltonjBq Zoff en
Bernard Lama staat 'onze' Arnold Mürhen. In de finale van
1988 stond de teller van de Volendammer op 37 jaar en 23
dagen. Mühren gaf de voorzet, waaruit Van Basten uit een onmo
gelijke hoek 2-0 voor Nederland tegen Rusland maakte. De Belg
Enzo Scifo debuteerde met 18 jaar, 3 maanden en 25 dagen op het
EK van 1984 en was daarmee de jongste EK-ganger ooü
Nils Kaïns werd tweeënhalf jaar geleden
woordvoerder van de nationale voetbal
ploeg. Hij dacht een rustig baantje gevon
den te hebben, maar sinds de kwalificatie
staat zijn leven volledig op zijn kop. Jour
nalisten en cameraploegen uit de hele we
reld storten zich vol overgave op Letland.
Vrijwel alle contacten lopen via Kaïns. „De
meest gestelde vraag? Hoe het mogelijk is
dat een land met maar vier profclubs en
hooguit vijfduizend voetballers het EK
heeft gehaald," zucht de persman.
Letland beschikt over een ervaren team,
dat al jaren samen is en waarvan heel wat
spelers hun boterham inmiddels in het bui
tenland verdienen. Maar zelfs internatio
nals draaien er niet omheen. „We hebben
veel geluk gehad," aldus Mihails Zemlins-
kis. „Thuis tegen Zweden hielden we het
met kunst- en vliegwerk op 0-0, bij San Ma
rino wonnen we met 1-0 door een doel
punt in de laatste minuut. En toen is het
idee ontstaan: het kan lukken."
Zemlinskis (34) speelde in 1992 de eerste
officiële interland van Letland na de onaf
hankelijkheid. Sindsdien verloor de verde
diger van Skonto Riga met zijn land vaker
dan hem lief was, totdat de ploeg in 2001
plots wedstrijden begon te winnen.Als je
mij tien jaar geleden had gezegd dat we in
2004 naar het EK zouden gaan. had ik je
volkomen voor gek verklaard. Letland op
een groot toernooi, alleen het idee al..."
Voor Zemlinskis en de overige internatio
nals werd na de kwalificatie alles anders.
Anonieme zwoegers veranderden in geado-
Foto Pies United
reerde sterren. „Er werd hier lange tijd al
leen nog maar over voetbal gesproken. Als
ik op straat liep, kwamen wildvreemden
naar me toe om me te bedanken," vertelt
hij. „En als ik voor een stoplicht stond, sta
ken ze in de auto naast me de duimen om
hoog. We genieten er volop van. In zekere
zin is dit een droom die uitkomt. Het heeft
zeker een paar maanden geduurd voordat
ik écht kon geloven dat ik het EK niet van
af de televisie zou zien, maar dat ik erbij
zou zijn."
Zemlinskis speelt voor Skonto Riga, de
levensader van het Letse voetbal. Sinds
de Letten hun eigen competitie hebben
(1991), werd geen enkele andere club dan
Skonto landskampioen. En vrijwel zonder
uitzondering droegen of dragen de interna
tionals van Letland het shirt van de club
uit Riga, waar ze werden gevormd door
Aleksandrs Starkovs, de man die naast
bondscoach ook al dertien jaar clubtrainer
van Skonto Riga is. Een groot deel van het
succes wordt dan ook aan Starkovs toege
schreven.
Een kijkje achter de schermen van het Let
se voetbal leidt tot de ontnuchterende con
clusie dat de competitie van een van de
EK-deelnemers werkelijk niets voorstelt.
Sommige clubs beschikken over een ac
commodatie waarvoor een gemiddelde Ne
derlandse derdeklasser zijn neus zou opha
len, de derby tussen Skonto en FK Riga
trekt amper 500 toeschouwers. Een toe
gangskaartje kost iets meer dan twee euro.
Het nationale stadion van Letland ziet er
keurig uit, maar heeft slechts aan drie zij
den tribunes. Bij een stevige misser op een
van de doelen belandt de bal op de parkeer
plaats.
Met de spelers van Skonto hoeft echter nie
mand medelijden te*hebben. Ze zijn stuk
voor stuk fullprofs en verdienen naar Letse
maatstaven een behoorlijk salaris. De inter
nationals rijden in een luxe Volkswagen,
sponsor van de bond. Aan de rand van de
stad staat een splinternieuw en modem
trainingscomplex, compleet met kunst-
'Als we elkaar ergens in Europa
tegenkwamen, dan vonden de
Russen het moeilijk als wij onze
eigen mening verkondigden'
gras, zwembad en fitnessruimte. Het is be
taald met het geld van de mysterieuze en
schatrijke Guntis Indriksons, eigenaar en
voorzitter van Skonto.
Toch is iedereen het erover eens dat het
Letse voetbalsucces onmogelijk was ge
weest zonder de internationale ervaring
van de grootste sterren. De belangrijkste
spelers komen uit in de Engelse (Pahars,
Stolcers), Oostenrijkse (Astaljevs), Russi
sche (Kolinko) en Belgische (Stepanovs)
competitie. Maris VQrpakovskis, de grote
ster uit de kwalificatiewedstrijden, speelt
sinds december voor Dynamo Kiev.
En in Letland zijn ze inmiddels opgehou
den om klein te denken. „Het EK is een
prachtig podium," weet Janis Mezeckis.
„Als je daar goed speelt, zitje zomaar bij
Barcelona of Manchester United."Mezec-
kis is secretaris-generaal van de Letse
voetbalbond én UEFA-waamemer. Hij
was na de onafhankelijkheid de pio
nier, die de organisatie van het voet
bal in zijn land op poten zette. „Ik
ben met helemaal niets begonnen:
geen kantoor, geen kopieermachi
ne. geen administratie, zelfs geen
telefoon. Heel langzaam is het be
ter geworden, maar we zullen - on
danks het huidige succes - altijd
een klein voetballand blijven. Bij
ons is het niet als bij David Beck
ham; die geeft voor 3,5 miljoen
dollar uit aan alleen kerstgeschen
ken. Daar kan mijn bond twee jaar
mee vooruit."
Een van de belangrijkste opdrachten
van Mezeckis was zijn bond los te we
ken van de traditionele overheersing van
de Russen. Het is nog altijd een gevoelig
onderwerp in Letland. De periode waarin
het land bij de Sovjet-Unie hoorde
(1944-1990) wordt er als bezettingstijd be
schouwd. „Na de onafhankelijkheid heeft
iedereen moeten wennen aan de nieuwe
situatie," herinnert Mezeckis zich.Als we
elkaar ergens in Europa tegenkwamen,
dan vonden de Russen het moeilijk als wij
onze eigen mening verkondigden. Keer op
keer moesten we duidelijk maken: we zijn
nu onafhankelijk, we zijn gelijk aan jullie:
in de Verenigde Naties, maar ook binnen
de FIFA en UEFA."
Mezeckis beleefde zijn persoonlijke mo
ment van glorie tijdens Euro'96 in Enge
land. „Ik was waarnemer bij Engeland
-Duitsland en zat op de eerste rij van de
VIP-box, vlak bij Helmut Kohl en John Ma
jor. Toen kwam de Russische afvaardiging
de tribune op. Hun ogen vielen bijna uit
hun hoofd. Daar zat die Let, die vroeger al
tijd in Moskou moest bedelen om steun
voor het voetbal. Dat moment heb ik als
een soort droom beleefd."
Acht jaar later krijgt Mezeckis de nooit
verwachte mogelijkheid om zijn ei
gen land tijdens een eindronde aan het
werk te zien. De official beschouwt de
EK-deelname als een nieuwe stap in de be
wustwording van zijn land. waar de toetre
ding tot NAVO en EU in één adem wordt
genoemd met het Europees kampioen
schap voetbal.
In die mening krijgt Mezeckis alle bijval
van de bondscoach. „Voetbal speelt in Eu
ropa een grote rol, het behoort tot het cul
tuurgoed van dit continent," meent
Starkovs. „Ons succes draagt ertoe bij dat
Aanvoerder Mihails
Zemlinskis: „Wild
vreemde mensen ko
men me bedanken."
Foto Pies United
